9e-
DE PRIMAAT VAN DUITSCHLAND OVER
HET DERDE RIJK
,Het Katholicisme kan geen bond
genootschap sluiten met het
Nationaal Socialisme"
28ste Jaargang
WOENSDAG 21 JULI 1937
No. 8780
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Toorniibetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 If
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
OOSTENRIJK'S ROEPING
Evenals weleer het Christelijk Oosten
rijk zich verzette tegen de invallen der
Turken, zoo zal thans het Katholicisme der
Donaulanden, he moderne heidendom het
verder voortdringen verhinderen.
Tijdens ons jongste verblijf in Oostenrijk
hebben wij deze nieuwe historische taak
met tal van geestelijke en wereldlijke auto
riteiten besproken. Eensluidend waren de
antwoorden: Oostenrijk is vastbesloten om
Dollfuss' testament uit te voeren en het
Christendom te handhaven tegenover het
morderne heidendom.
De meest gezaghebbende uitspraak is
echter wel de verklaring van den Prins-
Aartsbisschop van Salzburg, mgr. dr. Si-
gismund Waitz, die nog heden den titel
van Primaat van Duitschland draagt.
Mgr. dr. Sigismund Waitz is een der
meest invloerijke figuren van heel Oosten
rijk. Door zijn groote geestesgaven en we
tenschappelijke werken die van zijn hand
verschenen, heeft hij zich gerangschikt on
der de grootste geleerden van deze eeuw.
Deze prins-Aartsbisschop spreekt heel
eerlijk en openhartig:
„De vervolgingen waaronder de Katho
lieken van Duitschland thans te lijden heb
ben, zoo zei hij, kan men in zeker opzicht
als een zegen beschouwen. Toen in 1870 de
Kulturkampf losbrak over Duitschland, zijn
tal van priesters naar Noord-Amerika ge
trokken, waar zij machtig veel hebben bij
gedragen tot den opbloei van het katho
licisme in de Ver. Staten. Het Eucharistisch
Congres van Chicago heeft de heerlijke re
sultaten van het werk dier verbannen
priesters duidelijk gedemonstreerd. Zoo
zullen de priesters en religieusen die thans
in groote getale naar Zuid-Amerika emi-
greeren daar de weldadige zègeningen der
Verlossing brengen.
Een ander gevolg van deze nieuwe kul
turkampf is het feit, dat men in alle katho
lieke kringen een veel grootere beteeke-
nis dan vroeger gaat hechten aan het hand
haven van het Katholicisme in Oostenrijk.
Ons land moet voor het Katholicisme be
houden blijven en zal zich tot taak hebben
om Duitschland te bevruchten en voor het
Christendom te doen herboren worden.
Daarom juist is het zijn vurigste verlangen
om de Katholieke Universiteit van Salzburg
zoo spoedig mogelijk uit te bouwen en tot
een der besten van Europa te maken. Tal
van Duitsche Katholieken komen reeds bij
ons hun studies maken en er zullen er nog
meer komen in de toekomst.
Oostenrijk moet haar roeping begrijpen
en al haar krachten concentreeren opdat
wanneer de dag aanbreekt dat de Kerk in
Duitschland zal triumfeeren en Duitschland
haar heimwee naar God zal uitschreeuwen,
in grooten getale bekwame mannen gereed
staan om de Duitsche Universiteiten weer
hun gezag en aanzien terug te schenken.
De wet van het Kruis.
De vervolging der katholieken zooals wij
die thans in Duitschland beleven, is niet
de eerste en zal ook niet de laatste zijn.
Christus zelf heeft het voorspeld. Hij heeft
gesproken over de laster en leugen waar
aan de Kerk thans in Duitschland is bloot
gesteld. De zedelijkheidsprocessen zijn er
om dat te bewijzen. Maar Hij heeft ook
voorspeld, dat degene die zioh tegen Zijn
wet zouden verzetten gekastijd zullen wor
den.
De wet van het kruis was voor de Joden
een ergernis, voor de heidenen een dwaas
heid. Doch thans zijn er landen, die ik niet
nader behoef aan te duiden, waarvoor de
wet van het kruis een ergernis en dwaas
heid tevens is.
