Jammerlijke verdeeldheid
onder de
Fransche Katholieken
Een „filmspel" van St. Franciscus.
ZSste Jaargang
DONDERDAG 8 JULI 1937
No. 8769
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Lelden 19 cent per week 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
Overspanning.
Een toestand van overspanning nadert
zijn einde naar de mate de overspanning
erger wordt de uitbarsting móet dan ko
men.
En daarom dringt zich bij ons vaak de
verwachting op, dat er in Duitschland spoe
dig iets zal gaan gebeuren! Zóó kan het
toch niet lang meer voortduren; steeds
dwazer uitingen ontspringen aan de over
spannen geesten van de heerschers, die het
volk willen mee-trekken in een aller-
dwaast-overdreven heidensche vereering
van ras en bodem en van den Führer
Zoo zeide nu weer op een congres van
den Nationaal-Socialistischen Onderwij
zersbond in Keulen Gauamtsleiter Nie-
meyer het volgende:
„Het doel van het Nationaal-Socia-
listisch streven is het heilige rijk der
Duitsche natie. Het tijdperk der gods
dienstige geschillen moet nu voor goed
worden afgesloten. Wij zijn niet de
meening toegedaan, dat de kerken
eenigerlei rechten zouden bezitten om
zich als de alleenzaligmakende te be
schouwen. Voor middeleeuwsche opvat
tingen is in de Nationaal-Socialistische
staat geen plaats meer Wij moeten tot
een Duitsche Gemeenschap zien te ge
raken en wij durven de hoop uitspre
ken dat de Führer ons zeer binnenkort
bij de wet de gemeenschapsschool zal
schenken. Na .vier weken zal er dan
geen mensch meer over praten....
De Duitsche onderwijzer moet een
rotsvast geloof bezitten aan de eeuwig
heid en de heiligheid van de Duitsche
natie. Hij moet zich onderscheiden door
heldhaftig gedrag en door trouw aan
den Führer in alle omstandigheden.
Daarin ligt ook de Nationaal-Socialis
tische wereldbeschouwing opgesloten.
De Duitsche godsdienst bestaat hierin,
dat slechts diegene tot God komt, die
eerst zijn volk dient. Adolf Hitler ech
ter is voor ons de Openbaring Gods!"
Dergelijke Godslasterlijke taal ligt hee
maal in de lijn van het Nationaal-Socialis
tische regiem in Duitschland.
Wie zulk een taal leest moet zich erge
ren en zal er ook oprecht bedroefd om zijn.
V Partijman en Partijman
Met eenzelfde woord kunnen verschil
lende begrippen worden aangeduid.
In een afscheidsartikel in het orgaan der
R.-K. Staatspartij deelt minister Goseling
mede, dat hij partijman zal blijven.
Is het, aldus minister Goseling, dan niet
waar, dat een minister in de eerste plaats
het algemeen welzijn moet behartigen?
Kan hij dan partijman" zijn? En hy ant
woordt: wie hier een tegensteling ziet,
„heeft nog weinig begrepen van de eigen
lijke taak van een waarlijk constructieve
staatkundige partij". Want een partij ver
dedigt haar beginselen en richtlijnen, om
dat zij de overtuiging heeft, dat deze het
algemeen belang op de beste wijze dienen;
de voormannen van een partij hebben de
ze overtuiging, als zij partijleiders zijn;
zy behouden uiteraard dezelfde overtui
ging, als zij een ministerieele portefeuille
hebben ontvangen.
Zooals minister Goseling het woord „par
tijman" begrijpt, moet inderdaad een mi
nister, lid van de R.-K. Staatspartij, partij
man blijven. Hij kan en mag niet anders.
Hij kan en mag niet anders in het be
lang van het land, omdat naar zijn
overtuiging het belang van het land het
best is gediend, als de constructieve, de op
bouwende beginselen van zijn partij tot
uitdrukking komen in het Staatsbestuur.
Maar het woord „partijman" is zoo vaak
de aanduiding van een groote dosis een
zijdigheid. Die eenzijdigheid, waar
door men in de groei, in de belangen van
zijn partij geen middel maar doel ziet;
waardoor men zóó is ingesloten in de in
zichten en opvattingen van eigen partij,
dat men niets goeds daarbuiten en....
niets verkeerds daarbinnen ziet. Het woord
„partyman" is ook vaak de aanduiding van
een zekere onzelfstandigheid. Men
:an die onzelfstandigheid constateeren bij
ie partijmannen, die bij hun optreden
2t alleen de beginselen van hun partij
richtsnoer noemen dat is him recht
in plicht maar angstvallig trachten
Felix Timmermans had het liever een
Circus-spel genoemd.
