PAUSELIJK PROTEST WEKT
CONSTERNATIE
Duitsche regeering heeft haar houding
nog niet bepaald
28ste Jaargang
DINSDAG 23 MAART 1937
No. 8680
S)e £cld6cfve(Soii^atit
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per weekJ 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bjj
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT
TEL. INT. ADMINISTRATIE
GIRONUMMER 1030Ö3,
32, LEIDEN
935, REDACTIE 15 II
POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoon: 0.50
Bekommernis om de
Katholieken I
Ook andere bladen hebben gisteren aan
dacht geschonken aan een circulaire van
de N.S.B., waarin Katholieken worden op
geroepen voor besloten vergaderingen.
Zeer juist geeft de „Volkskrant" aan, wat
het thema op die bijeenkomsten zal zijn:
Het thema zal zijn: dat de N.S.B. zóó
innig bekommerd is om de vrijheid der
Katholieken en zóó zielsbedroefd om
het „verraad" der Staatspartij, dat de
Katholieken niet op de lijst der Staats
partij, maar op die der N.S.B. moeten
stemmen.
En dan vervolgt de „Volkskrant":
Maar we hebben vertrouwen, dat ook
de eenvoudigen en de flauwen onder
ons niet in dezen val zullen loopen en
den „katholieken" nationaal-socialist
voor leege lokalen zullen laten praten.
Inderdaad wie de bescherming der
katholieke rechten en belangen liever aan
de N.S.B. toevertrouwt dan aan de R.K.
Staatspartij is ziende blind.
Wie den katholieken nationaal-socialist
liever volgt, dan zijn Bisschop die bij
herhaling waarschuwt voor het gevaar van
het naticnaal-socialisme hij beschikt
toch niet meer over zijn gezond verstand.
Dat zal worden beaamd door iedereen, ook
zelfs door dien katholieken nationaal-socia
list..,. als hij 'ns heel eerlijk kon zijn.
Nóch wetenschap nóch zending geven zoo
iemand het recht of de vrijheid, om zich
op te werpen als voorlichter en leider van
de Katholieken tegen den wensch en het
verlangen van de den katholieken gegeven
Leiders, de Bisschoppen.
De wereld
in vogelvlucht
De Pauselijke zendbrief, welke Zondag
van de karfsels van alle Katholieke kerken
in Duitschland is voorgelezen, heeft die
pen indruk gemaakt. Groot was de ont
roering der Katholieken, die thans van de
hoogste kerkelijke autoriteit, van den Paus
zelf, de bevestiging kregen van hetgeen
hun bisschoppen hun reeds zoo vaak had
den voorgehouden, nl. dat de rijksregee-
ring op alle mogelijke manieren het con
cordaat naar letter en geest schendt. In
nat. socialistische kringen was de reactie
natuurlijk heel anders, er was wrevel te
constateeren maar men mag ook gerust
spreken van consternatie. De Gestapo
heeft zich meester gemaakt, na de voor
lezing van de kansels, van een exemplaar
van den volledigen tekst en thans tracht
Berlijn een bepaalde houding aan te ne
men.
In de Duitsche pers wordt met geen
woord gewag gemaakt van het Pauselijk
protest behalve in de „Völkischer Beo-
bachter", dat natuurlijk vrij grof van leer
trekt en spreekt van „misbruik" van den
kansel en van weinig waardeering voor
de samenwerking met de Duitsche regee
ring. Het blad meent, dat Duitschland on
der zulke omstandigheden het recht heeft
zich niet aan het verdrag te houden. Een
fraaie redeneering; als de Kerk niet alles
voor zoete koek wenscht op te eten en het
waagt tegen „schending" te protesteeren,
dan is de tegenpartij vrij om het verdrag
maar heelemaal te schenden. Het D. N. B.
herhaalt het afgezaagde praatje, dat de
Kerk blij mag zijn, dat zij door het nazi
regiem gered is uit de klauwen van het
communisme en dat zij erg ondankbaar is,
wanneer zij haar vrijheid niet waardeert.
In deze beschouwing, die alleen bestemd
is voor het buitenland, want zij is zorg
vuldig uit de Duitsche pers gehouden, doet
hét D. N. B. erg onnoozel. Het weet van
den prins geen kwaad en zegt: „Er is geen
sprake van Kerkvervolging; maar als de
Kerk soms reden mocht hebben tot klagen,
dan is het toch niet de juiste manier om
dat zóó te doen."
