De epidemie van het sentiment, De Spaansche burgeroorlog CEBUTO-AGENTSCHAP DONDERDAG 20 MEI 1937 DE LEIDSCHE COURANT fWEEDE BLAD - PAG. 5 „De leider heeft altijd gelijk." GODSDIENST EN GE WETENSVRIJHEID, MAAR ONDER RESERVE Gevaren voor kerk en staat, volk en vaderland n. Uit ons eerste artikel, gisteren onder den hoofdtitel: „De epidemie van het senti ment" verschenen, heeft men kunnen op maken, dat één der opvattingen van den N.S.B.-er deze is: dat het niet aangaat, zijn beweging te achtervolgen met de fouten van geestverwanten in het buitenland. Waarom a priori aannemen, zoo vraagt hij u, dat de N.S.B. de Duitsche overeen komstige beweging zal copieeren? Neder land is Nederland; wij denken en handelen overeenkomstig onzen eigen volksaard, zoo heet het. Het is een onloochenbaar feit, dat menige aarzelende toeschouwer door zulk een, op het eerste gezicht vrij aannemelijke, rede neering gepakt wordt en zijn afwijzende houding tegenover de N.S.B., welke hou ding steunde op hetgeen Duitschland te zien gaf en geeft, laat varen. Met deze redeneering weet de N.S.B. ook „bekeerlingen" te maken in onze kringen en we moesten het zien gebeuren, dat zelfs een Katholiek blad in het Zuiden des lands zulk een gevaarlijke opinie tot de zijne maakte. Wie zegt, dat men in Nederland tegen priesters en dominees, tegen de Katholieke Kerk en Protestantsche kerkgenootschap pen, tegen de Katholieke pers en vereeni- gingen zal optreden, zooals zulks bij onze Oosterburen het geval is? zoo vraagt de N.S.B.-er u. Is het dan niet een beginsel van de N.S. B., dat ze volledige godsdienst- en gewe tensvrijheid wil en .bescherming van den Christelijken Godsdienst^, in Nederland? zoo poogt hij u over uw twijfel heen te hel pen. En als gij, steunend op de ervaringen in het buitenland, wijst op de gevaren, die bij voorbeeld vastzitten aan de praktische in terpretatie van het N.S.B.-beginsel, volgens hetwelk de eisch van godsdienst- en gewe- - tens vrijheid moet wijken voor een anderen eisch, n.l., dat de eenheid en onafhanke lijkheid van de natie onangetast blijven, dan stelt men u daartegenover de vraag: Wie kan zeggen, dat dit beginsel door de N.S.B. niet goed zal worden toegepast, al leen, omdat er een slechte toepassing te aanschouwen valt bij geestverwanten in het buitenland? Wat dus te antwoorden, wanneer de N. S.B. zich beroept uitsluitend op het ge schreven of gesproken woord van de lei ding? Wat te zeggen, als een N.S.B.-voor- man een gevaarlijke meening verkondigt en deze opinie later wordt gedesavoueerd, of verzwakt met de bewering, dat men daarnaar toch niet de beweging als zooda nig mag beoordeelen? Als eenling tegenover eenling debattee- rend, zou men vrij wel machteloos staan tegenover dergelijke „moeilijkheden". Maar een beweging wordt gedragen door een grootere of kleinere groep van menschen, levend temidden van weer andere men- schengroepen. Het is de geestesgesteldheid der tot een beweging behoorende aanhan gers, die doelstelling en beginselen der be weging en tenslotte de praktische toepas sing dier beginselen bepaalt. Dit vooropstellend, kan een dagbladschrij ver, die met zijn artikelen een breede groep van -menschen bestrijkt, zich vleien, een nuttig werk te verrichten, wanneer hij iets van zijn ervaringen, bij zijn contact met verschillende N.S.B.