.,Oud Leiden" trekt opnieuw door
Oud Leiden
Anarchistenopstand te Barcelona
WOENSDAG 5 MEI 1937
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 5
Verschillende bezienswaardigheden
onder de loupe genomen
Het is een buitengewoon sympathiek
streven van de vereeniging „Oud Leiden",
om stadgenooten hun oude stad te lee-
ren kennen en te leeren waardeeren.
Kennen en waardeeren om het schoone,
om de historie, die er in den loop der
eeuwen is vastgelegd.
Die kennis en waardeering zullen aan-
kweeken het verlangen, om die oude „mo
numenten" in het oude Leiden te conser-
veeren, te bewaren en dat verlangen zal
aanwenden alle middelen, die mogelijk
zijn, opdat èl dat mooie en historische voor
dit en volgende geslachten gespaard blijve!
Zoo had genoemde vereeniging vanmid
dag een excursie georganiseerd naar
het „Vrouwencamp", of het „Mare-dorp",
ter bezichtiging o.a. van het v.m. St. Cae-
cilia-Gasthuis, met de Boerhaave-zalen,
het Elisabethgasthuishofje en het Sions-
hofje.
De excursie stond onder leiding van de
heeren prof. dr. J. A. J. Barge, ir. H. A. van
Oerle en N. J. Swierstra. De deelnemers
verzamelden zich vóór het door de ver
eeniging gerestaureerde poortje Stille Rijn
14—15.
Wij hebben in onze krant reeds o.a.
verleden week de historie geschreven
en enkele mooie teekeningen gegeven van
het v.m. St. Caeciliagasthuis (de tegen
woordige „Werkinrichting").
Wij geven hieronder eenige gegevens uit
de historie van het Elisabeth-gasthuishofje
met 'n voorsteling van het gasthuis uit vroe
ger tijd, ons welwillend afgestaan dpor
de directie van het Gemeentelijk Archief.
Ook plaatsen wij een teekening van de
poort van het Sionshofje.
Wij vertrouwen, dat vele lezers zich voor
dit alles wel zullen interesseeren.
HET ST. ELISABETH-GASTHUIS
IN DE CAMP.
„Betrekkelijk groot" schrijft professor
Blok in zijn geschiedenis van Leiden „was
de zorg, die in het middeleeuwsche Lei
den aan de werkelijk behoeftigen werd
besteed, gelijk overal in de Middeleeuwen
ter opvolging van het oud-christelijk ge
bod en in verband met de Kerkelijke
werkzaamheid".
HET SIONSHOFJE
deze verlegging zijn ontstaan.
Het St. Elisabeth gasthuis werd gesticht
op een groot terrein achter de vest en
grenzende aan het St. Ursulaklooster.
De stichters stelden het onder het toe
zicht van het nabij gelegen klooster van
St. Margriet, terwijl de Broeders van St.
Hieronymusdal of Lopsen er de kerke
lijke diensten verrichtten.
De stichters begiftigden het huis met
vele goederen, bezittingen en renten, wel
ke later nog dor anderen werden ver
meerderd.
Het had een uitvoerig en voor de
kenners van de armenzorg van dien tijd
merkwaardig huisreglement, waarin
met groote zorg de verpleging en voeding
en alles wat de verzorging aanging was
geregeld.
De vrouwen mochten er verblijven zoo
lang zij ziek waren, doch moesten 't Gast
huis verlaten, zoodra zij in staat waren
om de parochiekerk te bezoeken en in
haar levensonderhoud te voorzien.
Twee gasthuismeesters hadden hier
vanwege de stadsregeering het beheer in
handen en zorgden voor de goede nale
ving der voorschriften.
Aan de behoefte van vermeerdering van
plaatsruimten, welke zich spoedig deed
gevoelen kon men gemakkelijk voldoen
doordat het terrein vrij groot was en mo
gelijkheid voor expansie bood.
