VRIJDAG 2 AUGUSTUS 1935
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE NIEUWE SINT PETRUSKERK
RITST OP
26ste Jaargang
No. 8181
S)e GeicbeheSoii^mtt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden .19 cent per weeki 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post S 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 1
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
V Zeker geen nieuwe
verkiezingen.
Alle bladen, van alle richtingen, dringen
aan op meer klaarheid in den, nu na de
oplossing van de Kabinetscrisis ontstanen
toestand.
Ongetwijfeld is het zéér gewenscht, dat
de alom verlangde opheldering wordt ge
geven.
Maar men hechte er toch niet te veel
waarde aan. Zóó veel, dat men er geen
maand op wachten kan!
Want: één van beide.
De gegeven verklaringen van dr. Colijn
eenerzijds en prof. Aalberse anderzijds
om dezer beide opvattingen over
de oplossing van de Kabinetscrisis gaat
het zullen bevredigend zijn of niet.
Als zij bevredigend zullen zijn, dan is
't toch niet zoo heel erg, als we ze over een
maand hooren, in plaats van nu.
Als zij n i e t bevredigend zullen zijn,
dan zal men er over kunnen en moeten
praten, doch daarbij ten slotte tot de con
clusie moeten komen, dat er voorloopig
niets anders kan worden gedaan in het
belang van het land, dat er voorloopig
„niet anders opzit", dan te streven naar
een in de gegeven omstandigheden zoo
goed mogelijke samenwerking tusschen
regeering en parlement, naar een zoo goed
mogelijke verhouding, opdat er kan ge
werkt worden. Opdat er kan gewerkt
wordenDat verlangt het volk, dat
eischt de oeconomische toestand.
Neen, wij zijn het volstrekt niet eens
met de socialistische pers, die nu nu
Colijn is teruggekeerd nieuwe verkie
zingen wenscht, omdat „het volk moet
spreken". Wij zijn het met deze opvatting
hoe ook de hier boven bedoelde ophel
dering moge uitvallen! volstrekt niet
eens, om twee redenen.
Eerstens, omdat een stembusstrijd in
dezen tijd, onder de huidige omstandighe
den, zeer verward zou zijn; kwesties als
van devaluatie en consequente deflatie en
dergelijke zouden dan voor het kiezers
corps worden gelegd!
En, vervolgens, omdat de oeconomische
toestand van het land moeilijk kan ver
dragen een zoo langdurige periode van on
zekerheid, van een onvast regeeringsbe-
leid, als met een Kamerontbinding, verkie
zing nieuwe Kamer, vorming van een
nieuwe regeering zou samen gaan.
Wij achten het met alle andere van groot
belang, dat er meer klaarheid kome over
de nu tot stand gekomen oplossing van de
Kabinetscrisis. Maar 't is onze meening,
dat, hoe men dan ook die oplossing zal
oordeelen, er momenteel geen andere weg
open staat dan: met alle ernst en toewij
ding in belang van land en volk „er van
te maken, wat er van te maken is"!
De woordvoerder van het
Kabinet
Hedenavond om acht uur zal de voorzit
ter van den ministerraad, dr. H. Colijn,
voor de microphoon een rede uitspreken.
Het „Handelsblad" schrijft naar aanlei
ding hiérvan: Na de oplossing van de po
litieke crisis door de vorming van het te
genwoordige extra-parlementaire kabinet,
zal dit het eerste directe contact zijn van
den minister-president met het Nederland-
sche publiek. Op zichzelf kunnen wij voe
len voor het van tijd tot tijd gebruiken
van dit moderne middel van aanraking tus
schen sprekende leden der regeering en
het luisterende deel van het volk. Maar de
beteekenis van zulk een rede dient op haar
juiste waarde te worden geschar. Men moet
beseffen, dat er van een formeele regee-
ringsverklaring in deze radiorede
geen sprake zal zijn. Want om die in ont
vangst te nemen dient in Nederland niet
de radio, maar het parlement, dat er aan
spraak op mag maken, zooal niet monde
ling dan toch schriftelijk te zijner tijd van
de regeering een uiteenzetting te ontvan
gen aangaande grondslag en program van
het nieuwe kabinet.
Zullen de luisteraars hedenavond dus
geen regeeringsverklaring aanhooren, toch
wacht hun iets van bijzondere beteekenis.
