KERKNIEUWS
NED. OOST-INDIE
De wereld zonder
vrede
BIOSCOPEN
MAANDAG 6 SEPTEMBER 1937
DE LEIDSCHE COURANT
VIERDE BLAD - PAG. 13
Schoonheid en Kunst
'T EN IS VAN U....
't En is van u
hiernederwaard
geschilderd of
geschreven,
mij, moederken,
geen beeltenis,
geen beeld van u
gebleven.
Geen teekening,
geen lichtdrukmaal,
geen beitelwerk
van steene,
't en zij dat beeld
in mij, dat gij
gelaten hebt
alleene.
o Moge ik, u
onweerdig, nooit
die beeltenis
bederven,
maar eenzaam laat
ze leven in
mij, eerzaam in
mij sterven.
GUIDO GEZELLE.
Bovenstaande vers is opgenomen in een
onlangs verschenen bundel: „Moeder. Ver
zen van Nederlandsche Dichters".
't Mooie in dit gedicht is gelegen in de
óp-springende vreugde over het bezit van
moeders beeltenis in eigen hart. Eerst
wordt gejammerd, dat er niets van moe
der is overgebleven, niets alles wat op
gesomd: géén teekening, géén lichtdruk-
maal, géén beitelwerk van steene niets;
maar dan opeens die vreugde over dat al
lerkostbaarst bezit: „dat beeld in mij, dat
gij gelaten hebt alleene"....
Het gedicht besluit met het gebed van
een kind, dat niets lievers, niet mooiers
kent, dan de ongeschonken beeltenis van
zijn moeder in zijn eigen hart.
Lees nu het gedicht nog 'ns hard op
voor uzelf.
PRIJSVRAAG VROOLIJK TOONEEL
VOOR DE JEUGD.
De beslissing van de jury.
Op de prijsvraag, uitgeschreven door
het tooneelfonds „Ons Leekenspel" te
Bussum voor de samenstelling van een
bundel vroolijk tooneel' voor de jeugd, zijn
bij de jury ingekomen 88 inzendingen. In
haar Donderdag gehouden bijeenkomst
bleek de jury unaniem van meening te
zijn, dat geen der ingekomen spelen in aan
merking kon komen voor de prijs van
500.uitgeloofd voor een oorspronke
lijk aanvullend spel. Met algemeene stem
men werd een prijs van 300.toegekend
aan drs. W. Snitker voor diens spel „Mas
kerade" en eveneens met algemeene stem
men werd een prijs van 150.toegekend
aan L. de Cantens te Antwerpen voor
diens een-acter „De opstand der poppen."
LUCHTVAART
VLIEGTUIGMODEL ZWEEFT
24 UUR ROND
Een merkwaardige vlucht heeft op Ko
ninginnedag en daarna een model
zweefvliegtuig gemaakt, dat op 31 Augus
tus, 's middags om kwart voor drie, te
Goirle werd gestart enop 1 Septem
ber, circa kwart over drie, onder Alphen
(eveneens in Noord-Brabant) landde. Ruim
24 uur heeft het vliegtuigmodel boven ons
land en vermoedelijk een deel van België
gezweefd. Het heeft en passant een goed
geslaagde nachtvlucht gemaakt!
Het model, van het type Strolch, eigen
dom van den Tilburgenaar W. Held, deed
me ein den wedstrijd voor modelvliegtui
gen, die de Bredasche en Tilburgsche
Jeugd Luchtvaart Clubs te Goirle hielden
ter gelegenheid van den Koninginnedag.
Het maakte na den start een te noteeren
vlucht van dertien minuten, waarna het
op groote hoogte in de wolken verdween.
Toen een Alphenaar het zag landen, kwam
het uit Westelijke richting, waaruit men
opmaakt, dat het boven België is geweest.
EINDELIJK HET FIETS VLIEGTUIG!