Neen, hoe het wel moet, hebben de
Duitsche bisschoppen en kardinalen onder
vonden, die alles deden om door briefwis
seling, persoonlijk bezoek enz. hun bezwa
ren kenbaar te maken. Zij ontvingen een
voudig geen antwoord. Wie voortdurend
aan doovemans deur klopt, moet harder
kloppen.
Wij zijn thans benieuwd naar de houding
welke Berlijn zal aannemen. Waarschijn
lijk zal ook dit Pauselijk protest genegeerd
worden. Voor de wereld zal dat antwoord
echter duidelijk genoeg aijn.
Het oude praatje, dat de Kerk haar vrijheid aan
het nat. socialisme heeft te danken
De Pauselijke Encycliek
SAMENVATTING VAN HAAR INHOUD
Zooals gisteren gemeld, is Zondag in alle
katholieke kerken van Duitschland een
scherp en duidelijk gestelde encycliek van
den Paus voorgelezen, waarin krachtig
geprotesteerd wordt tegen de schendingen
door de Duitsche regeering van het con
cordaat.
De „Ossei*vatore Romano" publiceert den
Duitschen tekst van de Encycliek, welke
twee pagina's van het blad beslaat.
Volgens de „Msbd." stelt de Encycliek
uitvoerig het natuurrecht tegenover zeke
re opvattingen van den tegenwoordigen
tijd. Indien men tracht den ouders net
recht om de opvoeding hunner kinderen
te bepalen, te ontnemen, plaats men zich
in flagrante tegenstelling tot het natuur
recht.
Het principe: recht is, wat het volk nut
tig is, is volkomen onjuist. Het moet lui
den: wat zedelijk goed is, is ook nuttig
voor het volk.
Alle pogingen, om de zedelijkheid en
den godsdienst van elkander te scheiden,
zullen tot mislukking,gedoemd zijn. Dit is
eveneens het geval met alle eventueele
maatregelen, om zulke opvattingen ingang
te doen vinden.
De encycliek beschrijft uitvoerig den
lijdensweg der Katholieke Kerk in Duitsch
land, sedert in 1933 het corcordaat getee-
kend werd en plechtig door Duitschland
erkend.
Ondanks alles, aldus de H. Vader, bleven
Wij hopen op betere tijden. Van die ver
wachting was de onderteekening van het
concordaat een bewijs. En wanneer Wij
thans na vier jaar genoopt zijn, openhar
tig te spreken, is dat niet de schuld der
Kerk.
De ontwikkeling der dingen in Duitsch
land sinds het concordaat geteekend werd,
heeft geleer, dat er door verantwoordelij
ke kringen opzettelijk naar gestreefd
wordt een actie tegen de Kerk en het Ge
loof te voeren, die tot geen ander doelkan
leiden dan tot de vernietiging van geheel
het kerkelijk leven.
Wij hebben niets nagelaten, om de Duit
sche regeering te wijzen op de gevolgen,
die het dulden van een anti-christelijke
actie voor Duitschland zou hebben. Door
eindelooze onderhandelingen tusschen de
katholieke geestelijkheid en de nationaal -
socialistische regeering is getracht verbe
tering in den toestand te brengen. Even
wel, terwijl Wij in den geest van het con
cordaat trachtten te handelen, werd door
de andere partij het concordaat onder
mijnd, ontdoken, ten slotte openlijk ge
schonden.
Dat Wij desondanks tot dusver groote
matiging hebben betracht, was geen ge
volg van zwakheid, doch van de hoop,
welke Wij ondanks alles bleven koesteren,
dat tenslotte nog wellicht een verbetering
in den toestand zou kunnen intreden.
Wij zijn het concordaat naar letter en
geest trouw gebleven. Wij hebben afge
wacht, to de duidelijke taal der werkelijk
heid den mantel had verscheurd, die den
opzettelijken aanval op de Kerk omhulde;
tot duidelijk bleek, dat de openlijke strijd
is aangezegd tegen de door het concordaat
wettelijk beschermde confessioneele school.