De oorzaken van deze Kulturkampf moe
ten we echter reeds eeuwen terug gaan
zoeken.
De beroemde Dominicaan Deniflo, die
een levensbeschrijving van Luther gaf, ver
zekert ons reeds, dat hij bij zijn studie over
de Middeleeuwen bij de interpretatie van
een geloofswaarheid een dwaling bemerk
te, die in den loop der eeuwen steeds ver
ergerd is. Die dwaling leidt noodzakelijker
wijze tot ketterij en die ketterij komt bij
Luther tot uitbarsting. De dwaling die men
niet tijdig terugwijst, breidt zich steeds
meer uit en wordt een ramp voor de vol
keren.
Toen deze ketterij ontstond werden even
eens felle aanvallen op de Kerk gedaan.
De grondleggers van deze dwaalleer ge
bruikten dezelfde spot en sarcasme als
de tegenwoordige kerkvervolgers. De voor-
loopers van Luther en ook Luther zelf
kwalificeerden het Pausdom als een „uit
vinding van den Satan". Men begint met
zich los te maken van het Katholicisme,
later geeft men het Christendom prijs, men
ontkent het Godsbestaan en tenslotte is alle
geloof verloren.
Dat is een lange ontwikkeling die nog
niet beëindigd is. Een eeuw geleden schreef
de Spaansche wijsgeer Balmós in een van
zijn werken, dat het atheïsme ieder kwaad
overtreft, zooals de ceder alle andere hout
soorten. De godloosheid is een karakteris
tiek verschijnsel van onze eeuw en wij
zijn nog niet aan het einde van deze be
proeving.
Met de Fransohe Revolutie die een mijl
paal in deze evolutie beteekende was het
dieptepunt der godloosheid geenszins be
reikt. Dat droevig voorrecht om nog dieper
weg te zinken is voor onze eeuw wegge
legd. Thans is het uur geslagen voor de be
slissing in den strijd tusschen geloof en
ongeloof, tusschen Christendom en Modern
Heidendom. Dit is een ontzettend geweldige
strijd en er is niets, dat ons rechtvaardigt
om aan te nemen, dat de hel reeds is uit
geput in het zoeken naar nieuwe kracht
bronnen en methoden. De middelen waar
van de godloosheid zich bedient zijn ontel
baar en het resultaat is niet te overzien.
Zou men wel hebben kunnen vermoeden,
dat men het Jansenisme onder de meest ver
woede vijanden der Kerk zou moeten re
kenen. Haar wapen was de spot: zij trok
heel de Kerk in het belachelijke. Zonder
Jansenisme zou er geen Voltaire zijn ge
weest, en zonder Voltaire geen Fransche
revolutie.
Hoopvolle perspectieven.
De Kulturkampf in Duitschland vertoont
zich telkens weer in dezelfde gedaante.
In 1870 hebben de bisschoppen ook lang
geaarzeld om openlijk de strijd te veroor-
deelen, die op bedekte wijze binnen de
grenzen gevoerd werd. En al moge nu een
tijdperk van vervolgingen roemrijk zijn
vanwege de vele martelaren die zij aan de
Kerk schenkt, het is tevens ook een gevaar
lijke periode, omdat er zooveel afvalligen
gemaakt worden. Zeker ook thans zijn er
heldhaftige martelaren in de gevangenis
sen, evenals weleer de martelaren van En
geland en Ierland, die met hun nagels hun
akte van geloof op de muren van den Tower
krasten.
De openlijke strijd is ook een gevaar
Daarom heeft mgr. von Ketteler. die la
ter toch met zooveel moed en volharding
gestreden heeft, in den beginne toch nog
geaarzeld.
De huidige situatie is hoogst ernstig: wij
kunnen dat niet verhelen. Zij is buitenge
weer nauwer met hem zal vereenigen,
toch om hoopvol te zijn.
Tijdens de invallen der Barbaren meen
den de Pausen Gregorius de Groote en Leo
de Groote, dat het einde van de Christen
wereld was aangebroken en toch vormden
zij juist door hun onderrichtingen de grond
slag van de Christelijke Germaansche cul
tuur.
