Kabinet-Colijn vraagt ontslag
Prof. Aalberse Kabinetsformateur?
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Verzoek door de Kroon in overweging genomen
Hem is opdracht gegeven, een nieuw parlementair
Kabinet te vormen op zoo breed mogelijke basis
Verkiezing
Eerste Kamerleden
26ste Jaargang
VRIJDAG 26 JULI 1935
No. 8175
Ste £cicbehe(2oii/fca/ii£
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Prof. Aalberse houdt deze opdracht in beraad.
H. M. de Koningin heeft in overweging
genomen de op 25 Juli 1935 ingediende
aanvrage om eervol ontslag van de heeren
Ministers en hen uitgenoodigd om zich in
middels niet alléén te willen blijven belas
ten met de behandeling en afdoening zoo
mogelijk van de looiende zaken, maar ook
al datgene te verrichten, wait 's Lands be
lang in de moeilijke tijdsomstandigheden
vereischt.
H. M. de Koningin beeft na gisteren in
den loop van den dag besprekingen gehad
te hebben met de voorzitters van de Eerste
en Tweede Kamer der Staten Generaal en
den vice-president van den Raad van State
hedenmorgen prof. mr. P. J. M. Aalberse,
minister van Staat, ontvangen en hem op
dracht verleend tot vorming van een par
lementair kabinet op zoo breed mogelijke
basis.
Prof. Aalberse heeft verzocht deze op
dracht in beraad te mogen houden, waarop
H. M. den wensch heeft uitgesproken de
beslissing binnen enkele dagen te mogen
vernemen.
BESCHERMING VAN DE MUNT.
Hoewel de Ministers hun ontslag aan H.
M. de Koningin hebben gevraagd en het Ka
binet dus demissionnair is, wordt nadruk
kelijk medegedeeld, dat het Ministerie met
het oog op de zich eiken dag voordoende
moeilijkheden ten volle gebruik zal ma
ken van de bevoegdheden, die de Regee
ring bezit, met name ter bescherming van
onze munt.
DISCONTO-VERHOOGING NEDER-
LANDSCHE BANK.
Na de jongste verhooging van het dis
conto door de Nederlandsohe Bank met vol
2 pet. tot 5 pet., heeft de centrale crediet-
instelling het thans noodig geoordeeld het
disconto nogmaals te verhoogen en thans
te brengen op 6 pet.
Deze maatregel is natuurlijk bedoeld als
een krachtige verdediging van het ruilmid
del en wijst er op, dat in samenwerking
met de regeering de gulden tot het uiterste
beschermd zal worden.
De laatste dagen zijn groote bedragen
goud door de Nederlandsche Bank afgege
ven. Ten einde de beschermingsmaatregelen
te accentueeren is klaarblijkelijk besloten
om een verdere verhooging te bewerkstel
ligen. De credietuitzetting zal door dezen
laatsten maatregel natuurlijk worden be
perkt, hetgeen uiteraard een bescherming
beteekent van den beschikbaren metaal-
voorraad.
Algemeen in den lande zal de indruk
worden gewekt, dat niets onbeproefd wordt
gelaten om ons betalingsmiddel tegen iede-
ren aanval zoo goed mogelijk te bescher
men.
Deze maatregel dient niet alleen te wor
den beschouwd in het licht van het directe
effect, dat hij zal sorteeren, doch tevens
dient te worden overwogen, dat hij een
gunstig psychologisch effect zal hebben..
Met ingang van morgen bedraagt het:
Wisseldisconto 5 pet.;
Promessendisconto 6 y3 pet.;
De Rente voor beleening van effecten
6V2 pet.;
De Rente voor beleenimg van Goederen
6V2 pet.;
De Rente voor voorschotten in Rekening-
Courant 6^ pet.
V Aalberse Kabinets-formateur?
Colijm verstaat de kunst, een en ander
voor elkaar te brengen, zonder dat de bui
tenwereld er wat van bemerkt.
