ZATERDAG 21 MAART 1936 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN 27ste Jaargang No. 8374 £cidaeli£(Boti/fca/Mt DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling: Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal Franco per post 2.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent. TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 D GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be- betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en verkoop: 0.50 Dit nummer bestaat uit vijf bladen, w.o. geïllustreerd Zondagsblad. De opheffing van het Nationaal Crisiscomité Wij betreuren het, dat het Nationaal Cri- siscomité met 1 Mei zal worden opgeheven. Men weet, dat de steun, door het Natio naal Crisiscomité verstrekt, gesplitst is in A-steun: steun in natura, crediet-steun en eenmalige ondersteuning in geld, en B- steun: steun om te voorzien in de steeds nijpender behoefte aan kleeding en schoei sel, dekking en tekort aan huisraad in den ruims ten zin. Practisch is de onderscheiding tus- schen A- en B-steun aldus: De B-steun, bedoeld als een aanvulling van den steun aan ondersteunde werkloo- zen, geschiedt op vastgestelde tijden via de organisaties. De A-steun was ten slotte het eigenlijk werk van het Nationaal Crisis comité, dat geschiedde door 'eigen helpers en helpsters, die alle gevallen strikt indi vidueel behandelen! De taak van het Nationaal Crisiscomité zal na 1 Mei moeten worden overgenomen door andere instellingen. Men was van oor deel, dat de crisis-toestand als zoodanig niet meer bestaat en een „normale" toestand is geworden, zoodat dus de hulpbehoevenden zijn aangewezen op de „gewone" instellin gen, welke er voor dat doel zijn. Theoretisch is er helaas! wel wat voor deze redeneering te zeggen. Maar practisch is zij, ons inziens, verwer pelijk. Practisch d.wz. als we bezien Alle omstandigheden van de practijk. De practijk is zóó, dat er in dezen tijd velen hulpbehoevend zijn, die nu eenmaal vallen buiten de normale liefdadigheids instellingen; dat er in dezen tijd zich vele gevallen voordoen, die heel veel beter kun nen worden bezien door particuliere hel pers van het Nationaal Crisiscomité, dan door met alle respect overigens voor deze personen ambtenaren van Overheids instituten. Al duurt de crisis reeds lang, en, al zou deze nog lang aanhouden, vele slachtoffers ervan kunnen en mogen niet worden be schouwd en behandeld als „armlastigen". Dat is verkeerd en verboden uit verschil lende overwegingen; afgezien zelfs van de ook redelijke! motieven van kiesch- heid en fijngevoeligheid. Wij hopen, dat de Overheid een weg vindt, om de leemte, ontstaan door de op heffing van het Nationaal Crisiscomité, aan te vullen. Wij zijn het volkomen eens met wat de „Volkskrant" schreef: „Wat moet er nu na de opheffing van het Nationaal Crisiscomité gebeuren, want het ligt voor de hand dat de nood, door het comité in de afgeloopen jaren gelenigd, blijft bestaan, feitelijk met den dag grooter en ernstiger afmetingen aanneemt. Daarom, al moge van den eenen kant ver klaarbaar zijn, dat men niet een instelling meende te kunnen handhaven, die voor een tijdelijke en buitengewone nood was bere kend, van den anderen kant is deze of ge lijksoortige instelling te harder noodig naar mate de nood zienderoogen klimt en het aantal slachtoffers werkloozen, maar niet alleen werkloozen stijgt. Om deze reden is te betreuren dat het Nationaal Crisiscomité verdwijnt, wijl, daar gelaten wat tot zijn vervanging in de plaats komt, beduchtheid niet is uitgesloten dat de steun aan het Nationaal Crisiscomité ver strekt door het publiek dit begrip in de ruimste zin opgevat: van de koningin tot den meest bescheiden bijdrager aan de col lecte zal verminderen, zoo ze al niet ge vaar loopt te verdwijnen". mr- Zij, die zich vanaf heden abonneeren op „De Leidsche Courant" ontvangen de num mers tot 1 April a