In onze dagen buigt onze H. Vader de
Paus zich medelijdend over het ongelukki
ge Duitschland en Rusland, in de hoop, dat
de overmaat van beproevingen beide landen
weer nauwer m tehem zal vereenigen.
Hij hoopt dat, wanneer de beproevingen
in Rusland een einde zullen nemen, ook
het jammerlijk Schisma beslecht zal wor
den, dat eeuwenlang de Kerk in verdeeld
heid bracht. Na die catastrophen zal men
weer zijn toevlucht nemen tot de Encycliek
van Paus Leo XIII en Pius XI. Wij hopen
toch ook, dat na deze periode van bloedige
burgerkrijg in Spanje een tijdperk van
triumf voor het Christendom zal volgen
zooals we dat gezien hebben na de neder
laag der Mooren.
Waarom zouden we 'dan niet hopen, dat
na de vernedering van de Kerk in Duitsch
land, uit den chaos zegevierend een groot
Christelijk Rijk te voorschijn zal treden?
Duitschland is thans wel heel erg ver
deeld door de ketterij, maar sterker dan de
Man te Voorschoten door
de tram gegrepen
en gedood.
ONVOORZICHTIGHEID DE OORZAAK.
Op den Haagweg onder de gemeente
Voorschoten, heeft gisteravond om
streeks half 8 een vreeselijk ongeluk
plaats gehad, waarbij de 66.-jarige
heer W. de Jong, gepensionneerd
commies van het hoofdbestuur der
P. T. T., op slechts enkele meters af
stand van zijn woning door de Leid-
sche lijn van de H. T. M. werd gegre
pen en op slag gedood.
Komende uit de richting Den Haag staan
er op de grens van de gemeenten Wasse
naar en Voorschoten, rechts van den Rijks
straatweg, die daar Haagweg heet, een
aantal huisjes met tuintjes er voor, die
uitkomen op een smal trottoir, dat langs de
rails van de Leidsche lijn der H. T. M.
loopt.
Deze trambaan is van den grooten weg
gescheiden door een hekwerk. Via een ope
ning in dit hek bereikt men over een stee-
nen paadje dwars over de trambaan de
huizen.
Gisteravond omstreeks 5 minuten over
half acht kwam de heer De Jong vanaf
den grooten weg op de fiets het paadje
oprijden om zich naar zijn woning te be
geven, waar zijn echtgenoote en zijn beide
kinderen, een jongen van 16 en een meisje
van 14 jaar, in de voorkamer zaten.
Vermoedelijk doordat hij zich te zeer
vertrouwd gevoelde met de situatie ter
plaatse, lette hij niet op, waardoor hij niet
bemerkte, dat uit de richting Den Haag
de Leidsche tram naderde, welke om 7 uur
van het Plein was vertrokken.
Alhoewel de bestuurder Stolk, die reeds
sedert de opening van de Leidsche lijn in
1923 op deze trams rijdt, nog trachtte een
ongeluk te voorkomen, door krachtig te
remmen, mocht dit niet gelukken.
De heei De Jong werd door de
tram gegrepen en met enorme
kracht op zijde geworpen.
10 Meter verder bleef hij zwaar
gewond liggen.
Echtgenoote snelde toe.
Op den hevigen slag, welke door de aan
rijding werd veroorzaakt, kwamen de bu
ren van het slachtoffer toegesneld, terwijl
ook de echtgenoote van den heer De Jong
met haar kinderen naar buiten kwam loo-
pen, waar zij de ontzettende ontdekking
deed <||it haar man was omgekomen.
De schok was voor de vrouw zóó hevig,
dat zij bewusteloos ineenzakte. Zij werd
door buren haar woning binnengedragen.
Inmiddels hadden omwonenden de Was-
senaarsche en Voorschotensche politie ge
telegrafeerd, terwijl ook de doktoren Baart
de la Faille uit Wassenaar en Van der Stoel
uit Voorschoten werden gewaarschuwd,
die spoedig na elkaar ter plaatse versche
nen. Zij konden echter slechts den dood
constateeren.