Niemand had vermoed, dat gisteren reeds
de Koningin geconfereerd heeft met de
voorzitters van de Tweede en de Eerste
Kamer en met den vice-president van den
Raad van State en dat vanmorgen reeds
de Kabinetsformateur zou worden aange
zocht.
Aalberse Kabinets-formateur?
Als hij slagen zal in de opdracht, om een
parlementair Kabinet te vormen op een
zoo breed mogelijke basis, dan is verkregen
de meest gewenschte Kabinetsvorming in
dezen tijd!
Moge prof. Aalberse succes kunne be
reiken; medewerkers vinden bij alle par
tijen, tot wie hij zich wenden zal.
De Koningin, welbewust natuurlijk van
den ernst van dezen tijd, heeft aan prof.
Aalberse haar wensch te kennen gegeven,
om binnen enkele dagen te verne
men, of hij de verleende opdracht aanvaardt
m.a.w. of hjj denkt te zullen
VERDEDIGING VAN DEN GULDEN.
De regeering zal zoo noodig zeer
drastische maatregelen nemen.
De minister van Financiën, mr. Oud,
heeft kennis genomen van een interview
met den heer Bollack, den president van de
„Agence Economique et Financière", ten
aanzien van de politieke situatie in Holland
en heeft zijn satisfactie uitgesproken over
de woorden van appreciatie ten aanzien
van de soliditeit en de eerlijkheid welke in
Nederlandsche commercièele kringen
heerscht. Tegenover den vertegenwoordiger
der „Agence Economique et Financière"
legde minister Oud de volgende verkla
ring af:
„Het respect van contracten, waarover de
heer Bollack gesproken heeft, kenmerkt
eveneens de monetaire politiek van de Ne
derlandsche regeering, evenals in Frankrijk
waar de franc wordt gehandhaafd, dank zij
de nationale opofferingen welke elk respect
verdienen. De Nederlandsche regeering zal
ook niet aarzelen zulke maatregelen te ne
menzelfs de meest drastische om den
gulden te beschermen".
HEEFT COLIJN EEN MOTIE VAN
VERTROUWEN GEVRAAGD?
Men zou zoo zeggen: daaromtrent be
staat geen twijfel. In zijn rede van Vrijdag
19 dezer heeft de minister-president on
omwonden gezegd, dat het niet voldoende
zou zijn, wanneer de Katholieke fractie
vóór het Bezuinigingsontwerp zou stem
men. maar hij vroeg aan die fractie en
alléén aan die fractie dat deze zich met
een ja of neen vóór of tegen het kabinet-
Colijn zou uitspreken.
Uit de rede van Colijn van Vrijdag 19
Juli citeeren wij (Handelingen, blz. 2201):
„Maar deze merkwaardigheid zou zich
zelfs kunnen voordoen, dat, indien deson
danks, dat is ondanks een eventueel te
genstemmen van de Roomsch-Katholieke
fractie, het wetsontwerp toch werd aange
nomen, wat natuurlijk niet te verwachten
is, maar ik stel het even, ook een situatie
ingetreden zou zijn van politieken aard,
die de vraag zou doen rijzen, of het ka
binet zyn taak wel verder zou kunnen
voortzetten, want dan zou het kabinet op
voet van oorlog zijn gekomen met de
grootste fractie in de Kamer onder de
groepen, waarvan het tot nog toe steun
ontvangen heeft".
Met andere woorden: vóór stemmen van
de R. K. fractie voor het Bezuinigingsont
werp is niet voldoende.
Duidelijker nog zeide de minister-presi
dent het vlak daarop (Handelingen, blz.
2202) aldus:
„De Regeering kan ook niet blijven
doorwerken, als haar autoriteit doorloo
pend ondermijnd wordt door een critiek,
die het voorstelt, alsof onwil en onkunde
het beleid van de Regeering beheerschen
Daarom is bij aanneming van dit ont
werp nog iets meer noodig. Daar is noo
dig een klaar antwoord op de vraag: stelt
men nog vertrouwen in het algemeen be
leid van de Regeering, ja dan neen? Ik
meen, dat zulk een antwoord behoort te
worden gegeven door het achterwe
ge laten van ondermijnende
critiek" (gespatieerd door ons).