Een vlucht van slechts een minuut
De Italiaan Emilio Casco heeft met een
nieuw soort zweefvliegtuig, dat voorzien is
van twee propellers, die door pedalen met
ketting-overbrenging in beweging worden
gebracht, in Tessino opmerkelijke resulta-
tenbereikt. Bij de eerste proefvlucht kon
de machine op een hoogte van vier meter
een afstand van 342 meter in 33 2/5 secon
den afleggen. Bij de tweede vlucht be
reikte het vliegtuig een hoogte van tien
meter en legde in een minuut 14 3/5 se
conden een afstand van 862 meter af.
De ontwerper van dit nieuwe vliegtuig
zal zich, nadat aan het toestel nog eenige
verbeteringen zijn aangebracht, naar
Duitschland begeven om demonstraties te
geven.
Buitenlandsche Berichten
ERNSTIGE AUTO-ONGELUKKEN IN
MAROKKO.
Op weg naar Port Liautey (Marokko) is
een autocar in aanrijding gekomen met een
koe en omgevallen. Een inzittende vond
den dood, en veertien anderen werden ge
wond, waaronder zes Europeanen.
Op weg naar Camp Boulhaut reed een
andere autocar tegen een licht voertuig aan
en viel eveneens omvei. Ook hierbij werd
een persoon gedood, terwijl zestien inzitten
den ernstig gekwetst werden.
CVERSTROOMINGEN IN NOORD-CHINA.
Uit alle deelen van Noord-China komen
berichten over overstroomingen binnen. Op
verscheidene plaatsen zijn de dijken reeds
bezweken. Ten Z.W. van Tientsin staat het
vlakke land over groote oppervlakte onder
water, o.a. de belangrijke straatweg Tient
sinYen Sjan. Ook de spoorweg Tientsin
Poekau dreigt overstroomd te worden.
Z.H. Exc. de Bisschop van Haarlem heeft
benoemd:
tot Rector te Rotterdam (St. Fx-anciscus-
Gasthuis) den Weleenv. Heer G. J. Morsch;
tot Rector te 's-Gravenhage (R. K. Wees
huis) den Weleerw. Heer A. Roozen;
tot Kapelaan te Amsterdam (H. Vincen-
tius) den Weleerw. Heer J. P. Doeswijk;
tot Kapelaan te Delft (H. Hippolytus) den
Weleerw. Heer H. P. J. Figelet.
PASTOOR P. J. A. DE GRAAF.
bisteren heeft pastoor de Graaf O.F.M.,
pastoor der St. Joseph-parochie te Gouda,
een plechtige Hoogmis opgedragen ter ge
legenheid van het feit, dat hij 20 jaar pas
toor te Gouda is. Van verdere feestviering
wilde de Pastoor niet weten.
De „Nieuwe Zuid-Hollander" schrijft naar'
aanleiding van dit vierde lustrum:
„Na een 20-jarig verblijf in onze stad
kennen wij hem, als den meer dan zeventig
jarigen grijsaard, maar toch den grijsaard
met een jeugdig hart, den grijsaard met be
wonderenswaardige werklust en zonnige
vroolijkheid.
Als wij hem zien gaan langs de oude
straten van Gouda, dan kan hij er ongetwij
feld ernstig en nadenkend uitzien. Maar
wie kan dat verwonderen? Hij heeft 20 jaar
het wel en wee van zijn parochie gedeeld.
Twintig jaar droeg hij de verantwoordelijk
heid van vele zielen. Hij kent zijn men-
schen niet oppervlakkig, maar weet pre
cies wat ze waard zijn en hij maakt zich
wellicht om velen bezorgd. Wie zal ten
volle begrijpen, hoe zwaar deze last te dra
gen is?
