Het landbouw-crisisfonds
ZATERDAG 20 NOVEMBER 1937
No. 8884
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Een N.S.B'er over de
Staatspartij
Letteren en Kunst
29ste Jaargang
3)e £eid<töli^(2ou/fca/^
DE ABONNEMENTSPRIJS
bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent oer weekJ 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week i 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT t
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES "an ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 1 0.50
Ontleend is aan het verslag over de be
grooting 1938 van het landbouwcrisisfonds:
Peulvruchten.
Sommige leden acneten den steun, ver
leend aan den verbouw van peulvruchten,
met name groene erwten, te gering.
Aardappelen.
Verscheidene leden betoogden, dat de re
geling voor den verbouw van aardappelen
tot dusverre nog niet tot een loonende pro
ductie heeft kunnen leiden.
Suiker.
Sommige leden waren van oordeel, dat
het economisch onverantwoord is, de teelt
van suikerbieten in ons land kunstmatig
in stand te houden.
Granen.
Verscheidene leden oefende ernstige cri-
tiek op het regeeringsbeleid mej betrek
king tot de tarweteelt. Nadat eerst huns
inziens zonder goeden grond de tarwe-
prijs van 10 tot 9 was verlaagd, is later
de prijs van 10 hersteld. Dit herstel van
den vroegeren prijs komt echter geenszins
tegemoet aan de hoogere bedrijfsonkosten,
welke een gevolg zijn van de devaluatie
van den gulden.
Zij drongen er bij de regeering op aan,
den tarweprijs te verhoogen en dit zoo
spoedig mogelijk bekend te maken, opdat
men er van verzekerd kan zijn, dat voor
den oogst 1938 ten minste 160.000 hectare
met tarwe zal worden bezaaid.
Varkens.
Over de vraag, of de beperking van de
varkensteelt in stand gehouden moet wor
den, liepen de meeningen uiteen. Vele le
den waren van oordeel, dat nog niet tot
een aleeheele vrijheid kan worden terug
gekeerd.
Verscheidene leden waren van oordeel,
dat de regeering haar bemoeiingen met den
export van bacon zeker niet mag staken.
Rundvee.
Vele leden waren van oordeel, dat er
aanleiding bestaat de kalverbeperking te
doen vervallen. Men moet in dit opzicht
wel onderscheiden tusschen den toestand
in de varkenshouderij en dien in de rund
veehouderij.
Andere leden wenschten tegen algeheele
opheffing, van de kalverbeperking te waar
schuwen.
Melk en zuivel.
Verscheidene leden spraken opnieuw
hun afkeuring uit over de bevoorrechting,
welke huns inziens de margarine hier te
lande geniet boven de boter, zulks in te
genstelling met het buitenland.
Sommige leden meenden, dat de prijs van
de boter voor den binnenlandschen consu
ment aanzienlijk verlaagd zou dienen te
worden. Daardoor zou het verbruik toene
men, waardoor weer de verliesgevende uit
voer zou kunnen worden ingekrompen.
Groenten-, fruit- en sierteelt.
Van verschillende zijden werd betoogd,
dat de tuinbouw nog steeds in zeer groote
moeilijkheden verkeert.
Dat onder deze omstandigheden de ra
ming van den steun aan dezen bedrijfstak
met 2 millioen is verminderd, achtten
sommige leden niet te verantwoorden.
Een ander middel tot verbetering van
het prijsniveau, zoo betoogden verscheide
ne leden, is het treffen van een prijsrege
ling voor die producten, waarvan dit moge
lijk is, omdat een zeer belangrijk gedeelte
daarvan in het binnenland wordt afgezet
Ernstig bezwaar maakten verscheidene
leden tegen de verhooging van de teelt
heffing op vroege aardapeplen van 30 tot
50 per hectare.
Visscherij.
Vele leden waren van oordeel, dat zoo
wel de zee- als de zoetwatervisscherij, niet
tegenstaande de voortdurende werkzaam
heid der regeering op dit gebied, nog steeds
in een zeer zorgelijken toestand verkeeren.
Wat den afzet van visch in het binnen
land betreft, deze heeft, naar verscheidene
leden meenden, te lijden onder den hoo-
gen prijs van de bakolie.
Zeevisscherij.
