STADS
NIEUWS
DE SANEERING DER
BINNENSTAD
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Armelijke steegjes, poorten en sïop-
jes maakten plaats voor moderne
straten met frissche woningen
29ste Jaargang
VRIJDAG 7 JANUARI 1938
No. 8923
Ste Qeidó<iïi<i(2ou/tmiï
DE ABONNEMENTSPRIJS
bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent oer weekt 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post 1 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935. REDACTIE 15 I'
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT t
Gewone AdvertenDên 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES "an ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
V Godsdienstig leven
Een mooi woord trof ons in een artikel
van pater de Visser S.C.J., naar aanlei
ding van Anton van Duinkerken's „Ver
scheurde Christenheid", in „Bouwen":
Onjuist is het, alle stilte doodsheid
of liefdeloosheid te noemen, en onbil
lijk voor duizenden vaders en moe
ders, jongeren en eenvoudige lieden,
kloosterlingen en missionarissen, die
nóóit een essay schrijven of in tijd
schriften tegen iets protesteeren, maar
die eenvoudig en bijna woordeloos hun
„leven geven voor hun vrienden". Dit
is de kern der liefde. Dit is waarach
tigheid. Mij dunkt, dat wij over deze
diepten van verzwegen offerkracht
niet mogen héén zien, wanneer wij een
oordeel vellen over het hedendaagsch
godsdienstig leven.
Dit is een mooi woord.
Inderdaad als wij een oordeel vellen
over het hedendaagsch godsdienstig leven,
dan mogen wij niet héén zien over het feit,
b.v., dat duizenden en duizenden, die ar
moe lijden, die geteisterd worden door de
werkloosheid van onzen tijd, waarlijk
godsdienstig leven.. Als wij, oordeelend
over het hedendaagsch godsdienstig leven,
constateeren b.v. een tekort aan moderne
katholieke films of tooneelstukken, dan mo-
gij wij over het feit, als het hier bedoelde,
niet héén zien, en moeten wij ook con
stateeren, dat het hedendaagsch godsdien
stig leven bij duizenden en duizenden zoo
diep is, dat zij, ondanks de zoo groote
verwarring op geestelijk terrein, overal
rondom hen, in den godsdienst vinden een
hechten steun en een bron van levenwek
kende troost, van bezielende kracht.
Over het hedendaagsche godsdienstige
leven kan terecht geklaagd en ge
treurd worden. Maar er is óók zooveel
moois, dat ons kan verblijden en ontroeren.
Er zijn óók misschien mógen wij zeg
gen: vooral in onze dagen zoovele zie
len, die in en door de beleving van den
godsdienst zoo schoon zijn, zoo edel..,
Wie een open oog en ontvankelijk hart
heeft voor déze schoonheid kan ze
zien in alle maatschappelijke kringen, en
niet het minst in de lagere....
Mochten wij die schoonheid overal
zien, waar zij werkelijk is....
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
WAT EENS BOUWELOUWEN-
STEEG WAS...
In Frankrijk is het weer een chaos van
je welste. Men staakt er maar raak en de
arbeidsconflicten hebben een hoogte be
reikt „zooals sinds lang niet meer bekend
is", zegt de Fransche minister-president
Chautemps. Wij weten niet, wat ze in
Frankrijk „lang" noemen, want verleden
jaar, toen Blum nog aan het bewind was,
was het even erg, misschien nog wel erger.
„De toestand, welke hierdoor is gescha
pen, is gevaarlijk voor de welvaart en de
veiligheid van Frankrijk. Dit mag niei
voortduren, de regeering kan dit niet
toestaan", verklaart Chautemps verder.
Hij heeft gelijk, wanneer hij dit een ge
vaarlijken toestand noemt, maar wat deze
zwakke regeering zal moeten doen, is ons
niet duidelijk.
Blum liep verleden jaar geheel voor het
karretje van het Volksfront en de roode
vakvereenigingsleiders zaten op den bok.
Chautemps heeft zich wat losser gemaakt
van het Volksfront, maar zoo sterk, dat
hij de volksmenners de baas is, is hij niet.
De regeering wil de vertegenwoordigers
van de werkgevers en werknemers nu bij
elkaar laten komen en nieuwe overeen
komsten doen opstellen, welke zij dan
cok moeten beloven te zullen nakomen.
De regeering zal aan de op deze wijze
tot stand gekomen code van socialen- vre
de de sanctie van de wet geven door het
aan het parlement voor te leggen.
Laten we er het beste van hopen.