En verder, wat heeft hij een arbeid ver
zet in al die jaren! Pastoor de Graaf houdt
niet van half werk. Wat hij aanpakt zet hij
ook door. Bij zijn priesterlijk werk zooals
preeken, biechthooren, godsdienstonder
richt, huisbezoek, het organiseer en van pro
cessies en godsdienstige plechtigheden gaf
hij zich altijd geheel. Wat was het kort ge
leden voor hem een teleurstelling, toen de
deelneming aan de Kevelaersche processie
zoo gering was. Maar hij zit niet bij de pak
ken neer en begon onmiddellijk plannen te
beramen om deze Processie in haar oude
glorie te herstellen.
Onberekenbaar veel heeft hij voor Gouda
EEN CURSUS VOOR LUCHTVAART-
GEZINDEN
Examens en practische les
Meer en meer is gedurende den laatsten
tijd gebleken, dat de rondleidingen, die
dagelijks door het luchthavenbedrijf van
Schiphol worden gehouden, niet voldoende
zijn om de weetgierigheid van velen te
kunnen voldoen. Van het steeds toene
mend aantal bezoekers, die de luchthaven
komen -bezichtigen het laatste jaar wa
ren het er 320.000 wilden talloozen
graag méér weten. Zoo ontstond bij den
propagandadienst van Schiphol, het idee
om zeer- eenvoudige luchtvaartlessen te
geven, waarvan vooral diegenen zouden
kunnen profiteeren, die, uit hoofde van hun
vak of hun kennissenkring, wel- eens--iets-
op luchtvaartgebied moeten kunnen ver
tellen.
Deze léssen worden thans gegeven door
de K.L.M. in samenwerking met de P.B.N.
A., het polytechnisch bureau „Nederland",
te Arnhem. Het is een schriftelijke cursus,
welke voor iedereen openstaat, uiteraard
iederen dag kan ingaan en welke een tijds
duur van een half jaar in beslag neemt.
De cursusleider is de bekende luitenant-
vlieger W. Bach en de redactiecommissie
is samengesteld uit de heeren I. Aler, chef
van den vliegdienst van de K.L.M., G.
Spit, chef van den technischen Dienst van
de K.L.M. en van der Meulen.
Zaterdag is op Schiphol, ten overstaan
van de redactiecommissie, het eerste exa
men van dezen cursus afgenomen. Er was
een vijftiental deelnemers: onderwijzres,
een geestelijke en verder belangstellende
„particulieren". Omstreeks elf uur kwamen
de examinandi bijeen in een van de kan
toorzalen van hangar B., waar zij werden
toegesproken door den heeh F. Wind, di
recteur van de P.B.N.A.
De examentaak werd door de slachtof
fers zeer serieus opgevat. Er werd zeer
aandachtig gezwoegd, en het resultaat, dat
in den loop van den middag in een min of
meer plechtige zitting werd medegedeeld,
heeft de organisatoren en natuurlijk
ook de geslaagden zeer tevreden ge
steld: zeven diploma's werden met de ge
bruikelijke toespraken uitgereikt, waar
van één met bij zonderen lof.
Voordat echter de uitslag werd bekend
gemaakt, hebben de examinandi nog gedu
rende anderhalf uur onder leiding van den
heer Surink' een practische les genoten,
waarbij het geheele bedrijf op Schiphol als
leerstof diende.
Het eind van deze les was een uitwisse
ling van eenige welgemeende hartelijke
woorden en de examendag vond, na het
uitreiken van de getuigschriften, zijn einde
met een rondvlucht, boven het onvolpre
zen schoon van de in het zonlicht baden
de hoofdstad.
DE KINDERVERLAMMING IN DE V. S.
De kinderverlamming-epidemie, heeft in
het Midden Westen van de Ver. Staten ver
der om zich heen gegrepen. In Chicago zijn
55 nieuwe ziektegevallen geconstateerd. Elf
dezer waren met doodelijken afloop.
Kinderen beneden zestien jaar zullen geen
bioscooptheaters en schouwburgen mogen
bezoeken.
De ziekte breidt zich ook uit in de ste
den St. Louis, Omaha, Denver, Buffalo en
Milwaukee, waar reeds alle scholen en kin
dertehuizen werden gesloten.
