28ste Jaargang
DINSDAG 3 AUGUSTUS 1937
No. 8791
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Toornitbetating:
Voor Leiden 19 cent per week 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 h
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden .aangeboden of gevraagd, huur es
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Dit nummer bestaat uit
bladen.
V Verbeteringen op
arbeidsgebied
Er is dezer dagen in de pers een „ju
bileum" herdacht; nl. het feit, dat 50 jaar
geleden het vermaarde arbeids-enquete-
verslag uitkwam, waarin de aandacht werd
gericht naar toestanden op arbeidsgebied,
welke een bittere aanklacht inhielden tegen
den de bedrijfseconomie beheerschenden
geest.
Wij hebben verleden week Woensdag er
iets over geschreven.
Met 'n paar woorden willen wij er op te
rugkomen.
Ontkend kan onzerzijds niet worden, dat
in dien tijd katholieke industriëelen erger
nis hebben gegeven, doordat zij bij het
invoeren van verbeteringen in hun fabrie
ken ver achter stonden bij anderen, liberale
collega's.
Dat kan niet worden ontkend en dat
willen wij ook niet ontkennen, Met struis
vogel-politiek komt men niet verder. Bij
een collectief gewetensonderzoek even
min als bij een particulier!
Maar, van den anderen kant, willen wij,
wat wij in ons vorig artikeltje schreven
aanvullen, opdat de waarheid volledig zij!
Volkomen ten onrechte is in een libe
raal blad een tegenstelling gemaakt tus-
schen het type katholieke en het type libe
rale werkgever uit den tijd, welk laatste
type voor hervormingen zou zijn geweest
in tegenstelling met met eerste.
Onder de Katholieken waren er die wil
den vasthouden aan de mensch-onwaardige
fabriekstoestanden, maar óók onder de li
beralen. De Katholieken handelden
echter daardoor, apert, lijnrecht in strijd
met him beginselen.. En er waren natuur
lijk, een halve eeuw terug onder de Ka
tholieken ook goede werkgevers; die wa
ren er toén.... niet alleen onder de libe
ralen!!
Maar eerlijkheidshalve moet worden
vastgelegd, dat liberale beginselen een we
lige voedingsbodem zijn geweest voor die
om verbeteringen schreeuwende toestan
den op arbeidsgebied, en dat van katholie
ke zijde de krachtigste drang tot hervor
ming is uitgegaan. Terecht schreef naar
aanleiding van bovenbedoelde liberale pers
uitingen dezer dagen de „Tijd":
„Tientallen jaren hadden de liberale
wetgevers in de tweede helft der vorige
eeuw sociale maatregelen ten behoeve van
het volk verwaarloosd. De Fransche Revo
lutie ging voorbij als een opwinding der
„verlichte" rede, maar de arbeiders wer
den er de dupe van. Ook in het Noorden
van ons land leden zij onder het fabrieks-
kapitalisme, onder lage loonen, lange werk
tijden, verwaarloosde hygiëne, gedwongen
winkelnering, exploitatie van jeugdige ar
beidskrachten enz. en onder den drang
der teugellooze liberale practijken en con
currentie gaven vele werkgevers in het
Zuiden hun weinig toe.
Maar lang vóór de eerste Arbeidswet van
den katholieken Minister Ruys de Beeren-
brouck hadden katholieke Kamerleden en
de katholieke pers aangedrongen op de
sociale hervormingen, wier noodzakelijk
heid op religieus-sociale gronden werd saam
gevat in de magistrale Encycliek Rerum
Novarum. Reeds een vergelijking van deze
Encycliek met van Houtens God, Eigen
dom en Familie of de liberale en socialis
tische gelegenheidsgeschriften dier dagen
maken duidelijk, aan welke zijde de ge
zonde, scheppende krachten aan het werk
waren."
DOODELIJKE VAL IN DE BERGEN.
ST. MORITZ, 3 Augustus (A.N.P.).
Twee touristen, een Zwitser en een Duit-
scher, die de beklimming hadden onderno
men van de Noordelijke helling van de
Badie in het dal van Bregaglia, zijn van een
hoogte van 400 M. neergestort en om het
leven gekomen. Hun lijken zyn geborgen.
KATHOLIEKE ESPERANTISTEN
Gistermiddag is in de Ridderzaal te
's Gravenhage op plechtige wijze het inter
nationale katholieke esperantistencongres
geopend, dat van 1 tot 6 Augustus te 's Gra
venhage gehouden wordt.