Hoe het met Teruel nu gesteld is, weten
we nog altijd niet precies. Beide partijen
nemen het in het vuur der gevechten niet
zoo nauw met de waarheid. Een staaltje
daarvan geeft een Londensch dagblad, dat
al de „successen" der regeeringstroepen
eens heeft opgeteld en daarbij tot het vol
gende verrassende resultaat is gekomen:
Er werd ongeveer driemaal zooveel land
veroverd als geheel Spanje groot is. Er
werden 500.000 Spaansche Nationalisten
gedood of gewond, terwijl 345.000 Nationa
listen gevangen werden genomen. 415.000
Toen de plannen, de zoo noodzakelijke,
ja broodnoodige plannen tot saneering
der binnenstad, het gedeelte Bouwelou-
wensteeg cn Paradijssteeg tusschen v. d.
Werffstraat en Oude Vest, aanhangig
werden gemaakt, zal niemand hebben
kunnen denken hoe dit complex van oude
krotten en armelijke behuizingen nog
eens zou veranderen in een fatsoenlijke
woonwijk met schoone, breede straten en
nette, frissche arbeiderswoningen.
Die woningen zijn sedert eenigen tijd
gereed en in de laatste weken successie
velijk in gebruik genomen.
Waar nog betrekkelijk kort geleden
een armoedige wijk lag met erbarmelijke
en ergerlijke woningtoestanden vindt men
thans een complex woningen zooals de
moderne woningbouw bijna uitsluitend in
de buitenwijken der steden kent.
Het is bijna onmogelijk te gelooven, dat
destijds bij de plannen tot saneering er
zich nog stemmen tegen hebben kunnen
verheffen.
Wie den ouden toestand heeft gekend
en sindsdien niet ter plaatse is geweest
zal zich in een geheel nieuwe omgeving
wanen.
Onteigend moesten worden 165 percee-
len, waarvan 87 woningen; de overige 78
perceelen bedroegen in hoofdzaak werk
en bergplaatsen, eenige stukjes grond en
eenige onbewoonde, reeds eerder onbe
woonbaar verklaarde woningen.
Van de 87 bewoonde huizen werden er
45 onbewoonbaar verklaard.
Toen de plannen tot saneering eenmaal
aanhangig waren, gemaakt had het proces
êen vrij kort verloop. Nadat de gemeente
raad het besluit tot saneering en dien-
j tengevolge tot onteigening had genomen,
j volgde spoedig goedkeuring van het be-
I sluit door Ged. Staten,
j De onteigeningsprocedure nam niet te
langen tijd in beslag en spoedig was de
laatste bewoner verdwenen en het laat
ste pand in handen der gemeente.
Alles werd daarna door de gemeente
gesloopt en het geheele terrein werd ge
ëgaliseerd om het bouwrijp te maken.
Thans zijn in de plaats van de oude
krotten verrezen 101 woningen, n.l. 29
ééngezinswoningen, 32 beneden- en 40
bovenwoningen. De breedte der beide
stegen bedroeg ongeveer 3y2 M., die der
nieuwe straten varieert van 8 tot 10 M.
De wederopbouw in deze veel betere
gedaante van wat eens slechts tot Lei
den's hoon kon strekken is met behulp
van Gemeente en Rijk bewerkstelligd door
„De Vereeniging tot Bevordering van den
Bduw van Werkmanswoningen te Leiden"
volgens plannen van den heer B. Buur
man. haar architect; het werk is uitge
voerd door den heer U. H. Brink te
Leeuwar.-'en. die vo-.u dezelfde Vereeni
ging ook reeds achter den Haagweg een
aantal woningen bouwde.
De bezwaren, verbonden aan den her
bouw van het gesloopte, waren bijzonder
groot. Men kon hier niet, als aan den
buitenkant der stad, de armen vrij uit
slaan en z;ch zijn eigen grenzen stellen
doch moest het nieuwe gedeelte inlas-
schen in een reeds bestaand grillig ge
vormd en scheefloopend geheel, waar
door men aan bepaalde lijnen gebonden
was. Eensdeels moesten zooveel mogelijk
de door de slooping vrijgekomen belen-
I dingen aan het oog worden onttrokken,
j anderdeels moesten de nieuwe huizen er
i zoo ver van verwijderd blijven dat alle
I 101 nieuwe behuizingen, stuk voor stuk
Geweren en 775.000 mitrailleurs werden
buitgemaakt. Meer dan 56.000 Nationalis
tische vliegtuigen werden omlaag gescho
ten. Bovendien is sinds April Huesca 26
maal, Toledo 11 maal en Oviedo 22 maal
heroverd.
