De epidemie van het sentiment. Amorebieta door lirkscher ortruimd WOENSDAG 19 MEI 1937 DE LEIDSCHE COURANT TWEEDE BLAD - PAG. 6 Uitspraken, waarbi) het ver stand zoek blijkt In den „strijd om een gaaf volk". HET NATIONAAL-SOCIA- den aanwezigen ieder: de man van den r nrtmrr n arbeidsdienst, het Hitler-meisje, of de Hit- LIoME ALS CjEVOELS- ler-jongen, leden der S.A., der S.S., poli- RFWFflNr tieke leiders, bij het passeeren van den op- V J_ivjii Vj persten leider den indruk hadden gekregen, dat de Fuehrer allen hem of haar had aan gekeken. En het blad vervolgt dan: „Zoo gelooven het duizenden, tienduizen den, honderdduizenden. En niemand heeft ongelijk, niemand van hen vergist zich, ieder weet zeker, aan allen blijft het onver getelijk: Hij ziet ons allen! Hij ziet ons im mer!" Aldus het nazi 'blad. Het zou geen moeite kosten, uit de natio- naal-socialistische litteratuur meer van der gelijke „cultureele miniatuurtjes" op te die pen, die zouden kunnen bewijzen, dat het nationaal-socialisme niet wordt „begrepen", maar „gevoeld". Wij geven onmiddellijk toe. dat derge lijke persliefhebberijen tamelijk onschul dig zijn, wijl iedereen het dwaze ervan in ziet, die niet door den „gaven volksgeest", in nationaal-socialistischen zin bedoeld, is doordeesemd. Anders wordt het echter, wanneer het gaat om uitlatingen van leidende personen en persorganen der door ons bedoelde be wegingen in binnen- of buitenland, waarbij andere waarden, dan alleen het kinderlijk verafgoden van d'en „leider", op het spel staan, waarden van vèrstrekkenden moree- len aard. Wij komen daarop later terug. Voor het oogenblik willen wij op een be langrijke omstandigheid wijzen, waarop men stuit, wanneer men zich zet aan een bestrijding der dwalingen van het nationaal- socialisme. Een N.S.B.-er zal u met klem erop wijzen, dat de nationaal-socialistische beweging hier te lande niets gemeen heeft met wat het nationaal-socialisme in Duitschland, het fascisme in Italië of elders, het rexisme in België te zien geven. En men geeft u te verstaan, dat ge van die beweging, van dat waar het om gaat, letterlijk niets begrepen hebt, evenals Mussert dat te kennen gaf aan minister Colijn in zijn reeds genoemd mani fest, waarin hij het „gevoel" als maatstaf promoveerde voor de vereischte geestes houding ten opzichte van het nationaal- socialisme. Men wijst u zelfs op min of meer gezag hebbende uitlatingen van N.S.B.-zijde, waarbij bepaalde maatregelen van „pseudo- verwante" bewegingen in het buitenland werden afgewezen. Tegenover deze tweevoudige omstandig heid: het ontkennen van verwantschap met soortgelijke bewegingen in het buitenland en het naar voren brengen van de gevallen van N.S.B.-critiek op maatregelen van de buitenlandsche „pseudo-verwanten" zou elk debat over die verwantschap oogenschijn- lijk vruchteloos zijn. Temeer daar sommige „verdachte" N.S.B.-uitlatingen ófwel een voudig worden ontkent, óf, zoo ze niet ont kend kunnen worden, worden verdoezeld met de opmerking, dat ze niet het officieele standpunt der N.S.B. weergeven, voor het kennen waarvan ge wordt verwezen naar de „richtinggevende" N.S.B.-litteratuur, waarin niets van dergelijke uitlatingen te vinden is. Hoe dan de ware gedaante der N.S.B., hoe dan haar geest te doen kennen, als haar voormannen of aanhangers alleen maar zweren bij de „erkende litteratuur", terwijl ze aan daarmee niet strookende ontboeze mingen, als aan op zichzelf staande uitla tingen, alle beteekenis ontzeggen voor het beoordeelen van het „werkelijk karakter" der beweging? Wij meenen zulks niet beter te kunpen doen, dan door het schetsen van eenige ken merkende geestessymptonen, die wij in ernstige gesprekken met N.S.B.