Omzwervingen door Duitschland.
De Spaansche
burgeroorlog
WOENSDAG 9 JUNI 1937
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 5
De indruk van de
Pauselijke Encycliek.
Een vroege zomersche avond weeft een
waas over de uitgestrekte stad Freiburg in
Breisgau. In de verte rijst de slanke toren
spits van de oude Münsterkerk als fijn fili-
grain-werk, waarover een late zonnestraal
glijdt. We zitten buiten op een hooggele
gen terras, vanwaar we een heerlijk uit
zicht hebben over de stad, die omrand is
door de donkere plekken van het Zwarte
Woud....
Welken indruk heeft de Pauselijke
Encycliek over den toestand van de Ka
tholieke Kerk in Duitschland op de be
volking gemaakt?
Voor de groote massa der Katholieken
is dit eindelijk het bevrijdende woord ge
weest. De trouwe Katholieken werden nog
meer bevestigd in hun aanhankelijkheid
jegens de Kerk. Met méér vastberadenheid
en bereidwilligheid zullen ze in de toe
komst hun offers brengen. De duidelijke
veroordeeling van het Nationaal-Socialis-
me ook al werd dit niet expressis verbis
met evenzooveel woorden genoemd
beeft aan alle twijfels, die er nog mochten
bestaan, een einde gemaakt. Voor vele
wankelmoedigen beteekent de Encycliek
wellicht een keerpunt in hun leven. Aan
de Duitsche regeering is in de laatste ja
ren geen zwaardere slag toegebracht, dan
door deze Encycliek. Vandaar dan ook de
grenzenlooze woede die tegen Rome en
tegen de Kerk is losgebarsten.
Hoe heeft men het gedaan gekregen,
dat deze Encycliek zoo algemeen verspreid
kon worden, zonder dat de Gestapo dat
wist te verhinderen?
Ja, dat mag ik u niet vertellen. Dit
kunt u wel publiceeren: de algemeene ver
spreiding van deze Encycliek in Duitsch
land, in iedere stad, in ieder dorp, in iedere
parochie, zonder dat de Gestapo heeft kun
nen ingrijpen, is een groote verrassing ge
weest. Heel het apparaat van de Gestapo,
met zijn duizenden spionnen en verraders
heeft gefaald. Er zijn honderdduizenden
exemplaren van de Encycliek "over heel
Duitschland verspreid; de Pauselijke zend
brief ging van hand tot hand en zelfs in
geloovige Protestantsche kringen heeft
's Pausen woord diepen weerklank gevon
den.
Om u even in de reden te vallen
zoo onderbrak ik mijn zegsman ook in
het buitenland heeft deze Encycliek een ge
weldige schok teweeggebracht. Heel de we
reld heeft deze Pauselijke boodschap met
instemming begroet en alle buitenlandsche
bladen hebben ze in extenso gebracht.
Daar kunnen wij niet genoeg dank
baar voor zijn. Gij moet het wereldgeweten
helpen wakker roepen, want wat zich hier
in Duitschland afspeelt is werkelijk ver
schrikkelijk; daar kan men zich in het bui
tenland geen voorstelling van vormen. Gij
moet, evenals Kardinaal Mundelein, de aan
dacht van de heele wereld vestigen op het
onrecht, dat de Duitsche katholieken wordt
aangedaan met verkrachting van ieder
recht, met schending van onze meest hei
lige gevoelens.
U zei daarstraks, dat aan de Duitsche
regeering in de laatste jaren geen groo-
tere nederlaag was toegebracht en dat men
in Berlijn woedend was, doch heeft men er
van regeeringszijde op gereageerd?
Ongeveer een week nadat de Pause
lijke Encycliek was voorgelezen kreeg de
Bisschop van Münster een brief van de
Geheime Staatspolitie waarin werd mede-
gedeeldt, dat het Kerkelijk Amtsblad
voor 3 maanden was verboden. „De inhoud
van bijlage nr. 9 (Encycliek van Paus Pius
XI over den toestand van de Katholieke
Kerk in het Duitsche Rijk) bevat hoogver
raderlij ke aanvallen tegen den Nationaal-
Socialistischen Staat en is daardoor ge-
eigend om de openbare orde en veiligheid
van den Staat in gevaar te brengen.
