m j.
WERELDGEBEUREN IN HET AFGELOOPEN JAAR
EEN RUMOERIG JAAR.
De kracht van het recht moest wijken
voor het recht van de kracht
MR
DUNUEKDAÜ 31 DECEMBER 1936
DE LEIDSCHE COURANT
DERDE BLAD - PAG. 9
DUITSCHLAND ZET DE LAATSTE
RESTEN VAN VERSAILLES OP ZIJ
Italië in conflict met den Volkenbond.
Spaansche burgeroorlog.
In de wilde warreling van de tijden
de eene dag na den ander brengt sensatie
en de dag van vandaag vergeet al weer
wat gisteren ontsteltenis bracht en bij
de verbijsterende bontheid van het wereld
gebeuren, is het aangenaam zich zoo nu en
dan eens even te bezinnen.
Het afgeloopen jaar is een bewogen jaar
geweest, speciaal voor Europa; het oude
Europa, dat zich nog steeds niet hersteld
heeft van de gevolgen van den oorlog.
Wij zullen ons in hoofdzaak bij de ge
beurtenissen op ons eigen vasteland bepa
len en met zevenmijls-laarzen door de
maanden van het jaar 1936 stappen, slechts
opmerkend wat in dat jaar onze aandacht
heeft getrokken.
Dat is niet altijd het belangrijkste, niet
altijd wat het diepste ingrijpt in de ontwik
keling der historie; beslissingen die den
loop van zaken wezenlijk beïnvloeden,
worden vaak genomen zonder veel rucht
baarheid en als zij bekend worden
zonder dat „men" zich er veel van aan
trekt.
DUITSCHLAND.
Een van de landen, welke ook .dit jaar
een ruim aandeel hebben genomen in het
verwekken van deining in Europa, is onge
twijfeld Duitschland geweest
Va
Misschien zijn het nog altijd de groei-
stuipjes van het jonge Derde Rijk, maar
zoowel naar binnen als naar buiten is er
geen sprake geweest van een rustige ont
wikkeling.
De Kerkenstrijd getuigt van den inner-
lijken onrust, welke het geheele jaar door
in Duitschland heeft geheerscht. De span
ning heeft zich dit jaar vooral geconcen
treerd rondom het bezit van de jeugd. Vol
gens het Concordaat met den H. Stoel zou
den de Katholieke Jeugdorganisaties intact
gelaten worden, maar dwars tegen den
geest van deze overeenkomst in zijn de Ka
tholieke Jeugdorganisaties stelselmatig af
gebroken. Het begon in Februari met de
arrestatie van 150 leiders, onder wie mgr.
Wolker, den hoofdleider der Katholieke
Jeugd. Hun werd de absurde beschuldiging
ten laste gelegd, dat zij betrekkingen zou
den hebben aangeknoopt met de Commu
nisten en op die wijze zouden hebben sa
mengezworen tegen de veiligheid van den
Staat. Profesten van kardinaal Schulte, den
aartsbisschop van Keulen, van kardinaal
Faulhaber, den aartsbisschop van München,
van graaf van Galen, bisschop van Münster,
bleven zonder eenige uitwerking. Zij klaag
den in herderlijke schrijvens en protesteer
den van de kansels tegen de valsche be
schuldigingen, tegen de stelselmatige pro
paganda van het nieuwe heidendom onder
de jeugd, tegen het onderdrukken van het
•bijzonder onderwijs en ten slotte tegen het
bevel om de geheele jeugd in te lijven in
de Hitier Jugend, het baatte niets. Kerke
lijke bladen werden in beslag genomen en
zelfs een persoonlijk bezoek van de kardi
nalen Faulhaber en Schulte bij Hitier bleef
zonder resultaat. Als laatste heeft dezer
dagen ook de pauselijke nuntius mgr. Orse-
nigo geprotesteerd.
Op politiek gebied werd het buitenlandsch
beleid gekenmerkt door plotselinge beslui
ten, welke de wereld voor een voldongen
feit stelden. Zoo werd op 7 Maart plotse
ling de Rijksdag bijeengeroepen en zegde
Hitier het Locarnopact op. Als gevolg daar
van werd het Rijnland voorloopig „sym
bolisch" bezet. Als reden werd opgege
ven, dat Frankrijk door het sluiten van een
tegen Duitschland gericht verdrag met
Rusland dit Locarno-pact geschonden had.