-ers bij ieder hunner afzonderlijk aantroffen en bij elke „nieuwe kennismaking" telkens weer op nieuw constateerden. Wij zijn ervan overtuigd, dat ieder der lezers, die ooit in zijn maatschappelijke om geving tot zulke kennismakingen geraakte, zal moeten getuigen: dat, wat ge daar neer schrijft, is ook mijn ervaring. Over de bedoelde kenmerkende symptonen in een volgend artikel. Het is beangstigend, om niet te zeggen: verbijsterend, hoe in onzen tijd van steeds grootere ontwikkeling, naar het heet, het verstand meer en meer op den achtergrond wordt gedrongen, om plaats te maken voor het sentiment. De onder wijs-pro gramma's worden steeds meer uitgebreid en „op hooger peil" ge bracht. Allerwegen verrijzen instellingen voor volksontwikkeling. Er worden cur sussen georganiseerd over alle mogelijke en onmogelijke onderwerpen. Openbare en bij zondere bibliotheken en leeszalen verschaf fen den menschen gratis, of zoo goed als gratis, gelegenheid tot studie. We zouden zoo kunnen doorgaan. De VTaag valt echter te stellen, of veel heid van weten gelijk staat met wetenschap pelijke onderlegdheid. In zeer vele gevallen moet deze vraag ontkennend worden be antwoord Men praat maar na wat anderen met een air van wetenschappelijkheid, of deskundigheid beweren. En, vooral, wan neer het beweerde dan nog daarbij gedrukt staat, wordt het door vele onrijpe geesten als het onfeilbare Evangelie aanvaard, zon der dat het gezonde verstand ook maar ge legenheid wordt gegeven, het gelezene aan de werkelijkheid te toetsen. Er is door de aanhangers van politieke bewegingen, als het nationaal-socialisme, fascisme, rexisme e.d., van het eerste be gin af steeds geschermd met de leuze van een „ziek volk". Om het herstel van deze decadente verzameling van slappelingen, deze ongezonden van geest en karakter, moet een strijd op leven en dood gestreden worden: „dp strijd om een gaaf volk". Daar voor moeten de grootste offers worden ge bracht door de aanhangers dier bewegin gen, die zich blijkbaar in het bevoorrecht bezit dier gelukkige „gaafheid" achten en branden van \jver, ook de overige volks- genooten aan haar deelachtig te maken. Maar één groote volkskwaal wordt ver onachtzaamd. Het is een ernstig ziektever schijnsel, hetwelk een bron dreigt te wor den, zooal niet is, van vele en velerlei el lenden en dat wij zouden willen noemen: de epidemie van het sentiment. Doch niet alleen wordt deze epidemie over het hoofd gezien en onbestreden ge laten, neen, ze wordt veeleer aangew-akkerd en wat nog erger is uitgebuit, om de meeningen der „gave volksgenooten" ingang te doen vinden bij de overige massa des volks. Men behoeft maar te hooren, of te lezen wat door de woord- en pennevoerders dier bewegingen in binnen- en buitenland wordt verkondigd, om de waarheid van wat we zooeven neerschreven onmiddellijk te er kennen. Er wordt zeer veel, al te veel ge werkt op het in zaken van verstand en be leid altijd te wantrouwen, wankelbare sen timent van de massa. En dat niet alleen door de eenvoudige, weinig ontwikkelde volgelingen dier bewegingen, maar op de eerste plaats door de leiders zelf daarvan. Voor zoover het ons land betreft, was het niemand minder dan de heer Mussert zelf, die in zijn bekend manifest aan minister Colijn (bij de bespreking van het verbod aan ambtenaren om lid te zijn van de N.S.B. had de minister in de Eerste Kamer de vraag gesteld: „Hebben wij dan niets be grepen van de beginselen, waardoor het nationaal-socialisme gedragen wordt?") een verklaring gaf, welke aan duidelijkheid niets te wenschen overliet en die ten be wijze van onze zooeven gegeven stelling kan dienen. In onze ooren klinkt dit woord „be grijpen" aldus de heer Mussert ty pisch intellectualistisch. Het nationaal- socialisme wordt niet „begrepen" Excellen tie, het wordt „gevoeld"! Dat is zuiverder, dat