Onder de aanwezigen bevonden zich o. a.
de minister van Ju-titie en waarnemend
president van den ministerraad, mr. C. M.
J. F. Goseling, de Deken van 's Gravenha-
ger Mgr. J. M. van der Tuyn, de inspecteur
van het middelbaar onderwijs de heer J.
van Andèl als vertegenwoordiger van den
minister van onderwijs, kunsten en weten
schappen, het lid van de Eerste Kamer A.
Cl de Bruijn, het lid van de Tweede Kamer
Max van Poll, en verschillende andere
vooraanstaande figuren uit de katholieke
wereld.
Het congres werd geopend met het zin
gen van twee in het esperanto vertaalde
coupletten van het Wilhelmus en het Espe-
rantolied „Ni, volas vin".
Het congres werd welkom geheeten door
den voorzitter van het plaatselijk comité
der katholieke Esperantovereeniging, den
heer P. M. Brouwer, die zijn vreugde er
over uitsprak, dat Den Haag was gekozen
als plaats van bijeenkomst voor het con
gres.
Vervolgens begroette de voorzitter van
het organisatiecomité, de heer H. Damen,
het congres. In de Esperanto-beweging,
aldus spr., spreekt men dikwijls over
„Onze heilige zaak".
Indien deze geestverwanten in de bewe
ging voor de internationale taal alleen
reeds een heilig ideaal zien, met hoeveel
meer recht kunnen dan de katholieke espe
rantisten hun ideaal „heilig" noemen.
De Nederlandsche katholieke esperantis
ten hebben het als een groote eer be
schouwd, dat dit congres in Den Haag
wordt gehouden, en spr. herinnert aan vo
rig congres, dat in Den Haag werd gehou
den, waar de banden tusschen de Neder
landsche katholieke esperantisten en den
Internationalen Bond werden gelegd. Het
congres van Brno is een hechte steen in de
internationale organisatie geworden. In
Nederland heeft men de medewerking ge
noten zoowel van de regeerings- als van
de kerkelijke autoriteiten. Spr. eindigde
met het uitspreken aan de beste wenschen
voor het slagen van het congres.
Vervolgens hield de congresvoorzitter
de heer P. Heilker, de openingsrede.
Na in het Esperanto de aanwezigen te
hebben verwelkomd, bracht spr. hulde aan
H. M. de Koningin en stelde hij voor, dank-
telegrammen te zenden aan den Bisschop
van Haarlem, Mgr. Huibers, en aan Z.H.
den Paus.
In het Nederlandsch heette spr. de aan
wezige autoriteiten, kerkelijke zoowel als
wereldlijke, welkom. Hij sprak de hoop uit,
dat in het'bijzonder de minister van onder
wijs en in de toekomst zijn opvolgers, zul
len overwegen, of het groote goed, dat in
'het esperanto aan de twintigste eeuw ge
schonken is, niet tot het waardevol bezit
van breedere groepen onzer bevolking ge
maakt moet worden door middel van fa
cultatief of verplicht onderwijs.
De aanwezigheid van een lid van den mi
nisterraad waarborgt, dat Esperanto de be
langstelling en de aandacht der regeering
heeft. Moge dit internationaal congres
haar de overtuiging geven, dat het esperan
to geworden is tot een levende taal, van
welke het congres zich bedient met meer
vaardigheid en elegance dan waartoe ja
renlange studie van de moderne talen de
mogelijkheid schept.
Spr. wil zich niet al te lang bewegen in
de'taal, di.eJiet bezit is van niet alle aan
wezigen op gevaar af, dat dit congres
meer dan gewenschte overeenkomst zou
gaan vertoonen met die internationale
congressen, waar slechts enkele favoriete
talen getolereerd worden.
Daarom besloot spr. zijn rede in het Es
peranto en in deze taal herdacht hij, ter
wijl alle aanwezigen zich van hun zetels
verhieven, wijlen prof. Font Giralt, die
zooveel voor de internationale katholieke
esperantistenbeweging heeft gedaan.
Deken van der Tuyn bracht de vader
lijke groeten over van den Bisschop van
Haarlem, Mgr. J. P. Huibers, voorzitter
van het eere-comité, die zelf verhinderd
was aanwezig te zijn. Indien de katholieke
esperantisten zich houden aan de kerkelij
ke hiërarchie zijn zij een geëigend lichaam
voor de Katholieke Actie over de geheele
wereld en daarom verleent de Bisschop
van Haarlem het congres zijn kerkelijken
zegen.