In plaats van den voorgeschreven rechtma-
tigen weg te bewandelen, werd eenvoudig
geproclameerd: het Locarno-pact bestaat
niet meer. Dit Locarno-pact was een in
1926 door Duitschland (Stresemann) zelf
aangeboden stelsel van regelingen langs
verzoenenden en arbitralen weg van ge
schillen, welke mochten rijzen tusschen
Duitschland, Frankrijk en België. De gren
zen in het Westen werden daarbij onaan
tastbaar verklaard en als gevolg van dit
pact werd de Rijnland-bezetting opgeheven.
Naast de genoemde landen waren Engeland
en Italië de garanten van het pact.
Hitier brak het thans in tweeën en liet
zich op 29 Maart door z.g. „verkiezingen"
(feitelijk viel er niets te kiezen) het be
wijs geven, dat het 99 pet. van het Duitsche
volk achter hem stond. Lntusschen was het
vooral Frankrijk, dat heftig protesteerde en
bijeenroeping van den Volkenbondsraad
verlangde. Het trof evenwel erg ongeluk
kig, dat de Fransche politiek juist de En-
gelsche sanctie-politiek tegen Italië aan het
saboteeren was, zoodat Engeland niet van
plan was om thans voor het Fransche kar
retje te worden gespannen. De Locarno-
mogendheden kwamen bijeen eerst te Parijs
en daarna te Londen en ook de Volken
bondsraad vergaderde te Londen, maar
verder dan een constateering van de schen
ding van het pact kwam men niet. Men
sprak weliswaar af, elkander in geval van
nood te helpen (Italië, zelf rebelleerend te
gen de heele wereld, hield zich achteraf)
maar van sanctie-maatregelen tegen
Duitschland was geen sprake, ook niet toen
Hitier allé eischen van een gedemilitari
seerde zone van 20 K.M. en van geen ver
sterking der bezetting van de hand wees
als in strijd met Duitsohlands rechtsgelijk
heid.
Nadat de uitslag der verkiezingen bekend
was bood Hitier een groot vredesplan aan,
met 19 „punten", dat de Locarno-mogend-
heden echter niet bevredigde. Men droeg
aan Eden op om nadere inlichtingen in te
winnen en deze stelde in Mei zijn beruchte
vragenlijstje samen, waarop o.a. de vraag
voorkwam: beschouwt gij u thans als
een partner, die in staat is werkelijke ver
dragen te sluiten? Hierop is nooit een ant
woord gegeven. Het vredesplan hangt nog
altijd in de lucht.
Een tweede plotselinge beslissing was het
verlengen van de algemeene dienstplicht
van één tot twee jaar, waardoor het Duit
sche leger opeens aangroeide tot 1 millioen
(vredessterkte). Dat was op 24 Augustus
en een antwoord op de Russische legeruit-
breiding van 16 Augustus.
Alles staat thans in dienst van de groei
en de versterking van het leger. Het eco
nomische vierjarenplan, dat op 9 Sept. op
het partijcongres in Neurenberg werd aan
gekondigd en onder leiding van Göring is
ingezet, is daaraan mede-ondergeschikt.
„Kanonnen in plaats van boter" is het
wachtwoord, dat er tevens op wijst hoe
het Duitsche volk ten koste van groote ma-
terieele offers dit leger op de been helpt.
De jongste stappen van Hitier, welke de
gemoederen in het buitenland in beweging
brachten, waren de erkenning van Franco's
regeering te Burgos en het sluiten van het
anti-communistische pact met Japan.
ITALIë.
De tweede in de rij der roerige landen is
Italië, dat wij in het begin van het afge
loopen jaar aantreffen, in hevigen strijd ge
wikkeld met de zwarte troepen van den
Negus en in open conflict met de andere
leden van den Volkenbond. Was aan het
einde van 1935 de uitslag van den strijd
in Abessinië nog zeer problematiek, in het
begin van 1936 begon de krijgskans zich te
wenden ten gunste van Italië. Wij herin
neren aan de overwinning van Graziani
aan de Ganale Doria op Ras Desta in Ja
nuari, aan de overwinning ten Zuiden van
Makalle rondom den Amba Aradam, aan
de bezetting van den Amba Alagi, waar de
Italianen den verpletterenden nederlaag
van 1895 wroken, welke beide laatste wa-
penfeiten in Februari plaats vonden. Wij
herinneren aan het bombardeeren van de
Roode Kruis-ambulances, waarbij ook onze
landgenooten hachelijke uren hebben mee
gemaakt. Van Maart af was het duidelijk,
dat de Negus het onderspit zou delven. De
mogendheden probeerden het met vredes
voorstellen, op instigatie van Frankrijk, dat
door telkens op niets uitloopende bemidde
lingspogingen af te dwingen een straffer
aanhalen van de sanctie-politiek wist te
verhinderen. De zaak van den Negus was
niet meer te redden, Italië wilde geen on
derhandelingen meer. Op 5 Mei kon Mus
solini vanaf het balcon van het Palazzo Ve-
nezia te Rome mededeelen, dat Badoglio
Addis Abeba was binnengerukt. Vier da
gen later werd koning Victor Emmanuel
uitgeroepen tot keizer van Abessynië. Den
„onoverwinnelijken leeuw van Juda" bleef
niets anders over dan via den eenigen spoor
weg van zijn land uit te wijken.