Want men kan den radio-redenaar, die
straks zal spreken, in welken vorm hij zijn
toespraak ook moge inkleeden, onmogelijk
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
(Foto Slegtenhorst)
Een rondwandeling op het bouwwerk
Het wapen van Leiden is ondanks het
feit, dat driekwart der bevolking aan het
geloof der vaderen ontrouw werd nog
altijd een zeer pauselijk en zeer Roomsch
wapen. Er zijn twee steden, die wemelen
van gekruiste sleutels; dat zijn Leiden en.
Rome. Tot ver in de omgeving, op de trans
formatorhuisjes der Lichtfabrieken, op de
vischpalen der Vroon wateren, ja zelfs tot
op de komijnen kaas, herinneren de ge-
kruiste sleutels ons eraan, dat Leiden is
toegewijd aan St. Pieter, aan wien de „sleu
tels van het Rijk der Hemelen" zijn gege-
De St. Pieterskerk was en is nog steeds
de hoofdkerk van Leiden, en van Rome.
Alleen is van de Leidsche hoofdkerk het
praedicaat „Sint" in den loop der eeuwen
verdwenen. En zeer terecht. Want alles
wat de Pieterskerk heilig maakte, is haar
ontroofd; zij is achtergebleven als een hoo-
ge, kille ruimte vol graven en grafkelders.
Honderd jaaT geleden verrees een nieuw
heiligdom ter eere van den Prins der Apos
telen, een kerk, die wederom met eere het
praedicaat „Sint" voerde. Door de noodlotti
ge brand, die nog versch in ieders geheugen
ligt, werd ook deze tweede Pieterskerk aan
■de Katholieken van Leiden ontnomen. Al
kan men niet zeggen, dat met de verwoes
ting van deze kerk een kunststuk verloren1
ging, toch was het verdwijnen van dit ge
liefde en vertrouwde bedehuis voor de pa
rochianen een verlies, men mag wel zeg
gen, een smartelijk verlies.
St. Pieter buiten de veste.
De tijdsomstandigheden zijn gelukkig
niet van dien aard, dat wederom twee
eeuwen moesten verstrijken, vóór met den
bouw van de derde St. Pieterskerk begon
nen kon worden. Maar de tijdsomstandig
heden hebben wél ertoe geleid, dat
voor den bouw van de nieuwe tempel
wederom een ander terrein werd uitgeko
zen. De uitbreiding der stad in den Roden
burgerpolder „vroeg" als 't ware, om in deze
moderne wijken een nieuw geestelijk mid
delpunt te stichten. Daartoe werd na rijp
beraad besloten en een terrein langs de
Kamerlingh Onneslaan aangekocht. Met al
deze verschuivingen evenwel is het heilig
dom van onzen stedelijken schutspatroon
buiten de veste komen te liggen. Maar dat
is met de St. Pieterskerk te Rome eveneens
het geval!
De Katholieken van heden zijn niet al
leen door den band des geloofs en de ge
meenschap der heiligen met de bouwers
van de aloude Pieterskerk verbonden, zij
hebben ook van hen geërfd een warme,
en opofferende belangstelling voor het
Godshuis. Zooals de middeleeuwsche poor
ters met trots de bouw van hun kerk gade
sloegen, zoo volgen ook de paro-
los maken van de belangrijke positie die
hij in ons staatsbestel inneemt. Dr. Colijn
kan hier niet het woord voeren voor zich
persoonlijk, maar in de gegeven omstan
digheden alleen in zijn hoedanigheid van
lid der regeering, en bovendien nog van
voorzitter van den raad van ministers. Wij
nemen dan ook aan, dat hetgeen de minis
ter-president vanavond zal zeggen, ook de
meening zal vertolken van zijn mede-mi
nisters, die dan ook natuurlijk van te vo
ren met den inhoud van de toespraak, cau
serie, of wat het ook zij, hun instemming
betuigd zullen hebben. Wij roeren dit punt
nog eens aan, omdat in de eigenaardige
omstandigheden van het oogenblik omtrent
de eenheid der „kabinetspolitiek" geen mo
ment twijfel behoort te kunnen ontstaan.
De stem van dr.'Colijn, die straks door
de radio zal klinken zal die zijn van den
voorzitter van den raad van ministers, van
den woordvoerder van het kabinet.
chianen der St. Petruskerk al of niet
binnen de Veste wonend het verrijzen
van het nieuwe bedehuis aan de Kamer
lingh Onnes-laan.
Nu het leed geleden is.