s. gratis. V Een vergelijking In „Onze Vaan" (het blad van de K. D. P.) lezen we: In Leidschendam heeft een zekere meneer An. de Gruyter een politieke lofrede gehouden op de R. K. Staats partij, voor de St. Josephsgezellenver. Hij zeide onder meer andere non sens, dat de R. K. S. P. „de vrije Kath. pers en de K. R. O." had tot stand ge bracht! Zulke redenaars stuurt de R. K. S. P. op de Roomsche jonge mannen af. Nonsens. Nonsens is, als men wil ontkennen, dat de vrijheid'en rechten, die de katholieken in ons land bezitten, mede te danken zijn aan den invloed, direct en indirect, van hun eenheid op politiek ter rein, van den invloed der R. K. Staats- p a r t ij. Nonsens is, als men wil ontkennen, dat bij verscheuring van die eenheid het ge vaar, om die vrijheid en rechten te ver liezen, heel groot is. Dit te beweren, was klaarblijkelijk de bedoeling van den spreker te Leidschen dam. Wij lezen in de Katholieke Radiogids van 21 Maart, dat de „Federatie van zieken" in Frankrijk aan den minister heeft verzocht, om radio-uitzendingen van de H. Mis toe te staan. Er waren 9075 brie ven van Fransche zieken, die dit verzoek steunden. De minister heeft geantwoord, dat ver zoek goedgunstig te willen overwegen Stel hiertegenover de vrijheid van de katholieke radio in ons land.... Niemand kan loochenen wij herhalen het dat de sterkte der katholieken op politiek ter rein, dat f e i t e 1 ij k de R. K. Staatspartij tot het verkrijgen en behouden van die vrijheid van practische beteekenis is ge weest! WAT IS MODERNE BOUWSTIJL De Hollandsche baksteen door A. J. KROPHOLLER „Ieder beschaafd mensoh behoort zich een oordeel te vormen over stijl; hij doet het ook, maar durft het dikwijls niet te uiten". Jhr. .Mr. van Berensteijn in den Haagschen Raad. Elke bouwtrant is nog geen stijl. Hier voor moet een zekere innerlijke waarde er aan kunnen worden toegeschreven. Mo derne bouwstijl zou moeten beteekenen een bouwtrant waarin de geestelijke waar de van dezen tijd zich afspiegelt. Waarin bestaat deze? Een zeer moeilijke vraag, die zeker in verschillende landen anders zou worden beantwoord. Voor ons zou dit misschien luiden: in het zoeken naar een broederschap tusschen de menschen; als gevolg waarvan men zich beperkingen wil opleggen: Vermijding van bijzondere weelde eenerzijds om bijzonde ren nood anderzijds te voorkomen. Hetgeen zou leiden tot soberheid in den bouwtrant. In ons land bestaat verder nog vrijheid van gedachte en van redelijke uitingen daarvan. Hetgeen tot een zeker individua lisme in de bouwkunst en redelijk verant woorden bouwtrant zou voeren. Behalve specifiek moderne geestelijke waarden, bestaan er ook nog andere, die deel van ons volk uitmaken en niet enkel aan onzen tijd of ons land eigen zijn. Maar die als geestelijk goed in de uitingen der bouwkunst behooren te worden vertolkt. „Je maintiendrai" is de Hollandsche wa penspreuk. Fierheid, kracht en zelfbewust zijn, naast redelijkheid en gematigdheid, dit zijn de ideeën, die aan onzen modernen bouwstijl .ten grondslag moeten liggen. Waar dit niet het geval is, wordt ten on rechte van modernen Hollandschen bouw stijl gesproken. Onze volksmond doet zulks, al sedert jaren door quasi-kunstspecialisten op een dwaalspoor gebracht: In den volksmond De wereld in vogelvlucht Gistermiddag is het acoord der vier Lo- carno-mogenaheden gepubliceerd en het blijkt, dat de inhoud vrijwel overeen komt met hetgeen wij gisteren in ons blad heb ben opgenomen. Het zal echter moeilijk zijn, Duitschland te overreden om zich te onderwerpen aan een beoordeeling van het Permanente Hof van Internationale Justitie te den Haag, terwijl ook het aanvaarden van een inter nationale controle op de 20 K.M. grens zone van het Rijnland op tegenstand zal stuiten. De Duitsche regeering heeft nog niet officieel geantwoord, doch rijkskanselier Hitier heeft in een rede te Hamburg gis teravond reeds verklaard: Wat