28ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DONDERDAG 19 NOVEMBER 1936
No. 8577
S)e GeidóoHe (Sowïmiï
OF ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij TOoruittebÜng:
Voor Leiden 19 cent pel week J 2.50 per kwartaal
Bü onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post i 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend,
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden lof gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
ZILVEREN JUBILEUM
TH. B. J. WJLMER
Hoofdredacteur van De Leidsche Crt.
Op 1 December a.s. zal het vijf en
twintig jaar geleden zijn, dat de heer
Th. B. J. Wilmer, hoofdredacteur van
De Leidsche Courant, aan onze cou
rant verbonden werd.
Vanzelfsprekend zal die dag niet on
opgemerkt voorbijgaan.
Op dien dag zal er van 35 uur
gelegenheid bestaan den heer Wilmer
te zijnen huize, Apothekersdijk 5,
gelukwenschen aan te bieden.
De Volkseenheidconferentie
ii.
Zaterdagmorgen bracht ons na de regen
van Vrijdagavond een bosch, overgoten van
prachtige najaarszon, een heerlijke frissche
natuur, die tot werken aanzette. De pries
ters fietsten naar Amersfoort om de H. Mis
te" gaan lezen en hetgeen bij „deze confe
renties zoo goed doet de Katholieke stu
denten waren mede aanwezig om het hoog
heilig offer der H. Mis mede den Vader op
te dragen.
Dan volgden de lezingen. Een magistrale
rede ongetwijfeld was de inleiding van dr.
Vos, die een zeer werkzame kracht geweest
was bij het, ontwerp van het Plan van den
Arbeid en die dus als zeer deskundig mocht
gelden voor een uiteenzetting van hetgeen
er leefde in de S.D.A.P.
Geheel aan de hand van zijn stellingen,
die uitvoerig waren opgeteekerjd, en nog
uitvoeriger werden toegelicht, werd be
handeld de drang tot ordening onder de di
verse klassen, Het wezen der ordening,
Vormen van ordening, Ordening in het
Staatsbestel, Doorvoering der ordening.
Het was wel aardig gevonden en zelfs
teekenend voor de geheele rede, dat spre
ker begon met een citaat van den Katholie
ken professor Cobbenhagen. Er was veel,
dat tot tevredenheid stemde, zelfs voor an-
dersgezinde menschen. Maar in het debat,
dat zich na afloop ontwikkelde, bleek toch,
dat naast veel overeenstemming ook groo-
te verschillen bleven bestaan. Dr. Vos weer
de zich tegen de beschuldiging als zou hij
het economische als laatst-bepalende norm
genomen hebben, met de opmerking, dat hij
in dezen kring n ueenmaal ordening en pro
ductie als object van onderzoek had geno
men; dat hij wel degelijk erkende dat er
hoogere normen waren dan het economische.
Maar van den anderen kant moet toch wel
gezegd worden, dat de invloed van andere
factoren als de economische te weinig, veel
te weinig werd erkend. Dat Katholieken
dit niet alleen zóó aanvoelden, dat ook an
deren dit zagen als een speciaal socialisti
sche karaktertrek in het door hem ontwor
pen ordeningsbeeld, bléek wel uit de lezing
van dr. C. Beekenkamp, die 's middags ge
houden werd.
Stellingen waren: onze ordening moet
staan tusschen de twee bekende uitersten:
staatsonthouding en ingrijpende staatsbe
moeiing, wat verder uitgewerkt werd. Dr.
Beekenkamp eischte vervolgens voor een
goede ordening, dat het egoïsme plaats zou
maken voor de solidariteitsgedachte; dat
het gemeenschappelijk overleg de bij het
productieproces betrokken partijen als
noodzakelijk en vanzelfsprekend worde be
schouwd. Groote nadruk werd gelegd op
de geleidelijk-ontwikkeling, hetgeen dr.
Beekenkamp toelichtte met het devies van
Groen van Prinsterer, dat hij zich eigen
maakte: Er is geschreven er is geschied.
