No. 8739
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
28ste Jaargang
üUNDERDAG 3 JUNI 1937
S)e £cidaeli£(2oi4/&mt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
Nog geen breuk tusschen
den H. Stoel en Berlijn
Betrekkingen vertroebeld maar
niet afgebroken
DE NUNTIUS NIET TERUGGEROEPEN.
Door de nuntiatuur te Berlijn wordt te
genover in het buitenland verspreide ge
ruchten verklaard, dat van een terugroeping
van den nuntius niets bekend is.
In Duitsche politieke kringen wordt erop
gewezen, dat de betrekkingen tusschen het
Duitsche rijk en het Vaticaan op 't oogen-
blik niet als verbroken kunnen gelden, al
zijn ze ook, „wegens de houding van het
Vaticaan", sterk gestoord.
De Duitsche ambassadeur bij den H. Stoel,
von Bergen, is, zooals men weet, sinds eeni-
gen tijd met verlof. Hoe lang het rijk door
een zaakgelastigde bij het Vaticaan verte
genwoordigd wordt, staat niet vast.
In verantwoordelijke kringen van het Va
ticaan beschouwt men de huidige spanning
tusschen Duitschland en het Vaticaan met
de grootste kalmte.
Hoewel men te Berlijn beweert, dat de
Duitsche ambassadeur bij het Vaticaan, von
Bergen, niet naar zijn post zal terugkee-
ren, wil het Vaticaan hierop geen acht
slaan en niets doen, waardoor, zij het dan
indirect, de verantwoordelijkheid voor een
breuk terugvalt op het Vaticaan.
Men zal evenwel geen gevolg geven aan
de eischen van Duitschland inzake kardi
naal Mundelein, den aartsbisschop van Chi
cago.
Men wijst er op, dat deze in een vrij
land volgens zijn eigen geweten sprak en
de Kerk heeft hem niets te verwijten.
Men is van meening, dat men in Duitsch
land te veel waarde hecht aan dit incident.
De reactie van Duitschland, in riet bijzon
der de jongste rede van Goebbels, gingen
grootelijks de perken te buiten en men is
van meening, dat eerder de Heilige Stoel
zich beleedigd moet gevoelen.
Het Vaticaan maakt zich geen illusies.
De Romeinsche correspondent vhn de
„Tijd" seint:
Betreffende de rede van Kardinaal Mun
delein, waarop de Duitsche nota betrekking
heeft, wordt van Vaticaansche zijde erop
gewezen, dat de Amerikaansche Kardinaal
geenerlei uitingen heeft gedaan van leer-
stelligen aard, die voor een beoordeeling
van een Kerkelijke Autoriteit vatbaar zijn.
Kardinaal Mundelein sprak als Ameri-
kaansch Katholiek en als Katholiek van
Duitsche afkomst zijn verontwaardiging uit
over de wijze, waarop de Duitsche regee
ring tegenover de Kerk optreedt.
En deze verontwaardiging sohijnt volgens
het Vaticaan wijder verspreid en dieper te
zijn dan de Duitsche regeering zelf blijk
baar beseft. In elk geval is de Kardinaal
niet als vertegenwoordiger van de Kerk op
getreden.
Ofschoon de diplomatieke be
trekkingen niet verbroken zijn en
een breuk zeker van Vaticaansche
zijde onwaarschijnlijk blijft, koes
tert men ten Vaticane geen illusies
omtrent de bedoelingen der Duit
sche rijksregeering. Omtrent de
verdere ontwikkeling van den
kerkstrijd is men te Rome pessi
mistisch gestemd.
DE PETROLEUM-STAKING IN MEXICO.
Het einde der staking in zicht?
MEXICO CITY, 3 Juni. (A. N. P.). Het
schijnt, dat het einde der petroleumstaking
in zicht is. President Cardenas heeft een
langdurig onderhoud met de gedelegeerden
van werkgevers en werknemers gehad:
volgens een bericht, dat niet van officieele
zijde bevestigd is, zou hij een respijt van
24 uur voor het vinden van een regeling
hebben gegeven. In bijeenkomsten van
groepen stakers stelden de sprekers voor,
de gebouwen van als reactionair beschouw
de dagbladen in brand te steken. In de
provincie hebben de stakers getracht, het
vervoer van petroleum naar de Vereenig-
de Staten te verhinderen. Te Cabinas in
de provincie Nuevo Leon werd een trein
tot stilstand gebracht. De tankwagens wer
den geleegd
Na de verkiezing
Wij nemen hier met algeheele instem
ming over de volgende opmerkingen, die
de „Tijd" maakt in een na-beschouwing
over den uitslag der verkiezing.