Dat was het resultaat van de sanctie-po
litiek van den Volkenbond; het was een
groote desillusie.
De Volkenbond kwam bijeen in buiten
gewone zitting in de tweede helft van Juni;
de Negus kreeg er gelegenheid om zijn hart
eens te luchten (bij welke gelegenheid de
Italiaansche journalisten herrie schopten en
eruit werden gezet!) en men ging tenslotte
naar huis met de overtuiging, dat er wat
moest veranderen in den Volkenbond. Daar
over is een commissie nog steeds aan 't na
denken. De Negus kon Lntusschen naar Lon
den terugkeeren en heeft een paar weken
geleden in de Londensche bladen kunnen
lezen, dat Gore, waar nog altijd een „regee
ring" van hem zou moeten zetelen, door de
Italianen bezet is. Op 6 Juli heeft de Coör
dinatie-commissie besloten de nuttelooze
sancties tegen 15 Juli op te heffen, hetgeen
geschied is.
Behalve door Duitschland, Oostenrijk,
Hongarije, en dezer dagen ook door Zwit
serland, is de verovering van Abessynië nog
steeds niet de jure erkend.
Die erkenning door Duitschland was het
gevolg van een overeenkomst, bij gelegen-
I heid van het bezoek van graaf Ciano aan
j Berlijn tot stand gekomen. Bij diezelfde ge
legenheid is ook de houding van Italië en
Duitschland afgesproken tenopzichte van de
Franco-regeering.
SPANJE.
Reeds een paar maal is de naam van den
nationalistischen leider Franco ter sprake
gekomen en hiermede raken wij aan een
van de droevigste gebeurtenissen van het
afgeloopen jaar. Zelden zal men in de kro-
nijken een zóó zwarte bladzijde opslaan.
De ellende begon in Maart. Het kabinet-
Azana was pas opgetreden en onder toela
ting van deze zwakke regeering deden zich
allerlei uitspattingen voor tegen kerken en
kloosters. Moskou zag z'n kans schoon en
begon met onrust te zaaien. Overal braken
stakingen uit, brandden de heiligdommen.
En in plaats van de onruststokers te pak
ken, werden allerlei „fascistische" elemen
ten, die zich te weer stelden, gearresteerd.
Het kwam tot openlijke gevechten en de
atmosfeer werd zóó geladen, dat toen op
13 Juli de monarchistische leider Calvo So-
telo op het kerkhof van Madrid door politie
mannen werd vermoord, de vonk in het
kruitvat sprong en het leger in verzet
kwam tegen zulk een regeering.
De beweging ging uit van Spaansch Ma
rokko, Franco en Mola wierpen zich op als
leiders. Geleidelijk breidden Franco's troe
pen hun gebied uit, de eene stad na de an
dere viel in him handen na zware gevech
ten, totdat de aanval werd ingezet op Ma
drid. De linkerhelft van het Iberische
schiereiland is thans in handen der natio
nalisten, de rechterhelft plus de hoofdstad
is nog in de macht der roode militietroe
pen. De strijd wordt nog altijd gestreden
met de uiterste verwoedheid, het aantal
dood en loopt in de tienduizenden. Ontel
baar is het aantal priesters en religieuzen,
dat op beestachtige wijze is vermoord.
Onder de leuze vóór of tegen de democra
tie dreigde de Spaansche burgeroorlog half
Europa in twee kampen te verdeelen, wat
voorkomen is door het instellen van een
non-interventie-accoord. Weliswaar heeft
dit accoord niet kunnen verhinderen, dat er
toch vrijwilligers uit diverse landen mee
vechten aan beide zijden, maar een openlijk
en officieel partij-kiezen met daadwerke
lijke en onverbloemde militaire hulp is al
thans vermeden. Wat 1937 ons brengen zal,
weten wij nog niet.
ENGELAND.
