STADS
NIEUWS
27 ste Jaargang
DINSDAG 1 SEPTEMBER 1936
No. 8510
Sk £cld^clve(Eoii^<Mil:
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
G w o n e Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
V Partijen-staat of partij-staat
Het is inderdaad bon ton geworden, mo
de, napraiterij aldus „De R.K. Staats
partij" om politieke pairtijen als iets
minderwaardigs te beschouwen, om alle
partijpolitiek als onedel te brandmerken.
Inderdaad, in de, zoowel op maatschap
pelijk als op godsdienstig gebied, meest
verschillende kringen treft men deze
geestesgesteldheid aan. Of liever: deze
overgenomen en nagepnaten „eisch van den
dag"; want uit een echte, een diepe gees
tesgesteldheid komt deze opvatting,
gelukkig, bij velen van de hier bedoelden
niet voort!
De Nederlander is niet van zulk
een geestesgesteldheid, dat hij er echt
naar verlangd, om het nu één man, één
partij in den Staat eens zonder critiek en
tegenspraak te laten vertellen en uitma
ken!
En in 't bijzonder kan de Nedeflandsche
Katholiek niet naar zoo'n één-partij-
staat verlangen.
Wij hebben dit al herhaaldelijk betoogd.
En nu willen wij hier vandaag citeeren het
slot van een interessant artikel van mr dr J.
Beuns S. J.in de Augustus-aflevering van het
tijdschrift „Studiën". De bedoelde studie
van dezen gezaghebbenden schrijver is ge
wijd aan het onderwerp: „Partijen-staat of
Partij-staat". De conclusie van den schrij
ver luidt:
„De partij en-staat is een hoogere politie
ke vorm dan de één-partij-staat. Een par
tijen-staat veronderstelt bij het overgroote
deel des volks rijpheid van oordeel om over
eigen lot te beslissen. Blijkt, dat velen, ge
leid door ongezonde instincten, partijen met
een destructief doel vormen, dan is het de
plicht der constructieve partijen het gel
dende positieve staatsrecht zóó te wijzigen,
dat deze partijen worden vernietigd. Is de
partij-vorming voor een deel ontaard in een
belangen-vertegen woordiging, dan moeten
middelen worden gezocht, die den invloed
van de partijen op de wetgeving beperken
en het gezag in den Staat versterken. Mis
sen de leiding gevende partijen daartoe de
noodige energie, dan is het volk, zelfs in
zijn beste lagen, politiek en dus ook cultu
reel op het hellend vlak der degeneratie.
Dan is de baan vTij voor hen, die, voorge
vend beter te zullen besturen, zich dicta
toriale macht willen aanmatigen. Deze
macht zou gedurende korten tijd dragelijk
kunnen regeeren, maar de geschiedenis be
wijst, dat elke absolute macht spoedig ty-
ranniek wordt. Indien een volk ondanks
alles in zijn diepste wezen gezond is geble
ven, al heeft het in goede diagen de weelde
van politieke vrijheid niet kunnen dragen,
dan zal het vroeg of laat revolutionair wor
den en opnieuw zijn heersdhzuchtige mees
ters van zich schudden.
Dit experiment blijve onze gemeenschap
bespaard. Op de partijen, die door hooge
beginselen worden gedragen en die de
macht nog in handen hebben, rust de zware
plicht, om het democratische parlementaire
regiem tegen zijn belagers te durven ver
dedigen, door zelf tot den aanval over te
gaan".
Aldus pater Beuns.
Aan hen, die zich niet geheel vrij moch
ten gevoelen van de autoritaire of totali
taire koorts, ter overdenking aanbevolen!
DE MIJNRAMP TE BOCHUM.
Vijf-en-twintig dooden.
BOCHUM, 1 September. (A. N. P.). Bij
de ontploffing in de mijn „Vereinigte
praesident", te Bochum zijn volgens de
laatste opgave 25 mijnwerkers gedood en
18 gewond. Bovendien worden nog 2 ar
beiders vermist.