Na de reformatie werden de vrijgeko-
EEN TEEKENING VAN HET VROE GERE ELISABETH-GASTHUIS,
Reeds in 1270 had men in Leiden het
door Mgr. Gerard van Leyden gestichtte
St. Katrijnen Gasthuis „hospitalis paupe-
rum" bestemd voor zwervers, dat stond
op de plaats van de Stadsgehoorzaal en
waarvan de Kapel nu nog bij de Waalsche
Gemeente in gebruik is. Na 1400 werden
in de beide andere parochies, die van St.
Pancras en onze Lieve Vrouwe ook Gast
huizen opgericht, waarmede de drie pa
rochiën elk een eigen gasthuis hadden.
In de Parochie van onze Lieve Vrouwe
in den Camp aan de Mare lag het St. Eli
sabeths gasthuis dat in 1428 werd gesticht
door de milddadigheid van den vermogen
den Jan Dirc Coenenzoon en zijn vrouw
Katrijn Willem Teedensdochter, die het
hebben toegewijd aan St. Elisabeth, de
toevlucht der armen. Zij bestemden het
voor de verpleging van behoeftige
zieke vrouwen. Hiermede was het
Marendorp, het stadsgedeelte van Leiden
dat zich ten noorden van den Rijn aan
beide zijden van de Mare gevormd had,
weer een nieuwe geestelijke stichting rij
ker geworden. Alleen reeds in het Weste
lijk gedeelte rondom de Lieve Vrouwe
Kerk lagen een viertal uitgestrekte vrou
wenkloosters, waaraan ons de naam „Vrou
wencamp" nog herinnert, een naam die
reeds in de Middeleeuwen gebruikt werd
en waaraan ten onrechte weieens een an
dere minder gunstige herinnering uit la
tere dagen verbonden wordt. De geeste
lijke huizen namen nagenoeg alle grond
in beslag en werden begrensd door de
gracht welke toen binnen de stadsvest
stroomde, de z.g. „Binnenvestgracht". De
verdedigbare stadswallen waren toen nog
niet naar de Mare Singel verplaatst en
lagen toenmaals juist op de plaats van de
achtergevels der huizen aan de „Oude"
Vest en de stadssingelgracht op de plaats
van de „Oude" Singel, welke namen bij
Companys uitgescholden
De Generaliteit roept de hulp van Valencia in
men gebouwen van het H. Ursulaklooster
er aan toegevoegd op voorwaarde dat de
overgebleven kloosterlingen door het gast
huis werden onderhouden.
In 1432 werd een voorloopige kapel ge
bouwd met een altaar, dat aan de Heilige
Drievuldigheid werd toegewijd, welke in
1502 door een meer definitieve werd ver
vangen. Een oude opmeting uit den tijd
der reformatie geeft ons de plaats der ka
pel nauwkeurig aan, welke echter door
talrijke verbouwingen thans niet meer is
te herkennen.
Toch zijn van dit gebouw, ondanks vele
verbouwingen, belangwekkende stukken
overgebleven, welke de belangstelling ten
volle waard zijn.
De Gasthuizen hebben nog zeer langen
tijd als zoodanig dienst gedaan en
bleven daarom in tegenstelling met de
kloosters voor vandalisme gespaard.
Gaandeweg wijzigde zich in den loop
der tijden de aard van dit ziekenhuis wel
eenigszins. Ondanks het oorspronkelijk
verbod proveniers bij het Gasthuis op te
nemen, zien wij hoe in de 18e eeuw met
deze gewoonte werd gebroken en zien we
stil aan, evenals bij het Ceciliagasthuis,
die aardige proveniershuisjes gebouwd
worden, die gelijk een hofje aan het ge
bouwencomplex zijn toegevoegd. Prove
niers waren ouden van dagen die zich ter
wille van verzorging als het ware in het
Gasthuis inkochten en daartoe de be
schikking kregen over een apart huisje en
verzorging genoten van het Gasthuis,
welke hierin een belangrijke bron van
inkomsten had.
Deze provenierhuisjes, waarin zelfs de
bestekteekening<?n nog in originali zijn
bewaard gebleven, werden in 1733'38
gebouwd.