De minister van justitie, Mr. Goseling,
hoopt, dat hij de congresdeelnemers niet te
leurstelt, als hij mededeelt, dat hij van
Esperanto geen verstand heeft. Bij zijn
ambtgenoot van onderwijs, kunsten en we
tenschappen is dit natuurlijk niet veel be
ter en spr. zal den wensch, die de voorzit
ter heeft uitgesproken, dat Esperanto een
facultatief leervak zal worden, aan zijn
ambtgenoot over brengen.
Er zijn in deze dagen in ons land vele in
ternationale congressen en in al deze bij
eenkomsten ziet spr. een streven, dat voor
al in de Esperantistenbeweging zoo duide
lijk tot uiting komt, dat de menschen en
de volkeren elkaar beter leeren verstaan.
Door het bindmiddel van de taal kunnen
de esperantisten meewerken tot het ves
tigen van gerechtigheid en liefde om te ko
men tot een betere samenleving.
In het streven naar internationale samen
werking zal men nooit moeten zien het
streven naar een supernationale gemeen
schap maar het samenwerken van men
schen met een gezonde liefde voor het va
derland als men het zoo ziet zal de regee
ring gaarne ook de esperantisten-beweging
steunen.
Pater J. Dito O.P. hield vervolgens een
rede over „Radio en Esperanto" en ten
slotte spraken verschillende buitenland-
sche gedelegeerden begroetingswoorden.
Onder het zingen van het lied q.Katolika
Iimno" werd de plechtige openingszitting
gesloten.
De bijeenkomst van heden.
De tweede dag van het congres werd in
gezet met een H. Mis, opgedragen door den
Italiaanschen Kanunnik Rotonde uit Bari.
De predikatie in esperanto werd gehouden
door den weleerwaarden heer Oudendijk
uit Dordrecht naar aanleiding van den
tekst uit Paulus Eph. VI. 17: „Het zwaard
van den geest, dat is het woord Gods".
Te 10 uur werd de eerste werkvergade
ring geopend onder leiding van den con
gresvoorzitter, den heer P. Heilker.
In deze vergadering hield pastoor Eras
uit Vught, geestelijk adviseur van „Neder-
landa katoliko", een rede over het onder
werp: „De katholiek in het openbare le
ven". De inleider verdedigde de volgende
stellingen:
1. Iedere katholiek, dus ook de leek, is
in het openbare leven geroepen tot aposto
laat. Hij heeft den plicht, het evangelie te
prediken, de leer van Christus. En het die
pere motief voor dezen plicht vinden wij
in de natuur van de Heilige Kerk als het
mystieke Lichaam van Christus.
2. Het hoogste doel van dit apostolaat is
de propaganda voor en de grondvesting
van de heerschappij van -Christus niet
slechts bij individu en huisgezin maar
boven alles in de menschelijke samenleving.
3. Die heerschappij van Christus worde
gevestigd in het maatschappelijke leven:
a. door onze katholieke cultureele actie,
die de christelijke opvoeding en ontwik
keling mogelijk maakt en bevestigt;
b. door onze katholieke sociale actie,
dei onzen arbeid veredelt om hoogere mo
tieven en welbegrepen broederliefde;
c. door onze katholieke politieke actie,
welke tot taak heeft, de aardsche welvaart
van het geheele menschdom te bevorderen
op een wijze, die een voorbereiding is voor
zijn eeuwigheid^bestemming.
4. Wij behooren als hoog ideaal te heb
ben: Christus en de stichting van zijn rijk
in alle klassen en standen van de men
schelijke samenleving.
De inleider wees er met nadruk op, dat
deze katholieke belangen feitelijk slechts
kunnen bereikt worden wanneer de ka
tholieken op elk terrein een eenheid vor
men.
Aan de besprekingen na afloop van de
voordracht werd o.a. deelgenomen door
den heer Peter Golobié uit Joego-Slavië,
die wees op de noodzakelijkheid der per
soonlijke beleving van het katholicisme.
De heer Duffard (Frankrijk) verwees
naar aanleiding van de inleiding naar het
Nederlandsche devies „Ik zal handhaven".
Inderdaad moge dit devies in Nederland
van toepassing zijn, in andere landen gaat
het niet zoozeer om handhaving dan wel
om verovering.
In de vergadering werd mededeeling ge
daan van het ingekomen antwoord van H.