Toen de Wassenaarsche politie ter plaat
se verscheen, was daar reeds een agent
van de Voorschotensche politie. Daar het
ongeluk op Voonschotensch gebied had
plaats gehad, werd de burgemeester van
deze gemeente, de heer Berkhout, gewaar
schuwd, die als hulpofficier van Justitie,
de leiding van het onderzoek op zich nam.
Nadat het bericht van het ongeluk was
binnengekomen, zond de politie te Was
senaar aanstonds een ziekenauto van de
fa. Van Oostrum naar de plaats van het
ongeluk, met welker, auto het stoffelijk
overschot naar het lijkenhuisje op de Voor
schotensche begraafplaats werd vervoerd.
Bij het onderzoek is komen vast te staan,
dat het ongeluk aan onvoorzichtigheid van
het slachtoffer te wijten is. Den bestuur
der van de tram, die als een kalm en be
zadigd man bekend staat, treft geen schuld.
De deernis met de zoo zwaar getroffen
familie De Jong is algemeen.
machten der hel zal het Christendom zoo
als altijd de stormen overleven.
Dat zijn de gedachten die het Katholieke
Oostenrijk bezielen moet, dat moeten onze
priesters prediken; deze ideeën verbreid
door de staatslieden, zullen er toe bijdragen
om hun pogingen met de onzen te vereeni
gen. Dat zal Oostenrijk sterk en onoverwin
nelijk maken
Wij kunnen getuigen, dat deze zienswijze
van den Primaat van Duitschland vrijwel
door alle geestelijken in Oostenrijk gedeeld
wordt.
LEIDEN.
PRIESTERWIJDING
PATER A. PADBERG M.S.F.
Zondag a.s. zal te Oudenbosch onze stad
genoot Pater A. Padberg van de Congre
gatie der H. Familie uit de handen van
Mgr. Hopman de H. Priesterwijding ont
vangen.
Op Zondag 1 Augustus a.s. des morgens
om half elf zal hij in de St. Petruskerk
zijn eerste plechtige H. Mis opdragen.
LEIDEN IN BEROEP TEGEN
OEGSTGEEST
Terzake hel Oegstgeestsche
uitbreidingsplan
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland
behandelden Dinsdagmiddag een beroep,
ingesteld door het gemeentebestuur van
Leiden tegen een besluit van den gemeen
teraad van Oegstgeest van 9 Juni 1936 in
zake de herziening van het uitbreidings
plan dier gemeente.
De bezwaren, die de gemeente Leiden
tegen het genoemde besluit heeft, houden
verband met het voornemen van de gemeen
te Leiden om een nieuwe verkeersweg aan
te leggen tusschen het ziekenhuiskwartier
en den grooten Rijksverkeersweg Den Haag
Haarlem. Voor den aanleg hiervan kocht
Leiden grond, behoorende tot het gebied
van Oegstgeest. De gemeente Leiden kocht
tevens kleine strooken grond naast de te
projecteeren weg met het doel hierop wo
ningen te houwen, waardoor voor een ge
deelte wojxit voorzien in de aanzienlijke
kosten van den nieuw aan te leggen weg.
Over de wijze van bebouwing van deze
langs den weg liggende grond is tusschen
de beide gemeenten een kwestie ontstaan.
Oegstgeest wenscht een zeer ruime bebou
wing, Leiden daarentegen wil een minder
ruime bebouwing.
De heer G. Weyer, referendaris ter ge
meente-secretarie, lichtte de reeds schrif
telijk ingediende en zeer uitvoerige be
zwaarschriften van de gemeente Leiden
nader toe.
Hij betoogde, dat de eischen van de ge
meente Oegstgeest ten aanzien van de wijze
van bebouwing veel te zwaar zijn. Blijven
deze eischen gehandhaafd, dan zal de aan
leg van den weg te kostbaar zijn en moet
het waarschijnlijk uitgesloten worden ge
acht, dat Leiden er toe zal overgaan.
De burgemeester van Oegstgeest, de heer
A. J. van Gerrevink, zette het standpunt van
zijn gemeente nader uiteen.
