DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BISSCHOPPELIJK VERWEER»
£7ste Jaargang
DONDERDAG 3 SEPTEMBER 1936
No. 8512
Sk C^ki^ehcSoti/ta/irt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per weekS 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
Jaargetijde van
Mgr. Aengenent z. g.
't Is al weer een jaar geleden, dat op ons
neerplonste de sedert enkele dagen niet
meer onverwachte tijding, dat Z. H. Exc.
Mgr Aegenent gestorven was.
Wij, Katholieken van het Bisdom Haar
lem, zijn onzen overleden Bisschop niet ver
geten en wij zullen Hem niet vergeten!
Banden van oprechte genegenheid worden
door den dood alléén niet verbroken! Door
de kennis van de onschatbaar-troostrijke
waarheid, die er ligt in de leer van de „ge
meenschap der heiligen", kunnen wij blij
ven leven met hen, die door den dood van
ons zijn gescheiden.
Vandaag, op het jaargetijde van Zijn
overlijden, willen wij ons heel levendig
voor den geest stellen Monseigneur Aenge
nent, zooals wij Hem zoo goed hebben ge
kend: den vol-krachtigen mensch, sterk en
stoer, uit wiens verschijning straalde de
bljjde levenslust, den overmoeiden en
geestdriftigen arbeider voor God en Zijn
Kerk.
En wij zouden Hem nu ook weer als 't
ware willen hooren in een van Zijn toe
spraken, vol van wijze leering en bezield
door vaderlijke liefde. Zijn grootste vreug
de de hem typeerende eigenschap
was: anderen blij te maken, te troosten, op
te beuren, op te heffen in het stralende licht
van zyn' eigen heilig-sterk Godsvertrou
wen.. En daarom schijnt 't ons niet verme
tel, om te veronderstellen, dat wü hande
len in Zijn geest, als wij Hem vandaag weer
tot onze lezers laten spreken de woorden
uit zijn laatsten Vastenbrief, die Hij heeft
geschreven, om zijn diocesanen te troosten
in het vele lijden van dezen tijd. Mon
seigneur Aengenent schreef dezen brief en
kele maanden vóór zijn eigen zwaar licha
melijk lijden, terwijl Hij misschien God
alleen weet 't reeds door veel ziele-
lijden werd gekweld.
Wij citeeren uit den bedoelden Vasten
brief:
„En tenslotte, beminde geloovigen, wil
den wij U herinneren aldus schreef de
ontslapen Kerkvorst dat ons leven hier
op aarde niets anders is dan een korte
doorgang naar het eeuwige leven, waar
eigenlijk onze bestemming gelegen is. Dan
vooral worden al onze beproevingen veel
lichter. Want het is juist de tegenspoed,
veel meer dan de voorspoed, die ons den
weg naar den hemel gemakkelijk maakt.
De Evangelist Lucas leert het zoo duide
lijk in de Handelingen der Apostelen, dat
wij zonder beproevingen den hemel niet
zullen beërven. „Door vele beproevingen,
zoo schrijft hij, moeten wij den hemel bin
nengaan". En de H. Paulus roemt het lij
den als het groote middel om de hemel-
sche heerlijkheid deelachtig te worden.
„Wij vertwijfelen niet, zoo schrijft hij,
want de tegenwoordige droefheid, die
slechts voorbijgaand en licht is, bewerkt
in ons een eeuwige, alles overtreffende
heerlijkheid". 'En hoe meer wij met ge
duld geleden hebben, des te grooter zal die
heerlijkheid zijn. Maar in elk geval zal die
heerlijkheid zoo groot zijn, dat dezelfde
Apostel uitroept: „Ik weet, dat het lijden
van dezen tijd niet in vergelijking kan ko
men met de toekomstige heerlijkheid, die
in ons geopenbaard zal worden".
„Defunctus adhuc loquitur" Gestorven
spreekt Monseigneur Aengenent nog tot
ons deze woorden van vaderlijken troost.