En al rest misschien nog een zwakke
hoop ook nu nog, dat het alsnog mogelijk
zal zijn, een draaglijke overeenstemming
te bereiken, kunnen we voortaan niet lan
ger zwijgend toezien, hoe de rechten en
vrijheden van het katholieke volk geschon
den worden
Plechtig protesteert de encycliek tegen
den aanslag van de nationaal-socialistische
autoriteiten op de confessioneele school. De
resultaten van de z.g. stemmingen der
ouders, die zich naar het heet in over-
groote meerderheid voor de gemeenschaps
school uitspreken, zijn volkomen waarde-
looze argumenten, gezien de wijze, waar
op die „stemmingen" tot stand worden ge
bracht.
Tegenover het optreden der nationaal-
socialistische overheid stelt de encycliek de
zedeleer van het christendom, waaruit
voortvloeit het onaantastbaar recht der
ouders, om vrij hun kinderen in christe-
lijken geest op te voeden.
Met groote waardigheid komt het Pau
selijk schrijven op tegen de wijze, waarop
zoo vaak de autoriteiten den Naam van
God en het woord godsdienst gebruikten
en misbruikten.
Niet hij, die den naam van God rheto-
risch bezigt, is geloovig.
Niet hij behoort tot de ware geloovigen,
die in pantheïstische vaagheid God met
de wereld vereenzelvigt.
Wie ras, volk, staat, staatsvorm of de
dragers van het staatsgezag tot de hoogste
orde verheft en verafgoodt, hij doet de
door God geschapen orde geweld aan.
„Wij hebben elk woord van dit schrij
ven", zoo eindigt de Pauselijke zendbrief,
„gewikt en gewogen op de weegschaal der
waarheid en der liefde.
Wij konden ons niet langer, door te
zwijgen, schuldig maken -aan het stichten
van verwarirng in de gewetens, en even
min wilden wij dé oorzaak zijn, door een
onnoodige gestrengheid, van een verbitte
ring der gemoederen.
God is onze getuige, dat wij vurig ver
langen naar het herstel van een waren
vrede tusschen Kerken Staat in Duitsch
land. Zou echter, buiten onze schuld, geen
vrede mogelijk zijn, dan zal de Kerk Gods
haar rechten en vrijheden verdedigen in
den naam van den Almachtige, wiens arm
ook heden te dage niet is verkort".
De H. Vader spreekt tenslotte de hoop
uit „,dat zijn woord gehoor zal vinden, ook
bij hen, die zich door verlokkingen, of
door dreigementen, hebben laten verlei
den tegen Christus en Zijn H. Evangelie
te prediken.
Voor de Kerk zal ook deze tijd van ver
drukking de voorbode zijn van een nieu
wen groei, indien het geloof en trouw
aan het christendom groot genoeg zijn, om
tegenover het physieke geweld, dat de
Kerk bedreigt, de onvoorwaardelijkheid
van een rein geloof en de onaantastbaarheid
van een eeuwige orde te stellen. De H.
Vastentijd en de Goede Week geven gele
genheid tot bezinning en verdieping.
Dan zullen, daarvan zijn Wij zekar, de
vijanden der Kerk, die hun uur gekomen
wanen, spoedig inzien, dat zij te vroeg ge
jubeld en naar de spade, om voor de Kerk
een graf te delven, gegrepen hebben.
Dan zal de dag korhen, waarop een Te
Deum ten hemel zal stijgen, het Te Deum
van de bevrijding en van dank aan den
Allerhoogste".
De reactie in
Duitschland
WAT ZAL BERLIJN DOEN?
De Pauselijke Encycliek heeft op de
Duitsche Katholieken, die den zendbrief
hebben hooren voorlezen, een zeer diepen
indruk gemaakt.
De geloovigen werden vooral getroffen
door de energieke wijze, waarop zekere
leerstellingen van de doctrine van „Blut
und Boden" werden veroordeeld en door
de melding, welke de encycliek maakte
van degenen, die lijden voor hun geloof in
„gevangenissen en concentratiekampen".
In regeeringskringen heeft het Pauselij
ke protest een zekere consternatie verwekt.
De rijksregeering heeft nog niet definitief
haar houding bepaald, daar de tekst van
den brief niet dadelijk in de Wilhelmstrasse
bekend was.
Er zijn drie mogelijkheden ten aanzien
van de toekomstige betrekkingen tusschen
Duitschland en het Vaticaan:
1. Het rijk zou zwichten voor de eischen
van den Heiligen Stoel en 'zijn kerkelijke
politiek wijzigen. Deze veronderstelling
wordt evenwel niet waarschijnlijk geacht.
2. Het Rijk zou het concordaat opzeg
gen.