-ers opgedaan, meedeelt. Wetend, dat ook anderen gelijke onder vindingen hadden als hij, mag hij gerust uit het overeenstemmen der ervaringen in verschillende afzonderlijke gevallen tot de algemeenheid dier bevindingen concludee- ren en de overtuiging koesteren, geen on juist beeld te geven van wat er in de na tionaal-socialistische beweging leeft. Eén der meest kenmerkende feiten nu, die men bij zijn ontmoeting met aanhangers van of sympathiseerenden met de N.S.B. of verwante bewegingen: fascisme, rex e.d. constateert, is, dat die personen alles, wat in die bewegingen gezegd, geschreven of gedaan wordt, met bijval begroeten en zich niet eens afvragen: is dat allemaal nu wel juist en is dat nu, van moreel standpunt gezien, allemaal wel verantwoord. Het is een merkwaardig verschijnsel, maar het is een feit: ofschoon in de N.S.B. officieel en op papier gezegd wordt: voor de fouten van verwante bewegingen zijn wij niet verantwoordelijk, werpt men zich met een belangstelling en een sympa thie op alles, wat van die verwante en in sommige opzichten officieel gedesa voueerde bewegingen uitgaat en kent daar bij geen grenzen, door critische beoordee ling, of begrippen van moraliteit gesteld. Alles wordt afgemeten, niet naar het ge zond verstand, maar naar het sentiment; al les wordt voetstoots als juist of als goed „gevoeld", geheel volgens het recept van Mussert. Men houdt u eenige goede dingen voor, die in het nationaal-socialisme, het fascisme en rexisme vallen aan te wijzen en die ook gaarne door ons als goed worden erkend. En, tevreden met dat goede, neemt men het verkeerde prijzend op den koop toe. In onze kringen daarentegen hoort men wel degelijk, naast waardeering voor het geen de R.K. Staatspartij en andere chris telijke partijen tot stand brachten, critiek op datgene, waarin zij tekort schoten. Bij de met de genoemde dictatoriale bewegin gen instemmende „hervorm ingsgezinden" echter hoort men slechts jubel over al wat van Mussert, Hitler, Mussolini, Degrelle e.a. en hun bewegingen uitgaat. Als er eens een enkele maal een uitzondering valt aan te wijzen, dan is dat een uitzondering, die den regel bevestigt. De algemeene opinie, we zouden haast zeggen de als een „dogmati sche" stelregel aanvaarde leuze is: „Alles, wat de leider doet, is goed". Een dergelijk „dogmatisme" zal men in onze Katholieke Staatspartij tevergeefs zoe ken. Of herinnert men zich b.v. niet, hoe, toen verleden jaar het meeningsversoh.il AalberseColijn ontstond over de door laatstgenoemde gevoerde politiek, welk con flict tot een tijdelijk ontslag van den heer Colijn voerde, van invloedrijke zijde in de Katholieke pers de partij van Colijn werd gekozen, omdat men de Katholieke bezwa ren tegen een onderdeel van Colijn's poli tiek tenslotte minder zwaar meende te moeten laten wegen, dan de gevaren van een regeeringscrisis in de toen bestaande omstandigheden. Toch heette het in een ander verband, namelijk met betrekking tot de kwestie van het verbod van het N.S.B.-lidmaatschap aan ambtenaren, in Mussert's meergenoemd manifest aan minister Colijn: „Ik neem aan, dat gij het goede gewild hebt en toen gestooten zijt op den werkelijken macht hebber in dezen staat: de R.K. Staatspar tij. Gij moest het opgeven".... Colijn zwichtend voor de „dictatuur" van de „almachtige" R.K. Staatspartij! Het is een zoo onaannemelijke voorstelling van zaken, dat Mussert zelf wel in een luiden lach moet zijn losgebarsten, toen hij de zooeven geciteerde woorden neerschreef. Maar ach, bij het nationaal-socialisme heeft de leider immers altijd gelijk! Een tweede geestesverschijnsel, dat men bij contact met de bewonderaars van N.S. B., fascisme, rexisme e.d. (voor het gemak soms samengevat onder den verzamelnaam „fascistisch-gezinden") aantreft en dat ons werkelijk met groote bezorgdheid moet ver vullen voor het geval, dat de N.S.B. eens werkelijk hier te lande aan de macht zou komen, is: de deels afwijzende houding te genover Kerk en geestelijkheid. Gods woord verkondigen, de Sacramen ten toedienen, dat en dat alleen, is volgens die opvatting de taak der Kerk en van Haar bedienaren. Of gij één of tien van die „fas- cistisch-georiënteerden" spreekt, altijd zult gij deze opinie hooren verkondigen: dat het in het belang is van Kerk en geestelijken zelf, van volk'*en staat, wanneer die geeste lijke taak beperkt blijft binnen de zoo even genoemde uiterst nauwe grenzen. Met een beroep op gebeurtenissen in sommige landen, waar geestelijken in be paalde gevallen zich te ver buiten eigen terrein begaven, wordt nu het andere uiter ste als het groote middel des heils aange prezen. Alsof de gevallen niet voor het grijpen liggen in andere landen, waaruit blijkt, dat de nadeelen van het eerstgenoemde euvel het in omvang en ernst in de verste verte niet halen kunnen bij het ontzettende on heil, voor Kerk en staat, volk en vader land aangericht door het terugdringen van de werkzaamheid der geestelijkheid bin nen de kerkmuren. En de ervaring leert, dat de vrijheid dier werkzaamheid ook zelfs daar nog niet ge waarborgd is (men denke aan de beruch te kanselparagraaf in Duitschland). Godsdienst- en gewetensvrijheid moeten wijken voor den eisch van eenheid en onaf hankelijkheid der natie, zoo luidt één der N.S.B.-beginselen, gelijk wij reeds zagen. Maar wanneer het geval intreedt, waarin die eerste eisch van geestelijke vrijheid moet onderdoen voor den tweeden eisch, dat juist is iets, hetwelk de nationaal-socia- listen zelf willen bepalen en wij hebben reeds elders in tallooze gevallen gezien, tot welke rampen zulks leidt. De Kerk en zij alleen is de door God ge stelde macht, die heeft te bepalen, wat wel en wat niet in strijd is met den eisch van godsdienst- en gewetensvrijheid en niet een beweging, wier aanhangers de meest verschillende opvattingen hebben omtrent geloof en zeden. In een slot-artikel zullen wij de opvat tingen van „fascistisch-gezinden", waarmee wij in aanraking kwamen, aan eenige n of meer recente gebeurtenissen toetsen. De strijd in Baskenland Nieuwe plaatsen door rechtschen bezet AMOREBIETA NOG NIET BEZET. Bezetting zou een ernstige fout zijn. In het officieele communiqué van het groote hoofdkwartier te Salamanca wordt gezegd, dat de rechtschen aan het front van Biscaye verder zijn opgerukt. Zij be zetten Gondramendi, Elordi, de kluis van Santa Maria, Macoa, Belago, Anora, Maria de Menaca Barena, Andramaria de Breaca en Bideache. Radio Nacional meldt, dat de regeer ings- troepen bij de inneming van Gondramendi door de troepen van Franco 250 man heb ben verloren Het radiostation deelt voorts mede, dat de rechtschen Amorebieta nog niet hebben bezet, want „de bezetting zou een ernstige fout beteekenen". Wel zijn zij volkomen meester van de hoogten die de plaats beheerschen. Munguia vrijwel geheel verwoest. Uit Bilbao wordt gemeld, dat de lucht macht der rechtsche gistermorgen het dorp Munguia heeft gebombardeerd, zoodat vrij wel alles verwoest werd. Dorpen in de na bijheid van Bilbao werden zonder veel uit werking onder vuur genomen. Bedreiging van Mola? De Baskische regeering heeft de niet-in- mengingscommissie een telegram gezon den, waarin wordt medegedeeld, dat gene raal Mola heeft gedreigd, Biskaye tot een kerkhof te maken, indien Bilbao zich niet overgeeft. Hij voegde hieraan toe, dat hij ruimschoots beschikt over de middelen hiertoe. Het schijnt, dat hij hiertoe ook in staat is, hetgeen wel blijkt uit de vernie tiging van Durango, Guernica, Bolivar, Ei- bar en Elgueita, zoo schrijft de Baskische regeering