is beter!" Tot zoover de heer Mussert. Een typisch staaltje van dit „gevoel" leverde het dagblad van den heer Mussert zelf, dat in een beschouwing in verband met den St. Elizabethsvloed op 18 November 1421 aan dit historisch feit de volgende mysterieuse duiding gaf: „Aan ons de duiding van Gods wil in dat al te kennen. Want, werd Werkendam op den 18den van Slachtmaand 1421 door den St. Elizabethsvloed op onzen Dietschen landschapsbodem dus het merkteeken van Dietsche gespletenheid, op den llden van Bloeimaand 1894, dus bijna vijf eeuwen later, aanschouwde in datzelfde kleine Wer kendam de man het levenslicht, die een maal de vlag van de volksche heropstan ding, van de volksche hereeniging zou plan ten in alle Dietsche gouwen. Die man was Mussert Waarlijk ligt hierin meer dan een simpel toeval. Voor wie den zin van ons volks verleden begrijpt, is dit een openbaring, die niet mag werden „misverstaan". Tot zoover het nationaal-socialistische proza. Ook bij onze Oosterburen is men in dat soort, louter op het nationaal-socialistisch sentiment afgestemde en inderdaad voor anderen onbegrijpelijk geschrijf getraind. Orrder de rubriek: ..Kulturelle Miniatu ren" van de „Westdeutschcr Beobachter, amtliches Organ der N.S.D.A.P. und samt- licher Behörden", lezen wjj, hoe bij het nazi-congres te Neurenberg van de duizen- DE RAMP VAN DE „HINDENBURG". Verklaring van lid der bemanning. Helmut Lau, een lid der bemanning van de „Hindenburg" heeft een getuigenverkla ring afgelegd, aan de hand waarvan thans definitief is vastgesteld, dat de brand in de vierde gaszak van het luchtschip is ontstaan. Lau zette bij het verhoor uiteen, dat op het oogenblik, dat zich de ontploffing voor deed, in de zak een licht zichtbaar was. Hij bemerkte toen vuur in het voorste deel van deze ruimte. Vervolgens waren de vlammen zichtbaar aan de buitenzijde. Deze vlammen waren rood en geel en ont wikkelden rook. Stilstaan verboden ....op bruggen, binnen 8 m van straathoeken, autobushaltes, voor uitritten, brandkranen, enzoovoorts! Het stadje in vlammen RECHTSCHEN WACHTEN MET BEZETTING. De regeeringstroepen hebben na de hef tige aanvallen van de rechtsche troepen Amorebieta ontruimd. De brand in het dorp woedt nog steeds voort. Het evacueeren van niet-strijdenden uit Bilbao is opgeschort. Bij het gevecht van den dag zijn de recht- schen gisteren Amorebieta binnengedron gen. De achterhoede der regeeringstroepen leverde tot het uiterste strijd. Alle belang rijke militaire voorraden zijn door de re geeringstroepen medegenomen. In het officieele oommuniqué van het groote hoofdkwartier der rechtschen wordt o.a. medegedeeld: „In onze linies hoorden v/ij de laatste dagen te Amorebieta herhaal delijk ontploffingen en zagen wij een groot aantal branden. Wij zijn vandaag vertrok ken van de gisteren ingenomen stellingen om An.orebieta binnen te rukken." Het communiqué meldt voorts, dat de recht schen te Amorebieta 350 vrouwen, kinde ren en grijsaards hebben opgepikt, die vol komen uitgehongerd waren en die ver klaarden, dat niet alleen de Asturiërs, doch ook de Baskische nationalisten aan de ver woesting der stad hebben mede geholpen. De Havas-correspondent meldt, dat Amo rebieta des avonds om 7 uur nog brandde. De requetes zijn erin geslaagd, de vlag te hijschen op den toren van het seminarium. De troepen van Mola hebben de stad even wel nog niet bezet, hoewel zij deze wel be- heerschen. Om 1 uur vannacht deelde Radio-Nacio- nal eenige bijzonderheden mede omtrent de operaties in den sector van Amorebieta. De stortregens maakten iedere militaire operatie onmogelijk. De rechtschen, die eergisteren tot op een kilometer van de stad waren genaderd, konden duidelijk talrijke branden waarnemen en hoorden den geheelen nacht hevige