Wij komen thans in iets rustiger vaat A a-
ter. Heelemaal zonder golven is het Engel-
i sche water niet geweest. Engeland heeft
zijn rol gespeeld in de gebeurtenissen, wel
ke wij reeds genoemd hebben. Het heeft in
de sanctie-politiek den nederlaag geleden
en heeft sindsdien begrepen, dat het weer
steunen moet op eigen sterkte, om zijn
prestige niet te verspelen.
Verder heeft Engeland dit jaar te kam
pen gehad met onlusten in Palestina, waar
de Arabieren zich verzetten tegen de toe
nemende immigratie van de Joden. Zij ver
langden dat de Engelsche regeering de im
migratie zou stopzetten. Om aan hun
eischen kracht bij te zetten, werd er ge
staakt en gevochten. Tenslotte is het Ara
bische verzet gebroken en er heerscht weer
rust in Palestina. Een commissie is gezon
den om den toestand te onderzoeken.
Het voornaamste feit in de interne ge
schiedenis van het Britsche Rijk is de cri
sis geweest rond koning Edward.
Op 20 Januari was koning George V op
het slot Sandringham in den ouderdom van
70 jaren overleden. Zijn zoon Edward, de
prins van Wales volgde hem op. Afgezien
van een mislukten aanslag op 16 Juli in
Hyde Park door den Ier MacMahon, ging
alles goed totdat opeens bekend werd, dat
de koning in het huwelijk wenschte te tre
den met een reeds tweemaal gescheiden
vrouw mrs. Simpson. De koning begreep,
dat hij deze vrouw niet tot koningin kon
maken en daarom wilde hij een morgana
tisch huwelijk aangaan. Daartoe was even
wel een speciale wet noodig en de regeering
wenschte zoo'n wet niet in te dienen. De
koning werd voor de keus gesteld tusschen
het koninkrijk en de vrouw en men herin
nert het zich nog zeer goed, welke keus hij
deed. Zijn broer, de hertog van York, is
thans koning George VI.
FRANKRIJK.
Het voornaamste feit in Frankrijk is de
overwinning van het Volksfront bij de ver
kiezingen begin Mei. Men verwachtte toen
algemeen, dat de socialistenleider Blum het
bewind van Sarraut zou overnemen, maar
het duurde nog ongeveer een maand voor
dat Blum met zijn ministerie gereed was.
Inmiddels wilden de arbeiders niet wach
ten met het plukken van de vruchten en
een ware golf van stakingen overstroom
de het land. Blum zit er nu nog mee. Dat
Blum's bewind een gelukkige periode voor
Frankrijk beteekent, kan moeilijk gezegd
worden.
Een paar der voornaamste momenten
zullen wij releveeren. Eind September is de
Fransche regeering overgegaan tot devalua
tie van de Fransche franc. Dit leidde tot de
devaluatie van de Zwitsersche franc en toen
werd ook onze brave Hollandsche gulden
los geslagen van zijn goudbasis. Sindsdien
is de gulden zwevend en circa 20 pet. be
neden zijn vorig goudpeil. In het Spaan
sche conflict is de instelling van de non-
interventie-commissie te danken aan het
initiatief van Blum, terwijl het ook deze re
geering was, die op 6 Sept. een nieuw pact
met Polen wist te sluiten.
Een schokkend incident was de zelfmoord
van den minister van binnenlandsche zaken
Salengro, (18 Nov.), die aldus het slacht
offer werd van een lastercampagne.
BELGIë.
Het naburige België is dit jaar niet door
bijzonder schokkende gebeurtenissen ge
teisterd. Het heeft zich plotseling beroofd
gezien van de bescherming, welke het Lo
carno-pact het bood, maar daartegenover
heeft het de verzekering gekregen van En
geland en Frankrijk, dat deze beide landen
een niet-uitgelokten aanval niet zouden
dulden. Overigens heeft België blijk gege
ven, niet zoo heel veel meer op te hebben
met verdragen, welke weliswaar bescher
ming beloven, maar ook het gevaar inhou-
den meegesleurd te worden in een conflict
tusschen de groote broers. Dat is gebleken
uit de rede van den koning half October,
welke rede tevens een goede gangmaker ia
geweest voor de regeeringsplannen tot ver
sterking Van het Belgische leger. De regee
ring-van Zeeland heeft ook een beetje last
gehad van de Rexisten, die met alle geweld
op 25 October een opmarsch naar Brussel
wilden houden, maar overigens is het nogal
rustig gebleven.
OOSTENRIJK.