In de Canadeesche provincie Ontario gaat
de ziekte het meeste om. Daar zijn reeds
1100 gevallen geconstateerd, van welke 35
met doodelijken afloop.
De in het Midden Westen en Zuid-Cana
da heerschende tropische hitte bemoeilijkt
volgens de dokters, de bestrijding van de
kinderverlamming ten zeerste.
DE RAMP VAN DEN K.P.M.-STOOMER
„VAN IIEUTSZ".
Hoe het gebeurde.
Naar te Batavia uitJHongkong wordt ver
nomen, heeft het gebeurde met de „Van
-Heutsz". zich.als volgtrtoegedragen.
De „Van Heutsz" was bezig de typhoon
voor beide anders „af te rijden", toen plot
seling beide kettingen tegelijk braken en
het schip op drift raakte, daarbij dwars aan
drijvend op de „Gertrudemaersk", waar
door veel schade werd bekomen aan stuur
boord.
Daarop volgde een aandrijving met het
Chineesche stoomschip „Hai Lee", waardoor
zware schade voor de „Van Heutsz" ont
stond onder de waterlijn.
Het schip dreef toen wederom langs zijde
van de „Gertrudemaersk", waarvan de ge
zagvoerder van de „Van Heutsz", de heer
Huyer, wetende, dat de „Van Heutsz" in
zinkenden toestand verkeerd, gebruikt heeft
gemaakt tot het doen overloopen van de
1200 passagiers.
Hierbij werd gelangrijke schade opgeloo-
pen aan het bovendek en wel aan bakboord.
Beide schepen dreven af naar Green Is
land, totdat plotseling het sleepende anker
van de „Gertrudemaersk" hield en dit laat
ste schip, al afzwaaiende, aande „Van
Heutsz" verdere schade toebracht aan den
voorsteven en aan het voorschip.
De „Van Heutsz" strandde daarop nabij
de Oostkust van Green Island.
De berging wordt met man en macht door
de Tai Koo Doek Cy. verricht. De scheur
aan stuurboordzijde is reeds gedicht, maar
er zullen nog vele werkzaamheden noodig
zijn voordat men de „Van Heutsz" van den
rotsbodem zal kunnen lichten.
De weersomstandigheden zijn gunstig,
doch verrassingen zijn niet uitgesloten, ook
door de spanning, waaraan het schip met
vier ruimen vol water blootgesteld is.
door Prof. Dr. G. DE REYNOLD,
Freiburg.
Europa heeft slechts éénmaal
'n geestelijke eenheid gekend.
Dat was het werk van het Chris
tendom. De Europeesche bescha
ving is niets anders en kan niets
anders zijn dan een Christelijke.
De vernieling der eenheid op
godsdienstig gebied moest nood
zakelijk ook de verwoesting mee
brengen van de overige vormen
van eensgezindheid, die op den
bodem der christelijke eenheid
gegroeid zijn.
De samenwerking op intellectueel ge
bied is bijna onmogelijk geworden in een
wereld, die zoo versplintei-d is als tegen
woordig, in een Europa, dat geen gelijk
soortig product meer vormt. En toch is
die samenwerking noodzakelijker dan
ooit tevoren. Er moet langzamerhand
weer naar gestreefd worden om een band
te leggen tusschen Nationalisme en In
ternationalisme, waardoor aan deze be
grippen een zuivere beteekenis gegeven
wordt, waarbij rekening gehouden wordt
met de psyche der afzonderlijke volken,
doch waarbij van den anderen kant ook
het verlangen tot uitdrukking wordt ge
bracht, dat de volken op elkander zijn
aangewezen.
Waarom heeft de internationale samen
werking en de Volkenbond zelf hun mis
lukking. die met een volslagen bankroet
gelijk staat, tot nog toe niet geconsta
teerd?