Wij dienen waakzaam te blijven,
vooral met het oog op de jeugd, die
voor extremismen en extra-vaganties
en absolutismen zoo ontvankelijk is.
Het is niet voldoende, dat wij de R.K.
Staatspartij en haar leiding aan de stem
bus trouw zijn gebleven, wij moeten
haar ook blijven steunen, opdat zij
haar taak naar behooren zal kunnen
vervullen. De eenheidsleuze, welke bij
de verkiezingen zoo'n bevredigend ef
fect heeft gehad, moet beantwoorden
aan de werkelijkheid. Wie gerecht
vaardigde critiek op de R.K. Staats
partij of haar leiding heeft, geve daar
aan geen lucht ten overstaan van on-
oordeelkundigen, maar aan de betref
fende instanties zelf. Elk ernstig mee-
ningsverschil moet in den boezem der
partij zelve tot oplossing worden ge
bracht en daarvoor is zoowel de me
dewerking van de leden als van de
leiders onontbeerlijk. Het ware mede
in het belang von de eenheid te wen-
schen, dat de dissidenten, die zich met
zoo weinig succes aan de stembus van
de R.K. Staatspartij hebben verre ge
houden, terug zouden keeren van de
dwalingen huns weegs en dat die te
rugkeer hun niet noodeloos moeilijk
worde gemaakt. Het spreekt echter
vanzelf, dat zulk een terugkeer door
de R.K. Staaatspartij nooit gekocht
mag en kan worden met principieele
concessies, maar beproefd zou moeten
worden met begrip en doorzicht in de
bedoelingen der tegenstanders, voor
zoover deze eerlijk zijn, en met een
milde breedheid jegens de overwonne
nen.
Wij zijn het met het bovenstaande ge
heel en al eens en wij willen gaarne on-
derstreepen:
lo. dat wij ook na den nederlaag van
Mussert en Moscou waakzaam moe
ten blijven;
2o. dat in de R.K. Staatspartij mme
ningsverschillen vrij en openlijk
besproken en behandeld moeten kunnen
worden in de toekomst, zooals dat in
net verleden ook steeds mogelijk is ge
weest. Als die meeningsverschillen dan
niet tot oplossing worden gebracht, dan
wordt er toch meer klaarheid over heen
geworpen èn worden toch (zoo behoort 't
en kan 't ook inderdaad geschieden) per
soonlijke wrijving, en onderlinge ruzie
voorkomen of althans getemperd;
2o. den dissiden'en groepen
moet de terugkeer allerminst moeilijk wor
den gemaakt integendeel-
KERKNIEUWS
IN MEMORIAM
PATER E. VAN KROONENBURG O.F.M.
Men schrijft ons:
Zondag 30 Mei is deze vooruitstrevende
man, stille werker en nederige zoon van
Assisi's Arme te Alverna-Wychen overle
den. Gaarne wijd ik als dankbare oud-leer
ling eenige woorden aan dezen Franciscaan,
namens de velen, die hij geleid heeft by
hun gymnasiale studiën.
Hij is geweest leeraar aan het Gymna
sium te Megen, prefect en leeraar aan het
Gymnasium te Venray, missionaris in het
Heilig Land, leeraar te Maastricht, en hij
verbleef de paar laatste jaren in het kloos
ter te Wychen.
Origineel en boeiend was zijn methode
van lesgeven. Door en door thuis in de La-
tij nsche, Grieksche, Duitsche en Nederland
sche litteratuur, wist hij ons de schoon
heid van de gedichten der Klassieken, de
verhevenheid van Schiller's treurspelen,
het zuivere rythme van Vondels vers te
leeren. Al was hij zelf geen dichter, hij ge
noot van de schoonheid der waarachtige
poëzie en wist zijn leerlingen ervoor te be
geesteren. Als den dag van gisteren herin
ner ik mij nog, dat ik op de Poësis bij hem
zat. Wij hadden van hem Latijnsche, Griek
sche en Duitsche les, maar wij moesten in
alle drie de lessen zoowel Sophocles en
Virgilius als het Duitsche litteratuurboek
bij ons hebben, want hij vergeleek den
Griekschen dramaturg met den dichter van
Maria Stuart, Virgilius met Goethe. Hij
heeft ons leeren denken en werken.