er ook gebeure, wij zullen geen centimeter terugwijken van ons recht. Duitschland zal niet buigen voor maat regelen van geweld. Het zal dit 29 Maart bewijzen. Wij willen een herziening van den geest van Versailles en het psychologisch einde van den oorlog. Indien men dit niet wil begrijpen, zal Duitschland alleen blijven. Dit besluit is onwrikbaar. In de parlementen van Engeland, Frank rijk en België zijn Vrijdag de resultaten bekend gemaakt van de besprekingen, welke de Locarno-landen te Londen heb ben gevoerd. Flandin heeft in de Fransche Kamer gezinspeeld over onderhandelingen, die naar hij hoopte zouden leiden tot een op schorting van de vijandelijkheden in Abes- synië en van de sancties tegen Italië. Dit hoopvolle bericht werd evenwel door Stefani tegengesproken. Het bericht werd van allen grond ontbloot verklaard. Hieraan wordt toegevoegd: Een stopzet ten der vijandelijkheden kan slechts af hangen van het oordeel der militaire autoriteiten in Oost-Afrika. heet „moderne bouwstijl" alles wat scheef en willekeurig, schraal en grillig is, of wel naar het andere uiterste overslaat; wat lomp en horkerig vierkant en stug is. Het is niet te ontkennen, dat een zeker volks deel de lompheid en horkerigheid culti veert en langs dezen weg 'n doorloopenden aanval op onze beschaving doet; zulks kan echter nooit tot een stijl leiden, noch in le ven, noch In kunst. Het is dit deel, dat ook in bouwwerken, terugschrikt voor elke uiting van voornaamheid en gebondenheid, tegen het stille rood der Hollandsche bak steen, tegen de beheerschte kracht van een- symmetrisch gebouw, en dat steeds voor vechter is van hetgeen de volksmond „mo derne bouwstijl" noemt: de helgeel ge kleurde gevels, de kakelende combinaties van primaire kleuren, de indiscreet-groote vensters of onnoodig overheerschende glas massa's, de grillig-intellectueele stijl-be denksels, h et demonstreeren met ijzer en beton. Deze laatste, min-edele bouwmaterialen, welker natuurkleux van 't eene zwart, van 't andere grauw is, die in alle kleuren te verven, in alle vormen te gieten zijn, maar die geen kleuren (dan zwart en grauw) en geen vormen (dan die van rechte balken) hïtn eigen kunnen noemen, zouden naar het oordeel van velen bij uitstek geschikt zijn om den „geat van onzen tijd" te ver tolken? Nieuwe materialen gebruiken en nieuwe ideeën vertolken zijn echter geheel ver schillende zaken. Het nieuwe der ideeën en riet haar wezenlijke waarde op den voor grond te stellen heeft trouwens in den re gel geen ander doel, dan van den bouw trant een politiek propagandamiddel te maken (geen evolutie, doch revolutie) en niets is voor ons land, bij ons staatsbestel, minder passend. Indien van voorrang van het een of an dere materiaal voor onzen modernen bouw stijl ooit sprake zou zyn, kwam die zeer ze ker niet aan de (buitenlandsche) materia len, beton en ijzer toe maar aan de Hol landsche baksteen. Aan velen onzer is de schoonheid van dit materiaal nog bijna on bekend, gewend als men is aan de vaal- grauwe soorten, die men meestal ziet ge bruikt door 19e eeuwsche gevels, of aan 't banale geel voor de nieuwere. De eigen lijke Hollandsche baksteen is zacht rood, in allerlei nuances, van oranje tot paars. Dit dooreen gebruikt, geeft de prachtige levendige kleurwerking, die wij aan som mige oude gebouwen nog kunnen waarne men, de karakteristieke Hollandsche ge- velkleur, waarbij de zandsteen vroolijk afsteekt. Voor het binnenwerk, voor trappenhui zen .en gangen is niets mooier dan de ge- glazuurste soorten, die in allerlei levendige tinten, in glad of ruw oppervlak „spécia lité de la maison" van ons land zijn en van hier over de geheele wereld worden uitge voerd. Tegenover de nieuwere, meer kunstma tige materialen moeten de gebakken en de natuurlijke steen nog altijd als de edeler bouwstoffen worden beschouwd, daar him kleur, nuance en teekening van de groot ste duurzaamheid, ja