dynamietont- ploffingen. Stelselmatig, aldus het radio station der rechtschen, vernielden de volks- fronters alle gebouwen. Om de gebruike lijke lasterpraat der linkschen te voorko men, had het rechtsche opperbevel zijn troepen verboden, Amorebieta binnen te rukken, doch eenige patrouilles requetes kregen toestemming, een onderzoek in te stellen in de eerste huizen van het dorp, teneinde de daar verborgen bewoners te beschermen. Vluchtelingen verklaarden, dat de se paratisten verscheidene huizen hadden op geblazen, zonder eerst de bewoners te la ten vertrekkën. HUMANISEERING VAN DEN BURGERKRIJG. De niet-inmengingscommissie heeft be sloten, tot beide strijdende partijen in Spanje een oproep te richten, om meer menschelijk te zijn in den strijd en af te zien van bombardementen uit de lucht. In het officieele communiqué wordt ge zegd, dat alle regeeringen het belang in zien van een humaniseering van het con flict en ervoor zijn, een oproep te richten tot beide partijen. Een tekst hiervoor zal worden opgesteld en in de volgende bijeen komst van de sub-commissie op 24 Mei a.s. worden besproken. Ten aanzien van de Spaansche gelden in het buitenland heeft de subcommissie be sloten, een vragenlijst op te stellen en deze voor te leggen aan de regeeringen, die deelnemen aan de niet-inmenging. Verder'besloot de sub-commissie een consultatieve technische ondercommissie te benoemen, welke belast zal worden met het uitwerken van een ontwerp tot het be letten van het vertrek of de doorreis van niet-Spanjaarden, welker activiteit van in vloed kan zijn op het Spaansche conflict. EEN VERDACHTE „NOODLANDING". Op tweeden Pinksterdag hebben, zooals gemeld, zeventien vliegtuigen van de Spaansche volksfronters een „noodlanding" gemaakt op het vliegveld van Pau in Zuid- Frankrijk. Naar aanleiding hiervan schrijft de „Deut sche Dienst" o.a. het volgende: „Ervan afgezien, dat men wij citeeren een groot Fransch blad werkelijk idioot zou moeten zijn, als men zou willen geloo ven, dat de vliegtuigen in de richting van Bilbao zijn opgestegen en in volkomen orde vliegend alle zeventien tegelijk tengevolge van den mist uit den koers zijn geraakt, meenen wij, dat hier sprake is van een eclatante schending van de in Londen ge sloten niet-lnmengingsovereenkomst. De ..Action Frangaise" en andere Fran- sche bladen hebben verklaard, dat de den tweeden Pinksterdag op het Fransche vlieg veld Pau gelande zeventien vliegtuigen van dc Spaansche bolsjewisten tot hun laatste groote opdrachten behooren, daar het hier reeds het tweede geval betreft. Den 7en Mei jl.l. hadden, zooals bekend, reeds in Toulouse militaire vliegtuigen van de Spaan sche bolsjewisten zoogenaamd een nood landing gemaakt", waarbij de bevoegde Fransche autoriteiten zich op zijn minst niet correct gedragen hebben. De leider van de niet-inmengingscontro- le, kolonel Luhn, vertoeft op het oogenblik te Pau, om ter plaatse een' nader onderzoek in te stellen. BUITENLAND VAN HET VATICAAN DE TOESTAND VAN DEN H. VADER. Er zou reden zijn tot eenige bezorgdheid. Men seint uit Rome aan de „Msb.": Hoewel de alarmeerende geruchten over een verslechtering in den toestand van Z. H. den Paus, welke de laatste dagen werden verspreid, reeds door de omstan digheid, dat de H. Vader nog steeds audiënties verleent, een waarlijk verras sende mate van energie aan den dag legt en Zijn werkzaamheden niet wil vermin deren worden gelogenstraft, moet toch toegegeven worden, dat de toestand van Zyne Heiligheid inderdaad tot eenige be zorgdheid aanleiding geeft wegens symp tomen van toenemende asthma, welk euvel den H. Vader nu en dan het spre ken bemoeilijkt. Met de grootste zorg wordt momenteel op den gezondheidstoestand des Pausen acht geslagen en alle middelen worden te baat