Wanneer men nu van de Oude Vest af
door de lange poort op het binnenplein
BLOEDIGE BOTSINGEN
Uit Katalonië komen alarmeerende be
richten. De anarchisten doen een hernieuw
de poging zich van de macht meester te
maken. In een groot deel van Barcelona
zouden ze hierin zijn geslaagd. De genera
liteit zou de regeering te Valencia om hulp
hebben gevraagd.
Havas meldt uit Perpignan, dat er ten
gevolge van een botsing te Bellver in Ka
talonië, waarbij de leider van het anar
chistisch comité van Puigcerda, Antonio
Martin, om het leven is gekomen, een
gespannen toestand tusschen de gematig
de partijen en de anarchisten heerscht.
Vierhonderd Carabineros en Guardia de
Asalto zijn door de Generaliteit in op
dracht van de regeering te Valencia naar
Pigcerda gezonden om de douaneposten en
de grensbewaking te verzorgen. De anar
chisten van Pigcerda en Seudurgell heb
ben al hun gewapende aanhangers verza
meld en wachten op een teeken om de
macht te veroveren. De Volksfrontroepen
hebben alle maatregelen genomen om een
verrassing te voorkomen. De weg van
Puigcerda naar Seudurgell is met loop
graven en prikkeldraadversperring ver
sperd en men is bezig een ring van ver
sterkingen rond Puigcerda aan te leggen.
Opstand van de F.A.L In Barcelona
„Le Journal" bericht uit Pergipnan, dat
de opstand in Katalonië is ontstaan door
een ultimatum van het anarchistisch co
mité te Barcelona aan de regeering-Com-
panys. De anarchisten eischten, dat de Ge
neraliteit alle macht af zou staan aan hen,
omdat zij, naar zij zeiden den oorlog leid
den zoodat zij ook de geheele macht in Ka
talonië moesten hebben.
De generaliteit weigerde en eischte, dat
de comité's hun actie zouden staken en dat
alle burgers ontwapend zouden worden,
zij riepen de Katalaansche troepen aan het
front van Aragon terug om de wettige re
geering te steunen.
De F.A.I. beantwoordde dit weer met het
isoleeren van de Generaliteit. Troepen ge
wapende anarchisten trokken door de stra
ten en arresteerden alle soldaten en poli
tiemannen, die zich voor de Generaliteit
verklaarden. Onder bedwang van geweren
en handgranaten werden deze lieden naar
ver verwijderde buitenwijken gebracht,
waar zij onder bewaking van de arbeiders-
comité's werden geplaatst. Na de Genera
liteit zoo van de meeste harer aanhangers
te hebben beroofd, eischten de anarchis
ten, dat hun kameraden, die de laatste da
gen waren gearresteerd, vrijgelaten zou
den worden. De Generaliteit trachtte zich
nog te verzetten en zond een afdeeling
Guardia de Asalto naar het telefoonge
bouw in het centrum der stad, dat in han
den van de F.A.I. was, doch deze afdeeling
werd met zware verliezen teruggeslagen.
Vervolgens trok een groep anarchisten
naar het paleis van de Generaliteit de
wacht poogde hen te verdrijven doch slaag
de hierin niet. Er ontwikkelde zich een
vuurgevecht, waarbij verscheidene dooden
en gewonden vielen.
Companys vertoonde zich op het balkon,
doch hij werd uitgescholden en moest
zich terugtrekken.
„Le Journal" voegt hieraan toe, dat de
telefoonverbindingen met Barcelona ver
broken zijn. De prefect van het departe
ment van de Oostelijke Pyreneeën heeft
vergeefs getracht met den Franschen con
sul te spreken. Men heeft evenwel verno
men, dat het consulaat wordt bewaakt
door matrozen van de oorlogsschepen,
welke in de haven liggen.
Gistermiddag hebben de officieele radio
stations van de Generaliteit van Katalo
nië een dringenden oproep der Katalaan
sche regeering uitgezonden, waarin alle
burgers worden opgewekt zich aan de zijde
der loyale strijdkrachten te scharen ter
bestrijding van de „gewapende benden, die
de openbare orde dreigen te verstoren".