Omdat zij beiden geen juist begrip heb
ben van het beeld dat de huidige wereld
te aanschouwen geeft. In de jaren 1919
en 1920 was men met groote verwachtin
gen vervuld. Men geloofde werkelijk dat
de volkeren die den oorlog moede waren
het verlangen naar een voortdurend
handhaven van den vrede zouden te ken
nen geven en ook zouden verwezenlijken.
Maar onrechtvaardige en slecht opgestel
de vredesverdragen konden geen vrede
lievende sfeer scheppen. Daar komt nog
bij dat ook in het leven der volken splijt
zwammen en allerlei stof tot conflicten
werd opgehoopt. Men had deze harde
werkelijkheid kunnen voorzien en velen
hebben dat ook vooruit gezien.
Hét tegenwoordige Europa heeft een
totaal ander aspect gekregen dan de we
reld van voor den oorlog en het Europa
van dé 19de eeuw, het is geen gelijkvor
mig beeld meer, het is veel gecompli
ceerder geworden zooals bij een blik op
de kaart, bij het beschouwen der staat
kundige en taalkundige grenzen aan
stonds in het oog springt.
Einde 1918 schreef M. Mellet in zijn
werk over de verschillende talen m
Europa: ;;Dë"'Werëld-is niet rijp voor een
waarachtige internationale eenheid, die
opgetrokken moet worden op de gemeen
schappelijke elementen der Europeesche
beschaving en die rekening houdt met de
feitelijke verhoudingen in de heele we
reld''. M. Mellet constateerde dit reeds
vóór de opkomst van Fascisme en Natio-
naal-Socialisme, op een tijdstip dat men
aan de definitieve overwinning der De
mocratie kon gelooven. Een zekere een
heid in de politieke en sociale verhou
dingen is een gewichtige factor voor een
gelijkgerichte beschaving.
Deze bestond in de 19de eeuw, maar
die bestaat thans niet meer.
Europa is inderdaad niet in staat om
alle volkeren een gemeenzame en alles
omvattende beschaving te geven. Europa
is nationalistisch geworden in dien zin
dat onder de Europeesche naties op alle
mogelijke wijze al te veel verschillen zijn
ontstaan om zich nog tot een natuurlijke
eenheid te kunnen aaneensluiten. Europa
heeft slechts eenmaal een geestelijke een
heid gekend, maar in ieder geval heeft
zij die gekend. Deze eenheid was het
werk van het Christendom. De Europee
sche beschaving is niets anders en kan
niets anders zijn als een Christelijke. De
vernietiging van deze eenheid op gods
dienstig gebied, moet ook de verwoesting
met zich brengen van de overige vormen
van eensgezindheid die op den bodem de
zer Christelijke eenheid gegroeid zijn.
Thans beleven wij het uur der grootste
versplintering. En juist op dit moment
heeft de internationale gedachte zich de
grootste moeite gegeven. Welk een para
doxale toestand! Weliswaar zijn de we
gedaan. Was hij met Deken Wijtenburg niet
de groote stuwkracht, die het Sint Joseph-
Paviljoen stichtte? En is het niet bewonde
renswaardig, dat hij op zijn leeftijd de zor
gen op zich nam om aan Gouda een derde
Kerk te schenken?"
THERESIA NEUMANN
UIT KONNERSREUTH BIJ
DEN KARDINAAL VAN PRAAG.
Theresia Neumann uit Konnersreuth
heeft met haar zielzorger uit haar woon
plaats, de bekende Pastoor Naber, een be
zoek gebracht aan Karlsbad, waar zij in
audiëntie ontvangen is door de aldaar ver-
toevenden Kardinaal-Aartsbisschop Kaspar
van Praag. De Kardinaal heeft enkele uren
lang een onderhoud met haar gehad; hij
interesseerde zich voor alle bijzonderheden,
die Theresia Neumann hem levendig ver
telde.
THEATER
HOOFDFILMS
INHOUD
AANVANGSUUR
KEURING
Casino:
Lido:
„Inferno" (Spencer
Tracy Claire Tre
vor)
„Liefde in Uniform"
(Loretta Young
John Boles).
