26ste Jaargang
DONDERDAG 6 JUNI 1935
No. 8134
S)e Êcldóclie(Boii^cmt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Tooraitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
V Partij-discipline en persoon
lijke vrijheid.
De vrijheid in een partij moet zooals
overal, waar menschen in een zekere een
heid samenwerken gebonden zijn door
discipline.
Maar daarnaast staat vast, dat de per
soonlijke vrijheid niet in de partij-disci
pline zóó mag worden opgenomen, dat de
drager van die vrijheid zijn verantwoor
delijkheid prijs geeft. Hij zal natuurlijk in
bepaalde gevallen moeten redeneeren op
deze wijze: ik heb te voren gedaan, wat ik
doen kon, om dit of dat besluit anders te
doen zijn, maar nu het eenmaal, door
een meerderheid b.v., zóó genomen is, zijn
er hoogere belangen, welke er mij toe be
wegen, om er mij bij neer te leggen hoo
gere belangen, dan die, welke zouden gele
gen zijn in een blijvend en daadwerkelijk
verzet.
Doch in de R.-K. Staatspartij leeft het
(beginsel, om van de leden niet, dan wan
neer en in zoover het noodzakelijk is, een
offer van persoonlijke vrijheid te verlan
gen.
De persoonlijke verantwoordelijkheid
blijft in de R.-K. Staatspartij voorop staan.
En, die persoonlijke verantwoordelijkheid,
moet leiddraad zijn en raadgeefster, als 't
gaat over de vraag, of al dan niet een of
fer van persoonlijke vrijheid moet wor
den gevraagd en gebracht.
Zeer terecht schrijft dan ook de „Tijd"
gisteravond in een artikel:
Meer dan in andere partijen heerscht
in de onze individueele vrijheid. Het
feit, dat de Ministers Deckers en van
Schaik niet tegelijk met hun ambtge
noot Steenberghe opstonden, en 't ge
mak, waarmee ir. Gelissen zich voor den
steun van het Kabinet-Colijn liet vin
den, teekenen opnieuw deze vrijheid,
die aan ieder zijn persoonlijke ver
antwoordelijkheid laat.
Inderdaad, zóó is t en zóó behoort t te
blijven in alle schakeeringen, in alle in
stanties van het partijleven der R.-K.
Staatspartij.
Anti-katholieke hetze.
De deviezen-smokkelarij door klooster
lingen in Duitschland is openlijk door het
Duitsche Episcopaat afgekeurd.
Over elk geval afzonderlijk en over den
graad van verkeerdheid kan de een anders
oordeelen dan de ander, is verschil van
beoordeeling mogelijk. Maar, alles te za-
men, is 't verkeerd geweest en afkeu
renswaardig. De volle dig-juiste be
oordeeling kan echter nu moeilijk ge
schieden. „Aan een later en tijd moet het
voorbehouden blijven, om, zonder tekort
te doen aan den eerbied voor de huidige
juridische handelingen, een rustig oordeel
over genoemde vergrijpen te vellen, dat
rekening houdt met alle om
standigheden" aldus de Aartsbis
schop van Breslau.
Maar, dat een deel der Duitsche pers met
graagte, met een zekere wellust betreu
renswaardige verkeerde daden uitbuit ten
nadeele van de Kerk en van de Katholie
ken, staat vast en is een teekenend ve
schijnsel van een anti-katholieke hetze!
De „Maasbode" wees dezer dagen
grove generaliseering in het blad „D;
Schwarze Korps", het orgaan van de S.S.
troepen, hetwelk smalend schrijft over
„monniken, nonnen en geestelijken".
En wij hebben hier voor ons de „Köl-
nische Zeitung" van 30 Mei, waarin een
artikel onder den kop: „Der Kampf gegen
die Dunkelmanner", vrij vertaald: „De
strijd tegen de duisterlingen". En daarin
wordt gestookt tegen de confessioneele
scholen, waar de leerlingen den invloed
ondergaan van de „Dunkelmanner". Dat is
erger dan een grove generaliseering! „Lie-
ber ein Heide sein als een Devisenschie-
ber" Liever heiden dan deviezen-smokke
laar. Met zulk 'n dom en bruut sophis-
me durft men de heidensche opvoeding der
jeugd verdedigen!
Deze hetze tegen de Katholieke Kerk
is bedroevend en angstwekkend....
Het stelsel en de uitwassen.
Uit een beschouwing in het „Handels
blad" naar aanleiding van de Kabinets
crisissen in Frankrijk:
Het oude politieke kegelspel in de
Framsohe Kamer wordt weer vol ijver
beoefend. De eene regeering na de an
dere bijt in het zand. Voor hen, die in
het democratische en parlementaire re
geer in gsstelsel de uitwassen willen uit
snijden en een sterke synthese nastre
ven van persoonlijke vrijheid en con
trole in bestuurszaken eenerzijds en een
krachtig gezag anderzijds, is dit een
allertreurigst schouwspel, dat maar al
te gemakkelijk voedsel zal kunnen ge
ven aan de voorstanders van dwang
systemen, waarin ook voor een b e-
hoorlijke toepassing van burger
lijke vrijheden en staatkundige mede
zeggenschap geen plaats meer zal zijn.