VAN HET OORLOGSFRONT
Mededeelingen van Franco's hoofdkwartier
Het groote hoofdkwartier van de troe
pen van Franco heeft medegedeeld, dat de
rechtsche troepen in den sector Teruel,
waar de regeeringstroepen zich sterk ver
schanst hadden, verscheidene stellingen
hebben genomen. Door een welberekende
manoeuvre van de rechtsche troepen moes
ten de regeeringstroepen zich terugtrekken.
Aan het front in Biskaje hebben de troe
pen van Franco hun voorpostenlinie ver
beterd. Bij Bermeo werden eveneens stel
lingen van den vijand bezet. De troepen
ondervonden hierby weinig tegenstand. De
vijand heeft een aantal bruggen opgebla
zen, teneinde den opmarsch van de recht
sche troepen te bemoeilijken. Aan het front
in Asturië werd een aanval van de regee
ringstroepen op Naranco afgeslagen.
Radio Burgos heeft bericht, dat de re
geeringstroepen na de bezetting van Ber
meo door de troepen van Franco tot een
tegenaanval overgingen om de rechtschen
te verdrijven. Deze tegenaanval werd be
gunstigd door het slechte weer. Twee ba
taljons kwamen de aanvallers buiten Ber
meo te hulp, terwijl drie bataljons de stad
zelf aanvielen. De rechtsche troepen ver
schansten zich in loopgraven buiten de
stad en in het kerkhof en boden hardnek-
kigen tegenstand aan den veel sterkeren
vijand, welke beschikte over talrijke mi
trailleurs en veldgeschut. Gedurende den
geheelen dag werd gestreden. Op sommi
ge oogenblikken was de toestand moeilijk.
De batterijen van den vijand, welke wa
ren opgesteld op de hoogten van San Mi
guel bestookten zonder ophouden de recht
sche stellingen, terwijl de rechtsche troe
pen aleen over mitrailleurs en geweren
beschikken. De regeeringstroepen hielden
ook een deel van den weg tusschen Ber
meo en Guernica bezet, zoodat de troepen
van Franco geen versterking konden ont
vangen. Toch slaagden de rechtschen erin
hun posities te handhaven en den vijand
van den weg naar Guernica te verdrijven.
Een afdeeling, welke uit Guernica was
vertrokken, viel vervolgens den vijand in
den rug aan, zoodat hij moest vluchten met
achterlating van een groote hoeveelheid
materiaal. De rechtsche troepen maakten
talrijke krijgsgevangenen.
De troepen van Franco zijn thans mees
ter aan beide zijden van de rivier en een
groot deel van de kust.
Radio Nacional heeft ontkend, dat de
rechtsche troepen op de vlucht zijn gesla
gen en dat velen van hun krijgsgevangen
zouden zijn gemaakt, o.a. een vijftigtal Ita
lianen.
BRITSCHE EN FRANSCHE OORLOGS
SCHEPEN IN DE GOLF VAN BISKAJE
Het Engelsche slagschip „Royal Oak" en
de Fransche torpedoboot jager „Terrible"
zijn gistermiddag van St. Jean de Luz
vertrokken om in de Golf van Biskaje te
kruisen. De Britsche jager „Fury" bevindt
zich eveneens aan de Baskische kust. De
torpedoboot „Faulkner", die den consul
van Bilbao en het personeel van het con
sulaat heeft overgebracht, ligt op de reede
van St. Jean de Luz.
DE TOESTAND TE GUERNICA
In militaire kringen wordt medegedeeld,
dat de regeeringstroepen sedert twee da
gen de kerk te Guernica, die evenals het
parlementspaleis bij de verwoesting ge
spaard bleef, onder vuur nemen.
HET BOMBARDEEREN VAN OPEN
STEDEN
In de heden gehouden bijeenkomst van
de ondercommissie der non-interventie
commissie is een Britsch voorstel bespro
ken, dat beoogt aan de' beide partijen in
Spanje te verzoeken, zich te onthouden
van het bombardeeren van open steden. De
bestudeering van deze kwestie zal in de
volgende bijeenkomst, die op Vrijdag is
vastgesteld, worden voortgezet. In den tus-
schentijd zullen de delegaties zich over dit
vraagstuk met hun regeeringen beraden.