De XIVs Missiologische
Week van Leuven.
LEUVEN, 29 Aug..
Wat is er eigenlijk ontzettend veel te ver
tellen van zoo'n missiologische week en wat
zou men goed doen daar in grooten getale
te verschijnen.
De mededeeling van mgr. Cuvivier „La
Soncellerie et la Kindoki" (Kindoki is een
verschijnsel van betoovering) was uiterst
leerzaam, maar de lezing van Père Quirin
O. M. Cap. over de tooverij in den Pundjab
(Engelsch Indië) moet een voorbeeld ge
noemd worden.
Niet te lang, duidelijk en onderhoudend
voorgedragen, eenvoudig en overzichtelijk
van opbouw.
Uit dit land bij uitstek 't land van too
verij wist pater Quirin geen enkel voor
beeld aan te halen van duidelijk bewijsbare
duivels-invloed..
Eigenaardig in den Pundjab is bovendien
nog dit, dat de toovenarij geenszins een bui
tengemeen groot obstakel dient geacht te
worden voor de missie, hetgeen elders, voor
al in Midden-Afrika vaak het geval is.
De toovenaars weten wel dat het kleine
getal christenen onder de millioenen Hin-
doe's en Moslims zoo weinig beteekenen,
dat zij aan hun invloed niet merkbaar af
breuk doen door zich te bekeeren. Men zou
kunnen zegggen: de giften van 't Indische
Volk aan den toovenaar zijn zóó overvloe
dig, dat hij ten opzichte van die paar chris
tenen kan denken: „Aan een boom zoo vol
geladen, mis ik een, twee pruimpjes niet."
De middagconferentie was gewijd aan een
van diepen pastoralen ijver en liefde getui
gend schrijven van Monseigneur De Clercq-
uit Midden-Afrika die in de tooverij hèt
groote kwaad en hèt groote beletsel zag
voor spoedige evangelisatie.
Er was nog een lezing van Pater Zuuren,
ook boven de Moerdijk alom bekend, even
als hier in Vlaanderen om zijn smakelijke
verteltrant.
Rest ons nog te vermelden een amusante
bespreking door prof Gessier uit Antwerpen
van een kort middeleeuwsch heksengedicht.
Doch genoeg, het zal er nu wel duidelijk
zijn, dat we hier hard werken. Dit voor
oogen houdende moogt u gerust vernemen,
dat zij hier ook zóó'n prachtig mooi stad
huis hebben, dat iedereen ook ik dus, er wat
tijd aangeeft om dat eens nader te bekijken.
Direct de grobte voorzaal al spreekt van een
voornaamheid, die verder overal is op te
merken. De beide ontvangzalen,» de eerste
in Louis XV en de tweede in Louis XIV stijl
zijn gesierd met fraaie schilderijen.
De Leuvenaars zijn trotsch op hun stad
huis ,,'t mooiste van heel 't land; ja, daar
staan ze altijd allemaal naar te kijken". En
als je dan de eerste keer dat je er naar toe
wilt de weg vraagt, kan 't gebeuren, zooals
't mij overkwam dat die willekeurige man
of vrouw in zijn furore schiet en een stort
vloed van woorden over je uitstort over
„die weelderigheid, uitbundigheid, juwee-
lenschoonheid dezer gotische pracht". Ik
heb maar gezegd: Mijnheer, u maakt me zoo
mieusgierig, dat ik niet langer blijven kan.
Adieu en merci beaucoup. Dus als u naar
Leuven komt, dan 'alle naar het stadhuis.
En let dan op de fijne beeldjes boven de 2
deuren, dan ziet ge daar de kunsterhand
van den geest, die dit bouwwerk schiep:
Maria met het Kindje en Sint Jozef!
P. G.
Stadhuis te Leuven.
De viering van
Koninginne-verjaardag
DE MIDDAGFEESTEN OP HET
SCHUTTERSVELD.