Opvoering in Oisterwijk's
Openluchttheater.
In het natuurtheater te Oisterwijk wordt
dezen zomer door de „Ghesellen van den
Spele" opgevoerd het filmspel van St. Fran
ciscus van Felix Timmermans en Hendrik
Caspeele.
De reputatie van de Oisterwijksche dilet
tanten, die terugzien op een traditie van
vele jaren, heeft zich tot ver over de gren
zen van de provincie uitgebreid.
We behoeven slechts tè herinneren aan
de beide laatste jaren, toen in het gelegen
heidsopenluchttheater aan de Lind het
middeleeuwsche Mariaspel „De Sevenste
Bliscap" met succes werd opgevoerd en op
het vorig jaar toen het prachtige natuur
theater, dat in de bosschen werd gebouwd,
geopend werd met Laudy's „Paradijsvloek",
welke veel geprezen uitvoering Zondag op
Zondag duizenden bezoekers trok.
Nu komen de ghesellen met een filmspel
door Felix Timmermans en Hendrik Cas
peele getrokken uit het veelgelezen boek
van Timmermans „De Harp van Sint
Franciscus".
Ik had eigenlijk zeide kapelaan Roo-
vers, de energieke moderator van den R.K.
Kunstkring „Oisterwijk Omhoog", in de
dezer dagen gehouden conferentie met de
vertegenwoordigers van de Nederlandsche
en Vlaamsche dagbladpers, voor de afwis
seling een vroolijk Brabantsch volksstuk
willen hebben, waar de menschen eens
hartelijk bij konden lachen, maar het viel
niet mee een geschikt stuk te vinden en
van den anderen kant, er is tegenwoordig
een streven naar heldenvereering. Alom
zoekt men naar den sterken man, naar den
leider, naar het voorbeeld. Een groote his-
tcrische figuur ten tooneele te voeren trok
mij ook wel aan. En welke figuur leende
zich daar beter voor dan Sint Franciscus,
die niet alleen door de Katholieken als een
groote heilige wordt vereerd, maar die ook
door andersdenkenden als een groote fi
guur wordt gezien. Langs een omweg is
kapelaan Roovers toen terecht gekomen
bij den Vlaamschen schrijver Felix Tim
mermans.
Dan vertelt Felix Timmermans zelf hoe
het idee van kapelaan Roovers hem wel
aanstond om zijn „harp" te bewerken voor
het openluchttooneel. Het was toch ook
wat kapelaan Roovers aanvankelijk zocht
een volksstuk, want ik schreef het boek
voor eenvoudige menschen. Ik heb getracht
alles van en rond St. Franciscus in dit boek
te leggen en bijzonder zijn heiligheii. Niet
door bespiegelingen en lovende uitroepen
maar door het in en uiterlijk leven te be
schrijven, Hem te laten leven in zijn tra
giek en zijn lijden, maar ook in zyn vreug
de.
Franciscus was de man, die veel
geleden en gestreden heeft, maar
die ook de gelukkigste mensch ter
wereld was. En dit heb ik met
Caspeele ook tot uitdruking wil
len brengen in het spel.
Wij willen u het boek laten zien.
Het stuk is geen lof van St. Fran
ciscus maar het aanschouweijk ma
ken van eenige tafereelen uit zijn
leven. Wij hebben het een filmspel
genoemd, al had ik het persoonlijk
liever circusspel genoemd. Circus-
spel in den goeden zin.
In een circus volgt ook alles snel opeen,
zonder bijkomstigheden van décor en zoo.
Daarbij wordt in dit stuk gedanst, gezon
gen, paard gereden en Franciscus noemde
zichzelf de danser, de tuimelaar van O. L.
Heer. Maar omdat men de titel circusspel
misschien kon misverstaan hebben we het
filmspel genoemd.
Hendrik Caspeele uit Antwerpen, de re
gisseur, heeft daarna uiteengezet hoe hij
zich voorstelt dit filmspel van St. Francis
cus op te voeren. Het spel is een brok
proza en met niet gedeclameerd en ge
speeld, maar beleefd worden. Deze moei
lijke taak meent hij met de Ghesellen te
kunnen volbrengen?
