DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Spanje in den greep des doods
28ste Jaargang
VRIJDAG 16 APRIL 1937
No. 8700
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
By onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoon: 0.50
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
Op de eerste pagina van „Volk en Va
derland" staat vetgedrukt onder boven-
gtaanden titel:
De bekende pater Borromaeus de
Greeve, met wien wij het al eens eer
der aan den stok hadden, heeft ver
leden week in Der» Helder gesproken.
Hij ving aan met voor zichzelf het
recht van spreken op te eischen. Men
zegt wel, dat de priester buiten de poli
tiek hoort te staan, zoo zei hij, maar ik
ben een vrij burger in een vrij Neder
land en daarom eisch ik het recht op
om in de politiek een oordeel te heb
ben.
Dat klinkt erg kranig. Maar een oogen-
blik later liet hij er op volgen: ik doe
dat met de volle sanctie van mijn over
sten, met de geheele goedkeuring van
mijn bisschop.
Ei, ei! Dus pater De Greeve heeft voor
zijn optreden verlof noodig gehad van:
le. zijn oversten;
2e. zijn bisschop.
Iemand die zooveel toestemmingen
inoodig heeft van meerderen, om zijn
mond open te mogen doen, moest zich
er niet zoo op laten voorstaan, dat hij
een „vrij burger in een vrij Nederland"
is. Want dat klopt niet erg.
Wat „Volk en Vaderland" schrijft klopt
niet erg! 't Is verbijsterend oppervlakkige
praat. Wie zóó schrijft denkt of zelf heele-
maal niet na óf veronderstelt by anderen
een grove onnadenkendheid, waarvan hij
profiteeren wil ten bate van zijn partij, de
N.S.B. Wij willen het liefst het eerste
veronderstellen.
Natuurlijk heeft een kloosterling verlof
van zijn oversten noodig, om een bepaalden
arbeid op zich te nemen. Dat is voor ieder
een vanzelfsprekend! En klaar
als d e d a g is ook, dat een priester, wer
kend in een bepaald diocees, zich daardoor
stelt onder het gezag van den bisschop van
dat diocees. (Dat hij om redevoeringen te
houden verlof noodig heeft van den bis
schop, in wiens diocees hij spreekt, heeft
pater Borromeaus niet gezegd). Dit alles
houdt in een vrij willige afstand van
rechten door religieus en priester aan de
geestelijke overheid.
Maar dat alles is toch heel iets anders
dan dat het wereldlijk gezag priesters, om
dat zy priesters zijn, minder rechten zou
toekennen; dat een priester door anderen
dan zijn geestelijke overheid verboden zou
worden over politiek te spreken, omdat hij
priester is; dat een priester als burger ge
dwongen zou worden door de wereldlijke
overheid van zijn burgelijke rechten geen
gebruik te maken. Als dat zou gebeuren
zou inderdaad een priester niet meer zijn
een vrij burger in een vTij Nederland.
En wij willen in Nederland behouden de
met zooveel strijd herkregen vrijheid, dat
een religieus en priester als staatsburger
dezelfde rechten heeft als anderen. En
niet als minderwaardig wordt bejegend,
zooals geschiedt in Duitschland onder het
nationaal-socialistisch systeem.
DUITSCHLAND EN HET VATIC AAN.
Het bezoek van von Bergen droeg
particulier karakter.
ROME, 16 ApriL (A. N. P.). Het onder
houd, dat de Duitsche ambassadeur, von
Bergen, gisteren met kardinaal-staats-se-
cretaris Pacelli heeft gehad, droeg naar in
Vaticaansche kringen verluidt, een parti
culier karakter.
Natuurlijk is naar aanleiding van de
nota der Duitsche regeering de alg. toestand
besproken. Een nieuwe stap of een nieuwe
instructie lagen, naar voorts vernomen
wordt, aan het onderhoud niet ten grond
slag.
Zondag, 18 April, is het reeds 9 maanden
geleden, dat in Spanje de burgerkrijg uit
brak, zonder weerga in de geschiedenis.
Met afwisselend succes, in twee legers ver
deeld, bestrijden de Spanjaarden elkaar,
elk van beiden gesteund en geholpen door
buitenlandsche middelen, wapenen en vrij-
willigerstroepen. In de eerste zes maan
den was het krijgssucces bijna voortdu
rend aan de zijde der witte troepen, onder
leiding van generaal Franco. In het laatste
kwartaal echter, vallen er voor de witte
troepen weinig groote successen meer te
vermelden en is de toestand vrijwel in
evenwicht gekomen, waarbij noch de wit
te, noch de roode troepen belangrijke win
sten hebben kunnen bereiken.