De vereeniging „Koninginnedag" had
wederom voor de middagfeesten, welke
op het Schuttersveld plaats hadden, zorg
gedragen. Voor deze feesten had het be
stuur iets nieuws geprobeerd. In plaats
van een feest door de kinderen, zooals
andere jaren door middel van allerlei
kinderspelen, was het nu een feest voor
de kinderen met een programma, waar
van ook de groöten zouden kunnen genie
ten. Dat deze proef ten volle geslaagd is
wagen wij te betwijfelen.
Vooreerst was het de organisatie op het
terrein, welke niet in alle onderdeelen
klopte. Reeds vóór den aanvang werd
door het publiek het afgezette gedeelte
bestormd en werden de aldaar staande
stoelen bezet, zoodat van de autoriteiten,
die later arriveerden, zich verschillenden
eenigen tijd met een staanplaats moesten
vergenoegen. Later toen het openlucht
variété-programma een aanvang zou ne
men en het talrijke publiek dichter bij
het groote podium moest komen, bleek de
afzetting eveneens niet deugdelijk ge
noeg. Met de leiders der padvinders, die
een gedeelte van het programma op keu
rige wijze verzorgden, was overeengeko
men, dat zij een cordon zouden vormen.
Doch tegen de opdringende menigte was
hun aantal te klein ende padvinders
zelf te klein, zoodat de politie eraan te
pas moest komen om orde te scheppen.
Ook voor het bestuur, dat op de diensten
van een groote aantal padvinders gere
kend had, was dit een groote teleurstel
ling. Wat het programma zelf betreft was
er nog een teleurstelling voor het bestuur.
Nadat het Schuttersveld in den aanvang
door de bevoegde instanties voor het da
len van de auto-giro het eerste num
mer van het programma was goedge
keurd, kwam slechts eenige dagen voor
het feest de mededeeling van het departe
ment van Waterstaat, dat geen toestem
ming kon worden verleend tot landing
van het auto-girovliegtuig. Daardoor ver
loor deze interessante demonstratie zeer
veel aan aantrekkelijkheid, maar toch kan
gezegd worden, dat het publiek hiervan
zeer heeft genoten. Reeds bij de aan
komst van de optocht op het terrein ronk
te de machtige autogiro reeds boven het
Schuttersveld. Het beschreefr er groote
kringen, het stond bijna stil ih de lucht,
het scheerde over het veld en het gaf ruim
een half uur lang zeer interessante demon
straties om ten slotte na een afscheids
groet weer te vertrekken. Dit was ondanks
het verbod om te dalen een zeer interes
sant gedeelte van het programma.
Zooals reeds gezegd, werd vooraf vanaf
de Kaasmarkt een tocht door de stad ge
maakt, welke veel belangstelling had. Mu
ziek, een vaandeldrager te paard, twee
rijtuigen met bestuursleden en een groot
aantal padvinders met hun stampende
stokken trokken door de stad naar het
Schuttersveld, waar duizenden aanwezig
waren.
De middag werd bijgewoond door tal
van autoriteiten, w.o. we o.a. opmerkten
den burgemeester en mevr. v. d. Sande
BakhuyzenGericke, den heer P. E. Briët,
lid der Eerste Kamer, de heer J. Baak
Jzn., inspecteur van het L. O. iin de in
spectie Leiden, mr. Nord Thomson, voor
zitter van decontact-commissie der na
tionale vereenigingen, ds. H. Thomas,
voorzitter der Leidsche Chr. Oranje-ver-
eeniging, den heer W. v. d. Laan, voorzit
ter der 3 October-vereeniging, mr. P. A.
Pijnacker Hordijk, dijkgraaf van Rijnland,
den heer P. C. Labrijn, oud-voorzitter der
vereeniging, rector L. Reune, den heer F.
G. Rosier en veel anderen.
Na de demonstratie met het auto giro
vliegtuig nam de voorzitter van „Konin
ginnedag" mr. A. J. Romijn het woord.