genomen, die het lijden van Zijne Heiligheid kunnen verlichten. Op tweeden Pinksterdag heeft de H. Va der geen audiënties verleend, doch giste ren werden weer drie audiënties ver leend, waaronder een zeer langdurige aan Z. H. Em. kardinaal Pacelli. Vaticaansche technici hebben in de zaal der Zwitsers verschillende luidspre kers aangebracht, daar bij de tweemaal in de week plaats hebbende algemeene audiënties te weinig pelgrims de toespra ken van Zijne Heiligheid kunnen hooren Thans is in de heele zaal het gesproken woord hoorbaar. DUITSGHLAND ENGELSCHE BLADEN .IN BESLAG GENOMEN. Wegens publicatie van verhoor van Duitschen vlieger. De Duitsche staatspolitie heeft in alle kiosken te Berlijn alle exemplaren van Engelsche bladen, welke bijzonderheden gaven over het verhoor van den Duit schen vlieger Wandel, die heeft deelgeno men aan de beschieting van Guernica en kort daarop in handen is gevallen der Basken. ENGELAND TOESPRAAK VAN MINISTER-PRESI DENT BALDWIN TOT DE JEUGD. Minister-president Baldwin heeft gister avond in Albert Hall een toespraak ge houden op een bijeenkomst der rljks- jeugd, waarin hij o.m. zeide: Ik heb mijn tijd gehad en zal weldra in de schaduw komen. In de volgende kwart eeuw zult gij geroepen worden uw rol in de wereld te spelen en den plicht hebben te behoe den, hetgeen daartoe waardig is. Gij zult de democratieën in ieder deel van de we reld, waar gij ook leeft, moeten bescher men en het kan zeer wel geschieden, dat gij geroepen zult worden de democratie voor zich zelf te sparen. Moeten de dagen, die de uitwerking van de Volkenbondsidee en de onderteekening van het verdrag van Versailles hebben gezien, op de creditzijde van de balans worden geschreven? Twintig jaren lang zouden wij „ja" heb ben geantwoord, doch thans zou het ant woord twijfelachtig zijn. Europa bevindt zich thans noch in oor log, noch in vrede, doch blijft waakzaam De Volkenbond en Versailles hebben beide de verwachtingen van het mensch- dom teleurgesteld. Desillusie is er voor in de plaats gekomen. De vrijheid voor gewone menschen welke de vrucht moest zijn van de over winning, is opnieuw in gevaar, omdat men haar heeft ontnomen aan gewone menschen in andere landen, want geen en kele staat is de verheerlijking van den vrijen mensch waardig. Met een toespeling op de tegenwoordige herbewapening zeide de minister-presi dent, dat dit het voldoende melancholieke antwoord is op alle pogingen van hen, die den vrede beminnen, maar, wat ernstiger is, is dat in eenige kringen de vrede wordt geproclameerd als te zijn een slechte droom en de oorlog wordt genoemd als het ideaal voor de redelijke menschen. Zoolang het Britsche rijk zal blijven be staan, zullen wij onze stem verheffen te gen deze valsche goden (applaus). Baldwin besloot: deze redevoering, die hij de laatste noemde, welke hij als mi nister-president voor een groot gehoor zou houden, laat mij uitdrukking geven aan mijn geloof dat ook het geloof is van millioenen van alle rassen van het Brit sche rijk. Vrijheid in orde, in het kader der wet met gewapende macht op den achtergrond en niet op den voorgrond, een maatschap pij, waarin gezag en vrijheid in behoor lijke mate met elkander verbonden zijn en waarin staat en burger tegelijkerfijd doel en middel zijn. De oude leerstelling van het goddelijk recht der koningen if dood, maar wij zijn niet voornemens in haar plaats een nieuwe leerstelling te plaatsen van het goddelijk recht der staten. HET HUWELIJK VAN DEN EX-KONING Geen lid der koninklijke familie er bij tegenwoordig. Voor de huwelijksplechtigheid in het kasteel Candé zullen vrijwel uitsluitend personen worden uitgenoodlgd, die de laatste maanden betrekkingen met den hertog van Windsor en mevrouw Wallis Warfield hebben onderhouden. Geen enkel