Naderde de tijd van het schriftelijk exa
men, en vroegen wij bijtijds, wat wij
moesten kennen, dan was het stereotype
antwoord: „Als je steeds goed hebt opge
let, heb je geen moeite met de compositie".
Pater Evaristus,, gij zijt verreweg mijn
beste leeraar geweest, waarom ik een dank
bare herinnering aan u zal bewaren.
De Nederlandsche Minderbroeders zijn
hem ongetwijfeld, dankbaar. Reeds gerui-
men tijd toch vóórdat zij een thans zeer
bloeiende H.B.S. openden te Heerlen en ge
leidelijk velerlei werkzaamheden onderna
men tot steeds grootere emancipatie der Ne
derlandsche Katholieken, was Pater Evaris
tus als prefect van het gymnasium te Venray
ongemerkt reeds begonnen met begaafde
leerlingen op te leiden voor het Staatsexa
men. Bovendien bewoog hij verscheidene
leeraren, o.a. Gerlach Royen, .thans hoog
leeraar te Utrecht en lid der Koninklijke
Academieom zich te bekwamen voor het
afleggen van een examen M. O. Toen het in
1912 dan ook noodig was, dat in de dicht
bevolkte Mijnstreek een Roomsch Katholie
ke H.B.S. werd opgericht, konden de Ne
derlandsche Franciscanen den last van deze
onderneming op zich laden, dank zij den
vooruitzienden blik van den man, die eens
prefect van Venray's gymnasium was. De
bevoegde leeraren waren reeds opgeleid, en
de jonge Paters, die Staatsexamen hadden
afgelegd, stonden gereed hun studiën te
voltooien.
Dat de Orde van S. Franciscus te Heer
len een H.B.S. en erkend Gymnasium heeft,
dat het gymnasium te Venray sedert jaren
insgelijks volledige bevoegdheid tot promo-
veeren heeft, moet men tenslote in niet ge
ringe mate danken apn .den thans betreur
den doode. Gedenkèm wij hem in onze ge
beden.
Wij geven aan bovenstaand „in memo-
riam" gaarne plaats, omdat pater van Kroo-
nenburg z.g. ook onze dankbare vereering
had gewonnen. Wij hebben zelden ontmoet
zulk een voortreffelijk docent, zulk een fijn
mensch! Pater v. Kroonenburg heeft ook
eenige jaren lang onder pseudoniem lite
raire beschouwingen voor de „Leidsche
Courant" geschreven, die zeer gaarne wer
den gelezen en door velen zeer werden ge
waardeerd.
Inzender schrijft in zijn „in memoriam".
dat pater van Kroonenburg zelf geen dich
ter was. Hij heeft ons echter wèl verzen ge
schonken, die hem op den naam „dichter"
recht geven! Verleden jaar heeft hij zijn
verspreide gedichten uitgegeven in een
bundel: „Hier en veraf". Verzen van E. van
Kroonenburg O.F.M. (N.V. Leiter-Nijpels,
Maastricht).
De critiek op dezen bundel is niet malsch
geweest; de afkeuring (in „De Nieuwe
Eeuw") was radicaal en totaal! Maar wij
schamen er ons geen oogenblik voor in
tegendeel! om te constateeren, dat er in
dien bundel enkele heel mooie verzen zijn,
terwijl uit vele andere schoone regels kun
nen worden gepuurd (door wie het schoone
puren kan!).
Wij willen hier één dier mooie klank-
schoone verzen afdrukken.
NAAR MOEDER.
Nu het vespert, droom ik
Van een groenende laa;
En hoe dubbele klokken
Aan het luiden gaan.
Wel mocht ik wijd weg
Naar mijn dorpje heen
En meimaand er vieren
Als zoo lang geleen.
In het dorpsche kerkje,
Van den ouderdom grauw,
Tusschen 't groen v{in de boomen
Wacht de Lieve Vrouw.