En wij wij willen nu. ook als 't ware
tot Hem spreken; wij willen Hem vandaag,
op het jaargetijde van Zijn overlijden, iets
zeggen. Namens al onze Katholieke le
zers, zijn vroegere diocesanen. En dat is
het volgende:
Veel kan ons, Katholieken, in dezen tijd
nog overkomen wij weten het niet. Maar
één zaak staat vast: wij zullen geen stap
afwijken van den weg, ons gewezen door
den, ons door Gods Voorzienigheid geschon
ken, vereerden en reeds zoo beminden
Opvolger van Mgr Aengenent op den Bis-
schoppelijken Troon van het Diocees Haar
lem wij zullen, wat er ook gebeure, a l
len blijven staan als één rondom
onzen Bisschop, mgr Huibers! Dit is ons
aller allerstelligst besluit. En als wij
God blijven bidden, dat Hij Zijn dienaar
Joannes voor eeuwig moge opnemen in het
gezelschap der apostolische priesters, dan
vragen wij tegelijkertijd, dat mgr Aenge
nent onze voorspraak zij bij God, om dit
ons besluit te bekrachtigen.
Zóó zullen wij waarachtig eeren de zali
ge nagedachtenis van Zijne Hoogwaardige
Excellentie Monseigneur Joannes Domini-
cus Joseph Aengenent.
AAN HET BISSCHOPSGRAF TE
OVERVEEN.
In de parochiekerk van Overveen werd
vanmorgen om half 8 door prof. A. M. A.
Vollaerts, dir. v. d. Vr. Jeugdbeweging voor
Kath. Actie, de Graal, een plechtige H. Mis
van Requiem opgedragen, waarbij assis
tentie verleenden rector J. v. Son, direc
teur der K. J. V., district Haarlem, als dia
ken en pater Wilderbeek O.E.S.A. als sub
diaken. De weleerw. heer F. Bank, secre
taris van 't bisdom, droeg tegelijkertijd een
H Mis op aan het zij-altaar. Tevoren had de
hoogeerw. pater H. Meuffels, provinciaal
der paters Lazaristen, een H. Mis opgedra
gen voor de zielerust van Mgr. Aengenent.
Bij dezen jaardienst was ook aanwezig
Z.H.Exc. Mgr. J. P. Huibers, verder het vol
tallig hoofdbestuur van de Graal. De kerk
was geheel gevuld met leden van de
Graal, K. J. V., Josephgezellen, K. J. M. V.,
leden van de Kath. dames- en heerensport
clubs etc.
Onder leiding van den heer Jos. dè
Klerk werden de Gregoriaansche Misge
zangen gezongen.
De bisschoppelijke grafkelder te Over
veen was den geheelen dag geopend en
talrijke geloovigen hebben van de gele
genheid gebruik gemaakt om het graf te
bezoeken.
Het was hier ook al yeer de jeugd, die
den geheelen dag de wacht betrok.
Rector H. v. Spanje, directeur der Dio
cesane K. J. V. en rector Th. v. d. Lugt, se
cretaris van het Mannelijk Jeugdwerk der
K. A. waren verhinderd en zijn later op
den dag bij het graf komen bidden.
DE BURGEROORLOG IN SPANJE.
Nationalisten verder opgerukt naar Madrid.
HENDAYE, 3 September (A.N.P.). Vol
gens mededeeling van het hoofdkwartier te
Valladolid, zijn de nationalisten er gisteren
ondanks een heftigen tegenstand der re-
geeringstroepen in geslaagd, met succes een
offensief tegen Madrid door te voeren en
over 25 K.M. op te rukken.
De regeeringstroepen hebben behalve een
hoeveelheid krijgstuig meer dan 400 dooden
en talrijke gevangenen verloren.
DE STRIJD TEGEN HET
BOLSJEWISME.