Opmerkelijk wss wel dat voor velen het
eerste element: „er is geschreven" te wei
nig in deze voordracht verwerkt was, om
als een van beide zuilen te mogen worden
genoemd, die het betoog van dr. Beeken-
kamp moesten schragen.
De avond gaf ons professor Kaag, die een
wel wat erg luchtige redevoering ten beste
ga|. Veel principieele kwesties had men
opgeschort tot aan het Katholieke betoog,
maardit roerde de principieele kwes
ties bijna niet aan of verwees daarvoor
naar de Pauselijke Encyclieekn.
Prof. Kaag's mededeelingen waren wel
leerzaam, uit het zeer ingewikkelde pro
bleem, dat elke ordening met zich mee
brengt volgde heel duidelijk, dat wij niet
moeten meenen met het slagwoord „Orde
ning" te roepen, al klaar te zijn. Uitstekend,
ook was de opmerking, dat de Kath. Staats
partij niet tot eerste taak had economische
ordening ter hand te nemen. Zij moest mo
gelijkheden scheppen, moest uitgewerkte,
levensvatbare ordeningsplannen, door des
kundige opgemaakt, steunen door bepaalde
wetsontwerpen door te zetten, hetgeen zij
meer dan welke andere partij gedaan had.
Maar, niettegenstaande deze goede kanten
aan het betoog en aan het debat na het
betoog, was toch aan het verlangen, meer
dere malen geuit, om principieele uiteen
zettingen te geven, tè weinig voldaan, dan
dan wij tevreden zouden kunnen zijn over
deze uiteenzetting van Katholieke zijde.
Zondagmorgen was in waarhéid de dag
des Heeren. Men ging naar de kerk, men
wandelde en iedereen genoot van de prach
tige omgeving, die zich zeer goed leent voor
openhartig uitwisselen van gedachten.
De rede van prof. "Josephus Jitta was een
uitvoerige beschouwing over het probleem
der werkloosheid. De samenhang van dit
vraagstuk met economische politiek, han
delspolitiek, sociale politiek, finantieele po
litiek, muntpolitiek en militaire politiek,
werd zeer duidelijk aangegeven. Voor prof.
Josephus Jitta was herstel van den inter
nationalen vrijhandel dè wijze waarop dit
euvel de werkloosheid inderdaad doeltref
fend zou bestreden kunnen worden. Spr.
heeft den indruk gevestigd althans zoo
bleek uit de gesprekken na zijn lezing
dat hij voorstander was van een volledige
vrijhandel, in zoover deze het internationale
leven aanging. Volgelingen of liever men
schen, die meenden te weten, hoe precies
prof. Josephus Jitta dacht over ordening
en vrijhandel bestreden deze opvatting, en
wij zouden geneigd zijn, met hen mee te
gaan, als wij in onze herinnering teruggin
gen naar de voordracht, het vorige jaar
door prof. Josephus Jitta uitgesproken in
het Klein Auditorium van de Universiteit
hier ter stede. Wat er van zij, de perspectie
ven werden niet al te- rooskleurig afgetee-
kend en in zooverre was de laatste lezing
van mr. Scheffer, die trots alles een opti
mistisch vertrouwen bleef koesteren in den
Volkenbond, een. soort herademing, al was 't
debat, dat volgde op deze laatste lezing
soms adem-beneemndl Maar dit getuigt wel,
hoe ingespannen men tot het laatste oogen-
blik toe gewerkt heeft. Mr. Scheffer sprak
over de wegen en middelen die practisch
reeds mogelijk zijn voor een internationale
samenwerking. De schijnbare mislukking
van den Volkenbond verklaarde hij vooral
uit mislukking van den Volkenbond
uit onmacht en onwil; de onmacht kan op
geheven worden door een systeem van col
lectieve veiligheid, gepaard gaande met wel
bewuste opbouw eener wereldorde; de on
wil kan gebroken worden door opvoeding
tot solidariteitsgedachte en door de geloofs
kracht van zich verantwoordelijk voelende
menschèn.