Tegen deze'maatregelen heeft Graaf von
Galen omiddellijk geprotesteerd bij den
Directeur der Gestapo in Berlijn en bij den
Minister voor Kerkelijke Aangelegenheden.
Daarop is echter tot nog toe na bijna 2
maanden geen antwoord gekomen.
Het Kerkelijk Weekblad werd verboden
omdat de Bisschop weigerde een „Auflage
Nadhricht" 'n tendentieus gesteld Regee-
ringsbericht op te nemen van het Propa-
ganda-Ministerie. Op 9 April 1937 schreef
Minister Goebbels aan den Bisscnop van
Münster: „Het is mij slechts dan mogelijk
de maatregelen die tegen de Katholieke
Kerkbladen voor het Bisdom Münster zijn
genomen wegens het niet afdrukken van
het Auflagenachricht betreffende het ge
val Schülle, op te heffen, wanneer ik uwe
uitdrukkelijke schriftelijke verzekering
ontvang, dat uw kerkbladen zich in de toe
komst niet meer tegen regeeringsmaatrege-
len zullen verzetten.
Bij schrijven van 19 April antwoordde
Graaf von Galen daarop: „Ik geef u gaar
ne de verzekering, dat ik verzet tegen re-
geeringsmaatregelen principieel absoluut
verwerp en ook bij mijn ondergeschikten,
b.v. bij de redacteurs van mijn bisschoppe
lijke bladen, niet zal dulden, natuurlijk on
der de vanzelfsprekende conditie, dat een
Duitschen man niets opgedrongen zal wor
den wat hij slechts zou kunnen volbrengen
met verkrachting van zijn geweten en eer
lijkheid".
Verder zijn op last van den Führer
zelf 18 drukkerijen gesloten. Beroemde
firma's, zooals van Bachen in Keulen, Re-
gensbergsche Drukkerij in Münster en 16
anderen werden eenvoudig tot staatseigen
dom verklaard. Dat gebeurt zoo maar zon
der dat men zich kan verdedigen, zonder
dat men in beroep kan gaan. De drukkerij
van Regensberg b.v. bestaat al 346 jaar. Elf
opeenvolgende geslachten hebben zich
steeds verdienstelijk gemaakt en op gebied
van kunst, litteratuur, kerkgeschiedenis en
liturgie enorm veel uitgaven verzorgd en
daarmee voor een belangrijk deel bijgedra
gen aan de verhooging van het cultuurpeil.
U moet begrijpen wat een slag dat is
vcor een dergelijke familie, wanneer zoo'n
dierbaar bezit, waarmee heele geslachten
zijn samengegroeid, zoo ineens uit handen
wordt genomen. Eerst heeft men op an
dere wijze getracht de zaak kapot te ma
ken door een wig te drijven tusschen pro
curatiehouder en directie, toen dat misluk
te heeft men confiscatie gelast, omdat ze
de Encycliek hadden gedrukt.
Zijn er dan geen rechters meer in
Berlijn?
De firmanten der verschillende druk
kerijen zijn naar Berlijn gegaan in de hoop,
dat de confiscatie zou kunnen worden her
roepen voordat het besluit tot inbeslag
name schriftelijk aan de eigenaren ter ken
nis zou zijn gebracht. Men heeft hen in
Berlijn van het kastje naar de muur gezon
den en een der hoogste staatsbeambten gaf
ook duidelijk te verstaan, „dat men zoo
veel mogelijk chicanes wilde maken". Men
weet niet meer waar men recht moet zoe
ken!