Wij veroorloven ons het volgend zeer
belangrijk en leerrijk artikel te ontleenen
aan de „Tijd".
Het verwijt van Mussert's kerk-paarde-
stal-brochure blijft nog heftig circuleeren
in de met de N.S.B. bevriende of geestver
wante kringen in het Duitsche nationaal-
socialisme. Ook daar blijft men lasterlijk
volhouden, dat de katholieken het vader
land aan de communisten overleveren.
Met name naar aanleiding van het
jongste herderlijk schrijven, dat pas in alle
katholieke Duitsche kerken en kapellen op
last van het Episcopaat werd voorgelezen
en dat niet in de Völk. Beobachter
werd afgedrukt lanceeren de propagan
disten van Rosenberg en de anti-paapsche
Dunkelmanner, die het niet zonder agitatie
kunnen stellen, den ouden achterklap tegen
de Kath. Kerk, die alleen op het voorbeeld
van het nationaal-socialisme eindelijk het
bolsjewisme zou gaan bestrijden.
Voor zoover het Nederland betreft heb
ben wij de nationaal-socialistische verzin
sels reeds uitvoerig weerlegd. In ons land
waren het Episcopaat de geestelijkheid en
de katholieke pers al lang in de bestrijding
van het bolsjewisme voorgegaan, toen de
heer Mussert zijn beweging nog niet be
gonnen was. Thans heeft Mgr. v. Galen,
de strijdbare bisschop van Munster pas
in de commissie van vijf benoemd om over
de rechtzinnige toepassing van het Con
cordaat te onderhandelen het lasterlijke
van de nat.-soc. verwijten ook in Duitsch-
land aangetoond.
„Zondagmorgen 30 Augustus legde ge
noemde bisschop, in aansluiting bij de voor
lezing van den gezamenlijken brief van dé
Duitsche Bisschoppen yan 20 Aug. 1936, in
den dom te Munster de volgende verkla
ring af:
„Dierbare diocesanen! Gaarne zou ik.nog
een kort woord willen voegen bij de publi
catie van dit ernstig herderlijk schrijven,
dat de gezamenlijke Duitsche Bisschopperi
in Fulda hebben goedgekeurd en aan u
hebben gericht. De „Nationalzeitung" te
Essen heeft reeds gisteren een telegram ge
publiceerd van haar Berlijnschen redacteur,
dat zich met dezen herderlijken brief bezig
houdt. Maar reeds de eerste alinea van dit
bericht bevat een onwaarheid, en mislei
ding van die lezers, die hun nieuwstijdingen
uitsluitend uit hun „Nationalzeitung" be
trekken. Ieder katholiek weet, welke mis
vorming van de waarheid het is, wanneer
de „Nationalzeitung" beweert, dat „het Va-
ticaan en het Episcopaat van de Katholieke
Kerk" terughoudendheid hebben beoefend
en dat nu pas deze terughoudendheid, op
grond van de gebeurtenissen in Spanje, ge
weken is voor een eenstemmige afwijzing
van het communisme, ja voor een oorlogs
verklaring aan het anti-christelijk gevaar.
Gij weet, dat de Pausen vanaf den tijd
van Leo XIII vóór 50 jaar, dus vanaf het
eerste begin der communistische propa
ganda, steeds opnieuw het socialisme en het
communisme als een dwaalleer vervloekt
en veroordeeld hebben, en dat de Bisschop
pen, ook de Duitsche Bisschoppen, telkens
opnieuw tegen de valsche leer van commu
nisme en socialisme hun waarschuwende
stem hebben verheven; dat b.v. de Fulda-
sche Bisschopsconferentie in de jaren 1921,
1924 en andermaal in 1931, derhalve in een
tijd, toen het Duitsche Rijk geregeerd werd
door een parlement, dat, op basis van alge
meen kiesrecht door het Duitsche volk ge
kozen, in meerderheid uit socialisten en
communisten bestond, openlijk en vrijmoe
dig het reeds vroeger telkens opnieuw ver
kondigde standpunt van de Kerk herhaald
heeft, het het voor katholieken ongeoor
loofd en zonde is, zich vrijwillig aan te slui
ten bij socialistische en communistische
partijen, vakorganisaties en vereenigingen,
hun vergaderingen te bezoeken, hun pers te
steunen.