De opbrengst der zeevisschery, zoo merk
ten sommige leden op, beweegt zich nog
steeds in dalende lijn. Als oorzaken noem
den zij in de eerste plaats dat de vangsten,
vooral van platvisch, onvoldoende zijn;
voorts, dat de prijzen laag zijn, en einde
lijk, dat de vaste lasten en de bedrijfson
kosten zwaar drukken.
Haringvisscherij.
Het had de aandacht van verscheidene
leden getrokken, dat een aantal handelaren
zelfstandig wederom een belangrijke trans
actie voor de levering van haring aan Rus
land tot stand gebracht hebben. Enkele
dezer leden betreurden, dat deze transac
tie blijkbaar geheel buiten de regeering is
omgegaan, aangezien ons land Rusland niet
heeft erkend. Op den duur achtten zij de
zen toestand onhoudbaar.
Zoetwatervisscherij.
Sommige leden vestigden er opnieuw de
aandacht op, dat de verdiensten der vis-
schers op het IJsselmeer over het algemeen
onvoldoende zijn om in het levensonder
houd te voorzien.
Pluimveehouderij.
Enkele leden waren van oordeel, dat de
pluimveehouderij door de crisispolitiek der
regeering ernstig is benadeeld.
BELANGRIJKE ORDER VAN
DE KONINKLIJKE-SHELL
EEN ORDER VAN 18 MILLIOEN.
Naar wij vernemen heeft de Koninklijke-
Shell bij een aantal Nederlandsche werven
een order geplaatst voor den bouw van 8
groote tankschepen.
De Nederlandsche Scheepsbouw Maat
schappij zal twee schepen bouwen van
15.000 ton, Wilton Feyenoord bouwt drie
schepen van 12.000 ton, de Rotterdamsche
Droogdok Maatschappij zal een schip bou
wen van 12.000 ton, de Nederlandsche Dok
Maatschappij te Amsterdam en de fa. v.
d. Giessen te Krimpen a. d. Lek elk een van
9000 ton.
Met deze order is een totaal bedrag van
18 millioen gemoeid.
ABNORMAAL LAGE STAND
VAN DE WAAL
Beperkende bepalingen
voor de scheepvaart
Nachtvaart verboden
Uit Tiel wordt ons gemeld: Het peil van
de rivier de Waal is dermate laag geworden,
dat de Rijkswaterstaat zich genoodzaakt ge
zien heeft beperkende bepalingen voor de
scheepvaart in te stellen. Deze beperkende
bepalingen hebben ten doel een versperring
van de doorvaart door het aan den grond
loopen van schepen te voorkomen. Zoo is
thans o.m. de nachtvaart verboden op het
gedeelte van de rivier boven Tiel. Dit ver
bod is op groote borden langs de rivier
aangegeven, o.a. bij Tiel en Dodewaard.
Sedert eenigen tijd was het peil van de
Waal reeds zeer laag, maar tot op heden
leverde dit siechts moeilijkheden op voor
de kustvaarders, die anders gewoon de ri
vier opvaren naar Duitschland, maar nu in
Rotterdam hun taak aan kleinere schepen
moesten overgeven.
Weliswaar waren ook verschillende woon
schepen op het droge komen te liggen,
meestal in een scheeve, allesbehalve aange
name positie, werd op sommige plaatsen
het lossen zeer bemoeilijkt en werd in de
Tielsche vluchthaven veel hinder onder
vonden van geweldige hoeveelheden aan
gespoeld slib, maar overigens was deze la
ge waterstand voor de scheepvaart geen be
lemmering.
Dezer dagen heeft de rivier echter een la
ge stand bereikt als sinds jaren niet voor
gekomen is. Vooral bij Huihuizen, waar de
rivier het ondiepst schijnt te zijn en de
vaargeuldiepte thans nog slechts 2.60 meter
bedraagt, bestaat gevaar voor het aan den
grond loopen van diepliggende schepen. Dit
heeft geleid tot het instellen der beperkende
bepalingen
Tweede Kamer
Vergadering van gisteren.
FINANCIEN
Voortgezet wordt de behandeling van
hoofdstuk VII B der rijksbegrooting (fi
nanciën).
Bij afd. 4 zegt de heer TER LAAN (SJD)
dat hij de werkzaamheid van het rijksin-
kopbureau zou willen zien uitgebreid, ook
tot de provinciën en gemeenten. Dit zou
een groote besparing oplevren.