De hoofdrol is bijzonder zwaar. „Ze is
zonder einde en vergt al de mogelijke
schakeeringen die men van een tooneel-
speler eischen kan. Jeugd, humor, gevoel,
geloof, liefde, meevoelen der lichamelijke
pijn en zielesmart, transfugie, nu eens
uiterst reëel aardsch, en dan weer ethe
risch. Van den grootsten eenvoud gaat hy
over in de meest suggetieve bezieling,
waarbij zelfs het lichaam van den speler
de voorgespeelde pijnen moet lijden. Voor
deze zware rol vond hij in den jongen Jcb
v. d. Brugge, die het vorig jaar de Kains-
rol speelde, een speler, die het aandurfde
en aankon. Ook over de bezetting van de
andere rollen was de regisseur tevreden;
alle 150 medewerkenden geven zich geheel
cm het spel te doen slagen.
Van Caspeele las dan eenige fragmen
ten uit het spel voor om een indruk te ge
ven van de vele wisselende stemmingen in
dit spel.
Charles Eyck ontwierp een suggestief
décor. Rechts een paar typische huizen;
links de kapel van Assisië.
Zondag 18 Juli gaat de première en dan
wordt het Franciscusspel opgevoerd op de
Zondagen 25 Juli, 1, 8, 15, 22 en 27 Aug.
en 5 September.
Er wordt veel bezoek verwacht, zoowel
van Noord als van Zuid Nederland.
De wereld
in vogelvlucht
Het rapport van de Britsche koninklijke
commissie inzake Palestina is thans gepu
bliceerd. De hoofdzaken waren reeds be
kend, nl. de verdeeling van het land in
drie stukken, een Joodsche staat, een Ara
bisch gedeelte, dat aansluiting zou kunnen
vinden bij Transjordanië en een interna
tionale zone onder Britsch mandaat.
Volgens de commissie is de kloof tus-
schen de Joodsche en Arabische rassen te
diep om samen in één staat rustig naast
elkaar te leven. De verdeeling schijnt de
eenige oplossing van het probleem te zijn.
Zooals het meer gaat met dergelijke
eenig mogelijke oplossingen, is niemand
ermee tevreden. De Joden voelen zich met
zoo'n klein stukje van Palestina bekocht,
terwijl de Arabische nationalisten boos zijn,
dat hun een stuk zal worden ontnomen. Er
heerscht op het oogenblik in Palestina een
geweldige spanning.
Er zijn meer landen, welke voorbestemd
schijnen om altijd en eeuwig in ruzie te
leven. Zoo is bijv. weer een incident uit
gebroken tusschen Japansche en Chinee-
sche troepen bij Peiping in Noord-China.
Hoewel twee legertjes een regelrecht ge
vecht hebben geleverd en men dus in het
Westen het ergste vreest, schijnt men dat
in het Oosten niet zoo erg te vinden. In
Japansche kringen spreekt men nl. van
een „normaal en plaatselijk" incident. Een
prettige toestand als een botsing tusschen
twee legertjes „normaal" wordt genoemd.
Miss Amelia Earhart heeft men altijd nog
niet gevonden. Wel worden steeds zwakke
seinen opgevangen, maar men kan den in
houd ervan niet ontcijferen. Hoe moeilijk
het is om een vliegtuig in zee te vinden,
blijkt uit het verhaal van Courtney, die
eenige jaren geleden een dergelijk avon
tuur beleefde enoverleefde. Laten we
hopen, dat Amelia het ook kan na vertel
len.
(Van onzen Parijschen Correspondent).
te' ontwijken, wat hen in de gunst en recom
mandatie van hun partijgenooten zou kun
nen doen dalen!
Een minister kan geen partijman zijn in
dezen laatst-bedoelden zin. Maar zóó kan
feitelijk een Kamerlid, een Raadslid, ja
geen enkel mensch, die rechtvardig en ach
tenswaardig wil zijn, partyman zijn.
Dat een minister partyman wil blijven
in den zin als bedoeld door mr. Goseling
is eigenlijk een vanzelf-sprekendheid!
Maar 't is tóch heel goed, dat de heer
Goseling deze verklaring heeft afgelegd.