In het Concordaat is uitdrukkelijk be
paald, dat Rome met de Duitsche Bisschop
pen en deze weer met him geestelijkheid
een vrij briefverkeer is toegestaan, en de
Encycliek mocht dus gerust door de Bis
schoppen in hun Amtsblatter gedrukt wor
den, ter kennisname aan de hun onderhoo-
rige geestelijkheid. Doch de regeering in
Berlijn is door de Encycliek zoo gevoelig
getroffen, dat zij het drukken van dezen
Pauselijken Zendbrief over den toestand
van de Katholieken in het Derde Rijk be
schouwt als „medeplichtigheid bij het ver
spreiden van hoogverraderlijke ideeën".
De drukkerijen werden eerst verzegeld,
later, toen een zaakwaarnemer was aange
steld, weer in bedrijf gesteld, doch de in
komsten waren vanaf dat oogenblik voor
den Staat, terwijl de oude firmanten nog
loonen en salarissen moeten doorbetalen!
Ik ken een geval, zoo vervolgde onze zegs
man, dat wisselloopers kwitanties gingen
innen voor het Kirchenblatt, welks druk
kerij eveneens in beslag werd genomen.
De abonné's waar ze kwamen vroegen
overal: „Voor wie is het abonnementsgeld
nu, dat jullie voor het Kirchenblatt opha
len". „Voor den Staat natuurlijk", ant
woorden de incasseerders. „Maar die krijgt
van mij geen pfennig! Zet u maar op de
kwitantie „Onbetaalbaar!"
Kunnen nu de Diocesane Kerkbladen
niet meer verschijnen?
Neen, want men heeft niet alleen de
drukkerijen tot staatseigendom verklaard,
maar ook de uitgaven van het Kerkblad
door een andere uitgeversmaatschappij
verboden.
Dat is ook een geweldige slag voor de
Kerk, want de kerkbladen werden veel ge
lezen: in de huisgezinnen zat men 's avonds
met spanning te wachten op het Kirchen
blatt. Want daarin kon men nog een moe
dig woord vinden. Bij de andere dagbladen
is alles koekoek één zang!
Zijn alle kerkbladen verboden?
Neen niet allemaal. Maar de-bisdom
men waar de Amtsbladen verboden zijn
zooals Münster, Keulen en Freiburg enz.,
zijn er geweldig door gedupeerd. De pu
blicaties van de Bisschoppen aan hun on-
derhoorigen geestelijkheid moeten in het
grootste geheim geschieden: ze worden per
cyclostile vermenigvuldigd en onder de ge-
loovigen in de kerk uitgedeeld.
Onder de bevolking hebben de maatre
gelen tegen de Kerkelijke Weekbladen
groote beroering gewekt en het volk is het
volkomen eens met de Bisschoppen, die
pertinent weigeren om him eer als Duit
sche mannen en him geweten als Chris
ten te schenden door berichten op te ne
men, die in strijd met de waarheid zijn.
De controle in de Spaansche
wateren.
GUNSTIG VERLOOP DER DIPLO
MATIEKE ONDERHANDELINGEN
Binnenkort overeenstemming verwacht
Engelsche diplomatieke kringen voor
zien, dat binnkort een overeenstemming
zal kunnen worden tot stand gebracht tus-
schei de vier mogendheden, die belast zijn
met de controle ter zee aan de Spaansche
kusten, gezien het algemeen gunstige ka
rakter der opmerkingen yan Parijs, Rome
en Berlijn.
Deze kringen zijn van meening, dat het
nu mogelijk zal zijn te Londen over te
gaan tot de redactie van den tekst van een
overeenkomst, welke zoo spoedig mogelijk
door de zorgen van de Britsche kanselarij
naar de beide partijen in het Spaansche
conflict zal worden gezonden. De formule,
welke de diplomaten der vier mogendhe
den te Londen zullen moeten uitwerken,
zal op de drie punten, waarop de overeen
komst nu reeds in principe is bereikt, be
trekking hebben en wel:
1. uitbreiding van het stelsel der veilig
heidszones in de Spaansche havens;
2. de verzekering, dat de autoriteiten
van Valencia en Salamanca al het moge
lijke zullen doen om een herhaling te voor
komen van incidenten zooals die met de
„Hardy" of de „Deutschland";
3. ingeval de door de Spanjaarden aan
genomen maatregelen geen herhaling van
dergelijke incidenten zou voorkomen, zou
een stelsel van overleg tusschen de verte
genwoordigers der vier mogendheden in
het leven moeten worden geroepen om te
beraden over hetgeen zal moeten geschie
den op iedere vijandige daad.