BUITENLAND
Eerste Leidsche
Begrafenisonderneming
voor Roomsch Katholieken
GEVESTIGD 1882
Gp h. kleinhans
Pieter de ia Couristraa; 22
TRANSPORT. TELEFOON 1455
komen zien we, dat dit geheele gebouwen
complex zich heeft gegroepeerd rondom
een ruime binnenplaats. De westelijke
vleugel bevatte de oude ziekenzalen, ter
wijl de zuidelijke vleugel aan de Vrou
wencamp ten de"1e> do^r d° kerk werd in
genomen. De andere wanden worden ge
vormd door de proveniershuisjes, die nog
in een goede staat bewaard zijn. Aan de
rechterhand bij het binnenkomen zien we
een ingangsdeur met wapen versierd,
waar vermoedelijk de kamers der regen
ten gelegen was.
Het geheel biedt een schilderachtige
aanblik en een bezoek zij aan ieder, die
de historie der stad ter harte gaat, met
warmte aanbevolen.
EUITENLANDSSHE BERICHTEN
VISSCHERSDORP DOOR BRAND
GETEISTERD.
Een uit 1300 woningen bestaand visschers-
dorp in Sjizoekawa in de Japansche per-
fectuur Miyagi is door een geweldigen
brand geteisterd. Een derde gedeelte van
het dorp werd in de asch gelegd, 1500 per
sonen werden dakloos. Er vielen twee doo
den. De brand is gistermorgen door nog niet
bekende oorzaak ontstaan.
BULGARIJE DOOR NOODWEER
GETEISTERD.
Bulgarije is in den afgeloopen nacht
door hevig noodweer geteisterd en overal
hebben wolkbreuken ernstige schade aange
richt. De hoofdspoorlij r van Sofia naar de
zwarte zeehaven Boergas is versperd, daar
het spoor over een lengte van verscheidene
kilometers door een wolkbreuk is vernield.
Bijzonder zwaar getroffen is de omge
ving van Sofia, waar eenige dorpen vol
komen overstroomd en vele huizen inge
stort zijn. In de Donr.ustad Widin staan
reeds meer dan 700 huizen onder water. De
materieele schade wordt reeds op eenige
honderden millioenen lewa's geschat.
VAN HET_VATICAAN
DUITSCHLAND EN HET VATIC A AN.
Nota van den H. Stoel brengt geen
wijziging.
Duitsche kringen te Rome geven te ver
staan, dat er door het antwoord van den
Heiligen Stoel op de Duitsche nota over de
Encycliek geen enkele verandering tus
schen Duitschland en het Vaticaan is ge
komen.
ITALIË
HET BEZOEK VAN VON NEURATH
AAN ROME.
Vriendelijke tafelspeeches.
De Italiaansche minister van buitenland-
sche zaken graaf Ciano heeft gisteravond
ter eere van den Duitschen minister van
buitenlandsche zaken, baron von Neurath,
een diner aangeboden.
In zijn tafelrede zëide Ciano o.m.: Wij
herinneren ons steeds de vriendschappelijke
houding van Duitschland tijdens het Itali-
aanschAbessijnsche conflict en de promp
te erkenning der Italiaansche souvereiniieit
in Abessinië, welke ons van de zijde der
rijksregeering spontaan gewerd vóór die
van eenige andere regeering.
Het bezoek van uwe excellentie, aldus
graaf Ciano tot baron v<^ Neurath, alsmede
dat van generaal Goering en andere leiders
van het Derde Rijk, za-1 er toe dienen steeds
meer onze betrekkingen van vriendschap
en sympathie hechter te maken en eens te
meer de vitaliteit van onze politiek en van
de gemeenschappelijkheid der belangen,
waardoor deze politiek wordt geïnspireerd,
te bewijzen. Ik ben er zeker van, de tolx te
zijn van uw gedachte, wanneer ik bevestig,
dat Duitschland en Italië voornemens zijn
deze politiek voort te zetten in den waarlyk
oprechten geest van vrede, daar zij er naar
verlangen met alle andere mogendheden
samen te werken en er van overtuigd zijn,
dat iedere moeilijkheid of oppositie tegen
deze samenwerking kan worden overwon
nen, indien de vaste wil bestaat zich met
elkander te verstaan.