Deze heette de autoriteiten welkom en
bracht dank aan de medewerkenden voor
dezen middag. Vooral de jongeren onder
de aanwezigen wees spr. er daarna op dat
onze Koningin zóó één is met haar volk
in "vreugde en smart, dat wij haar met
recht onze Landsmoeder kunnen noemen.
Wij eeren Haar niet plichtmatig, maar uit
oprechte liefde. Wij zijn haar groote dank
baarheid verschuldigd en moeten daar
aan op een dag als heden ondubbelzinnig
uiting geven.
Hierna yolgde het tweede en zeer mooie
gedeelte van het programma: de groote
padvindersdemonstratie door padvinders
van alle Leidsche groepen der N. P. V.
Het kampwerk van de jongens met het op
zetten der tenten en de bouw van een uit
kijktoren was keurig. Het vendelzwaaien
EEN TOREN VAN STOKKEN EN TOU
WEN bouwden de padvinders gistermid
dag op het Schuttersveld als een der vele
padvindersdemonstraties, welke een ge
deelte van het „Koninginnedag"-program-
ma vormden.
had groot succes evenals het rope-spin-
ning, waarin een aantal jongens zeer veel
vaardigheid toonde. De tumbling-num-
mers vormden een groote attractie en ook
de kampsspelen werden met groote aan
dacht gevolgd. De demonstratie duurde
ruim een uur, maar zij was zoo afwisse
lend, dat niemand zich er bij heeft ver
veeld.
Ten-slotte werd er op het groote po
dium, dat aan een zijde van het Schutters
veld was opgeslagen een variété-open
luchtprogramma gegeven onder leiding
van den heer Theo Bouwmeester. Hierin
werd acrobatiek, meestal komische acro
batiek ten beste gegeven, zoodat vooral de
kinderen zich hierbij kostelijk amuseer
den. Allerlei clowns vertoonden hun pot
sierlijke grappen, er was een komische
koorddanser en andere acrobaten en voor
al voor de kinderen was dit wel zeer ver
makelijk.
Eén bezwaar hebben wij tegen deze ar-
tistenprogramma's en dat is, dat men zoo
moeilijk in alle opzichten geheel binnen de
perken blijft. Er komt bij deze artisten
dikwijls zoo gemakkelijk iets om den hoek
kijken, wat men liever niet zag, vooral
niet op een feestdag als deze. Maar be
houdens eenige kleine stoornissen, die wij
reeds memoreerden, is er door zeer velen
goed feest gevierd en zal men toch vol
daan huiswaarts zijn gekeerd.
Vermelden wij ten slotte nog, dat het
gesprokene door middel van loudspeakers
overal op het terrein hoorbaar en dat door
deze loudspeakers in afwisseling met het
Leidsche Christelijke Harmoniegezelschap
tevens vroolijke muziek ten gehoore werd
gebracht. Dit alles werd op uitmuntende
wijze verzorgd door de firma van Re-
mundt.
Leidsche Chr. Oranjevereniging.
De Leidsche Christelijke Oranjevereni
ging hield gisteravond in de Stadsgehoor
zaal een prachtig geslaagde feestavond.
De zaal was geheel gevuld en .verschillen
de autoriteiten, w.o. de burgemeester en
mevr. v. d. Sande BakhuyzenGericke,
alsmede de voorzitter der 3 Octoberver-
eeniging, de heer W. v. d. Laan en de
voorzitter van de vereeniging „Koningin
nedag", mr. A. J. Romijn, woonden den
avond bij. De voorzitter, ds. H. Thomas,
deed in zijn openingswoord een beroep op
alle vaderlanders, hetzij Roomsch of Pro
testant om zich gemeenschappelijk te
weer te stellen tegen de gevaren die ons
land en ons Vorstenhuis bedreigen.
De Timdelerclub voerde een historisch
spel „Het Geuzen-alarm" op, waarin het
oproerige jaar 1566 in beeld werd ge
bracht, toen het volk door fanatici ver-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De strijd In Spanje woedt thans weei
aan alle fronten. (2de blad).
