DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Minister Slotemaker over
onderwijs-vraag stukken
De Wedstrijd
Euwe-Aljechin
Oranje en jong Nederland" te Lelden
23ste Jaargang
DONDERDAG 9 DECEMBER 1937
No. 8900
S)e Ceid^cfieSoii/fco/rit
DE ABONNEMENTSPRIJS
bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent Der weekS 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week S 2.60 per kwartaal
Franco per post i 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, btf
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers S cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003. POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT!
Gewone Advertentlën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
Telefoontjes "an ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 1 0.50
V Een noodzakelijk
wetsontwerp
De wetgever wil nu .wat doen voor het
personeel, dat werkzaam is in hotels, ca-
fé's en restaurants.
't Is noodig!
In bedoelde omgevingen, waar meestal
menschen komen, om er ontspanning of
vermaak te vinden, loopen vaak bedien
den rond, wier arbeidstijd en wier andere
arbeidsvoorwaarden zóó zijn, dat zij er
een slavelijk leven leiden.
Zeker, er zijn gelukkig ook omstandig
heden, die den hier bedoelden arbeid ver
lichten en veronaangenamen. Wij denken
aan een goede verstandhouding tusschen
bedienden en cliëntèle,. een goede ver
standhouding vooral tusschen patroon en
bedienden. Maar dat goede is ook lang niet
altijd aanwezig. Er zijn café's, waar nog al
'ns wisseling is in het personeel; waar de
patroon tegenover zijn personeel even
onvriendelijk schijnt te zijn als hij neer
buigend is ten opzichte van de cliëntèle.
Over dit alles gaat 't echter niet. Wij betoo-
gen slechts, dat de algemeene voorwaarden,
speciaal betreffenden den arbeidstijd
waaronder het personeel werkt wettelijk
verbeterd moeten worden.
Er is onlangs een voor-ontwerp van wet
gepubliceerd.
Voor de jeugd komt volgens het gepu
bliceerde voor-ontwerp een 9-urige werk
dag, tusschen 8 uur des voormiddags en 8
uur des namiddags en een vrije dag, welke
op Zondag moet vallen. Opgemerkt zij dat
onder „jeugdigen" verstaan worden per
sonen van 14 tot 18 jaar, van welke er in
het geheele bedrijf volgens het Centraal
Bureau der Statistiek (uitgave 1934) niet
meer dan 631 worden anage troffen (ver
deeling als volgt: chasseurs, kellners, etc.
259 mannelijke en 86 vrouwelijke krach
ten; koks 261 mannelijke en 25 vrouwe
lijke). Dat is dus in het geheel niet meer
dan één percent van het aantal werkne
mers in dit bedrijf.
Voor de volwassenen komt echter slechts
een 10-urige nachtrust met allerlei soepele
bepalingen van ontheffings-mogelijkheden.
Onder volwassenen worden verstaan per
sonen boven de 18 jaar.
Wij zouden graag willen veronderstellen,
dat de patroons zich niet zouden verzetten
tegen het wetsontwerp, waarin wordt vast
gelegd een bescheiden, zeer beschei
den resultaat van een strijd van 25 jaren,
gevoerd door de personeeLsbonden, die nu
ook 18 jaar hebben moeten wachten op de
invoering der Arbeidswet-Aalberse.
Dat dit wetsontwerp te diep zou ingrij
pen, kan niemand volhouden!
ARBEID VOOR ONS VOLK.
WERK VOOR 50.000 KOEIEN!
„Het stond weer zonder ophef tusschen de
vele couranten-berichten:
„Op het oogenblik produceeren reeds vier
zuivelfabrieken, die in de afgeloopen maan
den zijn voorzien van een installatie daar
voor, textiel-caseïne, de grondstof van la
nital of melkwol. De inrichting van vijf
andere fabrieken komt binnenkort gereed,
terwijl zij nogmaals vijf fabrieken met de
installatie binnenkort een begin zal wor
den gemaakt, aldus bericht het „Handels
blad". Al deze gabrieken overwegend
niet coöperatieve hebben of krijgen een
dagcapaciteit van één ton textielcaseïne, dat
is 30.000 a 35.000 kilo ondermelk per dag.