Snel breidde de nationalistische beweging
in het vorig jaar zich uit, 43 provinciën
vielen him geheel of grootendeels in han
den, alsmede al de Koloniën en Spaansch
Marokko, de eerste haard van den opstand.
De regeering- of roode troepen behielden
slechts 18 provinciën, welke evenwel de
grootste bevolkingscentra bevatten, o.a.
alle groote havensteden aan de Oostkust
en het Baskenland aan de Golf van Bis-
caje..
Enkele belangrijke feiten uit dit eerste
half jaar zijn:
De verovering op 17 Augustus van Ba-
dajoz door de witten, waardoor de ver
binding van de Noordelijke en Zuidelijke
legers der nationalisten een feit werd.
Lieten op 18 September de roode troe
pen het Alcazar van Toledo in de lucht
springen, de daar omsingelde nationalisten
hielden toch nog stand, totdat zij op 28
September door de oprukkende troepen van
generaal Franco ontzet werden en Toledo
in het bezit der witten kwam. Nu lag de
weg naar Madrid vanuit het Zuiden open.
De Noordelijke troepen, die reeds lang wa
ren vast geloopen in de bergpassen van het
Guadaramma-gebergte konden nu teza
men met de Zuidelijke troepen de aanval
op Madrid openen en op 5 October begon
dan ook de strijd om de hoofdstad.
Thans na zes maanden beleg is Madrid
nog steeds in handen van de verdediging
onder aanvoering van generaal Miaja.
In het Noorden hebben de troepen van
generaal Mola op 4 September Irun bezet
en daarmede het Baskenland afgescheiden
van den in- en uitvoer weg naar Frankrijk.
Op 14 September viel San Sebastian hun
in handen: maar nog steeds houden de
Basken stand.
De krijgsverrichtingen der laatste 3
maanden laten als belangrijkste feit zien
de bezetting door de witte troepen van Ma
laga, de grootste havenstad in Zuid-Span-
je (9 Febr.).
De strijd om Madrid werd op 7 Februari
opnieuw geopend met den grooten slag in
het Zuid-Oosten, aan de Jarama, waar de
witte troepen er in slaagden de Valencia-
weg te bereiken.
13 Februari beginnen de krijgsverrichtin
gen in het Noord-Oosten aan het Guadala-
jara-front. De hier strijdende nationale
troepen wisten in 8 dagen groote succes
sen te bereiken en ander maal liep Ma
drid ernstig gevaar geheel omsingeld te
worden. Andermaal echter ook wisten de
verdedigers der hoofdstad stand te houden
en zelfs het verloren gegane gebied groo
tendeels te heroveren.
Bij de aanvallen der laatste dagen dreigt
de Universiteitswijk geheel omsingeld te
worden en zal wellicht voor de witten ver
loren gaan.
In het Baskenland dringen thans de na
tionalisten op en winnen zienderoogen ter
rein. Het doel is de verovering van Bilbao
en zoo mogelijk van het geheele Basken
land.
Kleinere operaties worden gevoerd aan
het front bij Huesca (Catalonië) en ten
Noorden van Cordova (Zuidelijk front).
De wereld
in vogelvlucht
Wanneer de nood het hoogst is, is de
uitkomst het dichtst nabij. Het scheen met
de non-interventie onlangs heelemaal spaak
te zullen loopen, maar desondanks komen
er thans uit Londen berichten, die wijzen
op een groote vooruitgang. Vooreerst zal
thans eindelijk op Maandag a.s. de con
trole op de toegangswegen naar Spanje te
land en ter zee beginnen. Neutrale waar
nemers zullen van dien dag onverbiddel
ijk toezien, dat geen hulp in welken vorm
ook aan de strijdende partijen wordt ge
boden. Voorts wordt de kwestie van de te
rugroeping der vreemde vrijwilligers in
studie genomen. Italië, dat zich eerst tegen
een dergelijke bespreking verzet had, heeft
zich nu bereid verklaard aan de bespre
kingen deel te nemen. Er is weer een ze
kere „willigte" in de internationale sa
menwerking te bespeuren.
In Roemenië jaagt de kwestie van de
verwijdering van prins Nicolaas, die zijn
morganistisch huwelijk niet wil opgeven,
veel stof op. De z.g. IJzeren Garde heeft
zich nl. achter den prins geplaatst.
Generaal Cantacuzinu, commandant der
„IJzeren Garde", heeft al de leiders van
zijn partij naar het hoofdkwartier ontbo
den, waar hij een t3gen den koning ge
richte redevoering heeft gehouden, die hij
beëindigde met de kreten: „Lang leve H.