En evenals vroeger, heeft ook tot op
heden toe de H. Vader telkens opnieuw het
communisme en het bolsjewisme als het
vreeselijkste gevaar voor het christendom
en de christelijke cultuur, voor den vrede
van de wereld gebrandmerkt, en tot waak
zaamheid en afweer opgeroepen.
Op het Pinksterfeest van dit jaar, 31 Mei
1936, was ik zelf oog- en oorgetuige, hoe de
grijze Paus Pius XI voor een geweldige
pelgrimsschare uit de geheele wereld, in een
zeer ernstige toespraak van meer dan 50
minuten op het bolsjewistische wereldge
vaar wees en de volkeren bezwoer, tegen
het opheil op' te treden, voordat het de
christelijke cultuurwereld in brand steekt,
zooals nu in Spanje gebeurt. Maar over dat
alles hebben de Duitsche kranten in de
laatste jaren bijna niets geschreven, mis
schien niet mogen schrijven.
En zoo heeft een officieel partijblad „Das
schwarze Korps" het nog voor 14 dagen
aangedurfd, op lasterlijke wijze den H. Va
der plichtvergeten stilzwijgen ten opzichte
van de gruwelen van het bolsjewisme te
verwijten.
Zoo heeft het officieele strijdblad van
de Hitier Jugend zich nog op den 22en Aug.
1936 aangematigd, om de onervaren jeugd,
die dit blad leest, wijs te maken, dat de
Duitsche Bisschoppen op laakbare wijze na
lieten, met deze communistische en anar
chistische bloedheerschappij voor oogen,
het „geweten van de wereld" wakker te
schudden.
Maar die jonge lieden, die dit blad schrij
ven en uitgeven, zijn waarschijnlijk nog te
jong, om uit eigen ervaring den sinds tien
tallen van jaren door de Kerk tegen socia
lisme en communisme gevoerden strijd te
kennen, en waargenomen te hebben, dat
juist in het katholieke volksdeel, speciaal
door het verdienstelijk werken van de nu
onschuldig vervolgde katholieke arbeiders-
en gezellen vereenigingen, de communisti
sche propaganda het minste succes heeft
gehad. Deze jonge lieden zijn ook blijkbaar
te groen, te wijsneuzig en geblaseerd, om
de behoefte te gevoelen, eerst eens de ge
schiedenis van de laatste 50 jaren uit on
partijdige bronnen te bestudeeren voordat
ze hun jeugdige lezers met gewaagde be
weringen overstelpen en beïnvloeden. Als
dit vermoeden niet juist was, zou dit or
gaan, de Hitier Jugend, nu de eerlijkheid
moeten hebben, het zoo even voorgelezen
herderlijk schrijven, waar het zelf om ge
roepen heeft, letterlijk aan zijn jeugdige
lezers mede te deelen. Als het overigens
waar is, wat telkens opnieuw beweerd
wordt, dat het communisme vanaf 1933
totaal overwonnen en uitgeroeid is, waar
om moeten dan Duitsche Bisschoppen in
herderlijke brieven voor Duitsche katho
lieken waarschuwen tegen dwaalleeringen
en gevaren, die in Duitschland al lang on
derdrukt zijn.