De heer STUMPEL (R.K.) wijst op de
schade, welke de middqnstand ondervindt
van den centralen inkoop vanwege het
Rijk. Hij drong aan op beperking van de
werkzaamheid van het Rijksinkoopbureau.
De MINISTER VAN FINANCIëN, de
heer DE WILDE, achtte het bureau onmis
baar, doch zegde toe, te zullen bestudee-
ien, hoe de belangen van den midden
stand kunnen worden beschermd in de
zen. Misschien zou het Rijksinkoopbureau
ook voor de gemeenten kunnen optreden,
doch spr. verwacht daar weinig van.
JUSTITIE.
Aan de orde in Hoofdstuk IV der Rijks
begrooting (Justitie).
Mevrouw BAKKER—NORT (V.D.) be
pleit de erkenning van krankzinnigheid
als grond voor echtscheiding.
Er zijn uitzettingen van politieke vluch
telingen met groote hardheid geschied.
Zulks is in strijd met dfc tradities van ons
land. Spr. erkent, dat ide tijdsomstandig
heden ons nopen eenf minder gastvrije
houding aan te nemen.^Veigering van een
verblijf hier te lande mag echter niet ge
schieden zonder uiterste noodzakelijkheid.
De minister heeft wel toegezegd, dat
vreemdelingen, voor wie gevaar van ge
vangenneming na uitleiding bestaat, niet
zullen worden uitgeleid, doch dit is te
weinig onder de vreemdelingen bekend.
De heer DONKER (S.D.) verklaart wat
de echtscheiding betreft, dat de bestaande
wettelijke regeling onvoldoende is. Waar
om is het niet mogelijk voor politieke
vluchtelingen het vrije verkeer met
raadsleden toe te laten. Geen uitwijzing
mag geschieden bij gevaar voor gevangen
neming. Spreker heeft niet den indruk,
dat het departement dezen regel voldoen
de toepast. Er mag in dezen geen uitzon
dering worden gemaakt voor communis
ten of voor hen, die door de Duitsche
autoriteiten als zoodanig worden aange
wezen.
De heer TRUYEN (R.K.) beveelt in 's mi
nisters aandacht aan den verkoop van on
zedelijke lectuur in stationskiosken en de
brochures, die men na huwelijk of geboor
te in de brievenbus vindt.
De heer ROST VAN TONNINGEN (N.S.B.)
ziet in de grondwetsherziening, in de aan
gekondigde maatregelen tegen ongewensch-
te vereenigingen en tegen persuitingen een
geduldige voorbereiding van een dictatuur
der R.K. Staatspartij. Hiertegen zou ad
ministratieve rechtspraak een dam kunnen
zijn en de minister is de administratieve
lechtspraak dan ook niet gunstig gezind.
In de maatregelen tegen ongewenschte
vereenigingen ziet de R.K.S.P. een com
pensatie voor de mislukte grondwetsher
ziening inzake de revolutionnaire volks
vertegenwoordiging. Zij hoopt door 't uit
schakelen van kleine partijen kunstmatig
haar zetelaantal in de Kamer te vermeer
deren. Onder de oogen van een argeloozen
minister-president tracht de R.K.S.P. haar
greep naar de macht te voltooien.
Zoowel ten aanzien van het bedrijfs- en
beroepsrecht als ten aanzien van het ar
beidsrecht wordt de procedure der machts
vorming der Staatsgreeppartij (de voorzit
ter hamert en het wcord wordt teruggeno
men) zichtbaar. Het kan nauwelijks vrij
moediger. Het bedrijfsrecht zal zich in col
lectieve richting ontwikkelen. De minister
zegt overleg te zullen plegen met zijn ka
tholieke collega's, die spreker's fractie juist
wantrouwt. Met klem moet worden be
toogd, dat de overdracht van machtsvol
komenheden op het gebied der oeconomi-
sche politiek aan katholieke ministers ge
vaarlijk is voor ons volk. Ons geheele
recononomische leven is uitgeleverd aan
de R.K.S.P. De boeren, arbeiders en vis-
schers vinden den weg naar het recht
door katholieke ministers geblokkeerd.
De marechaussee is de R.K.S.P. een
doorn in het oog. Het is niet voor niets, dat
deze minister de marechaussee onder zijn
macht wefischt te brengen.
Hoeveel Joden zijn er sinds 1933 de
grens overgekomen? Hoeveel grond is er
aan de Joden buiten de Wieringermeer
overgelverd (hamer; het woord wordt:
I overgegeven). Ons land mag geen vergaar-
1 bank van internationaal afval worden.