verder. De Duitsche luichtmacht in dienst van de rechtschen zet de actie tegen Munguia, Larrauri, Maruri, Arrabe- zua en Plencia voort. Een groote hoeveel heid brandbommen wordt geworpen en de burgerbevolking wordt met mitrailleurs be stookt. Met den dood bedreigd moet deze in de velden vluchten. Vele slachtoffers zijn gevallen, vooral vrouwen en kinderen. Britsche schepen uit Bilbao? De „Daily Telegraph" meldt uit Bilbao, dat de Britsche regeering bevel heeft ge geven aan alle Engelsche schepen, die in de haven van Bilbao liggen, vandaar zoo spoedig mogelijk te vertrekken. Waardevolle lading verlaat Bilbao. Volgens een bericht uit Bayonne is gis teren een stoomjacht met goud, juweelen en bankpapier ten bedrage van ruim zeven millioen pond sterling uit Bilbao vertrok ken, met als bestemming Engeland of Bor deaux. De schat, welke zich aan boord be vindt, behoort deels aan de Baskische re geering en deels aan particulieren in Bil bao. Naar verluidt, bevindt de Baskische minister van binnenlandsche zaken, Mon- zon, zich aan boord. Franco verklaart nogmaals geen gifgassen te zullen gebruiken. In een schrijven, dat de secretaris van de vereeniging tegen het gebruik van gifgas sen te Glasgow, Crompton Holgate, ont vangen heeft, verklaart Franco, dat „noch hij, noch zijn leger er aan gedacht hebben, in den strijd, dien hij tegen het Russische communisme aangebonden heeft, gebruik te maken van gifgassen". Franco voegt hier aan toe, dat hij den strjjd op zoo mensche- lijk mogelijk wijze zal voortzetten en slechts zijn toevlucht zal nemen tot het verschrikkelijke wapen, dat het gifgas is, wanneer de vijand er gebruik van zal ma ken. BUITENLAND VAN HETJIATICAAN Ontroerende audiëntie bij den Paus H. VADER ZIET ER ZORGELIJK UIT. Toch een nieuwe Encycliek te wachten? De Romeinsche correspondent van de „Tijd" seint d.d. 19 Mei: Hedenmiddag heeft te Castel Gandolfo een publieke audiëntie plaats gehad, waar aan werd deelgenomen door het kapittel der Passionisten, een honderdtal Italianen met een Bisschop, Duitsche pelgrims uit Munster en Keulen, vele Elzassers uit Straatsburg en 160 jonggehuwde paren. Onder de pelgrims bevonden zich acht paters Passionisten uit Baskenland, die met speciale vergunning van de Baskische auto riteiten een bezoek aan den H. Vader brach ten. In de groote zaal der Zwitsers waren luidsprekers aangebracht, daar het den H. Vader moeilijk was Zich in deze groote zaal verstaanbaar te maken. Om één uur kwam de H. Vader de zaal binnen, gedragen op een draagstoel, die vlak voor den troon werd neergezet. De H. Vader maakte een zeer afgematten in druk met diepe groeven van zorg in het vermagerde gezicht. Met zwakke, maar beheerschte stem sprak Hij allereerst tot de Passionisten en de Ita- liaansche pelgrims, en vervolgens richtte Hij zich in het Fransch tot de pelgrims uit den Elzas. De H. Vader zeide hen met bij zondere ingenomenheid te begroeten, daar zij op voorbeeldige wijze strijden voor het groote goed der Christelijke school en prees met hen alle Katholieken van Elzas, die de rechten van Kerk en God zoo goed weten te verdedigen. Daarna richtte de H. Vader zich in het Duitsch tot de pelgrims uit Munster en Keulen, en heette hen bijzonder welkom „nu in Duitschland zulk een harde, onrecht vaardige en kwaadwillige strijd gestreden wordt tegen het geweten, tegen het Geloof en tegen God." „De aanwezigheid van deze Duitsche zonen, zoo zeide de H. Vader, is getuigenis, dat zij sterk willen blijven en dat zij willen strijden voor Godsdienst en Geloof". Zegt aan allen", zoo riep de H. Vader met groote ontroering uit, „dat de gemeen schappelijke Vader altijd met Zijn lijdende ïn is, en zegt aan allen, dat de Paus aan hen denkt, voor hen werkt en voor hen bidt, eiken dag, eiken dag, eiken dag". Iedere benrs kan een CEBUTO Reis be talen. U hebt keus uit tientallen buitenlandschereizenvanfl 7.