De caseïne wordt tot dusver geëxporteerd."
Hebben onze lezers wel eenig idee, wel
ke enorme beteekenis bovenstaande pers
bericht inhoudt?
Onze vroegere zuivelexport naar vele
landen is thans vrijwel onmogelijk ge
worden.
Men weet hier met de melk haast geen
raad. Nu komt echter de techniek te hulp,
die het mogelijk heeft gemaakt, uit melk
wol te maken.
Wanneer alle bovenbedoelde fabrieken
volop aan 't draaien zijn, dan zal er jaar
lijks niet minder dan 125.000.000 Liter
melk voor de wolbereiding noodig zijn.
Hetgeen op onzen melkveestapel van bijna
anderhalf millioen beesten, een „werkver
schaffing" beteekent voor ruim vijftigdui
zend koeien.
Maar belangrijker is, dat onze boeren
stand een belangrijke afzetmogelijkheid
krijgt, hetgeen beteekent: meer koopkracht
op het platte land.
Het zij de boeren, van harte gegund.
„De Opmarsch".
SPELLINGREGELING MOET WACHTEN
OP BELGIE.
VERLAGING LEERLINGENSCHAAL
OM FINANCIEELE REDENEN
AFGEWEZEN.
Gisteravond is verschenen de memorie
van antwoord op het voorloopig verslag
der Tweede Kamer over de begrooting van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
voor 1938. De ministerraad deelde er o.m.
het volgende in mede:
Een ontwerp van wet in zake de onder
wijzersopleiding is bereids inhanden van
den Raad van State,
Het is gebouwd op een systeem, waar
door, zonder dat de kosten noemenswaard
worden verzwaard, de opleidingskansen
der aanstaande onderwijzers intellectueel
paedagogisch en practised belangrijk beter
zullen worden. Het brengt tevens de finan-
cieele gelijkstelling tusschen de rijkskweek
scholen en de gesubsidieerde bijzondere
kweekscholen.
Met betrekióng tot het middelbaar en
voorbereidend hooger onderwijs leeft een
aantal wenschen, wier vervulling geen ver
zwaring van kosten behoeft mede te bren
gen, naast zoodanige, waarvan het tegen
deel geldt. De minister hoopt in elk geval
te bereiken, dat de eerstbedoelde onder
werpen wettelijk geregeld zullen worden.
De spelling.
De regeering is overtuigd, dat de toe
stand, waarbij de regeering de eene, de
jeugd de andere spelling toepast, niet be
stendigd kan blijven; dat derhalve regee
ring en school in beginsel dezelfde schrijf
wijze moeten gaan volgen.
Zij is intusschen eveneens overtuigd, dat
de keuze, waarvoor zij staat, niet kan wor
den gedaan zonder dat zekerheid verkre
gen is omtrent hetgeen ter zake in België
kan worden verwacht. Zonder zich te wil
len binden aan elders te nemen besluiten
en overtuigd van haar taak om een zelf
standige keuze te doen, is niettemin de re
geering van oordeel, dat gelijk eenige
leden het uitdrukken „de cultureele band
tusschen Nederland en de Vlamingen" zoo
eenigszins mogelijk niet door een verschil
lende schrijfwijze van de gemeenschappe
lijke taal moet worden geschaad. De regee
ring vertrouwt, dat zij weldra zekerheid
zal kunnen verkrijgen omtrent het stand
punt, dat de Belgische regeering te dezer
zake inneemt, waarna zij onverwijld haar
verdere houding zal bepalen.
Wat de lichamelijke opvoeding betreft,
geeft de minister de voorkeur aan ontwik
keling van de lichamelijke oefening door
eigen initiatief van het volk.
Hooger onderwijs.