De VOORZITTER hamert.
De heer ALBERDA (S.D.) Infaam-
De heer ROST VAN TONNINGEN: Ons
volk wil weder zich zelf zijn .(Luide in
stemming).
Eerst na invoering van het door de N.S.
B. gewilde bewind zal een werkelijke or
dening tot stand kunnen komen. De katho
lieke ordening slaat het volk in de kete
nen van het margarine- en ander kapitaal.
Spr». zal tegen dit begrootingshoofdstuk
der juridische ordening en almacht der
R K. Staatspartij stemmen.
De heer VAN DER GOES VAN NATERS
(S.D.) wijst op een gevaar, dat buiten-
landsche invloeden door cellenvorming
hier trachten vasten voet te krijgen.
De vergadering wordt Dinsdag voortge
zet.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
Het onderhoud van lord Halifax met
Hitier te Berchtesgaden heeft gistermiddag
plaats gevonden. Het was „inofficieel" en
daarom is er ook geen communiqué uitge
geven omtrent den inhoud. Er was een
tolk tegenwoordig, die de opmerkingen van
Halifax en Hitier voor de beide staatslieden
vertaalde, terwijl bovendien minister Neu-
rath aan dit onderhoud deelnam. Via Mün-
chen is Halifax weer naar Berlijn terug
gereisd in gezelschap van von Neurath.
De oogen der wereld volgen Halifax op
zijn reis, maar niemand weet wat het re
sultaat is van zijn bezoek in de Zuidoost-
Beiersche bergen.
In China hebben de Japanners blijkens
een telegram de stad Soetsjau genomen,
waaruit blijk,t dat de z.g. Hindenburglinie
der Chineezen bezweken is.
De Japanners drijven de Chineezen thans
onweerstaanbaar terug in de richting van
Nanking. Weliswaar wordt nog rekening
gehouden met een krachtig verzet, daar de
tegenstand der Chineezen nog niet totaal ge
broken is, maar, dat de Chineesche leger
leiding de opdringende Japanners zou kun
nen tegenhouden of zelfs terugslaan, ge
looft niemand meer.
Nu koning Leopold uit Engeland terug is,
is de kwestie der kabinetsformatie in Bel
gië onmiddellijk hervat. Janson, die gedu
rende de afwezigheid van den koning be
last was met informatieve besprekingen,
neeft thans de opdracht tot vorming van
een nieuwe regeering gekregen. Zou het
ditmaal lukken?
DE VONDELHERDENKING.
GALA-OPVOERING VAN FAËTON.
In tegenwoordigheid van H.M. de Koningin.
De Vondel-herdenking in Neerland's
hoofdstad heeft gisterenavond haar prach
tige bekroning gevonden in den gala-opvoe
ring in de Stadsschouwburg van het treur
spel „Faëton", waaraan luister werd bijgezet
door de tegenwoordigheid van H. M. de
Koningin.
Behalve de leden van het Vondel-comité
behoorden tot de genoodigden de jonge
eere-doctoren, prof. dr. Th Frings uit Leip
zig en prof. dr. B. H. Molkenooer O.P. uit
Nijmegen, verder de burgemeester van
Antwerpen, Kamiel Huysmans en een zijner
schepenen, de heer Somers, die offcieel de
Scheldestad vertegenwoordigden en de Bel
gische consul-generaal te Amsterdam, de
heer J. van Haute.
Van de aanwezigen kunnen verder wor
den genoemd de minister van sociale za
ken, prof. mr. C. P. M. Romme, de leden
j van het gemeentebestuur van Amsterdam
I en veie raadsleden.
M. H. de Koningin arriveerde met den
j Duitschen D-trein van kwart over zeven,
I waaraan te Apeldoorn twee salonrijtuigen
gekoppeld waren, aan het Centraal Station.
Tot het gevolg van H. M. behoorden, me-
- vrouw van Loon, dame du palais, de hof
dame jonkvr. C. M. baronesse van Asbeck,
de kamerheer i.b.d. jhr. mr. dr. W. F. Roëll,
I de adjudant-luitenant ter zee le klasse,
jhr. E. J. van Holthe en ordonnance-officier,
I le luitenant jhr. D. J. A. A. van La wick van
I Pabst.