Haar sterrenmante]
Is zoo blauw en wijd,
Of een stuk van den hemel
Om haar open leit.
Laag strekt ze haar handen,
'Lijk een moeder dat doet
Naar haar kind dat wil loopen
En vallen moet.
Ik liep wel verre,
Veel te ver misschien.
Of na jaren haar oogen
Nu zoo blij nog zien?
Hoe de klokken luiden!
Al de lichtjes zijn aan.
Mocht ik weer van het spelen
Mee ter meimaand gaan!
De klokken luiden,
Luiden in de vert,
Dat mijn jeugd en blijheid
Te gauw heimwee werd.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
MUSSERT NIET IN DE
TWEEDE KAMER.
Aan het feit, dat Mussert geen lid van
de Tweede Kamer wil worden, v/ijden en
kele bladen een korte beschouwing:
Wij ontleenen aan een beschouwing in
de Volkskrant:
„Blijkbaar is de heer Mussert intusschen
het motief vergeten, waarom hij besloten
had „in eigen persoon" naar de Tweede
Kamer te gaan.
Dat motief gold niet de voorwaarde dat
er een zeker aantal N. S. B.-ers zouden
worden gekozen of iets van dien aard.
De heer Mussert was zoo werd ons
in het begin van Maart verkondigd tot
het besluit gekomen: „zich zelf als no. 1
op alle candidatenlijsten der N. S. B. voor
de a.s. verkiezingen te plaatsen en ook in
eigen persoon zitting te nemen in de Twee
de Kamer" nu „de Roomsch-Katholieke
Staats (greep) Partij een partij en-dictatuur
in ons land wil stichten."
Dat „voornemen" van de R. K. Staats
partij had den heer Mussert tot zijn be
sluit genoopt, en dat voornemen alleen.
Nu wordt er niet meer van gerept: eer
lijkheidshalve zegt het bericht van de
N. S. B.-persdienst ook niet dat bij de R.
K. Staatspartij dat voornemen niet of niet
meer bestaat.
Er wordt van de Staatspartij en derhalve
van het motief dat den heer Mussert tot
zijn opzienbarenden stap had bewogen niet
gesproken.
Wel wordt iets anders, ook zeer fantas
tisch verteld.
De heer Mussert heeft, reeds sedert een
jaar veilig in zijn archief geborgen, een
constructief plan om het Nederlandsche
imperium, „zoowel het Nederlandsche volk
als de Indische volkeren, tot bloei en wel
vaart te brengen."
Dit plan zou hij in de Tweede Kamer bij
de tweede lezing der Grondwetsherziening
hebben ontvouwd.
Maar nu het ondankbare Nederlandsche
volk maar vier N. S. B.-'ers naar de Ka
mer heeft afgevaardigd, neemt de heer
Mussert geen zitting en blijft het construc
tief plan lekker in zijn archief.
Zóó beantwoordt ce heer Mussert de on
dankbaarheid van het Nederlandsche volk.
Noch' de graaf noch de drie andere N.
S. B.-ers zullen het Nederlandsche impe
rium mogen redden."
De Avondpost (Lib.) schrijft:
„De naam van den heer Mussert boven
aan de candidaten-lijst kwam er eerst niet
oi voor, maar is er later op geplaatst, toen
de heeren zagen aankomen, dat de zaken
slap stonden. Om toen nog zooveel mogelijk
te redden en kiezers te lokken werd dus
het trekpaard Mussert voor de lijst ge
spannen. Niettemin werd het een gewel
dig echec. En nu zal nóch Mussert, nóch
zijn adjudant Van Geelkerken zitting ne
men. Het plaatsen van des leiders naam
bovenaan is dus niets anders dan een ma
noeuvre geweest. Dit is trouwens aan
stonds vermoed, en in het openbaar uitge
sproken. En zoowaar, het is precies zoo ge
gaan. De heeren missen want hier komt
het op neer den moed, zich aan en in
het parlementaire tournooi te wagen. Zij
spreken alleen in vergaderingen zonder
debat.
Wij gelooven dat dit zelfs op hen, die
nog tot de N. S. B. behooren, een aller-be-
droevendsten indruk zal maken. Het zal de
beweging geen goed doen. Juist in de
moeilijke omstandigheden, waarin de partij
nu verkeert hadden de leiders in het eer
ste gelid van den parlementairen strijd
moeten staan.