lid der koninklijke familie zal bij de plechtigheid tegenwoordig zfo'n. PRINSES JULIANA EN PRINS BERNHARD OP BAL. H. K. H. prinses Juliana en Z. K. H. prins Bernhard, de kroonprinsen en xroonprincessen van Zweden en Noorwe gen, de kroonprins van Roemenië en bij na alle ambassadeurs en bij het hof van St. James geaccrediteerde gezanten zijn aanwezig geweest op een door een dui zendtal personen bijgewoond bal ter ge legenheid van de kroning, dat door den hertog en de hertogin van Sutherland is gegeven. De koning en de koningin en vier en twintig andere personen van ko ninklijken bloede' vereerden het bal met hunne aanwezigheid. OOSTENRIJK BEREIDEN ROME EN BERLIJN EEN AANVAL OP DE DONAULANDEN VOOR? De „News Chronicle" meent te weten, dat men ln gezaghebbende kringen te Weenen verwacht, dat de strijd om de on afhankelijkheid van Oostenrijk, Tsjecho- Slowakije en andere Donaulanden binnen kort een krachtproef zal hebben te door staan. „Rome en Berlijn", aldus het blad, „zouden onlangs overeengekomen zijn het einde van de kroningsfeesten af te wachten, om daarna een draconische ac tie tegen deze kleine staten te onderne men, tenzij de West-Europeesche mogend heden tijdens haar besprekingen te Lon den duidelijk den wensch te kennen heb ben gegeven, deze staten te verdedigen Het is nog niet bekend, welken vorm dit Dultsch-ïtaliaansche offensief zou aanne men, doch men gelooft, dat om te begin nen druk zal worden uitgeoefend op deiT Oostenrijkschen bondskanselier, om hem te verplichten, een sterke nationaal-socia listische vertegenwoordiging ln zijn kabi net op te nemen". Het blad schrijft verder: „In Oosten rijk tracht de regeering haar positie te versterken, door vrede te sluiten met de arbeiders, de vakvereenigingen zullen ge reorganiseerd worden, zoodat zij niet al leen onder controle der regeering staan" Het blad heeft ln dit verband verno men, dat Weenen binnenkort een waren sociaal-democraat als onderburgemeester zal krijgen. Metaalbewerker benoemd tot onder- burgemeester van Weenen. Burgemeester Schmitz heeft in de plaats van den derden onderburgeimees- ter Carl Winter, wiens ambtsperiode is afgeloopen. den metaalbewerker Hans Waldsan benoemd. Waldsan is voorzitter van den bond van metaalbewerkers en maakt deel uit van de leiding van het vakverbond. AMERIKA DE KWESTIE VAN HET HOOGGERECHTSHOF. Een tegenslag voor Roosevelt. De Senaatscommissie voor juridische aangelegenheden heeft met 10 tegen 8 stemmen het door Roosevelt voorgestelde plan tot hervorming van het Hoogste Ge rechtshof verworpen. De 78-jarige rechter van het Hoogste Gerechtshof, W. van Devanter, heeft gis teren president Roosevelt er van in ken nis gesteld, dat hij zal aftreden. Men is algemeen van oordeel, dat door dit aftreden van Van Devanter de argu menten van Roosevelt voor de hervorming van het Hoogste Gerechtshof voor een deel ontzenuwd zijn. Zooals bekend houdt het hervormings voorstel van Roosevelt o.a. in, dat de pre sident de bevoegdheid krijgt in iedere rechtbank een extra-rechter te benoemen als de zittende rechter 70 jaar zal zijn ge worden, zijn functie sedert 10 jaar uit oefent en zich een half jaar na het berei ken van den 70-jarigen leeftijd niet heeft teruggetrokken. Roosevelt verlangt het recht om het aantal rechters van het Hoogste Gerechts hof maximaal met zes te vermeerderen, zoodat het Hof dan vijftien rechters zal tellen. Dewensch der Kerkelijke Overheid Met nadruk dient gezegd te worden wat geloof ik leder katholiek zal aanvoe len dat het alle grenzen van voegzaam heid te buiten gaat eon openlijke actie te voeren, die lijnrecht tegen een duidclij- ken wensch der kerkelijke overheid in- druischt. Mgr. Dr. C. VAN NOORT.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1937 | | pagina 6