Dit vooropgesteld om de waarheid recht
te laten wedervaren, moet ik hier dank
baar erkennen, dat de „Nationalzeitung"
van Essen in haar nummer 237 van 28 Aug.
een zij het ook verkorte inhoudsopgave van
den herderlijken brief van heden geeft,
zelfs met enkele woordelijke citaten, en
met bijval de „duidelijke taal" van den her
derlijken brief begroet. Daar deze passa
ges wel niet zonder verlof van de Rijks-
regeering en slechts met toestemming van
de leiding der Geheime Staatspolitie gepu
bliceerd konden worden, spreek ik de ver
wachting uit, dat van deze zijde aan de ver
spreiding van den zoo even voorgelezen
herderlijken brief geen bezwaren in den
weg worden gelegd, en dat de publicatie er
van in de kranten en kerkelijke bladen
niet bemoeilijkt wordt, en ook niet verhin
derd wordt voor ons Kirchenblatt van
Munster, dat het voorrecht heeft van de
Geheime Staatspolitie onder preventieve
censuur te staan. Daar in strijd met den
duidelijken tekst van het Rijksconcordaat
in de laatste jaren zulke publicatie telkens
opnieuw onmogelijk gemaakt werd, heb ik
den herderlijken brief in den vorm van een
kleine brochure laten drukken.
Onder deze omstandigheden zult u zich
met mij er over verwonderen, dat de Ge
heime Staatspolitie in Münster gisteren het
restant van de gedrukte exemplaren van
dezen herderlijken brief in de drukkerij in
beslag genomen en geconfiskeerd heeft".
Nadat de bovenstaande bisschoppelijke
verklaring, waarvoor wij in het bijzonder
aan Volk en Vaderland de aandacht ver
zoeken in den dom te Münster was voor
gelezen, heeft Mgr. v. Galen zich naar
Kevelaer begeven, waar hij bij de genade
kapel, waar duizenden pelgrims waren
saamgestroomd, de huichelachtige propa
ganda weerlegde, die nationaal-socialisti
sche Dunkelmanner trachten te slaan uit
een paar foutieve berichten in de Osserva-
tore Romano en andere buitenlandsche
kranten.
Gelijk men zich herinnert, is ook hier
te lande de onjuiste mededeeling in de ka
tholieke pers verspreid ook ons blad
nam het op, doch kon het uit betrouwbaar
der bron ingelicht, onmiddellijk tegenspre
ken dat het bij een bisschoppelijk bezoek
tot een anti-kerkelijke demonstratie te
Kevelaer zou zijn gekomen. Mgr. v. Galen
verklaarde thans:
„Ik ben weliswaar reeds twee keer in
dit jaar, in Maart en in Juni, voor een
kort bezoek hier in Kevelaer geweest, maar
slechts heel privatim en bijna onopge
merkt. Bij geen van deze beide bezoeken
heeft hier een openlijke demonstratie, wel
ke dan ook, plaats gevonden; derhalve
kon ook geen demonstratie van dien aard
door ondersdenkenden verstoord worden.
Ik betreur het buitengewoon erg; dat
kranten van het buitenland of ook Duit-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De nationalisten hebben succes in hel
Noorden. La Puncha ingenomen; het fori
San Marcial stormenderhand veroverd. De
val van Iron wordt verwacht (2de blad).
Wordt het Fransche bagno afgeschaft?
(2de blad).
Roemenië handhaaft zijn buitenlandsche
politiek (2de blad).
BINNENLAND.
De Katholiek-georganiseerde jeugd her
denkt Z. H. Exc. Mgr. Aengenent z.g. (1ste
blad).
sche kranten onware berichten publicee-
ren.
Daar de Duitsche kranten verhinderd
worden, over katholieke feesten en plech
tigheden, ook over beperkingen en ver
storingen daarvan door ingrijpen van bui
ten (zooals bijv. in Munster bij de „groo
te processie" en bij de „Liboriusviering"
in Paderborn) uitvoerige en waarheidsge
trouwe verslagen te geven, lcopen de ka
tholieken in het buitenland helaas inder
daad groote kans, door onware of ver
minkte berichten die misschien hier of
daar, bij wijze van gerucht van mond tót
mond over de grenzen komen, misleid te
worden. Zo: is het helaas dezen keer ge
beurd.