De niet-inmengingscommissie zal van de
genomen besluiten op de hoogte worden
gesteld, zoodra de antwoorden van Valen
cia en Salamanca zullen zijn ontvangen,
aangezien er, aldus is men te Londen van
meening, geen reden is om er aan te twij
felen, dat deze antwoorden niet gunstig
zouden zijn.
De commissie zou voorts verschillende
voorstellen kunen bestudeeren, die reeds
zijn ingediend met het doel aan de con
trole een meer internationaal karakter te
geven met name door de vervanging van
een zeker aantal met deze controle belaste
oorlogsschepen door gewapende visschers-
schepen, aan boord waarvan internationale
waarnemers zouden kunnen plaats nemen.
Dit voorstel schijnt vooral te Londen een
gunstig onthaal te vinden.
Het Fransche antwoord te Londen
overhandigd
Het antwoord van de Fransche regee
ring op de vraag van de Britsche regeering
inzake de garanties aan de oorlogsbodems,
die deelnemen aan de controle voor de
Spaansche kust, is op het Foreign Office te
Londen overhandigd.
Italië en de Britsche voorstellen
De Britsche ambassadeur te Rome is gis
terenmiddag ontvangen door minister Cia-
no, wien hij mededeeling deed van het
standpunt der Britsche regeering ten aan
zien van het Italiaansche antwoord op de
voorstellen betreffende de controle en meer
in het bijzonder het derde punt. Zooals
men weet, bleek Italië gekant tegen het
denkbeeld van overlegpleging tusschen de
mogendheden, alvorens ingeval van een
aanval op een der controle-schepen repre
saillemaatregelen worden genomen, en
heeft het geëischt, dat iedere aldus aange
vallen mogendheid het recht krijgt den
aanval te beantwoorden en niet alleen zich
te verdedigen.
Vandaag overeenstemming met
Duitschland?
Te Londen verwacht men, dat de D«...-
sche ambassadeur von Ribbentrop van
daag naar Londen een gunstig antwoord
op de gewijzigde Britsche voorstellen zal
medebrengen.
Von Ribbentrop heeft te Berlijn een on
derhoud gehad met Hitler, die, ofschoon
gekant tegen overlegpleging zonder meer,
gunstig gestemd bleek voor de gewijzigde
formule. Zoodra het door Frankrijk,
Duitschland, Italië en Engeland aanvaard
is, zal het ontwerp-accoord worden voor
gelegd aan Valencia en Salamanca, op wier
goedkeuring men rekent.
RECHTSCHE BOMBARDEMENTEN
Madrid beschoten
De radio-zender der „Requetes" heeft
medegedeeld, dat gisteravond te elf uur
een heftig artilleriegevecht aan het Ma-
drileensche front is begonnen. Het ge
schut der rechtschen nam de versterkte
buitenwijken onder vuur. In het midden
der stad werd een zeer groote brand
waargenomen. Op het oogenblik der ra-
dio-mededeeling duurde het geschutvuur
voort.
Naar het Spaansche persagentschap
meldt, heeft men na het bombardement
van Madrid reeds meer dan honderd doo-
den geteld. Tweehonderd gewonden zijn
de ziekenhuizen vervoerd.
Tijdens het bombardement van van
nacht hebben verscheidene granaten het
gebouw van de Cubaansche ambassade
getroffen en daar vrij aanzienlijk schade
aangericht. Twee Cubaansche diplomaten,
die zich in het gebouw bevonden, zijn
evenwel niet gewond.
Granada gebombardeerd
Naar wordt medegedeeld is Granada ge
bombardeerd door twee vliegtuigen, wel
ke vergezeld werden van een jachtvlieg
tuig.