3. Het Rijk zou de zaken laten, zooals
zij staan en voortgaan' het Concordaat te
overtreden naar letter en geest zonder het
op te zeggen.
De veronderstelling, dat Hitier zou over
wegen het Concordaat op te zeggen, is
waard ernstig de aandacht te vragen. De
uiterst krachtige bewoordingen, waarin de
Encycliek is opgesteld en de kracht der
veroordeeling hebben in Duitsche officieele
kringen een levendige beroering gewekt.
Deze kringen zien er een beroep in van
den Paus op de twintig millioen Duitsche
katholieken tot verzet tegen den staat.
Zekere raadgevers van Hitier zouden ge
neigd zyn deze daad gelijk te stellen met
een poging „tot samenspanning tegen de
veiligheid van den staat", hetgeen een van
die heftige antwoorden, welke Hitier zoo
dikwijls reeds heeft doen hooren, zou recht
vaardigen.
Meer gematigde diplomatieke kringen ge
ven te kennen, dat een eenzijdige opzeg
ging van het Concordaat ernstige gevolgen
zou kunnen hebben voor de buitenlandsche
politiek van Duitschland.
De opzegging van het Concordaat zou
met name van invloed zijn op dc betrek
kingen van het Duitsche Rijk met Oosten
rijk en de Spaansche nationalistische Ka
tholieken.
De derde mogelijkheid schijnt derhalve
de meest waarschijnlijke. De rijksregeering
zou haar politiek van unificatie van het on
derwijs voortzetten, ondanks de uit het
Concordaat voortvloeiende verplichtingen,
en zou alle acties dulden, welke volgens
het episcopaat leiden tot ontkerstening van
de jeugd.
De Duitsche pers onthoudt zich van ieder
commentaar op de Encycliek, waarvan het
zelfs het bestaan niet vermeldt,
WAT DE „VöLKISCHE
BEOBACHTER" SCHRIJFT.
De „Völkische Beobachter" is het eenige
blad, dat aan deze kwestie een artikel ge
wijd heeft.
„Toen de „Fuehrer", aldus verklaart het
blad o.a., „de met de kerken gesloten, ver
dragen en de kerkelijke rechten beloofde
te eerbiedigen,, heeft hij daaraan de voor
waarde en de verwachting verbonden, dat
het werk van de nationale en zedelijke ver
nieuwing van het Duitsche volk ook van
kerkelijke zijde zou gewaardeerd worden.
De verantwoordelijke opperherders der
Roomsche Kerk leverden evenwel met hun
herderlijke brieven en predikaties den ge
loovigen in het binnenland en het anti-
Duitsche buitenland materiaal tot het voe
ren van „hetze" en een lastercampagne
tegen het Derde Rijk.
Vele hooge en lage priesters trachten
thans van de veilige dekking uit, welke
zij door het Concordaat meenden verkregen
te hebben, den binnenlandschen vrede_ van
de volksgemeenschap te verstoren en de
geloovigen tegen staat en partij op te hit
sen.
Toen het Concordaat gesloten werd, heeft
de Concordaatspartner, die het namens den
Duitschen staat onderteekende, niet kunnen
voorzien, op welke wijze de kerkelijk Con
cordaatspartner verscheidene artikelen van
het Concordaat zou misbruiken.
Terecht kan aldus het rijk in de Con
cordaatskwestie zich beroepen op de
clausula „rebus sic stantibus", volgens
welke het geoorloofd is, zich van bij
verdrag aangegane verplichtingen ge
heel of gedeeltelijk ontslagen te achten,
indien de verhoudingen na de afslui
ting van het verdrag dermate veran
derd zijn, dat de nakoming van de ver
dragsbepalingen een bedreiging van
het in- of uitwendig bestaan of van
belangrijke levensnoodzakelijke belan
gen van de verdragsluitende partij zou
beteekenen".
HET D.N.B. WEET VAN GEEN
KERKVERVOLGING.
„Misbruik van den kansel".
Volgens het Deutsche Nachrichten Bu
reau is men in Duitschland van meening,
dat de kansel noch de pers van een niet-
Duitschen staat de geschikte plaats is voor
het oefenen van critiek door een partij die
met de Duitsche regeering een overeen
komst heeft gesloten, op de wijze, waarop
Duitschland zijn verplichtingen nakomt.