bijna onvergankelijk zijn en om zoo te zeggen uit de hand der natuur voortkomen. De leevnsduur van in baksteen opgetrokken gebouwen kan, naar die uit de hooge oudheid bewijzen, in de duizenden jaren loopen. Het bouwen in gebakken en natuurlijke steen leidt tot een geheel andere vormge ving dat de meest voor de hand liggende in beton of ijzerconstructie. Zijn voor deze de rechte balken nog het meest karakteris tiek, ook bij groote overspanningen, het bouwen in baksteen of natuurlijke steen leidt in deze gevallen tot bogenbouw. Wat zien wij nu echter aan de gebou wen, die ten onrechte veelal gehee- ten worden een nieuwen Hollandschen baksteenstijd te lanceeren? Dezelfde hyper- breede, rechte poort- en raamoverspannin- gen als bij de constructie in beton of ijzer mogelijk en gebruikelijk is. De zaak is dan ook heel eenvoudig: de gevels zijn inwen dig van beton of ijzer geconstueerd en de baksteen is er van buiten tegenaangeplakt. Ongeveer, zooals men het in Amerika al sedert jaren met de wolkenkrabbers deed, met het eveneens bekende „stijl"-resultaat. Deze wijze van bouwen in baksteen doet ons denken aan de Volendammers op het tooneel of de film, die er toch niet als Vo lendammers uitzien. Het cachet van echtheid ontbreekt aan dezen, door velen in binnen- en buiten land hooggeroemden nieuwen Hollandschen baksteen-stijl, waarbij 't beton- en ijzer smaakje door alles heen te proeven is voor dengene wiens smaak nog zuiver is, en niet bedorven door „deskundige" voorlichters inzake modernen stijl. Men kan gerust aan nemen, dat niemand ooit dezen stijd uit zichzelf heeft mooi gevonden en er zijn veel woorden noodig geweest (en vooral veel verzekeringen dat de leek het ware kunstgevoel mist en dus maar zwijgen moet) om de goegemeente te doen geloo- ven, dat hier werkelijk van een stijl sprake is. Hetgeen voor den leek een juist oordeel omtrent de waarde der moderne stijlpogin gen moeilijk maakt, is de omstandigheid, dat in één bepaald opzicht vooruitgang on miskenbaar is. In eenvoud n.1. gaan onze tijdsproducten die van vroegere perioden zeker te boven en in zeer enkele gevallen is deze versobering in den vorm gepaard mhoud. Dit was het geval aan het einde der 19e eeuw, toen het bewustzijn levendig begon te worden dat de stijl in bouw- en klein kunst zijn oorsprong alleen kon vinden in de eerlijke, zuivere, samenstelling, d.w.z. in een samenstelling die uit eigen kracht, zooals zij zichtbaar is, het voorwerp in stand houdt, hetgeen dus meebrengt de veroordeeling van als voorgeplakt uiterlijk, o.m. ook van baksteenwerk dat in stand gehouden wordt door daarin verborgen constructies van ijzer of beton. Ten onzent was Berlage de representant van dit bewustzijn, althans in zijn periode van pl.m. 1880—1910, alzoo in de kracht zijner jaren.. In het bijzonder schiep hij te Amsterdam bouwwerken van klassieke waarde in gebakken en. natuurlijke steen, wonderen van eenvoudigen en indrukwek- kenden stijl. Het strenge beginsel van vermijding al ler weggestopte ijzer- of betonconstructies en het bouwen ook van de interieurs in baksteen van verschillende kleuren in fraaien bogenbouw na Berlage is dit alles losgelaten, alsof 't niet bestaan had. Het z.g. schilderen met baksteen (een ge wilde decoratie der gevels met figuren in rechtopgezette baksteen) terwijl de eigen lijke gevelconstructie daarachter uit be ton en ijzer werd gevormd. Door dit ge bruiken van de baksteen als plakmateriaal beteekende de zoogenaamde ontwikkeling der Nederlandsche bouwkunst na de hoofd periode van Berlage's werk niet anders dan een vervlakking, inhoud van de po pulariteit dezer „ontwikkeling". Hoewel Berlage zelf in zijn allerlaatste periode zich geenszins schrap heeft gezet tegen dezen gang zvan zaken, zelfs in enkele zijner scheppingen deze werkwijze heeft geaccep teerd, is toch als laatste vertzet hierte gen te beschouwen zijn verzekeringskan toor