— tot f 240. Door de groot- scheepsche organisatie heeft CEBUTO voorrang in alle landen van Europa. Met welk gezelschap U ook meegaat, 0 reist uitsluitend eerste klas. Inlichtingen en Reisgids bij H. HEESTERMANS. LEIDEN. TEL 1532 Steenstraat 24 (hoek Beestenmarkt) Reizen zonderzorgen J Tevens gewaagde de H. Vader van de door Hem gegeven Encycliek en verklaarde, dat wellicht nog andere documenten zullen volgen. De met sterke ontroering uitgesproken Duitsche redevoering van den grijzen Op perherder maakte op alle aanwezigen een diepen indruk. VOLKENBOND ABESSINIë NIET TE GENèVE VERTEGENWOORDIGD? Volgens den diplomatieken redacteur van de „News Chronicle" zullen de Abes- sijnen de volgende week niet te Genève ver tegenwoordigd zijn. Er is, naar hij zegt, nog geen vaststaand besluit genomen, doch men vreest, dat iedere andere politiek een crisis teweeg zal brengen, die tengevolge zou hebben, dat de Negus een zijner middelen om tegen de bezetting van zijn grondgebied door Italië te protesteeren, verliest. BELGIE DE AMNESTIE. Kamerdebatten in opgewonden sfeer. De Kamer heeft gistermiddag in opge wonden atmosfeer een begin gemaakt met de debatten over de wetsvoorstellen, strek kende tot het verleenen van amnestie aan de na den oorlog wegens verraad veroor deelde Flaminganten. Herhaaldelijk onder broken door Rexisten en Vlaamsch-natio nalisten, verdedigde Van Zeeland het re- geermgsontwerp, dat volledige en onvoor waardelijke amnestie behelst. De eerste minister heeft echter de amendementen van de bevoegde commissie aanvaard, waardoor het recht van verkiesbaarheid slechts toe gekend zal worden aan hen, die daarom ge vraagd zullen hebben en een verklaring van trouw zullen hebben onderteekend jegens den ondeelbaren Belgischen staat. Van Zeeland rechtvaardigde de houding van het kabinet met te wijzen op zijn wil tot kalmeering. Vandervelde steunde het standpunt van de regeering. Vandaag zullen de debatten worden voortgezet. DUITSCHLAND DE CENTRUMPARTIJ EN DE NATIONAAL-SOCIALISTEN. Een aansporing tot overgave. De Dantziger nationaal-socialisten heb ben den leiders van het Katholieke Cen trum een rondschrijven gezonden, waarin zij*" worden uitgenoodigd den strijd op te geven en zich te voegen bij de „overweldi gende meerderheid" van het nationaal- socialisme. De leiders van het Centrum hebben ge protesteerd tegen hetgeen zij een „slechte grap" noemen en hebben de leden hunner partij aangespoord in hun houding te vol harden. ENGELAND ENGELANDS VLOOTREVUE. Groote drukte te Portsmouth. Te Portsmouth heerscht op het oogen- blik dezelfde sfeer als te Londen op den dag der kroning. De geest van Nelson, den overwinnaar van Trafalgar, waart over de reede, waar het grootste aantal oorlogs- en koopvaardijschepen, dat men sedert den wereldoorlog bij elkaar heeft gezien, ge ïnspecteerd wordt door het Britsche ko- I ningspaar aan boord van het koninklijk 1 jacht, dat gevolgd wordt door het jacht der j admiraliteit en de schepen, die de gasten der regeering vervoeren. Het is voor de eerste maal, dat Indië, Canada, Nieuw-Zeeland en Australië door schepen van hun eigen marine vertegen woordigd zijn. De vloot van het Britsche Rijk is vertegenwoordigd door 145 oorlogs schepen van de verschillende klassen, waar bij nog gevoegd moeten worden de 17 bui- tenlandsche oorlogsschepen, die gekomen ?ijn om het