Uit het feit, dat de Heilige Stoel dezen
vorm heeft gekozen blijkt niet bepaald,
aldus zegt men te Berlijn, dat een vreed
zame gedachtenwisseling verlangd wordt.
Bovendien komt deze stap neer op een on
middellijke inmenging in binnenlandsche
Duitsche aangelegenheden. In toonaange
vende kringen heeft men het altijd al moei
lijk te verdragen geacht, dat vele Katho-
ileke priesters in Duitschland van den kan
sel gebruik maken om onder de bescher
ming van het Concordaat de Katholieke
openbare meening door niet steekhoudende
beschuldigingen tegen staat en partij
op te zetten. Men hoopte echter steeds, dat
de Heilige Stoel zelf de priesters onder het
oog zou brengen, dat aan dergelijke metho
den, die in strijd zijn met het Concordaat,
een eind moest komen. Door zijn thans van
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Consternatie in nat. soc. kringen in
Duitschland over het Pauselijk protest te
gen de schending van het concordaat. (1ste
blad).
Het tegenoffensief der Spaansche regee
ring aan het Guadalajara-front. (2de blad).
Mussolini te Rome teruggekeerd. (2de
blad).
De politie te Detroit zet de stakers uit
de bezette fabrieken. (2de blad).
BINNENLAND.
Een voor-ontwerp van wet is gereed ge
komen tot ordening van land- en tuinbouw.
(lste blad).
LEIDEN.
De Stedelijke Werkinrichting komt on
der leiding van het Leger des Heils. (3de
blad).
den kansel voorgelezen brief schijnt de
Paus echter het gedrag van een deel der
Roomsehe geestelijkheid, dat den vrede
tusschen Staat en Kerk bedreigt, te bevor
deren.
Het is weer niet waar.
De Paus, aldus zegt men hier, komt met
beschuldigingen, die geen rechtvaardiging
kunnen vinden in den werkelijken toestand
der Roomsche Kerk in Duitschland. Slechts
met oprechte bezorgdheid en groote ver
wondering kan van Duitsche zijde gecon
stateerd worden, dat de Paus de zaken zóó
tracht voor te stellen, alsof de Katholieke
Kerk en haar geloovigen in Duitschland
een lijdensweg hebben af te leggen. Er zijn
landen, waar men terecht van een vervol
ging der Katholieke Kerk kan spreken:
men behoeft slechts naar Spanje of Sovjet-
Rusland te zien. Dat de Roomsche Kerk
in Duitschland voor zulke vervolgingen
door het goddelooze communisme ver
schoond is gebleven, is juist te danken aan
de overwinning der beweging, die door den
Heiligen Stoel met miskenning van de fei
ten beschuldigd wordt van onderdrukking
der Kerk en haar leerstellingen. Hoe vrij
en ongebonden de Roomsche Kerk zich in
Duitschland voelt, wordt het beste bewe
zen door het feit, dat zij meent zich te kun
nen veroorloven steeds weer op te ruien
tegen de partij, aan welke zij de voortdu
ring van haar bestaan in Duitschland
dankt. Als thans deze weinig vreedzame
en ondankbare houding door de hoogste
kerkautoriteiten ook nog wordt bevorderd,
rijst de ernstige vraag, of men in het Vati
caan van het Concordaat met Duitschland
niet reeds lang genoeg heeft en het daarom
doelmatig acht, voor een mogelijk falen
van de overeenkomst de schuld op Duitsch
land te schuiven.
DE HONGERSNOOD IN CHINA.
Reeds duizenden omgekomen.
Volgens berichten uit Tsjengtoe in de
provincie Tsjesjoean is de hier heerschen-
de hongersnood de ergste, welke men ooit
heeft meegemaakt. Reeds zijn eenige dui
zenden menschen .van honger omgekomen
en worden nog honderdduizenden door
den hongersoood bedreigd, tenzij onver
wijld hulp wordt verschaft.
VREESELIJK AUTO-ONGELUK
IN DUITSCHLAND.
Vier personen verbrand.
KONINGSBERGEN. 23 Maart. (A.N.P.)
Bij Allenstein in Oost-Pruisen is gisteren
een personenauto tegen een vrachtauto
gereden. De personenauto vloog in brand.
Aangezien door de botsing de deuren van
de auto beklemd geraakt waren, konden
de vier inzittenden zich niet bevrijden en
kwamen zij jammerlijk in de vlammen om.