Het door ons gespatieerde staat wel in
de Handelingen, maar is door minister Co-
lijn niet gezegd en het staat dan ook niet
in het officieele stenogram; het is in dat
stenogram door minister Colijn zelf later
bijgevoegd.
Door die bijvoeging klopt de zin niet
meer, men kan geen antwoord geven met
ja of neen door het weglaten van onder
mijnende critiek. Men leze in dit verband
b.v. Het Handelsblad van Woensdagoch
tend, voorpagina le kolom: „De roomsch-
katholieke fractie in de Tweede Kamer
heeft gisteren bij monde van haar leider,
Prof. Aalberse, het vertrouwen aan de re-
geering-Colijn opgezegd. Dat zij hiertoe
den noodeloos ingewikkelden voorwaarde-
lyken vorm koos, waarbij een motie van
vertrouwen werd betrokken, welke
in dien vorm door de regeering die
slechts verlangd had, dat zou worden op
gehouden met ondermijnende cri
tiek niet was gevraagd, doet voor het
wezen der tegenstelling niet ter zake".
Neen, voor het wezen der tegenstelling
doet het niet ter zake, doch het vormt
toch maar weer een van die scheeve voor
stellingen, waarmede men de houding der
katholieke fractie zooveel mogelijk in een
verkeerd daglicht tracht te stellen.
„DE KATHOLIEKE FRACTIE, DE SO
CIAAL-DEMOCRATEN EN ENKELE
LOSLOOPENDE LEDEN".
Wij vestigen nog 'ns de aandacht op de
zakelijk totaal ongegronde wijze, waarop
Dr. Colijn in de vergadering der Tweede
Kamer van Dinsdagavond probeerde de
katholieken op één lijn te stellen met so
cialisten en communisten. Dr. Colijn zeide:
,Een soortgelijke verklaring (n.L als
die van de katholieke fractie) is afge
legd door de sociaal-democratische en
de communistische fractie, benevens
door een paar op zichzelf staande le
den dezer Kamer".
Hoe kan men hier van soortgelijke ver-
klarirtg spreken. In zijn rede van Vrijdag
19 Juli heeft Colijn eerst geantwoord op
Albarda en daarna op Aalberse; geen en
kel oogenblik heeft Colijn socialistische
en katholieke fractie gemeenschappelijk
beantwoord en dat kon hij ook niet, om
dat tot groote verwondering de heer
Albarda zich volkomen gedesinteresseerd
heeft voor de kwestie, waarover prof. Aal
berse met zooveel nadruk heeft gesproken.
Albarda sprak niet over de rentabiliteit in
het bedrijfsleven en over de monetaire po
litiek. Albarda sprak' over het ambtenaren
verbod, over Zweden, over uitvoering van
groote werken.
Conclusie: de gewraakte uitlating van
dr. Colyn, Dinsdagavond wordt op geen
DE EERSTE KAMER IS ER OOK NOG!
Temidden van de plotseling uitgebroken
politieke crisis 200 merkte gisteravond
het „Handelsblad" op zou men haast ver
geten dat Vrijdag (heden) de verkiezing
van 25 van de 50 Eerste Kamerleden moet
plaats vinden. Op zich zelf is het natuur
lijk van belang, hoe onze Senaat in de eer
ste komende drie jaar zal zijn samenge
steld. In 1938 komt de andere helft der se
natoren aan de beurt, want de Grondwet
bepaalt, dat de leden der Eerste Kamer
voor zes jaar worden gekozen, maar dat
om de drie jaar de helft .aftreedt
De Provinciale Staten, in vier groepen
gecombineerd, vormen de kiescolleges voor
de Eerste Kamer. Heden moeten de groepen
I (Noord-Brabant, Zeeland, Utrecht en
Limburg) en III (Noord-Holland en Fries
land) respectievelijk 13 en 12 eerste Ka
merleden kiezen. De aanwijzing der geko
zenen geschiedt volgens evenredigheid,
waarbij evenals voor Tweede Kamer, Pro
vinciale Staten en gemeenteraden, het
1 ij stenstelsel wordt toegepast. Het
voornaamste verschil met de regeling voor
de rechtstreeksche verkiezingen bestaat
echter hierin, dat de kiezers voor de Eerste
Kamer, n.l. de leden der Prov. Staten, óf
wel hun stem kunnen geven aan de lijst
overeenkomstig de volgorde der daarop
voorkomende candidaten, ófwel tot n u m-
m e r i n g van de candidaten kunnen over
gaan, teneinde aldus precies hun voorkeur
aan te geven. In het laatste geval vindt een
zeer ingewikkelde berekening plaats om na
te gaan welke personen op een lijst geko
zen zijn.