Het betoog hield veel goede opmerkingen
in over internationale samenwerking, maar
de kwestie waarom 't gaat: hoe de natio
nale eischen zich verhouden tot de inter
nationale samenwerking, werd niet vol-
diende volgens sommigen naar vo
ren gebracht. En met het debat bleek dit
ook duidelijk. Zóó waren wij bij 't schei
den van de markt weer gekomen aan het
beginpunt, niet van deze conferentie, maar
zelfs van de conferentie van anderhalf
jaar geleden: het nationale, 't Ging natuur
lijk niet aan we hadden nog 10 minuten
te zeggen: we zullen dat probleem even
oplossen. Goed beschouwd Is er geen enkel
probleem opgelost. De Volkseenheidconfe
rentie lost de problemen nooit op; ze laat
alleen aan elkander de oplossingen van ver
schillende richtingen zien; en ze hoopt
daarmede één probleem althans minder
scherp te doen gevoelen n.l. de verdeeld
heid van ons volk, die vaak ontaardt in
noodelooze verwijten aan elkaar. Ook deze
dagen hebben ons geleerd over veel bij
komstige verschillen heen te stappen om
samen te kunnen werken aan den verde
ren opbouw van een welvarend Neder-
landsch volk.
G.
Een brochure
SOVJET-AMBASSADEUR VERZOEKT DE
NON-INTERVENTIE-COMM1SSIE
BIJEEN TE ROEPEN.
LONDEN, 19 Nov. (A. N. P.). De Sov
jet-ambassadeur, Maisky, heeft verzocht, de
internationale non-interventiecommissie
met spoed bijeen te roepen, teneinde de
gevolgen van de erkenning van de regee
ring-Franco door Italië en Duitschland te
bestudeeren.
Spaansche regeering zal protesteeren.
LONDEN, 19 Nov. (A. N. P.). De ra
diozender van Valencia deelde hedenoch
tend mede, dat dé Spaansche regeering
voornemens is een scherp protest in te die
nen bij den Volkenbond tegen het erken
nen van de regeering-Franco dóór de re
geeringen van Duitschland en Italië.
Bij de justitie is een aanklacht ingediend
wegens beleediging.
Er is verschenen een brochure, getiteld:
„De bloem dernatie? Nieuwe onthullin
gen", welke geschrift gericht is tegen den
heer F. W. Wess els te Utrecht,, wiens
brochure met onthullingen over toestanden
bij de N.S.B. zooveel opzien heeft gebaard.
De nieuwe N.S.B.-brochure is geschreven
door de echtgenoote van den heer Wessels,
van wie hij gescheiden is.
De schrijfster noemt zich J. F. Wessels.
Daar de inhoud voor den heer Wessels
zeer beleedigend is, heeft deze bij den Of
ficier van Justitie te Utrecht een aanklacht
wegens beleediging tegen de schrijfster in
gediend.
Wij hebben .wantrouwfend gestaan tegen
over de brochure van dén heer F. W. Wes
sels. Men gaat nietr zoo schreven wij, naar
de kwaliteit van een raan informeeren bij
de vrouw, van; w.ie hij. gescheiden is. Wjj
schreven dit, niets wetende vap de persoon
lijke omstandigheden, waarin de heer Wes
sels verkeert. Deze blijkt nu* gescheiden te
zijn. En zijn gescheiden vrouw schrijft een
brochure over en tegen hem. Wij hebben
dat laatste prul enkele minuten doorgebla
derd en het op zij geworpen, 't Is een aan
eenschakeling van beschuldigingen, en ver
wijten, die een gescheiden vrouw haar man
maakt. Over de dingen, waarover de bro
chure van haar man handelde toestanden
in de N.S.B. zegt zij niets. De brochu
re is louter van persoonlijken aard
Wij hebben wantrouwend gestaan tegen
over de brochure van den heer F. W. Wes
sels; maar è'n het feit, dat in de pers der
N.S.B. den inhoud dier brochure niet is
weerlegd, èn het feit, jdat in de brochure
van mevr. Wessels niets zakelijks tegen
den inhoud der brochure van den heer Wes
sels wordt aangevoerd, ontneemt ons ons
wantrouwen in de geloofwaardigheid der
brochure van den heer F. W. Wessels!