De minister heeft in voorbereiding doen
nemen een aanvulling van de Hooger-On-
derwijswet met bepalingen omtrent het
tandheelkundig onderwijs, een ontwerp van
een algemeenen maatregel van bestuur, re
gelende de tandheelkundige examens en
wat hiermede samenhangt, en een nieuw
reglement op het beheer van het tandheel
kundig instituut.
Voorbereidend hooger en
middelbaar onderwijs.
In den algemeenen maatregel van be
stuur tot vaststelling van het reglement en
hfet programma voor de eindexamens der
hoogere burgerscholen A, die eerlang kan
worden verwacht, zullen bepalingen wor
den opgenomen, waardoor het mogelijk zal
zijn bij die examens de medewerking van
daartoe geschikte personen uit de kringen
van handel en nijverheid te verkrijgen.
Het wiskundeprogramma der hoogere
burgerschool A acht de minister, ook in
vergelijking met het wiskundeprogramma
voor de A-afdeeling van het gymnasium,
niet te moeilijk.
Zoodra de omstandigheden dit toelaten,
zal de uitzonderingsbepaling van de „stop-
wet" worden toegepast.
N ijverheidsonderwijs.
Het is niet juist, dat de minister bepaal
de toezeggingen zou hebben gedaan inzake
de beperking van de omzetting van drie
jarige ambachtsscholen in tweejarige met
betrekking tot bepaalde scholen en vak
ken en tot de tegenstelling stadplatte
land.
Naar de overtuiging van den minister
mag men niet spreken van een onvoldoen
den regeeringssteun aan het nijverheidson
derwijs voor meisjes. Thans genieten meer
dan 20 groote en kleine scholen voor dit
onderwijs ingevolge de nijverheidsonder
wijswet subsidie.
Lager onderwijs.
Het zal den minister verheugen, wan
neer het mogelijk blijken zal, een wijziging
in de thans geldende leerlingenschaal aan
te brengen. Echter moet hij er, evenals ver
leden jaar, op wijzen, dat de groote ar
beidsreserve van onderwijzers en onder
wijzeressen maar voor een klein gedeelte
het gevolg is van de jongste verscherping
van de leerlingenschalen. Naast de werking
van de leerlingenschaal '32 moet ter ver
klaring van de vergrooting der klassen, be
paaldelijk gewezen worden op de omstan
digheid, dat veel minder dan vroeger bo
ventallige leerkrachten in de scholen werk
zaam zijn.
Ongetwijfeld kan men een leerlingen
schaal ontwerpen die eenigen duizenden
werklooze onderwijzers een plaats in de
school zou verzekeren. Invoering daarvan
is echter om financïcele redenen op dit
oogenblik niet mogelijk.
Uit een ingesteld onderzoek is den mi
nister gebleken, datdoor de ontworpen
schalen het aantal leerkrachten zou toene
men met 3892 aan defccholen voor gewoon
en met 154 aan die voor uitgebreid lager
onderwijs. Daar als gemiddeld salaris gere
kend moet worden op resp. 1899 en 2886
en de pensioenlast procent bedraagt,
komen de kosten op den duur op 8,2 mil
lioen gulden.
Van den minister is geen voorstel te
wachten tot verlenging van den leerplicht.
Kunsten en wetenschappen.
Tegen het denkbeeld van een wettelijke
regeling ter bescherming van den architec-
tentitel heeft de minister, zooals hij vroe
ger al uitsprak, zekere bedenkingen. Hij
bereidt voör het oogenblik evenwel voor i
de instelling van een kleine commissie, die
tot taak zal krijgen hem omtrent die be
denkingen nader in te lichten, waarna hij
zijn houding zal bepalen.
Ook de minister hoopt van harte, dat de
herstelling van de Groote Kerk te Alkmaar
weldra weer voortgang zal hebben. Van uit
voering geheel of gedeeltelijk in werkver
schaffing zal geen sprake zijn; eenige jaren
geleden zijn voorstellen in dien zin gedaan,
maar deze zijn ter zijde gelegd. Thans be
staat uitzicht, dat de financieele moeilijk
heden met hulp van het Werkfonds zullen
worden opgelost.