Bij de stemmenberekening moet men nog
in aanmerking nemen de waarde die elke
stem in de onderscheidene provinciën heeft.
Aangezien n.l. de eene provincie op een
gelijk aantal inwoners meer Statenleden
dan de andere bezit, is men tot invoering
van de z.g. stemwaarde per provin
cie overgegaan: de uitgebrachte stemmen
moeten dan met den stemwaarde-factor
vermenigvuldigd worden.
Van invloed op den uitslag der verkiezin
gen is natuurlijk, in welke mate de partijen
met of tegen elkaar willen samenwerken.
De getalsterkte van het kiezerscorps, waar
op elke partij hier staat kan maken, is, ge
geven de bepaalde samenstelling der Sta
ten, van te voren bekend. Vandaar dat ook
bij voorbaat kan worden nagegaan hoevele
stemmen een fractie kan missen zonder
zichzelf daardoor te benadeelen.
Door zes Provincies
DE UITSLAG VAN DE VERKIEZING.
In Groep I (Provincies Noord-Brabant,
Zeeland, Utrecht en Limburg) gelden de
uitgebrachte stemcijfers: in totaal voor
20.766 stemmen, waarvan op: A. R. Partij
1445, N. S. B. 1404, R. K. Staatspartij 13.373,
Staatk. Ger. Partij 434, Vrijheidsbond 276,
S. D. A. P. 2311, Vrijz. Dem. Bond 217,
Chr. Hist. Unie 1306, Kath. Dem. Partij 0
stemmen.
De kiesdeeler bedroeg: 1597 5/3. Toege
wezen zijn: A. R. Partij 1 zetel, N. S. B. 1
zetel (winst 1); R. K. Staatspartij 9 (winst
1); Staatk. Geref. Partij 0; Vrijheidsbond 0
(verlies 1); S. D. A. P. 1, Vrijz. Dem. Bond
0 (verlies 1); Chr. Hist. Unie 1 en Kath.
Dem. Partij 0 zetels.
In Groep III (Provincies Noord-Holland
en Friesland) golden de uitgebrachte stem
cijfers: in totaal voor 18504 stemmen, waar
van op: N. S. B. 1452, A. R. Partij 1568,
Vrijheidsbond 1336, R. K. Staatspartij 3188,
Chr. Hist. Unie 980, Vrijz. Dem. Bond 1460,
Kath. Dem. Partij 196, Chr. Dem. Unie 436,
Comm. Partij Holland 1256, S. D. A. P. 5352
en gecombineerde lijst A. R. en C. H. 1280
stemmen.
De kiesdeeler bedroeg 1542. Toegewezen
zijn in deze groep: N. S. B. 1 (winst 1), A.
R. Partij 1, Vrijheidsbond 1, R. K. Staats
partij 2 (verlies 1), Chr. Hist. Unie 2, Vrijz.
Dem. Bond 1, Kath. Dem. Partij 0, Chr.
Dem. Unie 0, Comm. Partij Holland 0, S. D.
A. P. 4 zetels.
GEKOZEN ZIJN:
R. K. Staatspartij: P. J. S. Serrarens, G.
C. J. D. Kropman, mr. F. S. J. Janssen, jhr.
mr. G. A. H. Michiels van Kessenich, mr.