De Nederlandsche kolonie te Madrid viert
Koninginne-dag .(2de blad).
Mijnongeluk te Bochum eischt 20 doo
den. (Buitenl. Berichten 2de blad).
BINNENLAND.
De Woningraad adresseert over de wij
ziging van de steunregeling. (2de blad).
Op de Eierlandsche gronden is gisteren
een Engelsch motorjacht in zwaar weer
geraakt. (Gem. Ber., 3de blad).
Twee personen aangehouden in verband
met een overval op een geldauto te Rot
terdam. (Gem. Ber., 3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Nieuw Ned. record van Engelman op de
2 Eng. mijl snelwandelen. (3de blad).
Het driedaagsch tennistournooi te Noord-
wijk door de Engelschen met 103 ge
wonnen. (3de blad).
De wereld
in vogelvlucht
De strijd is weer flink aan den gang in
Spanje. Bij Irun is een pauze ingetreden;
de nationalisten hadden Zondag gedreigd,
dat zij Maandag de stad zouden verwoes
ten, als zij zich niet had overgegeven, en
dat dreigement heeft een uittocht van alle
vrouwen, en kinderen uit de stad tenge
volge gehad. Het verwachte bombardement
is evenwel uitgebleven. De aanval schijnt
zich intusschen verplaatst te hebben naar
San Sebastian. Ook bij Huesca, waar de
regeeringstroepen successen melden, en in
den Guadaramma wordt weer gevochten.
In dit laatste gebergte melden beide par
tijen overwinningen. In het Zuiden is Ma
laga het voorwerp van een nationalisti-
schen aanval. Over het geheel genomen
krijgt men den indruk, dat de nationalis
ten iets sterker zijn dan de roode militie-
troepen en dat zij langzaam veld winnen,
hoewel doorslaggevende successen niet ge
meld kunnen worden. Zij zijn evenwel op
de meeste fronten in den aanval en dat is
voor hen een gunstig teeken.
Te Madrid schijnt het ook te gaan span
nen. Reeds zijn er bommen geworpen op
de Spaansche hoofdstad en volgens de be
richten van hen, die een goed heenkomen
gezocht en gevonden hebben, ziet het er
allesbehalve prettig uit. Het is derhalve
wel eenigszins verwonderlijk, dat de Ne-
derlandsche kolonie te Madrid nog den
moed heeft gevonden om Koninginnedag
te vieren. Zij hebben daarbij het verschil
tusschen de Nederlandsche en de Spaan
sche toestanden kunnen overwegen en
waardeering gevoeld voor ons kleine
landje.
Wat de verwijdering van minister Ti-
toelescoe uit de Roemeensche regeering
betreft, daaromtrent verkeert men nog
steeds in het onzekere.
Men verdiept zich in allerlei gissingen
over de motieven tot deze bruuske verwij
dering; in het bijzonder is Frankrijk be
ducht voor e^n meer Duitsche oriëntee
ring van de Roemeensche buitenlandsche
politiek.
blind zich liet verleiden tot den beelden
storm. Scherp werd- deze handelwijze in
het stuk veroordeeld en het ideaal van
Vader Willem gehuldigd: langs den weg
van het recht vrijheid voor allen. Het spel
werd keurig gespeeld en had groot succes.
Het muziekgezelschap ,,Symphonia" onder
leiding van den heer Plu verzorgde het
muzikale gedeelte van den avond.
Door het bestuur der 3 Octoberver-
eeniging is nog het volgende telegram aan
H. M. de Koningin gezonden:
Het Bestuur der 3 October-Vereeniging
te Leiden biedt Uwe Majesteit ter gele
genheid van Haren verjaardag zijne beste
gelukwenschen aan en betuigt Uwe Ma
jesteit zijne eerbiedige hulde.
W. VAN DER LAAN, Voorzitter.
W. WICHERS ROLLANDET,
Secretaris.