De affaire van het verschijnen der bro
chure van mevr. Wessels is heel onver
kwikkelijk.
Wij vestigen er hier de aandacht op, om
dat de uitgever dezer brochure Uitge
versmij. „De Batavier" den Haag ook
zelf een en ander in deze brochure van
mevrouw Wessels schrijft. Hij verheerlijkt
de N.S.B. Hij hééft-to.m. over „eën gaaf
volk",, waarop de brochure van den heer
Wessels geen indruk zou hebben gemaakt.
Nota bene! Dat durft neerschrijven de
uitgever van een brochure, waarin op weer
zinwekkende wijze door een vrouw wordt
uitgesponnen naar waarheid- of naar ver
zinsel, wij weten het niet het particuliere
leven van den man, van wien zij geschei
den is. De uitgever, die zulk een brochure
onder een op schandalen beluste gnuiven
de menigte werpt, durft spreken over „een
gaaf volk" (waaronder dan natuurlijk hij en
zijn politieke vrienden moeten worden ge-
reeknd). Bah, wat 'n huichelarij!
VLUCHT VAN
PRINS BERNHARD
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
DE ERKENNING VAN FRANCO.
Russische verontwaardiging.
MOSKOU, 19 Nov. (Al N. P.). De
„Prawda" schrijft over de officieele erken
ning van de regeering-Franco door Duitsch
land en Italië: De nieuwe daad van inmen
ging, die de Duitsche en Itaüaansche fas
cisten cynisch en onbeschaamd verrich
ten, formuleert slechts de sedert het begin
van den opstand en reeds daarvoor be
staande nauwe samenwerking tusschen de
opstandelingen en de fasc istische interven
ten, en is slechts een nieuwe schakel in
het uitgebreide plan van daden van inmen
ging, die door de italiaansche en Duitsche
fascisten in verband met den versterkten
tegenstand van het publikeinsche Spanje
zijn uitgewerkt. De erkenning van Franco
beteekent tegelijkertijd de erkenning van
't feit van de inmenging ;iu Spanje door de
fascisten zelf. Deze nieuwe onbeschaamde
streek van de fascistische usurpatoren is
het directe gevolg van de atmosfeer van
straffeloosheid, waarin zij optreden, de at
mosfeer die door de politiek van begunsti
ging en het niet beletten van agressie is
geschapen. De nieuwe .phasen der fascis
tische interventie in Spanje toont, dat Ita
lië en Duitschland vastbesloten zijn, voor
geen middelen terug te deinzen om hun
doel tè bereiken. Dit moet een dreigende
waarschuwing zijn voor hen, die de schuld
dragen voor het scheppen van de atmos
feer van straffeloosheid, die de fascisti
sche 'interventen in staat gesteld heeft,
hun plannen voor het ontketepen van een
nieuwen oorlog openlijk tot uitvoering te
brengen.
Van Soesterberg naar
Waalhaven I
Bezichtiging Koolhoven-fabriek.
Van ochtend om negen uur arriveerde Z.
D. H. Prins Bernhard, per auto komende
van Het Loo, op het vliegveld Soesterberg.
De Prins was vergezeld door zijn particu
lieren secretaris jhr. ir. W. G. Roëll.
Voor het administratiegebouw der lucht-
vaartafdeeling hadden zich de inspecteur
van het luchtvaartbedrijf, generaal M.
Raaymaker en kolonel J. Best, commandant
der luchtvaartafdeeling met de tot zijn staf
behoorende officieren opgesteld. De Prins
werd verwelkomd door generaal Raayma
ker en daarna werd kolonel Best aan hem
voorgesteld.
Nadat de Prins Zich eenigen tijd met den
inspecteur van hét luchtvaartbedrijf had
onderhouden, begaven allen zich naar het
vliegterrein, waar de Douglas der K.L.M.,
P.H.A.K.O. stond opgesteld, welke om 8.45
uur van Waalhaven te Soesterberg was
aangekomen. Op weg daarheen bleef Prins
Bernhard even staan bij het monument ter
nagedachtenis van~de gevallen vliegers.