M. de Koningin op het hulde-telegram,
Maandag door het congresbestuur verzon
den.
de nieuwe reserves, waartoe Japan nu be
sloten heeft. Bovendien zijn de Chineezen
van plan nu voor het eerst'hun luchtstrijd
krachten in den strijd te werpen. Als Ja
pan toch een stuk van ons land zal nemen,
denken de Chineezen, dan zullen zij er ook
voor moeten vechten.
Intusschen neemt de oorlogsstemming
toe. Men schijnt reeds tot de opvatting te
zijn gekomen, dat de betrekkingen tusschen
China en Japan als volledig afgebroken
moeten worden beschouwd. Een later be
richt meldt zelfs, dat reeds een ontwerp-
verklaring is opgesteld betreffende het
afbreken van de diplomatieke betrekkingen
met Japan. De toestand is dus dreigend.
Vredelievender berichten komen er uit
Rome, dat momenteel vriendschapsband
met Engeland smeedt. Zooals wij gisteren
reeds zeiden meent Chamberlain, dat in
•het belang van den vrede het welbewa-
pende Italië en Duitschland zich niet te
veel van het overige Europa mogen af
scheiden. Mussolini heeft nu hierop in een
vriendelijk schrijven gereageerd, waarvan
de inhoud echter nog niet is bekend ge
maakt. Er wordt gezegd, dat het schrijven
alleen de betrekkingen tot de Middelland-
sche Zee zou pogen te regelen, maar insi
ders meen en te weten, dat Mussolini deze
gelegenheid zou aangrijpen om Italië's
heerschappij over Abessinië door Engeland
te doen erkennen. Dit laatste lijkt ons
aannemelijker. Als er één schaap over den
dam is en nog wel het Engelsche schaap
volgen er zeker meer.
De verhouding tusschen Duitschland en
het Vaticaan schijnt zich weer meer toe
te spitsen. Na de gevangenneming van ka
tholieke geestelijken enkele dagen geleden,
is nu het bericht gekomen van een Duitsch
verbod van bedevaarten naar Rome. Door
Havas wordt het tegengesproken, door de
K. W. P. bevestigd. Gezegd wordt, dat het
verbod alleen de collectieve passen voor der
gelijke bedevaarten betreft. Of is dit een
doekje voor het bloeden?
Uit Rusland worden weer tal van nieuwe
arrestaties gemeld, o. a. zooals wij gis
teren nog konden melden van Bela Kun,
den moordenaar-dictator van Hongarije.
Er schijnt in Rusland een hevige spionnage-
vrees te heerschen en wie een der hooge
ambten bekleedt, is zijn leven niet meer
zeker. En Rusland wordt langzaam maar
zeker uitgemoord.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
Al is de strijd tusschen China en Japan tot
dusver in een volledige overwinning der
Japansche troepen geëindigd, toch schijnt
China niet van plan zich met Oostersch fa
talisme bij de feiten neer te leggen. Inte
gendeel! De laatste berichten melden, dat
de Chineezen nu pas eigenlijk goed zullen
gaan beginnen. Zij hebben het plan opge
vat een breed front te vormen van alle
Chineesche strijdkrachten, dat Japan groo
te moeilijkheden zou bezorgen. Dit plan zal
wel de aanleiding zijn tot het zenden van
Boerderij-brand te
Rijnsater wonde
Hooibroei de oorzaak
Hedennacht omstreeks 1 uur is
een felle brand uitgebroken in de
kapitale boerderij, bewoond door
den heer S. J. Weststeyn, Woud-
sche dijk no. 14, te Rijnsaterwoude.
Een automobilist, die den Vierambachts-
polder passeerde, waarschuwde den ge
meente-veldwachter, deri heer l'Ami, die
onmiddellijk de brandweer alarmeerde en
zich naar de plaats des onheils begaf.
Toen de brandweer arriveerde de
boerderij is gelegen in een uithoek van de
gemeente stond het geheele gebouw
reeds in lichter laaie.
Het vuur was het eerst opgemerkt door
een dienstbode, die op den stal-zolder sliep.
Het dak stond toen reeds in brand. De
dienstbode waarschuwde de familie West-
steijn, man, vrouw en zes kleine kinderen,
die beneden in het woonhuis sliepen. In
nachtgewaad moesten deze vluchten. Van
de inboedel kan niets worden gered. De
kinderen werden bij een naburige veehou
der ondergebracht.
De. brand is veroorzaakt door hooibroei.
De berg stond op het Noorden, uit welke
richting ook de wind waaide. Een kwartier
nadat het vuur ontdekt was, stond het ge
heele complex in lichter laaie.