Gedeputeerde Staten zullen later uit
spraak doen.
RUSSISCHE SPOORWEGAMBTENAREN
TERECHTGESTELD
MOSKOU, 21 Juli (A.N.P.) In een te
Chabarowsk verschijnend dagblad wordt
melding gemaakt van een proces tegen nog
24 spoorweg-ambtenaren, die van sp;on-
nage beschuldigd werden. Zij zijn schul
dig bevonden en terechtgesteld. Alle be
klaagden waren er van beschuldigd lid te
zijn van een „TrotzkistischJapansche ter
roristische spionnage-organisatie, die werk
zaam was op de Worosjilof af takking van
den spoorweg in het Verre Oosten''.
Hetzelfde dagblad hc-eft in dc laatste 10
weken de namen gepnbiceerd van onge
veer 130 personen, die op grond var soort
gelijke beschuldigingen in het Verre Oos
ten zouden zijn terechtgesteld.
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De non-Interventie-besprekingen te Lon
den vastgeloopen. (1ste blad).
Gevechten en onderhandelingen in Chi
na. (2de blad).
Einde van de hotelstaking in Parijs.
(2de blad).
Het processie-incident te Belgrado. (2de
blad).
Rouw om den dood van Marconi. (1ste
blad).
BINNENLAND.
Een doode en twee branden door blik
seminslag (Gem. Ber., 3e blad).
OMGEVING.
Te Boskoop is heden een groote rozen-
tentoonstelling geopend. (2de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Het einde van de Kaagweek (3e blad).
De wereld
=3»
in vogelvlucht
Met de besprekingen in de non-interveD-
tie-commissie wil het nog altijd maar niet
vlotten. Gisteren is de vergadering van de
sub-commissie weer verdaagd, omdat men
het niet eens kan worden over de volgorde.
De lezer zal hegrijpen, dat het hier niet
louter gaat om een formeele kwestie, maar
dat er meer zit achter die kwestie van
volgorde. Italië, Duitschland en Portugal
willen eerst de rechten van oorlogvoeren
den toegekend zien aan de strijdende par
tijen en pas daarna praten over het terug
trekken der vrijwilligers. De vraag is nu
maar, wie tenslotte z'n zin zal kunnen
doordrijven, want de groep Italië c.s.
denkt: als we eerst maar de Belligerenten-
rechten voor Franco hebben veroverd, dan
zullen wij wel oolang praten over het
terugtrekken der vrijwilligers, dat de oor
log intusschen afgeloopen is. De Engelsche
groep daarentegen wil het denkbeeld der
terugtrekking van de vrijwilligers er door
zien te drijven met het lokaas van de bel
li gerentenr echten. En zoo sukkelen we
verder.
De toestand in Noord-China blijft ver
ward. De Chineezen en Japanners praten
en vechten tegelijk. Gisteren zijn de Japan
ners overgegaan tot een bombardement van
Wangpin, doch volgens Japansche lezing
moet men daarin niet het begin zien van
een groote militaire straf-expeditie.
Volgens de Duitsche bladen moet men
het optreden der Japanneezen niet zien als
tegen China gericht. Het ga-at om voor
zorgsmaatregelen voor een treffen met de
Sovjets. De tragiek is, dat het in den aard
van het Japansche optreden ligt, dat het
de vijandschap tusschen Japan en China
moet vergrooten. Dagelijks 'neemt de ver
ontwaardiging van het Chineesche volk
toe, en het eigenlijke doel, dat indertijd
door den Japanschen minister president
Hirota was opgesteld, samenwerking met
het oog op het roode gevaar, schijnt steeds
verder af te liggen en het ziet er naar uit,
dat de tegenstellingen nauwelijks meer
overbrugd kunnen worden.
NOORSCH STOOMSCHIP GEZONKEN.
LONDEN, 21 Juli. (A. N. P.). Het
Noorsche stoomschip „Havso" is vanochtend
ter hoogte van Hollyhead gezonken.
De uit 16 koppen bestaande bemanning
slaagde er in met de reddingsbooten de kust
te bereiken.