De regeeringstoestellen konden onge
hinderd de stad naderen, doordat zij een
witte vlag geheschen hadden, zoodat men
geloofde, dat zij zich aan de rechtschen
kwamen overgeven. De vliegtuigen wier
pen vijftien bommen op de arbeiderswijk
Saint Lazare, waardoor vijftien huizen
werden vernield.
Palam os gebombardeerd
De verdedigingsraad van Barcelona
heeft medegedeeld, dat gisterochtend vijf
uur twee kruisers der rechtschen, vermoe-
lijk de „Beleares" en de „Canarias" een
zestigtal granaten hebben afgeschoten op
Palamos, zonder evenwel veel schade aan
te richten of dooden te veroordzaken. Ook
het dorp San Pol del Mar werd zonder
succes beschoten. De luchtvaart van de re
geering dareef de oorlogsbodems op de
vlucht.
De evacuatie van Bilbao
Gisteren zijn aanboord van het s.s. „Ha-
bana" 1236 vluchtelingen uit Bilbao naar
la Roebelle vervoerd. Hiervan waren 604
kinderen.
Standbeeld voor generaal Mola
De gemeenteraad van Irun heeft beslo
ten op het voornaamste plein van de stad
een standbeeld op te richten ter nagedach
tenis van generaal Mola.
DE INCIDENTEN MET DE
„DEUTSCHLAND"
Een officieele Duitsche lezing
Van officieele zijde wordt, nadat nu de
uitvoerige rapporten van doe bevlhebbers
der Duitsche regeeringsstrijdkrachten in de
Spaansche wateren zijn ontvangen, nog
maals een uiteenzetting gegeven van het
incident bij Ibiza. Er wordt medegedeeld,
dat het pantserschip „Deutschland" op 29
GEBED VOOR DE VERVOLGDE KERK
IN DUITSCHLAND.
Mgr. Stanislaus Adamskï, de bisschop van
Kattowitz, Poolsch Opper-Süezië, heeft aan
de geestelijkheid van zijn diocees bijzondere
gebeden voorgeschreven voor de vervolgde
Kerk in Duitschland. De Bisschop schrijft
onder meer:
„Aan de andere zijde van de Westgrens
van Polen is in den laatsten tijd een hevige
strijd ontbrand tegen den godsdienst. In
het begin had zij meer het karakter van
een binnenlandsche aangelegenheid. Onder
invloed van anti-godsdienstige kringen
werd zij echter in den loop der tijden een
openlijke en onmiddellijke strijd tegen de
Katholieke Kerk en het Christendom.
Had het er in den aanvang den schijn van,
dat alleen zekere groepen in de Duitsche
stad anderen tot geloofsafval en erkenning
van het nieuw-heidendom wilden dwingen,
nu is duidelijk getoond, dat de hoogste
kringen van Duitschland dezen strijd niet
alleen ondersteunen, maar ook op het eer
ste front staan van de nieuw-heidensche
vern ietigin gsstroom
De vijanden van het christendom maken
in hun strijd gebruik van geraffineerde en
bedrieglijke middelen. Zij willen vooral de
Kerk belachelijk maken en haar bedienaren
als misdadigers voorstellen. Deze strijd-
methode is niets nieuws; men heeft er zich
vroeger reeds van bediend. Daar deze strijd
tegen de katholieken, die met alle beschik
bare middelen gevoerd wordt, ook de ge
dachten van onze diocesanen beïnvloedt en
hen verontrust, en vooral omdat de Duit
sche pers niet onpartijdig is in haar inlich
tingen, verzoeken wij onze geestelijkheid
op voorzichtige wijze hun parochianen op
het eigenlijk karakter en het doel van den
strijd te wijzen. Bovendien moeten zij de
geloovigen aansporen om door vurig gebed
de katholieken van Duitschland te helpen.