„Ben.Hur" (Ramon
Novarro Francis
X Bushman).
„Mama's kleine zee-
roover".
Avontuurt»
Speelfilm
Speelfilm
Komisch
Dag. 811 uur. Zon
dags bovendien 27
uur. Matinée Zaterd.
en Woensdag 2 uur.
Dag. 8.-5—11.15 uur,
Zondags bovendien
27 uur, Matinee
Zat. en Woensd.
2.30 uur.
Toelaatbaar v.
Volwassenen
Volwassenen
Luxor:
„Vluchteling van
het Duivelseiland"
„Tien dagen Ko
ningin".
Dramatisch
Dramatisch
Dag. 811 uur, Zon
dags bovendien 27
uur, Matinee, Zaterd.
en Dond., 2 uur.
Afgekeurd
Trianon:
„Schuldig" (Gitla
Alpar John Lo-
der).
„Ridders van de
Kouseband" (Syd
ney Howard Wi
nifred Shotter).
Dramatisch
Komisch
Dag. 8—11 uur, Zon
dag 27 uur. Ma
tinee. Zaterdag en
Woensdag 2 uur.
Volwassenen
gen waarlangs de verbinding tusschen de
volkeren tot stand komt korter gewor
den, de. verkeersmiddelen zijn veel tal
rijker, de grootste reizen zijn vergemakke
lijkt, iedereen is in heel de wereld thuis;
overal woont men op dezelfde wijze, gaat
net eender gekleed, eet hetzelfde en be
luistert in de radio dezelfde muziek. Dus
terwijl de physieke afstanden steeds kor
ter worden, moeten we juistconstatee-
ren, dat de moreele verwijdering, waar
het vooral op aankomt, iederen dag
steeds grooter wordt. Terwijl het mate
rieel verkeer veel gemakkelijker is, zien
we de moeilijkheid der moreele relaties
groeien dat is het juist wat onze eeuw
karakteriseert. Daaruit ontstaat dan een
weerklank, zooals die nog nooit in de ge
schiedenis is voorgekomen.
Tegen deze wanklank is het internatio
nalisme geen geëigend geneesmiddel.
Zeker niet het internationalisme dat op
de wijsbegeerte van Kant is gegrondvest.
Want tusschen dezen wijsgeer en de groo
te stroomingen van dezen tijd gaapt een
diepe tegenstelling. Het heeft tegen zrich
de macht van het gevoel en van het in
stinct. Deze krachten die door de moder
ne beschaving langen tijd aan banden
waren gelegd, zijn thans met onweer
staanbaar geweld verbroken. Sedert de
18de eeuw wordt het wezen der moderne
beschaving gedragen door verstandelijke
krachten. Opgebouwd op wetenschap en
theorie was zij even schitterend als ge
brekkig: zij was een gebouw zonder fun
damenten, waaronder zich de sterkste
geestelijke krachten hadden opgehoopt.
De eerste dezer elementaire motieven
is en blijft de godsdienstige behoefte. Het
Christendom heeft de kunst verstaan om
deze krachten aan te grijpen en te loute
ren. Maar de moderne beschaving heeft ge
tracht om in de plaats van het Christendom
een soort godsdienstlooze en anti-christe
lijke religie te stellen, die wel bezield is
met een zeker idealisme, edelmoedigheid,
en waaraan men een zekere logische ont
wikkeling en oprechte bedoeling niet kan
ontzeggen. Maar deze godsdienst hield niet
stand: zij kon trouwens ook geen stand
houden, ondanks de uiterlijke redelijkheid,
daar zij nu eenmaal niet in staat was om
de menschelijke natuur te bevredigen. Er
is derhalve gekomen wat komen moest:
de mensch, die er in geslaagd was om de
moderne beschaving los te maken van het
christendom, is instinctmatig tot het hei
dendom teruggekeerd. Hij is teruggekeerd
tot die elementen, die den diepsten oor
sprong, de kern van het heidendom uit
maakt, tot de godsdienst van ras, bloed en
bodem. Hij is daartoe teruggekeerd, door
dat hij juist het verstand en de weten
schappelijke waarheid verwierp, die vroe
ger voor hem aanleiding waren geweest
om het christelijk geloof vaarwel te zeg
gen. Want de mensch zal steeds ofwel hei
den ofwel christen zijn. Hij zal nooit ge-
ruimen tijd rationalist of materialist blij
ven.