a. d. Raamweg te 's-Gravenhage, waar de betonconstructie in het gezicht is ge bracht in den vorm van een z.g. vakwerk- bouw, met vullingen van baksteen. Wanneer er nu sprake van was, dat voor onze gebouwen betonwerk of ijzer werk de eenige uitkomst bood en het op trekken van gevels geheel uit gebakken en natuurlijke steen practisch met een dwaasheid gelijk stond, ja, dan zou men geen keus hebben. Maar die keus is er wel degelijk. Ten eerste is baksteen het speci fiek Hollandsche bouwmateriaal. Ten twee de is dit Hollandsche materiaal niet duur- VOORNAAMSTE NIEUWS BUITENLAND. Het accoord der Locarno-mogendheden. Duitschlands antwoord nog niet bekend. Hitier zegt te Hamburg dat Duitschland zich niet laat dwingen. (2de blad). Berichten omtrent staking der vijande lijkheden in Abessynië en opheffing der sancties tegen Italië zijn voorbarig. (2de blad). De overstroomingen in Amerika hebben al meer dan 200 slachtoffers geëischt (Te legrammen). BINNENLAND. Regeling van den Minister van Defen sie inzake het vrijwillig verblijf in wer- kelijken dienst, om anderen te vervan gen. (1ste blad). „Landbouw" en „Defensie" In Eerste Kamer. (2de blad). Bij 'n ernstigen brand te Dreumel ging een aantal dorpelingen zich te buiten aan gestolen jenever (4de en 1ste blad). Groote heidebrand te Someren (4de blad). Relletjes bij „Heldenkermis" te Den Haag (4de blad). Het is al jaren BEWEZEN dat U voor TROUWAUTO'S bij DE GROOT moet wezen. Alleen chauffeurs in beige uniform Garage DE GROOT Beestenmarkt ZB Tel.3300 der, noch uit andere hoofde minder ge schikt voor de woon- of representatieve gebouwen die men te ontzet behoeft. Men kan als men wil zelfs zeer goed zon der beton of ijzer bouwen, en aan alle prac tische behoeften voldoen. Maar al ge bruikt men beton voor brandvrije vloeren en op andere ondergeschikte punten ijzer, dit brengt nog geen noodzakelijkheid mede voor een revolutie in den geheel bouwstijl. Deze is nutteloos en, wanneer men haar al gemeen als eisch gaat stellen, funest voor onze bouwkunst. Slechts weinigen is het gegeven, een vol komen onafhankelijk oordeel in deze te hebben; anderen 'hebben „ueberzeugt wi der Willen", „ihre Meiniung doch im Stil len" behouden. Het is van dezen, dat de Nederlandsche bouwstijl alleen nog maar iets te verwachten heeft. Hun zwijgen te genover hen, die de wijsheid in pacht heb ben stelt ons land allerwege open voor de wankunst, die zich aandient als „moderne bouwstijl". De overstroomingsramp in Amerika Reeds meer dan 200 slachtoffers. NEW-YORK, 21 Maart. (A.N.P.) Gisteren zijn ongeveer 50 steden in Nieuw Engeland komen blank te staan. Ook in de Ohio-val lei is nieuwe schade aangericht. Het aantal slachtoffers in het geheele overstroomings- gebied is reeds boven de 200 gestegen. NEW-YORK, 21 Maart. (A.NP.) In het door de overstroomingen geteisterde gebied is het gevaar voor het uitbreken van epi- demies nog steeds groot. Uitgebreide voor zorgsmaatregelen zijn genomen. De natio nale garde heeft opdracht gekregen alles in het werk te stellen om plunderingen te voorkomen. In de rivieren Ohio en Connecticut blijft het water stijgen, zoodat haar valleien be dreigd worden. Bij Hartford zijn de dijken van de Connecticut zeer versterkt; niette min is een der dijken bezweken. De Ohio daalde bij Wheeling in West-Vir- ginië, maar steeg bij Mariotta in Ohio. Het water nadert ook Louisville en Cincinnati. In den staat New-York zijn de rivieren ge daald, terwijl de waterstand is opgeloopen bij Auburn en Ithaca. In den benedenloop van de Susquehanna wordt Wilkes-Barre in Pennsylvainië bedreigd. In de stad Pittsburg is het water van de straten verdwenen; doch er is een modder laag van een voet dikte achtergebleven. Duizenden arbeiders zijn bezig met het ver wijderen van deze sliklaag. Het treinver keer is op verschillende plaats weer nor maal.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1936 | | pagina 1