Aan Oostenrijk heeft' men niet zooveel
aandacht geschonken, maar bondskanselier
Sohuschnigg heeft niettemin kans gezien
om zijn macht aanzienlijk te versterken.
Op 1 April werd een wet aangenomen,
waarbij in Oostenrijk de dienstplicht weer
werd ingevoerd. Dat was weliswaar een
schending van het vredesverdrag van St.
Germain, maar het werd oogluikend toege
staan met het oog op den gevaarlijken Duit-
schen buurman. Met dezen buurman is
echter op 11 Juli een overeenkomst tot
stand gebracht, waarbij o.a. de onafhan
kelijkheid van Oostenrijk werd erkend.
Daarmee is een officieel einde gekomen
aan de spanning tusschen beide Duitsche
landen.
Vervolgens heeft Schuschnigg zich weten
te ontdoen van prins Starhemberg, die wat
al te lastig werd, maar met wien tot nu toe
rekening moest worden gehouden, omdat
hij de Heimwehren achter zich had. In Oc
tober schoof Schuschnigg ook de Heim
wehren zelf ter zijde; zij werden ontbon
den en ondergebracht in het Vaterlandische
Front. Van nu af aan was de bondskanselier
pratisch dictator. Hij reorganiseerde even
later zijn kabinet en heeft thans over de
heele linie de touwtjes in handen. Met Italië
is het koek en ei. Oostenrijk deed evenmin
als Hongarije mee aan Je sancties en heeft
met Duitschland en Hongarije de verovering
van Abessynië de jure erkend.
OVERIGE LANDEN.
Over de rest van de wereld kunnen wij
kort zijn.
Rusland gaat voort, behalve met onrust
stoken, met zijn leger geducht te verster
ken. Op 16 Augustus werd besloten den
dienstplichtigen leeftijd te verlagen, waar
door het Russische leger met 50 pet. werd
uitgebreid. Het Russische aandeel in den
Spaanschen burgeroorlog is bekend. In het
land zelf heeft dit jaar een „zuivering"
plaats gevonden van Trotskistische elemen
ten. Zinowjef en andere leidende figuren
uit de Russische revolutie zijn in Augustus
j.l. ter dood veroordeeld en terecht gesteld.
Trotski zelf is tot groote opluchting van
Noorwegen, waar hij verblijf hield, dezer
dagen verhuisd naar Mexico.
Griekenland heeft in Maart den beken
den staatsman Venizelos verloren en heeft
in Augustus de dictatuur ingevoerd. Met
goedvinden van den koning heeft de pre
mier Metaxas naar aanleiding van stakings
onlusten het parlement naar huis gestuurd
en sindsdien regeert hij zonder parlement.
Egypte verloor op 28 April zijn koning
Foead en kreeg in diens 16-jarigen zoon
Faroek een nieuwen koning. Met Engeland
kwam het tot een overeenstemming voor
20 jaar.
Amerika ontdeed zich in April van da
affaire-Lindbergh door Bruno Hauptmann,
die schuldig bevonden was aan de ontvoe
ring en den dood van Lindberghs baby op
den electrischen stoel in de gevangenis van
Trenton te executeeren. Voorts werd presi
dent Roosevelt op 3 November opnieuw tot
president gekozen.
Een kleinigheidje, dat ons bijzonder ge-
interesseerd heeft, is de wereld-wedvlucht
van de drie Amerikaansche journalisten,
welke door Ekins is gewonnen, dank zij de
hulp van de K.L.M.
In Japan heeft op 26 Februari een op
zienbarende staatsgreep plaats gevonden,
waarbij een handjevol militairen een slach
ting hebben aangericht onder de hooge auto
riteiten. Deze militairen wilden wat
„krachtiger" optreden ih China. De leiders
werden evenwel gearresteerd.
China heeft pas in de laatste weken van
zich laten hooren, toen maarschalk Tsjang
Sjoe Liang aan het muiten ging in Sjensi
en den leider der Nanking-regeering Tsjang
Kai Sjek liet gevangen nemen. Dit incident
is weliswaar opgelost, maar de gevolgen,
welke eruit voortvloeien, zijn nog niet te
overzien. Japan is bevreesd voor een nieu
we anti-Japansche actie.
I
Dit is zoo ongeveer in groote trekken de
nalatenschap van het oude jaar bij zijn af
sterven. Fraai is deze erfenis niet voor het
jonge jaar 1937. Wij hopen, dat de erfge-
i naam erin slaagt den faillieten inboedel te
I liquideeren, maar groote verwachtingen
hebben wij niet.