De algeheele restauratie van den Mar
tinitoren te Groningen zal eerst aan de
orde kunnen komen nadat de thans onder
handen zijnde gedeeltelijke voorzieningen
haar beslag zullen hebben gekregen en na
nauwgezet onderzoek een behoorlijk over
zicht zal zijn verkregen van hetgeen daar
na nog noodig zal zijn.
Het gebouw van het Kon. Conservatorium
voor muziek te 's-Gravenhage is eigendom
van de gemeente, die van het eerste oogen
blik der oprichting in het jaar 1825 af (de
Instelling heette toen Kon. muziekschool),
voor de huisvesting heeft zorg gedragen.
Het vertoont groote tekortkomingen van al
lerlei aard en de aandacht is al herhaalde
lijk gevestigd geweest op de groote wen-
schelijkheid van een nieuw gebouw. Wan
neer zich ook de mogelijkheid hiervan
voordoet zal de minister uiteraard gaarne
zijn medewerking verleenen.
Het vraagstuk van het voortbestaan der
orkesten in Nederland is moeilyk en ver
drietig. Het is geenszins uitsluitend van
cultureelen aard, ook sociale belangen zijn
er bij betrokken. Degenen evenwel, die de
remedie eenvoudig meenen te mogen zoe
ken in verhooging van den rijkssteun, vin
den den minister niet aan hun zijde.
ZIJ VERDWIJNEN ééN VOOR ééN
MOSKOU, 9 December (A.N.P.) De
voorzitter van de staatsplannencommissïe,
Valerij Meshlauk, die tegelijkertijd vice-
voorzitter van den Raad van Volkscom
missarissen is, schijnt thans ook in onge- I
nade te zijn gevallen. Meshlauk was in het J
kiesdistrict Oefa candidaat gesteld, doch
uit de bladen blijkt, dat zijn candidatuur is
ingetrokken.'Overigens zijn de laatste da- j
gen te Moskou geruchten in omloop, vol-
gens welke Meshlauk gearresteerd zou zijn.
Ook de verdwijning van den chef van de I
luchtstrijdkrachten, Alknis, schijnt beves- I
tigd te worden.
De zeven en twintigste partij wordt
hedenavond in Amsterdam gespeeld.
Wij herinneren onze abonné's er
aan, dat bij eventueel afbreken der
partij wij 5.— (vijf gulden) beschik
baar stellen voor hem of haar, die ons
de in couvert afgegeven zet opgeeft.
Bij meerdere goede opgaven beslist
het lot.
Deze opgave moet ons bereikt heb
ben voor de hervatting der partij.
Men mag niet meer dan één zet op
geven.
Op de enveloppe te vermelden:
EUWE-ALJECHIN.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
De Japanneezen hebben Nanking thans
omsingeld, d.w. z. van de landzijde afge
sloten, want aan de andere zijde ligt de
breede Jangtse-rivier. Volgens uit Chinee-
sche bron uit Hankau ontvangen berich
ten zouden de Chineesche autoriteiten be
sloten hebben, Nanking tot iederen prijs
te verdedigen. Verscheidene divisies zou
den in de stad zijn saamgetrokken en of
ficieren zouden verschaft zijn door de le
gers der centrale regeering, die gereorga
niseerd zijn na de zware beproevingen
voor Sjanghai
De Japanneezen trachten hun vooruit
geschoven posten te doen doordringen tot
de achttien poorten van den dertig mijl
langen muur rondom de stad. De Chinee-
zen zijn druk bezig de mooie nieuwe hui
zen tusschen de binnen- en buitenmuren
af te branden ten einde den Japanneezen
van dekking te berooven.
Men meende eerst, dat de Japanneezen
een paar dagen wilden wachten en in
tusschen de omsingeling der stad wilden
voltooien in de hoop een onbloedige over
winning te behalen door instelling van een
pro-Japansch bestuur in Nanking.