C. H. J. A. Janssen de Limpens, A. C. de
Bruijn, W. M. van Lanschot, P. W. de Jong,
A. N. Fleskens, A. F. O. van Sasse van
Yssel en H. M. J. Blomjous.
Anti-Rev.: Dr. W. de Vlugt en jhr. mr.
H. A. M. van Asch van Wijck.
Christ. Hist. Unie: Jan ter Haar Jr., jhr.
mr. B. C. de Savornin Lohman en R. Pol-
lema.
N. S. B.: A. J. van Vessem en M. V. E.
H. J. M. Graaf de Marchant et d'Ansem-
bourg.
S. D. A. P.: H. Polak, J. J. Vorrink, S. de
la Bella, P. Moltmaker en mevr. W. C. B.
PothuisSmit.
Vrijheidsbond: S. v. d. Bergh Jr.
Vrijz. Dem. Bond: prof. dr. D. v. Embden.
enkele wijze gedekt door den inhoud van
het voorafgaande debat; de rede van Co
lijn in eerste instantie gehouden, doet geen
enkel oogenblik vermoeden, dat hij zich
daarna zou laten verleiden tot een insi
nuatie, welke eiken zakelijken ondergrond
mist.
De humoristische noot ontbreekt niet.
In de „Telegraaf" van Woensdag 24 Juli
avondblad, lezen wij dit zinnetje:
„Nu gaan werkgevers en werkne
mers hand in hand ten einde het spa
rende en solide gedeelte van onze be
volking te berooven".
Het solide gedeelte van onze bevolking
is dus wel erg klein, sinds het grootste ge
deelte wel zal behooren tot werkgevers
en werknemers.
STAHLHELM OOK IN OOST-PRUISEN
ONTBONDEN.
KONINGSBERGEN, 26 Juli. (A.N.P.).
De Oberprasident der provincie Oost-Prui
sen heeft den Nationaal-socialistischen
Duitschen Frontstrijdersbond, de voorma
lige StaMhelm, in de provincie Oost-Prui
sen met ingang van heden ontbonden, even
als alle onder-organisaties, met gelijktijdige
inbeslagneming van het vermogen dezer or
ganisaties.
In de toelichting wordt gezegd, dat zich
in de afgeloopen jaren bijzondere krasse
gebeurtenissen in de Stahlhelm-organisatie
hebben voorgedaan. Het doel was de alge-
meene ondermijning der volksgemeenschap,
waarvoor eenige citaten uit door de leiders
der ontbonden organisatie uitgebrachte
rapporten worden aangehaald, die blijk
geven van scherpe critiek op de toestanden
in het Derde Rijk. De film van den grooten
Partijdag te Neurenberg „Triumph des
Willen'''' wordt o.a. in een dezer verslagen
„een eclatant geval van religieuzen waan
zin" genoemd.
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De Volkenbondsraad wordt tegen 31 Juli
bijeengeroepen ter behandeling van het
Abessynische conflict. (2de blad).
Concordaat geteekend tusschen het Vati-
caan en Joegoslavië. (2de blad).
Dollfuss' sterfdag in Oostenrijk herdacht,
Éfide blad).
BINNENLAND.
Het Kabinet-Colijn heeft ontslag ge
vraagd. Prof. Aalberse heeft de opdracht,
een parlementair kabinet te vormen op zoo
breed mogelijke basis, in beraad gehouden.
(lste blad).
De verkiezing over de helft van het aan
tal Eerste Kamerleden (lste blad).
Dr. Jac. Thijsse gehuldigd. (2de blad).
Prof. T. A. F. C. Went overleden. (2de
blad).
Weer een slachtoffer van den onbewaak-
ten overweg. (Gem. Ber., 3de blad).
Afschuwelijk misdrijf te Oss tot klaar
heid gebracht? (Gem. Ber., 3de blad).
De derde dag van de Vierdaagsche (4de
blad).
Succes van Luit. Greter te Spa. (4de
blad).