Met dit doel zenden wij U als materiaal
de encycliek van den H. Vader over de toe
stand van de Katholieke Kerk in Duitsch
land en geven wij de volgende verordenin
gen:
1. De gebeden na de Stille H.H. Missen
worden van nu af met de volgende intentie
verricht: Laat ons bidden voor de vervolgde
christenen in Rusland, Spanje en Duitsch
land en voor de bekeering der vervolgers.
2. Alle Broederschappen en orden zullen
verder met deze intentie bidden.
3. De Pastoors zullen met dezelfde inten
tie op een dag, die voor de parochie het
meest geschikt is, een speciaal lof cele-
breeren.
Mei ter reede van Ibiza ten anker is ge
gaan. De in de buitenlandsche pers opge
doken bewering, aldus de uiteenzetting, dat
de „Deutschland" daar niet had mogen an
keren, is onjuist.
In het rapport wordt geconstateerd, dat
de „Deutschland" als eenig oorlogsschip ter
reede -ten-anker lag.
Tegen zeven uur des namiddags ge
schiedde een op een overval gelijkende
aanval van twee bommenwerpers op de
„Deutschland". De toestellen vlogen over
land uit de richting van de laagstaande
zon. Zij wierpen verscheidene bommen op
het voor anker liggende pantserschip.
Twee bommen troffen het schip. Voor de
vliegers was bij de geringe vlieghoogte een
verwisseling van de „Deutschland" met
een schip der rechtschen uitgesloten. De
„Deutschland", welke tot verweer gereed
voor anker lag, kon de kenteekenen en het
type der vliegtuigen tegen de zon in niet
herkennen en had ook verder geen reden,
niet herkende vliegtuigen onder vuur te
nemen. Aldus geschiedde het, dat deze
aanvallers pas werden vastgesteld, nadat
zij de bommen hadden geworpen.
Het pantserschip „Deutschland" en ook
de in de nabijheid liggende torpedoboot
„Leopard", aldus de officieele mededee
ling, hebben geen schot gelost.
Tijdens den vliegtuigoverval werden een
heden der Spaansche vloot, de kruisers
„Libertad" en „Mendez Nunez", op onge
veer 28 k.m. en vier torpedojagers op 14
tot 15 k.m. afstand, waargenomen. Eenige
minuten na den bomaanval beschoten de
linksche torpedojagers de kust.
Alle mededeelingen van de macht-
hebers van Valencia over het ge
bruik van wapens door de Duitsche
oorlogsschepen zijn onwaar. Of
deze machthebbers hebben in het
bewustzijn van hun schuld opzet
telijk onwaarheid gezegd, óf de
vliegtuigcommandanten hebben hun
roekelooze daad door een dergelij
ke leugen probeerden te verhelen.
Men heeft hier dus te doen met
een niet uitgelokten overval van
vliegtuigen van het roode Spanje,
die ondubbelzinnig als de aanval
lers zijn vastgesteld.
Tenslotte wordt geconstateerd, dat door
een der bommen aanzienlijke verliezen
zijn veroorzaakt, omdat een aantal man
schappen zich in hun onbeschermde ver
blijfplaats ophielden. Als represaillemaat
regel werden de versterkingen en mili
taire stellingen van Almeria beschoten,
waarbij het vuur door twee batterijen werd
beantwoord.
Er wordt op gewezen, aldus besluit het
D.N.B.-bericht, dat de roode machtheb
bers door de niet-inmengingscommissie er
ernstig voor zijn gewaarschuwd, dat oor
logsdaden of als zoodanig aan te merken
handelingen tegen de controlestrijdkrach
ten achterwege moeten blijven.
DE MINISTER VAN BINNENLANDSCHE ZAKEN, Z.EXC. Mr. DE WILDE, HEEFT WOENSDAGMIDDAG IN DE VERGADER
ZAAL DER TWEEDE KAMER NAMENS H.M. DE KONINGIN DE BUITENGEWONE ZITTING DER NIEUWE STATEN GENE
RAAL GEOPEND.
Menschen, die zóóveel haast
hebben, dat hun de tijd ontbreekt
om veilig te rijden, krijgen vaak
maanden cadeau in hospitaal of
huis van bewaring