In een telegram wordt echter medege
deeld, dat de difinitieve aanval op de stad
is begonnen.
Voorts verluidt, dat Italië thans beslo-
Dit nummer bestaat uil
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Het gerucht gaat, dat Italië besloten heeft
zich uit den Volkenbond terug te trekken.
(2de blad).
Herderlijk schrijven van den bisschop
van Berlijn. (2de blad).
Nanking is omsingeld, doch biedt tegen
stand. (2de blad).
Binnenland
Ingevoerd is een tijdelijk vestigingsver
bod voor het bakkersbedrijf. (1ste blad).
De Memorie van Antwoord op het zeer
scherp critiseerend Voorloopig Verslag
van de Begrooting van Onderwijs. (1ste
blad).
De grafsteden van de Nassau's te Breda.
(3de blad).
Een adres inzake de spelling. (3de blad).
ten zou hebben, zich uit den Volkenbond
terug te trekken. Dit besluit zou niet be
paald onverwacht komen, gezien het feit,
dat zijn as-genoot Duitschland reeds lang
de deur van het Geneefsche Volkenbonds
gebouw achter zich dicht gesmeten heeft
en zijn nieuwe vriend Japan ook reeds een
paar jaar lang is uitgetreden. Practisch
werkte Italië toch al niet meer met den
Volkenbond mee sinds den veldtocht in
Abessynië en werd zijn aanwezigheid
slechts gevoeld, doordat het den arbeid
op alle mogelijke wijzen tegenwerkte. In
zooverre is Italië's uittreden geen verlies.
Maar tot nog toe was Italië althans in
naam lid gebleven; zijn officieel uittreden
zou het feit, dat de Bond zelfs geen schijn
of schaduw van universitaliteit meer be
zit nog scherper naar voren doen treden.
Een land, dat eenmaal uittreedt, keert niet
gemakkelijk meer terug en daar de kracht
van den Volkenbond moet liggen in zijn
universaliteit, ziet het er niet naar uit,
dat de Bond binnen afzienbaren tijd weer
op krachten zal komen.
Men schrift ons:
Het Comité „Oranje en Jong Nederland"
te Leiden is thans zoo ver gevorderd met
het vervaardigen van de babyuitzetten dat,
te beginnen met heden tot en met Zaterdag
11 dezer de firma Vroom en Dreesmann,
die de wiegen ten geschenke gaf, een eta
lage kon inrichten om aan allen, die sym
pathie gevoelen voor dit doel en hun steun
zoowel financieel als metterdaad gaven, te
toonen, wat het resultaat van hun arbeid
is. Natuurlijk is nog lang niet alles afge
leverd, ook is financieele hulp nog zeer
dringend noodig, wil iedere wieg een wol
len deken kunnen bevatten. Toch kan het
Comité niet anders dan dankbaar zijn voor
de ondervonden medewerking Het aantal
uitzetten zal 60 bedragen, helaas kan niet
aan alle aanvragen worden voldaan, daar
deze gestegen zijn tot ruim 90. Naast de
toezegging van de banketbakkersvereeni-
ging om de 30 eerste moeders een taart te
willen zenden en die van de firma de Ru,
Hooigracht, om 60 x 2 bestellen te geven
werd het comité verblijd met de toezeg
ging van de firma Sanders om bij iedere
uitzet een doosje met 3 stuks baby-zeep te
voegen,
Alle uitzetten zullen voorzien zijn van
een beschrijving over de waschbehandeling.
'Het bureau Breestraat 119 zal uitslui
tend Dinsdag van 1012 uur geopend
bljjven voor het terug brengen van de ver
vaardigde goederen, welke liefst zoo spoe
dig mogelijk moeten worden terug bezorgd
met het oog op het in orde brengen van de
wiegen. Deze kunnen ook worden afge
geven bij de secretaresse mevr. Wensinck
Witte Singel 21.