Britsche koningspaar de hulde betuigingen van de vlootmogendheden van alle deelen der aarde te brengen. In totaal nemen 300 schepen aan de revue deel. Dui zenden toeschouwers uit binnen- en buiten land hebben een plaatsje op den oever ge zocht of aan boord van vaartuigen. OOSTENRIJK TERRORISTENORGANISATIE ONTDEKT Stink- en traan gasbommen. De grenspolitie heeft in het bezit van een nationaal-socialist, die de Duitsche grens wilde overschrijden, een rapport aangetrof fen, waaruit blijkt, dat in Oostenrijk een, groep terroristen bestaat, die voor het plegen van aanslagen gebruik maakt van stink- en traangasbommen. Alle in 1936 ge pleegde aanslagen, o.m. die op het Operabal, waren het werk van deze organisatie. Zes personen zijn gearresteerd. HONGARIJE Horthy en de koning speechen. Rijksregent Horthy en zijn echtgenoote hebben gisteravond in het koninklijk paleis een galadiner aangeboden ter eere van de Italiaansche koninklijke gasten. Graaf Ciano en de leden van de Hongaar - sche regeering zaten mede aan. Rijksregent Horthy hield in het Itali- aansch een toespraak, waarin op de eerste plaats uiting gaf aan de vreugde van het Hongaarsche volk. Hij wees op de vele banden van vriendschap, welke Hongarije en Italië verbinden. Hongarije heeft reeds dikwijls geput uit de rijke geestelijke bron nen van Italië en heeft hierdoor de bescha ving in het Westen kvfcinen verdedigen. Hongarije zal nooit vergeten, dat in de droeve jaren van het verleden Italië de eerste was, die het weer de hand toestak, zoodat het weer beteekenis kreeg in de in ternationale politiek. Vervolgens wees Horthy op de protocol len van Rome, welke een hechten grond slag vormen voor de samenwerking tus- schen de beide landen en Oostenrijk. In sa menwerking met het krachtige Duitsch land zullen deze een solide pijler zijn voor een waren en duurzame vrede. Tenslotte stelde Horthy een dronk in op de gezondheid van den koning en de konin gin van Italië en het welzijn van het Ita liaansche volk. Koning Emmanuel dankte voor deze woorden. Hij verklaarde getroffen te zijn door de vriendschap van het Hongaarsche volk. Hij herdacht het bezoek, dat Horthy enkele maanden geleden gebracht heeft aan Italië. Ook de koning wees op de pro tocollen van Rome, die een solide economi sche en politieke constructie vormen. Te zamen met Oostenrijk en Duitschland toont deze samenwerking iederen dag meer zijn belang voor het evenwicht en den vrede in Europa. Hongarije draagt in zich onuitputtelijke schatten van beschaving en voelt, dat het in het fascitisehe Italië, dat zijn grootheid in Europa heeft heroverd, een vriend bezit waarop het rekenen kan. AMERIKA Protestantsche bisschop betuigt zijn instemming. De Protestantsche bisschop van Chicago, Craig Stewart, heeft medegedeeld, dat hij het volkomen eens is met de door kardinaal Mundelein gesproken en gisteren door ons medegedeelde woorden. Hij heeft ver klaard, dat de besohuldigingen van de na- tionaal-socialistische bewindvoerders in Duitschland tegen de Katholieke geeste lijkheid hem leed hebben gedaan, en dat 't hem genoegen doet, dat thans eens tegen deze beschuldigingen is geprotesteerd. De verklaring van kardinaal Mundelein heeft onder de Katholieken te Chicago groote belangstelling gewekt. OORLOGSTOESTAND IN BRAZILIË 24 UUR OPGESCHORT. President Getulio Vargas heeft een de creet uitgevaardigd, waarbij de staat van oorlog gedurende 24 uur wordt opgeschort, teneinde de Kamer van Afgevaardigden in staat te stellen te stemmen over verschil lende amendementen op de Grondwe.t.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1937 | | pagina 5