De motorspuit van Leimuiden
kwam zoo spoedig mogelijk ter
plaatse, doch gaf oudergewoon
te geen water. Aan blusschen viel
trouwens niet te denken. Onder groote hila
riteit werd de afgedankte handbrandspuit
van Rijnsaterwoude gehaald, welke bezig
werd gehouden met het nat-houden van de
bouwval.
De boerderij was eigendom van de Ned.
Herv. Diaconie te Wassenaar. De in
boedel waaronder 75000 K.G. hooi
was verzekerd bij de Onderlinge Brand
waarborg Maatschappij te Langeraar, wel
ker deskundige kortelings nog had ver
klaard, dat de hooiberg geen gevaar op
leverde.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAHD.
Briefwisseling tusschen Mussolini en
Chamberlain (2de blad).
De Chineezen bereiden een groote op-
marsch en luchtaanvallen voor. Toenemen
de oorlogstemming (2de blad).
Oviedo en Madrid door de rechtschen in
Spanje gebombardeerd (2de blad).
Nieuwe arrestaties in Sovjet-Rusland
(2de blad).
De Duitsche bedevaarten naar Rome
(2de blad).
BINHENLAND.
Internationaal R.-K. Esperantistencon
gres te 's-Gravenhage. (1ste blad).
Het nieuws van de Jamboree. (2de blad).
Bij een auto-ongeluk tusschen Middel
burg en Veere werd één persoon gedood,
één zwaar gewond (3de blad).
Handelsreiziger op onbewaakten over
weg bij Gouda doodgereden (3de blad).
NIEUWE KOERS VAN MINISTER
STEENBERGHE.
Het „Dgbl. van N.-Brabant" wijst er op,
dat uit een tweetal missives van het depar
tement van Economische Zaken duidelijk
blijkt, dat er een nieuwe wind waait aan
het departement van Economische zaken en
dat minister Steenberghë een nieuwe koers
gaat inslaan.
De twee missives betreffen de mededee
ling over de consumptieregeling en die
over de saneering in het bloembollenbe-
drijf.
Uit de ministerieele circulaire betreffen
de de consumptieregeling haalt het blad de
volgende passage aan. Na gezegd te heb
ben, dat de intrekking van de consumptie-
melkregeling van het buitenwettelijk ge
bied niet vanaf 1 Aug. doch pas vanaf 1
Dec. zal ingaan, gaat de circulaire voort:
„De reden hiervan is, dat hij de mi
nister den belanghebbenden distribuan-
ten de gelegenheid wil geven, de tot nu toe
geldende ambtelijke regelingen te vervan
gen. Eventueele andere regelingen, welke
waar noodig de werking der huidige rege
ling zouden kunnen opvangen, ziet de mi
nister in principieel geheel anderen geest,
dan de thans geldende regeling. In stede
van een centrale en ambtelijke regeling
zouden eventueele nieuwe regelingen in
die streken, waar de toestanden zulks
eischen, door de belanghebbenden zelf
moeten worden getroffen en uitgevoerd.
De minister- is echter bereid om, indien be
langhebbenden aanvaardbare regelingen
aan hem zouden voorleggen, daarop zoo
noodig als sluitsteen een zoodanige sanctie
te verleenen, dat zij kunnen worden uit
gevoerd."
Het behoeft geen betoog, dat wij op dit
citaat uit de ministerieele circulaire met
groote voldoening de aandacht vestigen.
Hier wordt dé juiste richting aangegeven.
Hier wordt het ordeningsprobleem aange
pakt zooals dat behoort. Geen bureaucratie
van ambtenaren, maar samenwerking van
•beroepsgenooten; geen departementale cir
culaires meer, maar ordening door de be
trokkenen zelf, onder sanctie van de over
heid.
Wij wachten met groote belangstelling
af, wat minister Steenberghe op dit gebied
zal kunnen bereiken.
Zijn Exc. is den goeden weg ingeslagen.
NIEUWE NEDERLAAG DER
REGEERINGSTROEPEN BIJ OVIEDO.
BILBAO, 3 Aug. (Havas). Gistermor
gen hebben de Asturiërs opnieuw een mis
lukten aanval gedaan op de rechtsche stel
lingen ten zuiden van Oviedo, Cuera en
Trasperana, waar zij den dag te voren
reeds een nederlaag hadden geleden. Vier
bataljons regeeringstroepen, die zich tus
schen twee vuren bevonden, werden vol
komen in de pan gehakt.