M. koningin Helena, lang leve prins Ni
colaas. Laat dezen kreet tot over de wal
len van de stad weerklinken, door het
heele land, naar de wereld daarbuiten."
Wat op dit oogenblik in Roemenië ge
beurt, aldus had de generaal betoogd, moet
eiken Roemeen tot ernstig nadenken stem
men. De belangen van de kroon lijden
groote schade door de onbeschaamdheid
van den premier, die in een eerezaak een
ultimatum van vier en twintig uur stelde
aan 's konings broeder, aan prins Nicolaas,
een generaal van he* Roemeensche leger,
die de hooge positie van regent van dit
land heeft bekleed. De huidige demonstra
tie van onze partij is niet het einde, maar
het begin van een strijd, die nog verbit
terder zal worden voortgezet, indien Nico
laas uit het land verbannen wordt;, uit zijn
geboorteland, dat hij zoo innig liefheeft."
Zulk een taal ziet er naar uit, alsof het
tot ernstige beroering in het land zal ko-
Verzet tegen de Duitsche
geloofsvervolgers
EEN SCHANDELIJKE REDEVOERING.
Hoe de vergadering er op reageerde.
Door een bijzondere relatie kwam de
Keulsche correspondent van de Reichs-
post, in het bezit van een verslag dat was
opgemaakt door iemand die een vergade
ring der Nationaal-Socialistische Onder
wijzersbond te Kleef had bijgewoond.
Als spreker trad op een vooraanstaand
ambtenaar van het Departement van On
derwijs, Hamacher genaamd, uit de Gouw
Essen. De leden van den Nationaal-Socia-
listischen Onderwijzersbond waren ver
plicht om deze vergadering bij te wonen.
In afwijking van de tot nog toe gevolgde
gewoonten was ook de Inspectie van het
district tot de vergadering uitgenoodigd.
Daardoor werd aan deze vergadering een
bijzonder belangrijk cachet gegeven. Spre
ker begon met te verklaren, dat hij door
de gouwleiding uitdrukkelijk naar hier
ontboden was om voor de aanwezigen uit
den kring Kleef te spreken over het „po
litiek confessionalisme".
Hij begon te spreken over Spanje en
merkte op, dat de katholieke kerk daar
door de roode terreur niets anders dan
haar gerechte straf krijgt.
Z. H. den Paus noemde hij „de oude
man aan gene zijde van de bergen".
Spreker deelde verder mede, dat
95 procent van de leidinggevende
functionarissen in de Nationaal-So-
cialistische beweging reeds iedere
band met de Kerk verbroken hadden.
En hij vervolgde:
Wij kunnen niet dulden dat derge
lijke lui, die Duitschland ten gronde
gericht hebben, ons voorschriften wil
len geven over naastenliefde. Wij
hebben zelf het grootste werk dat de
wereld ooit gezien heeft in het leven
geroepen, het Winterhulpwerk.
En nu ga ik u nog iets heel nieuws
mededeelen:
Let vooral goed op! Nog dit voorjaar
zullen wij iedereen die een verantwoor
delijke positie in de partij inneemt voor
de keuze stellen tusschen een kerkge
nootschap en het lidmaatschap der partij.
Tot de verantwoordelijke functionarissen
worden ook de leiders van de H. J. gere
kend. Niemand zal eenig nadeel onder
vinden, wanneer hij gelooft dat hij rela
ties met zijn kerkgenootschap niet zal
kunnen verbreken, maar voor hem is in
de partij geen plaats meer.
In verband met het Concordaat uitte de
spreker zich vervolgens op een meer
dan schandelijke wijze over de priesters,
dat wij onze lezers deze passage zullen
onthouden.
Hij besloot deze tirade aldus:
Het zal voorzeker voor menigeen zwaar
vallen om zich van de Kerk los te maken.
Ik ondervind zelf ook die moeilijkheden
en ik heb in mijn familie, die Katholiek
is, heel veel verzet, maar dat zijn toch
allemaal halve idioten.
Het verzet breekt los.
Deze smaad konden de aanwezigen niet
langer verdragen en een groot gedeelte
der toehoorders verliet verontwaardigd
de zaal.
„Een dergelijke gemeenheid is onge
hoord!" wordt er geroepen. Overal hoort
men verontwaardigde kreten; o.a. hoorde
men roepen: „Revolutie!"
Temidden van het algemeene rumoer,
trachtte de spreker zich nog verstaanbaar
te maken. „Ik bedoel met die halve idio
ten slechts diegenen, die zich tegen de
sterilisatie verzetten, en die willen belet
ten dat het Duitsche volk weer gezond
wordt gemaakt". De rest van het gespro
kene was vanwege het algemeen rumoer
en tumult niet meer verstaanbaar. De
spreker trachtte nog de verordening van
den Minister betreffende de termen: „Ge-
loovig", „Katholiek", „Protestant", „God
loos", enz. nader te verklaren.