en overal in de voorruimte voldoende
licht en lucht konden ontvangen. Oude
aangrenzende perceelen die als het ware
tegen elkaar in de afgebroken panden
leunden en daardoor overeind bleven,
moesten blijven staan doch de tot dusver
genoten steun missen. De nieuwe huizen
bleken te zullen verrijzen op hoogst on-
gunstigen bodem en moesten zeer diep
worden gefundeerd. Kortom er deden
zich aanmerkelijke moeilijkheden voor
van technischen, hygiënischen en aesthe-
tischen aard, die soms te onoplosbaar
leken, waar de voor de hand liggende op
lossingen met elkaar strijdig waren. Dank
zij de vindingrijkheid van den bouw
meester, den heer Buurman, wien dit
werk tot groote eer strekt, is men dit ech
ter alles gelukkig te boven gekomen. Op
een enkel punt heeft zelfs de nieuwe
buurt mede gestrekt tot verfraaiing en
verbetering van de omgeving; het oude,
vroeger volkomen voor het oog verbor
gen en deels donkere Joost Fransen van
der Lindenhof is op de meest natuurlijke
wijze in het plan opgenomen, heeft aan
licht gewonnen, is opengewerkt en levert
thans een uiterst schilderachtig beeld op.
Het nieuwe plan omvat 29 vrije huizen
met 4 slaapvertrekken, 16 benedenwonin
gen met 1 of 2 slaapvertrekken, 16 bene
denwoningen met 3 en 40 bovenwoningen
met 5, een .enkele zelfs met 7 slaapver
trekken. De huren wisselen van 3.70
tot 5.per week niet een gemiddelde
van 4.60. De bouwsom bedroeg 210.000.
De nagedachtenis van prof. Greven
en prof. Drucker geëerd.
De gemeente heeft de sympathieke ge
dachte gehad de beide nieuwe straten te
noemen „Grevenstraat" en „Drucker-
straat'' naar de twee mannen, die zulk
belangrijk werk hebben verricht voor de
verbetering van de Leidsche woningtoe
standen: prof. mr. Hendrik Barend Gre
ven (21 December 18503 December
1933) en prof. mr. Hendrik Lodewijk
Drucker (11 Augustus 18576 Septem
ber 1917). De eerste, hoogleeraar in de
staathuishoudkunde alhier en bekend door
verschillende economische studie's, is
voor onze stad een woninghervormer ge
weest van zeer bijzondere beteekenis. Hij
behoorde in 1891 tot hen, die hun schou
ders zetten onder de plannen van „Eigen
Haard" en hij was een der mede-oprich
ters en de eerste voorzitter der bovenge
noemde „Vereeniging tot Bevordering
van den Bouw van Werkmanswoningen
te Leiden", welk presidentschap hij is
blijven waarnemen tot 1920.
Wat deze stille en weinig naar buiten
tredende man in deze hoedanigheid on
der vooral in den beginne uiterst moei
lijke omstandigheden voor Leiden en zijn
arbeidersbevolking heeft gedaan, laat
zich in weinig regelen niet beschrijven.
Naast de stichting van „Eigen Haarden
haar woningen aan de Gerrit Doustraat
moge nog in het bijzonder worden herin
nerd aan de moeizaam tot stand gekomen
saneering van „een der ellendigste stads
kwartieren" het complex van sloppen en
poorten tusschen Zijdgracht en Geere-
gracht.
Greven's werk op dit gebied is verder
gelukkig op voor ieder gemakkelijk toe
gankelijke wijze beschreven en geboek
staafd door mr. C. W. v. d. Pot in zijn bij
drage, getiteld „een zilveren jubileum''
voor een bundel „sociaal-economische op
stellen", prof. Greven in 1916 bij zijn af
treden als hoogleeraar aangeboden, waar
in men kan lezen hoe o.m. de thans tot
stand gekomen saneering reeds tijdens
Greven's bewind over de vereeniging
zijn aandacht had.
Wie deze bijdrage leest, komt van zelf
ook den naam Drucker tegen, Greven's
ambtgenoot, zijn vriend en zijn trouwe
hulp bij het vinden van oplossingen voor
allerhande moeilijkheden van rechtskun
digen, geldelijken men herinnere zich
hoe de vereeniging reeds haar werk be
gon voor de totstandkoming der woning
wet en leze er verder van der Pot's ver
handeling maar eens op na en van an
deren aard waarop Greven bij zijn mooie
werk stiet, moeilijkheden, die niet zelden
geduchte persoonlijke, stoffelijke offers
vergden boven die, welke belangloos ge
bracht werden in den vorm van noesten
arbeid.