Die innige belangstelling kwam overdui
delijk aan het licht, toen men bemerkte, dat
er met den bouw, voornamelijk bij het leg
gen der fundeering, iets scheen te haperen.
De redactie van onze krabt werd herhaal
delijk opgebeld, wat er van deze geruchten
op waarheid, berustte. Nu het leed geleden
is, mogen wij Wel vertellen hetgeen ons
ook toenmaals bekend was dat het heien
met vele moeilijkheden is gepaard
gegaan. Het is een zwaar en veeleischend
karwei geweest, waarbij alle moderne tech
niek te hulp werd geroepen, om de beton
nen „rots", waarop St. Petrus' kerk ge
bouwd zou worden, stevig in de slappe
grond te bevestigen.
Men heeft het zekere voor het onzekere
genomen,'en de kerk dusdanig stevig ge-
grondvest, dat voor de toekomst geenerlei
vrees behoefde te worden gekoesterd.
De tegenslag bij het heien overwonnen,
heeft het werk snel voortgang gemaakt,
lederen dag ziet men de kerk groeien en
rijzen achter de stellages. Als een massieve
steenklomp steekt de romp van de toren
reeds boven de huizen op. De pastorie is
reeds onder dak, en de werkzaamheden aan
schip en koor zijn zoover gevorderd, dat
nu ook de leek eenig idee krijgt, hoe de
kerk na haar voltooiing eruit zal zien.
Gaarnehebben wij daarom de uitnoodi-
ging aanvaard van de architecten, de heeren
Kropholler en Van Oerle, om het
werk te komen bezichtigen en de nieuws
gierigheid van de parochianen door eenige
mededeeJrngen in de krant te bevredigen.
Het eerste kerkbezoek.
Onder geleide en voorlichting van den
heer ir. Van Oerle hebben wij gisteren
ons eerste kerkbezoek gebracht; een on
gewoon lang bezoek van twee uur, de tijds
duur van een pontificale Hoogmis! Dat wij
bij dat eerste bezoek „gesticht" zijn, zou
den wij moeilijk kunnen beweren. Als de
H. Schrift verhaalt dat bij den bouw van
Salomons' tempel geen hamer of bijlslag
werd gehoord, bij den bouw van de St. Pe
truskerk is dit niet het geval! Het „kar
wei" was in vol bedrijf, rumoerig en rom
melig, geladen en gespannen van activi
teit en werklust.
In de met kaarten en teekeningen over
laden bouwkeet, hebben wij alvorens
het werk in oogenschouw te nemen aller
eerst ons van de diverse plannen op de
hoogte gesteld
.De Pastoor, de zeereerw. heer Beukers,
had de wensch geuit, dat het grondplan der
afgebrande St. Petruskerk behouden zou
blijven. Een vergelijking tusschen een plat
tegrond van deze en de kerk aan de Lan
ge brug vertoont dap ook een groote over
eenkomst.
Tevens werd van de gedachte uitgegaan,
dat de geloovigen zoo dicht mogelijk om het
altaar zullen worden geschaard en een vrij
uitzicht op het altaar zullen hebben. Had
den de architecten om deze reden gaarne
iedere kolom weggelaten, door de zeer
groote ruimte, welke voor 1400 zitplaatsen
wordt vereischt, was dat om practische
en artistieke motieven niet wel doenlijk.
Het aantal kolommen is echter tot een mi
nim iem namelijk vier beperkt geble
ven.
Bij de voltooiing der kerk hopen wij op
de artistieke intenties, die de beide archi
tecten hebben geleid, dieper in te gaan. Of
schoon de kerk sterk aan middeleeuwsche
vormen herinnert, is het toch, door den ge-
heelen geest die uit dit plan spreekt, een
modern ontwerp.
Ter toelichting van deze misschien on
duidelijke bewering, citeeren wij hier eeni
ge zinnen uit de brochure „Hedendaagsche
Kerkbouw", door ir. Van Oerle, welke ons
dezer dagen zeer toevallig in handen kwam:
„Elke tijd moet (echter) van zpn eigen
adem leven, schreef Alberdingk Thijm.
Zoo ook de onze. Wat wij behoeven, is
(daarom) te komen langs de weg der groot-
christelijke bouwtraditie tot een eigentijd-
sche realisatie van eeuwige beginselen."