Bij het toestel werd de Prins ontvangen
door de heer A. Plesman, directeur der K.
L.M. en jhr. K. H, Rensdorp, directeur der
K.N.I.L.M., waarna de Prins en zijn secre
taris en dè beide laatstgenoemde heeren in
het vliegtuig stapten.
De motoren werden aangezet en onder
het loeien van de sirene taxiede de P.H.A.K.
O., langzaam naar dén boschrand van het
vliegterrein, vanwaar tegelijkertijd een es
cadrille C. 10 es een escadrille. D. 16, on
der leiding van kapitein. Van Weerden
Poelman, in de richfihg van den hanger
opsteeg.
Bij den boschrand draaide de Douglas
om en taxiede ongeveer 100 M. in de rich
ting van het kamp, waarna het toestel zich
verhief om in de richting van Waalhaven,
begeleid door de escadrilles te verdwijnen.
Op Waalhaven
Er stond veel wind vanochtend op Waal
haven. Nu is dat niets bijzonders, het waait
er eigenlijk altijd, zelfs als men er in de
stad geer- hinder van heeft. Maar vandaag
stond er veel wind. Het was op een grau
wen, kouden ochtend, "dat de „Kwak" op
Waalhaven neerstreek.
De Douglas DC2, bestuurd door Frljns,
•met Van "dér. Molen als radio-telegrafist,
de Jong als werktuigkundige'en mejuffrouw
Bongertsma als stewardesse aan boord, was
om 9 uur van Soesterberg gestart, om Prins
Bernhard naar Waalhaven te vliegen. De
overige passagiers in de machine waren de
directeur van de K.L.M., de heer Plesman,
de directeur van de K.N.I.L.M., jhr. Ren-
dorp en 's Prinsen waarnemend secretaris,
jhr. ir.. Roëll.
Omstreeks kwart over negen vertelde de
gemeentelijke havenmeester van het vlieg
veld Waalhaven, tevens stationchef van de
K L.M., de heer Tolk, dat Van der Molen
hem radiografisch bericht had, dat de
„Kwak" onderweg was.
Precies half tien kwam het vliegtuig in
zicht, geëscorteerd door twee escadrilles
(10 legervliegtuigen), onder commando van
kapitein van Weerden Poelman.
Wat te zeggen, van het vliegen der leger-
machines? Het was volmaakt, zooals wy
het gewend zijn.
Even cirkelde de zilveren Douglas boven
het veld, om dan vlak voor de Koolhoven-
fabriek neer te strijken. Voor dit gebou
wencomplex wachtte een gezelschap, be
staande uit de heer F. Koolhoven, directeur,
Jac. Mees, president-commissaris en de
commissarissen mr. M. P. L. Steenberghe,
C. van 's Groene woud en de juridisch ad
viseur der N.V. Koolhoven vliegtuigen, mr.
A. D. van Buren, den Prins en diens mede
passagiers op.
De heer Roëll stapte het eerst uit. Den
Prins zagen we naar de bestuurderscabine
loopen, waar de heer Plesman hem aan
gezagvoerder Frijns voorstelde. Prins Bern
hard complim en teerde Frijns met de keu
rige landing en was vol bewondering voor
het escadrille-vliegen.
De heer Plesman stelde vervolgens de
bemanning aan Prins Bernhard voor en
vertelde den Prins, dat Van der Molen in
dertijd den Kerstvlucht van de „Snip" naar
West-Indië heeft medegemaakt. Daarna
sprong de Prins kwiek uit het vliegtuig. Hij
was gekleed in een blauwe overjas, 'n rose
anjer in het knoopsgat, den hoed in de hand.
Tijdens de begroeting namen de fotografen
den Prins onder vuur.
Vervolgens verdween de Prins in de ge
bouwen van Koolhoven.
Het ligt in de 'bedoeling dat Prins Bern-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Berlijn en Rome nebben gisteren de re
geering van Franco erkend. Het besluit
kwam niet onverwacht. (2de blad).