Indrukwekkend is de verzekering, dat
de plannen, „waardoor zoowel het Neder
landsche volk als de Indische volkeren tot
bloei en welvaart zouden kunnen komen",
sinds midden 1936 „gereed liggen" in., de
archieven der N. S. B. En daar blijven ze
voorloopig sluimeren ook. Is het niet
beeldig? Stel u voor een partij, die een
plan van „bloei en welvaart" voor land en
volk kant en klaar gereed heeft, en die het
verborgen houdt in haar „archieven". Een
verstandig mensch zegt: maak het open
baar; had het een jaar geleden reeds open
baar gemaakt; misschien zouden dan de
legioenen naar de N. S. B. zijn toegestroomd
Maar neen. Het juweel blijft in de „ar
chieven."
Mussert en v. Geelkerken en het bloei
en-wel vaart-plan, alles blijft thuis."
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Nog geen break tusschen den H. Stoel en
Berlijn. (1ste blad).
De amnestiewet in België aangenomen.
(2de blad).
Het huwelijk van den hertog van Wind
sor. (2de blad.)
BINNENLAND.
Het zesde lustrum van de Hanze. (2de
blad).
Melkverstrekking op de lagere scholen.
(lste blad).
WIJ SCHRIJVEN OVER:
Mystieke stigmatisatie naar aanleiding
van een voorval te Steenbergen. (2de
blad).
Chineesche martelaren in onze eeuw.
(lste blad).
De wereld
in vogelvlucht
De soep wordt nooit zoo heet gegeten als
zij wordt opgedaan. Internationale span
ningen kunnen soms opeens tot sensatio-
neele hoogte stijgen, maar den volgenden
dag blijkt gewoonlijk, dat de sensatie weer
gezakt is. Nauwelijks was de spanning
wegens incident met de „Deutschland"
achter den rug, of er was sprake van een
dreigende breuk tusschen het Vaticaan en
Berlijn. Vandaag blijkt het gevaar minder
acuut te zijn, want verklaard wordt, dat
het vertrek van den Duitschen ambassa
deur bij den H. Stoel uit Rome verband
houdt met een verlof, welke gevolgd zal
worden door diens ontslag wegens het be
reiken van den pensioengerechtigden leef
tijd, terwijl de nuntius heelemaal niet uit
Berlijn is vertrokken. Intusschen wordt
wel toegegeven, dat de betrekkingen ern
stig gestoord zijn. Al L dus misschien in
de eerstvolgende dagen nog geen breuk te
wachten, men behoeft zich toch geen illu
sies te maken over den toestand der Ka
tholieken in Duitschland. De nazi-regee
ring zal voortgaan op den eenmaal inge
slagen weg, wat beteekent, dat zij niet
rusten zal voordat de invloed van de Ka
tholieke Kerk op de jeugd en daarmee op
de toekomst van het Katholieke volk volko
men vernietigd is. Wel zwaar is de straf
voor die Katholieken, die indertijd ver
trouwd hebben op de mannen, die den
mond zoo vol hebben van „Duitsche
trouw."
Inzake de Spaansche kwestie kan ge
meld worden dat de pogingen om voor
Duitschland en Italië aanvaardbare waar
borgen te vinden tegen herhalingen van
het incident met de „Deutschlond" worden
voortgezet. Van Duitsche zijde is de sug
gestie gedaan, dat de controleerende mo
gendheden gezamenlijk repressailles zouden
toepassen, zoodra zich een dergelijk inci
dent tegenover een oorlogsschip van een
der controleerende mogendheden zou voor
doen. Engeland gevoelt wel voor nauwere
samenwerking, maar niet voor gemeen
schappelijke repressailles.
IN 1938 WEER R.A.I.-TENTOON-
STELLING.
Van 21 tot en met 30 Januari.
Naar wij vernemen heeft het hoofdbe
stuur der Nederlandsche Vereeniging de
Rijwiel- en Automobielindustrie, op voor
stel der afdeelingen van automobielfabri
kanten en importeurs, besloten tot het or
gan iseeren der 26ste R.A.I.-tentoonstelling,
welke zal worden gehouden in het R.A.I.-
gebouw te Amsterdam, van 21 Januari tot
en met 30 Januari 1938