H. M. de Koningin bleef tot ruim kwart
I voor acht in de salonrijtuigen, welke voor
het eerste perron gereden waren. Daarna
begaf zij zich, na even in de koninklijke
wachtkamer te hebben vertoefd, naar de
gereedstaande auto, waarmede zij zich in
snel tempo naar den schouwburg begaf.
Op het Leidsche plein had zich een groote
Bit nummer bestaat uit vijf
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Janson krijgt opdracht tot vorming van
een Belgisch kabinet. (2de blad).
De besprekingen van lord Halifax te
Berchtesgaden. (2de blad)
Saneering onder Russische diplomaten
wekt oneenigheid te Moskou. (2de blad).
De Chineesche Hindenburg-linie be
zwijkt. (2de blad).
Storm over de Philippijnen veroorzaakt
vele slachtoffers. (Buit. Ber., 2de blad).
Binnenland
De Koninklijke Shell heeft bij Nederland
sche scheepswerven een order van acht
tankschepen geplaatst. (1ste blad).
Te Thorn heeft een man zijn schoonva
der gedood, te Buren werd een vrouw door
haar echtgenoot vermoord. (4de blad).
;Nachtvaart op de Waal wegens lagen wa
terstand verboden. (1ste blad).
Omgeving
Te Hillegom werd een dame door twee
auto's overreden; zij werd dood opgenomen,
(2de blad).
menschenmenigte verzameld, die de vorstin
bij haar aankomst, enkele minuten voor
achten, hartelijk toejuichte.
Hare Majesteit betrad den schouwburg
door den ingang aan de Marnixstraat, waar
zij in de benedenhal werd ontvangen door
den burgemeester, dr. W. de Vlugt, om ver
volgens te worden begroet door den voor
zitter en secretaris van het Amsterdamsche
Vondel-comité, wethouder E. Boekman en
prof. dr. N. A. Donkersloot, den voorzitter
en secretaris der Wagnervereeniging, mr.
dr. J. P. van Tienhoven en dr. Paul Cron-
heim, en den voorzitter der financieele
commissie der Wagnervereeniging, C. J.
baron Collot d'Escury.
Na de verwelkoming overhandigde het
dertienjarig dochtertje /an jhr. mr. L. H.
van Lennep, kamerheer i.b.d. de Koningin
een bouquet bloemen.
In de Koningsloge, welke met een rand
van rozen was versierd, werd Hare Majes
teit verwelkomd door den Commissaris der
Koningin in de provincie Noord-Holland,
mr. dr. A. baron Roëll en vervolgens door
diens echtgenoote en mevrouw de Vlugt. -
Toen de Koningin de zaal betrad verhie
ven zich de aanwezigen eerbiedig van hun
zetels.
Even voordat de Koningin was binnen
getreden trad de heer Eduard Verkade, de
regisseur van „Faëton" voor het voetlicht,
die tot zijn spijt moest mededeelen, dat we
gens plotselinge ongesteldheid van Saar
Bessem thans Arend Hauser ook de verzen
van de reizegster der uren zou overne
men. De heer Verkade riep voor deze ver
vanging op het laatste oogenblik de wel
willendheid der toehoorders in. De afwe
zigheid van Saar Bessem was ook daarom
een ernstige handicap, omdat de muziek
van Willem Pijper, voor zoover dit onder
deel betreft, uit den aard der zaak op een
vrouwenstem berekend was.
Onmiddellijk nadat de Koningin haar
plaats had ingenomen, ving het spel aan,
dat, met onderbreking van een korte pauze,
eenige uren lang met gespannen aandacht
werd gevolgd.
In de hoofdrollen traden op Frits van Dijk,
als Febus, Ben Gronier als Faëton, Ank van
der Moer als Klymene, Louise Kooiman als
Juno, Eduard Verkade als Jupiter en Willy
Haak als de faem.
Reienzegger was. zooals reeds vermeld.
Arend Hauser, die bij ontstentenis van Saar
Bessem. geflankeerd werd door Nell
Knoop als figurante.
Na afloop der voorstelling hadden de
medespelenden een langdurige ovatie in
ontvangst te nemen, welke werd onder
streept door een grootsche bloemenhulde.
Hierin deelde ook Willem Pijper, die voor
deze opvoering speciale muziek had gecom
poneerd, welke tot functie had het gespro
ken woord in het bijzonder de reien te
ondersteunen.
De Koningin is om kwart over elf per
auto naar het Loo teruggekeerd.