De tegenwoordige wereld behoort zien-
deroogen sterker bij diegenen, die er in ge
slaagd zijn om zich meester te maken van
de groote drijfveeren. Hij zal steeds min
der gehoorzamen aan diegenen, die de ver
standelijke cultuur belichamen, zooals wij
die tot nu toe gekend hebben. Het is een
barbaarsche en primitieve wereld zooals
destijds op de puinhoopen van het Romein-
sche Rijk werd opgebouwd. Want onder
hun tegenwoordigen vorm, onder haar ul
tra-moderne verschijningen en met al haar
vreeselijke technische hulpmiddelen ken
merkt deze wereld zich ondanks haar breuk
met het verleden, met de burgerlijke perio
de van de 19de eeuw en ondanks den zoo
zeer beklemtoonden drang naar ontwikke
ling op alle gebied, als een periode van de
grootste decadentie en achteruitgang, die
de geschiedenis ooit heeft gekend. Deze
achteruitgang was onvermijdelijk. Men
moet de feiten aanvaarden, begrijpen en
trachten om ze dienstbaar te maken. Ten
slotte is onze tjjd geen periode van vrede.
Het is doelloos om met de pacifisten „vre
de, vrede" te roepen, terwijl er heelemaal
geen vrede is. Trouwens het begrip „vrede"
is voor ons een ontgoocheling geworden.
Wie zou in allen ernst durven beweren, dat
er een onveranderlijk vastomlijnd begrip
van vrede bestaat? Wie durft toch be
weren, dat men, om de wereld den vrede
op te dringen, in naam van den vrede oor
log moet voeren? Wie durft staande te hou
den, dat ooit in de geschiedenis het ondertee
kenen van een verdrag voldoende was om
den vrede te waarborgen? Wie zal bewe
ren, dat bepaalde methoden op den grond
slag van gelijkberechtigdheid voor allen
zich in de toekomst ook steeds als juist
zullen bewijzen?
Hebben wij den moed ons los te maken
van ideologieën, die steeds slechts verge
zeld gingen van gewelddadige gevolgen, van
een oorlogszuchtige geest, die steeds gru
welijk was voor de menschheid? Zij
kweeken juist dat fanatisme, dat vreemd
is aan iederen zin voor de werkelijkheid.
Laten wij vasthouden aan die waarde
volle moreele en psychologische elemen
ten, die het meest werkdadige middel zijn
voor de bestendiging van den vrede, een
vrede, die zich kan ontwikkelen, een vrede,
die het loon is vopr een lankmoedig ge
duld, het resultaat van onderhandelingen,
en concessies, 't resultaat van een ontwik
keling, waaraan wij moeten medewerken
om haar vorm en inhoud te geven, een vre
de, die niet ondeelbaar is, die een geloof
is, maar een geloof, dat rekening houdt
met de werkelijke verhoudingen. Een der
gelijke vrede kan niet vernederd worden
tot monopolie van een enkele instelling. Het
is het gemeenschappelijk werk van diege
nen, die daartoe geroepen zijn, die gemeen
schappelijk denken en lijden. Herinneren
wij ons daarbij het gezegde van Josef de
Maistre: „De mensch moet doen alsof hij
alles kan, en hij moet afstand kunnen
doen, alsof hij niets vermocht!"
Een zeker pessimisme is thans noodza
kelijk: men moet pessimist zijn in zijn ge
dachten en optimist te kunnen zijn van de
daad.