De Duitsche rijksminister van buiten
landsche zaken, baron von Neurath, her
innerde er aan, dat hij na een afwezigheid
van verscheidene jaren te Rome terug is
gekeerd. Toen hij er ambassadeur was, heeft
hij er de geboorte bewonderd van de Ita
liaansche natie, welke door het genie van
den Duce wordt geleid. Hij constateerde
met innige vreugde, wat het Italiaansche
volk sindsdien door zijn opbouwend werk
tot stand heeft gebracht.
Hij bracht de hartelijke gelukwenschen
over van het nieuwe Duitschland. De
samenwerking, waarover de Italiaansche
minister zoo juist heeft gesproken, moet
niet aiïeen het belang dienen van onze vol
ken, maar vooral dat van de handhaving
en waarborging van den algemeenen vrede.
Ook de Duitsche regeering is van meening,
dat de moeilijkheden/welke nog een ver
trouwelijke samenwerking van alle volken
belemmeren, kunnen worden uit den weg
geruimd.
JAPAN
DE POLITIEKE TOESTAND IN JAPAN.
Na de verklaring van HayasjL
Het verkiezingscomité van de Seyoekal-
partij heeft gistermiddag voor het afsluiten
van zijn werkzaamheden een laatste ver
gadering gehouden, waarin besloten werd
de eerste vergadering der parlementaire
partijleden te doen bijeenkomen ongeveer
11 Mei a.s. om een tegen de regeering ge
richte resolutie aan te nemen. Deze beslis
sing is genomen na de verklaring van
Hayasji, waarin hij zeiae, dat hij het voor
nemen heeft aan het bewind te blijven. De
Seyoekai beschouwt dit besluit als in strijd
met de grondwet, gezien den uitslag der
verkiezingen.
Alvorens een motie van wantrouwen in
het Lagerhuis in te dienen wil de Seyoekai,
naar verluidt, gezamenlijk met de Minseito
partij een campagne openen tegen de re
geering, waarbij de eisch zal worden ge
steld tot onmiddellijk aftreden der regee
ring.
De commentaren in de pers zijn on
gunstig voor Hayasji's verklaring. De
„Jomioeri Sjimboen" noemt de interpreta
tie, die de premier geeft van een „consti
tutioneel regeering, die aan den eigen
aard van Japan is aangepast" duidelijk. Het
Lagerhuis, welks bevoegdheden door de
grondwet zijn vastgelegd, kan niet een zui
ver adviseerend orgaan voor den premier
worden. Het blad vreest, dat het kabinet,
dat reeds losgeraakt was van het Lager
huis, thans voor het gevaar staat los te
raken van het volk.
De „Sjoegai Sjogio" teekent aan, dat de
opvattingen van regeering en politieke
partijen in drastische tegenstelling tot el
kander staan. De „Hotsji Sjimboen" ver
klaart, dat het een zaak van ernstige be
zorgdheid is voor de natie, dat het kabinet-
Hayasji vasthoudt aan de macht onder mis
kenning van de gevoelens der natie.
De „Asahi Sjimboen" stelt de verklaring
van Hayasji aan de kaak wegens zelfzucht
en dringt er bij de regeering op aan ernsti
ger aandacht te wijden aan haar eigen toe
stand.
De „Nitsji Nitsji Sjimboen" vreest, dat
de leiding der staatszaken ernstig belem
merd zal worden, wanneer het nieuwe La
gerhuis niet bijeen geroepen zal worden en
raadt de regeering aan het Lagerhuis spoe
dig bijeen te roepen, teneinde den politie-
ken toestand op te helderen, die anders on
stabiel en somber zal blijven.