Het is wel met recht, dat de gemeente
besloot de herinnering aan deze beide
wakkere burgers te doen voortleven door
twee straten naar hen te noemen; en wel
juist twee straten in een plan, gebouwd
op een terrein, waar zich de zegenrijke
resultaten van hun edel initiatief en hun
stoere voortvarendheid, blijk gevende
van hun warme belangstelling voor de
volkshuisvesting, op voor ieder met de
oogen waarneembare wijze demonstree-
rer..
Naast Greven en Drucker heeft Leiden
kort voor en in de eerste jaren na 1900
nog een sociaal werker van den eersten
rang gehad, die dikwijls met hen als der
de in den bond is opgetreden waar het
ging om de yerheffing in stoffelijken en
geestelijken welstand hunner medebur
gers en met wien zij o.a. het Leidsche
Volkshuis aan den Apothekersdijk heb-
Dit nummer beslaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Britsch-Japanse he wrijving wegens den
toestand in China. (3de blad).
Het overlijden van Julins Bannat. (3de
blad).
De sociale chaos in Frankrijk (3de blad).
Binnenland
In de Hoogeveensche Vaart kwamen
twee personen bij een auto-ongeluk om het
leven. (4de blad).
Internationale bende opgespoord, die
valsche Philipsdividendbewijzen verkocht.
<.4de blad).
ben gesticht: prof. mr. Willem van der
Vlugt, hoogleeraar in de rechtsencyclo-
paedie en de wijsbegeerte des rechts al
hier (12 Maart 18535 November 1928).
Zou het geen aanbeveling verdienen de
verbinding tusschen de Greven- en de
Druckerstraat naar hem te noemen? Deze
straat heet thans de Mariëndorpstraat.
Op de hierbij afgedrukte foto's ziet men
duidelijk het verschil van vroeger en nu.
Ter eene zijde een armoedig krot, zooals
er- talrijke aaneengerijd stonden, ten an
dere zijde een van de nieuwe straten met
comfortabel ingerichte arbeiderswonin
gen.
BIJ DE OPENING VAN HET NIEUWE
GYMNASIUM.
De leerlingen van het gymnasium zullen
morgenochtend om half tien nog eenmaal
in het gebouw aan de Douzastraat bijeen
komen om daar afscheid te nemen van hun
oude schoolgebouw.
Zij vertrekken daarna om ongeveer tien
uur, voorafgegaan door muziek, in optocht
naar het nieuwe gebouw aan de Fruin-
laan waar de openingsplechtigheid zal
plaats vinden. Hierbij zal de Minister van
Gnderwijs, Kunsten en Wetenschappen
vertegenwoordigd zijn door dr. E. H. Ren-
kema, inspecteur der gymnasia.
Morgenmiddag van 3.30 tot 4.30 uur re-
cipieeren curatoren en rector van het Gym
nasium, in het nieuwe gebouw, waarbij ge
legenheid is het gebouw te bezichtigen.
VER. KATHOLIEK LEIDEN.
Sociale Zondagmorgen.
Men schrijft ons:
Van Mgr H. J. M. Taskin, President van
het Groot Seminarie te Warmond, mocht
het bestuur bericht ontvangen, dat Mgr op
den Socialen Zondagmorgen aanwezig
hoopt te zijn. Door dit hooge bezoek en
de spontane deelname van bestuursleden
«370 aanwezigen) zal deze morgen de voor-
afgaanden zeker overtreffen.
Verzoeke allen tijdig ni de H. Mis aan
wezig te zijn. 4
Toegangskaarten medebrengen.
VOLKSBONDSNIEUWS.
Evenals vorige jaren wordt voor de kin
deren der leden van den R.-K. Volksbond
weer een feestje gegeven en wel op Woens
dag a.s. te 4.30 u u r en zoo noodig op Don
derdag te 5 u u r. De toegang is alleen voor
schoolgaande kinderen, terwijl ouders of
geleiders niet toegelaten worden.
Toegangskaarten zijn verkrijgbaar Maan
dag as. des avonds van 8 tot 9 uur in het
Bondsgebouw.
124 JARIG BESTAAN 4e REG.
INFANTERIE.
Op Maandag 10 Januari zal het 124-ja-
rig bestaan van het 4e Regiment Infanterie
worden herdacht; onder andere wordt door
dit korps een militaire marsch door de stad
gehouden waarbij wordt ingedeeld de Ko
ninklijke Militaire Kapel.
WILLEM HANNAART. t
In den ouderdom van 77 jaar is hier
ter stede overleden de heer Willem Han-
naart, oud-eerste bediende van het Col
legium van het Leidsch Studenten Corps.
Gedurende meer dan 45 jaar heeft de
thans overledene de studenten en het
corps gediend en in 1930 nam hij afscheid
van dezen werkkring.
De teraardebestelling zal morgenoch
tend te half twaalf op Rhjjnhof plaats
vinden.