Er zijn omstandigheden, die deze verkla
ring zelfs héél gewenscht maken. Wij zijn
er hem dan ook dankbaar voor.
De binnenlandsche politieke toe
stand in Frankrijk is uitermate cri-
tiek, nog te meer omdat de ver
deeldheid onder de Fransche Ka
tholieken steeds dreigender afme
tingen aanneemt. Vele katholieken
sympathiseeren met het Volksfront
vanwege de verstrekkende sociale
maatregelen die door de regeering
ten behoeve van de arbeiders en
bezitlooze klassen genomen wor
den. Hoe de verhoudingen in
Frankrijk thans zijn, wordt in on
derstaande brief van onze Parij
schen Correspondent op duidelijke
wijze belicht.
De tweespalt onder de Fransche katho
lieken neemt steeds dreigender afmetingen
aan. In het orgaan der Nationale Katholie
ke Federatie werden nog onlangs felle aan
vallen gericht tegen de publicaties der Pa
ters Domonicanen van Juvisy, die enkele
maanden geleden in Parijs een nederzet
ting zijn begonnen en die een buitengewo
ne activiteit aan den dag leggen op gebied
van publicatie van boeken, brochures en
tijdschriften. Men beschuldigd hen er open
lijk van, dat ze in hun orgaan „Vie Intellec-
tuelle" en in hun weekblad „Sept", dat
reeds een Europeesche vermaardheid heeft
gekregen, propaganda maken voor het
Volksfront.
Kardinaal Verdier heeft in een memoran
dum, dat in La Croix gepubliceerd werd,
openlijk tegen deze aantijgingen stelling
genomen. Het is niet de taak van de leeken,
zoo werd in deze verklaring van den Aarts
bisschop van Parijs gezegd, om op andere
katholieken een soort censuur uit te oefe
nen op de zuiverheid van hun geloof en het
is - niet meer dan passend, dat ook in de
politieke strijd de wetten der naastenlief
de geëerbiedigd worden, nog te meer wan
neer deze politieke strijd gericht is te
gen andere trouwe zonen der Kerk. De
Kardinaal had met een waardige gereser
veerdheid geen namen genoemd.
Dientengevolge voelde de voorzitter van
de Nationale Katholieke Federatie (F.N.
C.) Generaal de Castelnau zich persoon-
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
lijk getroffen en derhalve richtte hij een
eerbiedig schrijven aan den Aartsbisschop,
waarin hij zijn grieven kenbaar maakte.
De Kardinaal gaf daarop aan Generaal
de Castelnau de verzekering, dat hij nie
mand persoonlijk op het oog had gehad,
doch dat hij slechts algemeene richtlijnen
had aangegeven.
Enkele weken later legde Kardinaal Lie-
nart, bisschop van Rijssel, een nieuwe ver
klaring af, waarin gezegd werd, dat met
de onrechtmatige aanvallen, waarover Kar
dinaal Verdier zijn afkeuring had uitge
sproken, de verdachtmakingen bedoeld wa
ren waaraan de tijdschriften „Sept" en
„Vie Intellectuelle" blootstonden.
Het Episcopaat heeft zich echter niet uit
gesproken over het feit of de voor- of te
genstanders van een samenwerking met
Blum of Chautemps gelijk hebben: het
Episcopaat kon dat ook niet doen zonder
daarmee rechtstreeks in de actueele poli
tiek in te grijpen. Het is voor iedere katho
liek zelf zaak om uit te maken of hij zich
onder de voor- of tegenstanders van liet
Fransche Volksfront wil scharen: dat is als
staatsburger zijn volkomen goed recht,
waarop door de Kerk geen enkele invloed
zal worden uitgeoefend.
Doch de fout van de links-georiënteerde
personen en vooral van enkele geestelij
ken is vooral hierin gelegen, dat zij hun
hoedanigheid van voorbeeldige katholie
ken, of zelfs him priesterschap, verwisse
len met hun allenzins laakbare politieke
houding, en iedere aanval als een overtre
ding van de bisschoppelijke waarschuwing
beschouwen.