En voorts:
„Dwaas is het te meenen dat het van ge
brek aan fantasie getuigt, te willen voort
bouwen op h,et werk van hen, die voor ons
gingen, dat ieder telkens noodzakelijk iets
geheel nieuws moet creëaren om tot de
vruchtbare kunstenaars gerekend te kun
EEN PHOTO, GENOMEN AAN DE NOORDZIJDE. HET MOSKEETJE AAN DEN
VOET VAN DEIN TOREN IS DE, NOG DAKLOOZE, DOOPKAPEL.
nen worden, dat in onzen tijd als bij too-
verslag een nieuwe kunst ontstaat, die los
staat van het verleden. Het is het kenmerk
der groote kunsten geweest, uiterst conser
vatief te zijn."
Nu een der architecten zelf „aan het
woord" is geweest, zal het ieder duidelijk
zijn, dat men uit het feit, dat de nieuwe
Petruskerk spitsbogen heeft niet mag con-
cludeeren, dat zij in gtotischen trant is ge
bouwd, noch uit de eenvoudige kapiteelen
tot de gevolgtrekking mag komen: Ro-
maansch!, of het vlakke houten dak in de
ambonen tot een nabootsing van oud-chris
telijke kerkbouw mag rekenen.
De nieuwe kerk het zij nogmaals her
haald is een „eigentijdsche realisatie"
waarbij werd voortgebouwd op de „chris
telijke traditie."
Op wankele ladders.
Na deze uitweiding op een terrein, waar
op wij ons als een leek weinig safe gevoe
len, zullen wij iets vertellen van onzen
rondgang op het bouwwerk, waarbij wij
al spoedig geraakten op een terrein, op
hetwelk wij ons nog minder thuis voelen,
namelijk op de wankele ladders in den in
aanbouw zijnde toren! De toren-romp is
nog niet ter halver hoogte opgetrokken
(tot de spits 70 m.), maar voor ons was
het reeds méér dan hoog genoeg.
Op den beganen grond is het veiliger en
bovendien is er meer te zien wat de adspi-
rant-kerkbezoekers zal interesseeren.
Een witte kerk.
De kerk, waarvan de buitenmuren zijn
opgetrokken in „kloostermoppen" van een
weldadig en warm-roode kleur, heeft bin
nenmuren van wit-grijze kalkzandsteen.
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Mussolini weigert de Woensdagavond op
gestelde compromis-formulé inzake Abes-
synië te aanvaarden. Thans op zoek naar
een nieuwe formule. (2de blad en Tele
grammen).
Steun aan de Deensche boeren. (2de
BINNENLAND.
Koningin en Prinses naar Schotland. (2de
blad).
De fabricage van varkensgehakt (2de
blad).
De bloembollenlevering aan Rusland.
(2de blad).
Een witte kerk? zal men verbijsterd vra
gen. Ja, een wit interieur! Even blank als
de oude Pieterskerk, nadat de witkwast
erover was gehaald! En het belooft zeer
mooi te worden. Deze ongewone kleur is
gekozen om een goed-verlichte kerk te
krijgen, al zouden de ramen ook met ge
brandschilderd glas worden gevuld. (Voor
dit laatste is echter geen geld beschikbaar!)
In overeenstemming met de kleur van
de wand, zijn de vier zuilen gehouwen uit
wit Noorsch graniet, gekapt uit de be
sneeuwde bergwand van de Sogne-fjord.
Het is voor de tweede maal, dat dit kost
bare materiaal in Nederland wordt toege
past; het is werkelijk zeer mooi.
Hoe het interieur zich in zijn grijs-wit
gewaad aan het oog zal vertoonen, daarvan
geven de doopkapel en de bidkapel (die
den geheelen dag geopend zal zijn) reeds
eenigen, en zeer bevredigenden indruk.
Boven het priesterkoor is het „formeel"
(de houten vorm) van de „Triomfboog"
reeds geplaatst. Het altaar zal een eenvou
dig tombe-altaar zijn, waarachter zich een
gebeeldhouwd kruisbeeld van meer dan
levensgroote afmetingen zal verheffen. Het
altaar zal overhuifd worden door een goud
zijden, in de lucht zwevend baldakijp. Ter
weerszijden van het altaar komen „ambo
nen" van geslagen koper. In plaats van een
hangende zal naast het altaar, op een mar
meren zuiltje, een kunstig gedreven gods
lamp worden geplaatst met het opschrift:
„Lumen Christi"
Bij de dagelijksche plechtigheden be
reikt/ de geestelijkheid langs een kleine
deur vanuit de sacristie het altaar. Op
hooge feestdagen zal de geestelijkheid zich