Toen het „Sieg Heil!" weerklonk, kwa
men velen die tevoren onder protest de
zaal verlaten hadden, weer naar binnen.
Zij stormden naar de tafel waar den spre
ker stond en eischten dat hij de beleedi-
gingen die hij had uitgesproken zou terug
nemen. Deze had handenvol werk om
zich tegen drie, vier personen tegelijk te
verdedigen. Er klonken luide kreten,
waaruit bleek, dat men zeer verstoord
was. Hier en daar stonden nog verschil
lende groepen die in levendig debat ge
wikkeld waren met personen die op alles
hadden geapplaudiseerd.
Tot zoover het verslag, dat wij aan de
„Reichspost" ontleenen.
Deze gebeurtenis is wel zeer typeerend
voor de stemming die er in het Derde
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De Kerkstrijd In Duitschland neemt
steeds scherper vormen aan. (2de blad).
Een verontrustende rede van maarschalk
von Blomberg. (2de blad).
Toch binnenkort een ontmoeting tus
schen Hitler en Mussolini? (2de blad).
Prins Nicolaas van Roemenië en de IJze
ren Garde. (2de blad).
Een Nederlandsch smokkelschip door
Spaansch oorlogsschip aangehouden. (2de
blad).
BINNENLAND.
Vier gedetineerden in de gevangenis te
Roermond hebben bekend verleden jaar
pastoor Litjens van Geysteren te hebben
vermoord. (Gem. Ber., 4de blad).
De verwerking van ba?onvarkens. (2de
blad).
De Nederlandsche Handelsmissie in
Abessinië. (2de blad).
Streng optreden tegen bekalken met po
litieke leuzen. (2de blad).
Rijk heerscht. Wanneer zelfs een hoogge
plaatst ambtenaar in de onderwijswereld,
in een vergadering van leeraren, zijn on
dergeschikten, niet kan bang maken en
deze zich niet laten weerhouden om op
duidelijke wijze te protesteeren tegen de
hatelijke pogingen, die worden gedaan
om hen tot afval te brengen, dan kan
men zich eenige voorstelling vormen, hoe
men in breede lagen der bevolking thans
over het Nationaal-Socialisme denkt!
Men mag het intusschen een gelukkig
verschijnsel noemen, dat er onder de
Duitsche katholieken nog zooveel belij
ders-figuren zijn, die zich tegen de pro
paganda voor het Moderne Heidendom
openlijk durven verzetten.
STOMP WIJK.
OUDE MAN VERDRONKEN.
Vermoedelijk
toeval gekregen.
Hedenmorgen ontdekten voorbijgangers
nabij de oude Tolbrug onder Stomp wijk
in het water van de Vliet het lichaam van
een bejaard man.
Het levenlooze lichaam werd uit het
water gehaald en onmiddellijk werden
da autoriteiten en dr. Teljer uit Voor
burg gewaarschuwd. De laatste trachtte
vergeefs de levensgeesten op te wekken,
doch de drenkeling bleek reeds te zijn
overleden.
Het slachtoffer bleek te zijn de zeven
tigjarige J. C. H., wonende aan de Noord-
polderkade te 's-Gravenhage, los werk
man, die nabij Stomp wijk een volkstuin
tje had, waar hij een groot deel van zijn
vrijen tijd doorbracht. H. was lijdende
aan vallende ziekte en was herhaaldelijk
gewaarschuwd, dat hij nooit dicht langs
het water mocht loopen. Vanmorgen
schijnt hij zich toch langs het pad langs
de Vliet naar zijn tuintje te hebben bege
ven. Te ongeveer 8 uur, nabij de oude
Tolbrug schijnt hij een aanval te hebben
gekregen, waardoor hij het bewustzijn
verloor en in het water is gevallen.
MUSSOLINI NIET NAAR DUITSCHLAND
LONDEN, 16 April (A.N.P.) De ge
ruchten, dat Mussolini voornemens is, na
de besprekingen, die hij de volgende
week te Venetië met den Oostenrijkschen
bondskanselier Schuschnigg zal hebben,
zich naar Duitschland te begeven om een
onderhoud met Hitier te hebben, wor
den, naar de „Daily Telegraph" meldt, in
officieele kringen te Rome ongegrond
verklaard. Mussolini zal na zijn bespre
kingen te Venetië naar Rome terugkee-
ren, en hij heeft geen plan om Italië in
de naaste toekomst te verlaten.