De uiterst links georiënteerde groepen
voeren een buitengewoon krachtdadige ac
tie om de sympathie der katholieken te
winnen. De Communisten en hun geest
verwanten weten de gebeurtenissen in
Spanje en Duitschland uit te buiten, en de
propaganda der linksche groepen speculeert
daarbij op de edelste gevoelens der Fran
sche katholieken. De strijd in Baskenland
heeft er ongetwijfeld veel toe bijgedragen,
om de links-georiëneerde richting onder de
Fransche katholieken door gevoelsargu
menten te versterken. Vooral het bombar
dement van Guernica heeft veel verhitte-
BUITENLAND.
Een regeeringsoffensief bij Madrid. (2de
blad).
Aanmerkelijke verbetering in den ge
zondheidstoestand van den Paus. (2de
blad).
Een open brief aan Goebbcls in DuMsch-
land verspreid. (2de blad).
Een botsing tusschen Chineesche en Ja
pansche troepen bij Peiping. (2de blad).
De inhoud van het rapport over Pales
tina. (2de blad).
Het zoeken naar Amelia Earhart nog al
tijd tevergeefsch. (2de blad).
BINNENLAND.
Aanvullende begrooting van het Depar
tement v. Sociale Zaken; 3 millioen voor
scholing en herscholing van werkloozen.
(2de blad).
Te Oostenrijk zal dezen zomer een open
lucht-spel van Felix Timmermann worden
opgevoerd. (1ste blad).
Is het ontwerp van Landbouw-ordening
van de baan? (4de blad).
Aan Lord Baden Powell is de Waterier
vredesprijs toegekend. (4de blad).
De inbeslag-name van het s.s. „Thorpe-
hall" in kort geding beslist. (Rechtzaken,
4de blad).
ring gewekt en was ook aanleiding voor
de publicatie van een proclamatie, die zelfs
door mannen als Jacques Maritain en Fran
cois Maurice onderteekend werd.
Voeg daarbij nog de berichten die iede-
ren dag over Duitschland ontvangen wor
den, waar in naam van de reehts-radica-
len (Nationaal-Socialisten) dingen gebeu
ren, die iederen katholiek met ontzetting
moeten vervullen.
Ook de geheime propaganda die gevoerd
wordt, moet men niet onderschatten: hier
toe moet men b.v. de berichten rekenen
die veelvuldig in de burgerlijke bladen wor
den aangetroffen en waarin gesproken
wordt van een ontwaken van het gods
dienstig leven in Rusland.
Het mag als algemeen bekend veronder
steld worden, dat de „Aube", uit alleszins
te respecteeren beweegredenen, sterk links
georiënteerd is. De aanslag tegen een veel
gelezen blad de „Echo de Paris", die voor
al in katholieke kringen der burgerij veel
abonnementen had, is geslaagd, daar de re
geering den uitgever geen toestemming
wilde geven om het aandeelen-kapitaal te
verhoogen. Dientengevolge moest de direc
teur Henry Semond ontslagen worden: met
hem zijn echter de meest op den voorgrond
tredende katholieke medewerkers zooals
Henry Bordeaux, Madelin, Graaf Robert
d'Hartcourt en vele anderen heengegaan.
Men mag zich geen illusies maken, dat
de groeiende verdeeldheid onder de Fran
sche katholieken geen dreigende afmetin
gen heeft aangenomen. De „Roode Christe
nen", intellectueelen en vooral een deel
der jongeren heeft ondubbelzinnige sympa
thieën voor het Volksfront. Het Centrum,
de partij der „Democrates Populaires" ver
klaart, niet ten onrechte, dat zij zich geheel
afzijdig houdt van ieder bloc, zoowel van
het Volksfront, als van de groep die zich
thans onder leiding van Doriot bezig is te
vormen en die een Vrijheidsfront beoogt.
De rechtsche groepen, waartoe men de
groote massa der katholieken kan rekenen,
de burgerij, de aristocratie, de boeren in
katholieke streken zooals Normandië, Bre-
tage, Champagne en Elzas Lotharingen,
komen steeds meer in feller verzet tegen
de richting die de regeering thans volgt.
Daarom juist is de vermaning van Kardi
naal Verdier zoo gemotiveerd en behartens-
waardig; de innerlijke politieke spanning
die er in het Fransche katholicisme heerscht
kan slechts overwonnen worden door te
rug te keeren tot een vastaaneengesloten
eenhed, anders zullen de Fransche katho
lieken nog eenmaal boeten en de slagen
moeten opvangen van diegenen, die than
deze verdeeldheid in de hand werkeD f
uitbuiten.