De dood van den Franschen minister Sa-
lengro. (2de blad).
De Duitsch-Oostenrijksche betrekkingen.
(2de blad).
De gevolgen van de Japansch-Duitsche
samenwerking. (2de blad).
Storm in het Kanaal. (Buitenl. Ber., 2de
blad).
BINNENLAND.
De stand der Rijksmiddelen (2de blad).
De nieuwe spelling. (2de blad).
hard na zijn bezoek aan deze fabriek, een
kijkje zal nemen in de hangar op het vlieg
veld, waar hij de permanente -tentoonstel
ling van vliegtuigmodellen zal bezichtigen.
Dan volgt een bezoek aan den fototechni-
schen dienst, waar'prof. Schemierhorn uit
Delft den Prins enkele mededeelingen zal
verstrekken over fotogrammetische carto
grafie.
Frijns vertelde ons na de landing nog, dat
met een constante snelheid van 230K.M. óp"
300 Meter hoogte-.is" gevlogen, precies on
der het wolkendek. Het zicht was gunstig
en het weer ,,'viël mee".
Prins Bernhard's bezoek aan de Koolho-
venfabriek heeft ongeveer 1 y, uur ge
duurd. Nadat hij van het gezelschap, dat
hem had rondgeleid, afscheid had geno
men, ontvingen de heeren Koolhoven en
Jac. Meës ons in de voormalige bar van de
Rotterdamsche Aeroclub, thans bij het
Koolhovencomplex getrokken, nu deze club
op Ypenburg is ondergebracht.
De Prins, zoo vertelde onze zegslieden,
heeft vooral aandacht geschonken aan de
nieuwste in aanbouw zijnde machines voor
Soesterberg: een gesloten jager-verkenner,
de FK 52, uitgerust met een Bristol- Mer
cury-motor, in staat tot een snelheid van
370 K.M. op 4000 Meter hoogte en met een
capaciteit van 900 P.K. Deze machine bezit
drie mitrailleurs, ieder van 1000 patronen,
heeft uitvalbare tanks, met het oog op
brandgevaar.
De Prins toonde niet alleen bijzon
dere belangstelling, maar ook groote
deskundigheid, hetgeen niet behoeft te
verwonderen van 'n enthousiast vlie
ger, zooals Prins Bernhard, die immers
een waarnemersbrevet heeft behaald.
Filmen maar
Na het bezoek aan de fabriek aanschouw
de de Prins het stunten met drie Koolhoven-
trainers, voorgevlogen door den lsten lui
tenant Linthout, 2den luitenant De Zwaan
en adj.-vlieger v. d. Griend. Ook een auto-
girotoestel, bestuurd door den importeur
van dat type, den heer v. d. Velde, steeg
ter eere van 's Prinsen bezoek op.
Voortdurend filmde Prins Bernhard met
zyn eigen toestel. Naar de heer Plesman
verzekerde, heeft hij dit ook al onderweg
van Soesterberg naar Waalhaven van het
vliegtuig uit gedaan.
Op verzoek van den Prins werd, omdat
er nogal remous was, niet te dicht op elkaar
gevlogen.
Ténslotte dankte de Prins den heer Kool
hoven en diens gezelschap zeer hartelijk
voor 'de belangwekkende rondleiding. On
der de hoede van den heer Plesman ver
dween de Prins in de groote hangar.
Na aldaar de tentoonstelling van vlieg
tuigen te hebben bezichtigd, vertoefde
Prins Bernhard geruimen tijd bij den fotó-
technischen dienst, waar prof. Schermer-
horn en de heer Corsten hem van voorlich
ting dienden. De Prins was verrast, hier
twee foto's te aanschouwen, welke heden-
ochten dbij zijn aankomst zijn genomen.
Ook bezichtigde de Prins nog den „Ibis"
van de K.L.M., die juist uit Parijs was aan
gekomen.
Toen was het uur van vertrek genaderd.
Eerst steeg het militaire escorte op, om
'dén' Prins gelegenheid te geven, van het
veld af opname te maken.