En nu is ook de leiding van den Vati-
caanschen zender het slachtoffer gewor
den van deze dwaling. Ik heb het niet zelf
gehoord, maar geloofwaardige oorgetuigen
hebben het mij verteld, dat de Vaticaan-
sche zender op Vrijdag 21 Augustus des
avond in de „Deutsche Stunde" het be
richt van de buitenlandsche kranten over
een jeugddemonstratie in Kevelaer, en
over de verstoring daarvan door anders
denkenden heeft doorgegeven. Dat is te
betreuren; de leiding van den zender, die
immers bij het volledig in gebreke blijven
der Duitsche pers in zake waarheidsge
trouwe berichten over katholieke aange
legenheden en gebeurtenissen, bijna uitslui
tend op het gebruik van indirecte bericht
geving is aangewezen, heeft waarschijn
lijk verondersteld, dat de buitenlandsche
couranten, welke dit bericht het eerst heb
ben gebracht, niet zonder volkomen be
trouwbare informaties omtrent het feitelijk
gebeurde, daarover hebben geschreven. En
daarin heeft hij zich ditmaal vergist.
Zeker, als zoo iets voorkomt, behoeven
we dat niet zoo tragisch op te vatten.
Dwalen is menschelijk.
Pas enkele weken geleden heb ik in
Duitsche kranten werkelijk hondsachtig-
gemeene aanvallen en verguizingen van
den H. Vader en van de katholieken gele
zen, omdat de Osservatore Romano bij de
bespreking van een Duitsche film zich zou
vergist hebben, toen hij schreef, dat de
film in Duitschland was ontstaan, terwijl
hij feitelijk in Weenen zou uitgekomen
zijn,
En of een film in Berlijn of in Weenen
gedraaid werd, is geen vraag van geloofs-
en zedeleer; en of in Kevelaer een jeugd
demonstratie voor den Bisschop door
kwaadwillige verstoring werd onderbro
ken, is geen vraag van geloofs- en zede-
leer. Zelfs al zou de H. Vader persoonlijk,
door valsche berichtgeving misleid, daar
over een onjuiste meening hebben en
deze uiten, dan zou dat met de kerkelijke
onfeilbaarheid nog niets te' maken heb
ben. Nog veel minder heeft het daarmee
iets te maken, wanneer de redacteur van
de Osservatore Romano of de spr. van den
Vaticaanschen zender eens dezelfde fout
begaat, die in Duitsche kranten en bij den
Duitschen zender ontelbare malen voor
komt; dat een onjuist nieuwsbericht wordt
verbreid of een voorval onjuist wordt voor
gesteld (Gelach).
Gij allen weet dat, Ik zeg dat niet voor
u, maar voor degenen, die misschien, zoo
als onlangs in het zoo even aangehaalde
geval van de Osservatore Romano, het
ook ditmaal zouden wagen, in een vergis
sing van den Vaticaanschen zender aanlei
ding te vinden, om tegen de katholieke
leer van de onfeilbaarheid van den Paus
op lasterlijke en hatelijke wijze los te
trekken, en daarmede niet alleen onze H.
Kerk en haar eerbiedwaardige Opper
hoofd, maar ook ons, Duitsche Katholie
ken, te hoonen en op de gemeenste wijze
te beleedigen. Ik hoop, dat dat niet meer
voorkomt. En als het een of ander Hetz-
orgaan het zou wagen, dan verwachten wij
dat onze regeering, die toch de gezamen
lijke Duitsche pers beheerscht (gelach),
dat niet zal dulden maar het zal bestraf
fen, en dat zij onze godsdienstige overtui
ging en de eer van den H. Vader, dien
niemand kan beschimpen zonder ons, Duit
sche Katholieken, te krenken en te belee
digen, in bescherming za] nemen".