Inderdaad het Framsche parlement
geeft weer 'ns een voorbeeld van een ex
ces, een uitwas in het democratische en
parlementaire regeerirugsstelsel
Maar zulike excessen zullen toch geen
nadenkend mensch er van overtuigen, dat
daarom het regeeringsstelsel zelf moet wor
den vervangen voor een, waarin „voor een
behoorlijke toepassing van burgerlijke vrij
heden en staatkundige medezeggenschap
geen plaats meer zal zijn"!
WAT ANDERE BLADEN
INTERNATIONALE CONFERENTIE
NOODZAKELIJK.
De T ij d schrijft:
„De „Tel." eindigt een artikel met de ver
zuchting: „Daarom doen wij verstandig,
zoolang als slechts mogelijk is, vast te hou
den aan het tegenwoordige regeeringspro-
Hetzelfde zei Minister Oud de vorige
week: „We zullen aan onze muntpolitiek
vasthouden, zoolang dit mogelijk is".
Hoe lang is dit nog mogelijk?
Ook de regeering „tracht", maar geduren
de welk tijdperk reiken nog haar krachten?
Reeds heeeft het „Dagbl. v. N. Brab." be
richt, dat ook ir. Gelissen „binnen afzien-
baren tijd de aftreding van het Kabinet-
Colijn verwacht".
De R.K. Staatspartij heeft herhaaldelijk
aangedrongen op het bijeenroepen van een
internationale conferentie tot het stabili-
seeren van de geldswaarde. Het is te ver
wachten, dat onze Kamerfractie daar nog
krachtiger voor zal opkomen, nu de inter
nationale toestand wankelt. Hier ware voor
Twee meisjes en hun
vader verdronken
Kinderen tijdens noodweer
te water geraakt. Vader bij
reddingspoging omgekomen
Gistermiddag heeft te Barger Compas-
cuum een tragisch ongeval plaats gehad.
Tijdens noodweer zijn twee meisjes te wa
ter geraakt en verdronken en is de vader
der kinderen bij een poging tot redding
eveneens om het leven gekomen.
De 13-jarige Rika Louwes en haar 10-
jarig zusje Lies waren gistermiddag in de
Hoofdwijk III in de nabijheid van de wo
ning van haar ouders gaan visschen. Te on
geveer half vijf brak boven Barger Com-
pascuum een noodweer los. Het onweerde
geweldig; het' onweer ging verder gepaard
met hevige hagelslag en regenval. Tijdens
dit noodweer zijn de beide kinderen, zon
der dat iemand er iets van heeft gemerkt
of gezien, te water geraakt en verdronken.
De vader der kinderen, de 31-jarige ar
beider A. Louwes, ging, toen de meisjes
tijdens het noodweer niet thuis kiVamen,
naar de kinderen kijken. Hij kon ze echter
niet vinden. Tot zijn schrik ontdekte hij
plotseling een der kinderen drijvende in
het kanaal. Hij sprong te water, hoewel hij
zelf niet kon zwemmen, om het kind te red
den. Hij verdween echter ook zelf in de
diepte. Een voorbijganger zag L. in het ka
naal verdwijnen en ging onmiddellijk hulp
halen.
Met behulp van de politie en van de ma
rechaussee, die te Barger Compascuum in
verband met de staking tijdelijk gestation-
neerd'is, waren spoedig de lijken van den
arbeider en een der meisjes opgehaald. La
ter kon ook het stoffelijk overschot van het
tweede meisje worden geborgen.
Dr. Hoenders uit Zwartemeer, die een
half uur na het ongeval ter plaatse was,
heeft nog getracht, geassiteerd door veld
wachter Bone en een onderwijzer Baars
uit Zwartemeer, bij de slachtoffers de le
vensgeesten weer op te wekken, hetgeen
helaas niet meer gelukte.
De drie lijken zijn daarna naar het lijken
huisje op de in de nabijheid gelegen Alge-
meene Begraafplaats overgebracht.
De verslagenheid in Barger Compascuum
en de deelneming met de achterblijvende
moeder en eenige kinderen zijn zeer groot.
Gedurende een groot deel van den avond
bleven de bewoners van het dorp het ge
beuren in groepjes voor hun woningen be
spreken.
Op welke lijst?
De a.s. Gemeenteraadsver
kiezingen
In de maand Juni worden in alle ge
meenten van dit gewest de gemeente
raadsverkiezingen gehouden. Hieronder
volgen de data, waarop in de verschillende
dr. Colijn een goed werk te doen. Zijn gemeenten de verkiezing wordt gehouden,
LETTEREN EN KUNST
naam en energieke daad hebben in het bui
tenland een klank in economische kringen.
Indertijd heeft hij in Genève de inflatie-
en devaluatie-gevaren trachten te bezwe
ren.
Inmiddels heeft men internationaal deze
gevaren aan den lijve ondervonden. Door
schade rijp geworden spoort Amerika En
geland aan, eindelijk een internationale
conferentie op monetair gebied bijeen te
roepen met betere vooruitzichten dan die
van het teleurstellende Londen. Maar de
een wil die bijeenroeping aan den ander
overlaten, en ook Parijs houdt zich buiten
schot. Hier is de kaïns voor een Neder-
landsch initiatief. Maar tijdig. Doe het nu!"
DE FRANSCHE KABINETSCRISIS
De onderhandelingen van Piétri
PARIJS, 6 Juni. (VD.) De minister
van Marine, Piétri, heeft gisteravond on
derhandelingen gevoerd met den voorzit
ter van den Cenaat Jeanneney, met Her-
riot en diens partij vriend Delbos, en met
den ten val gebrachten ministerpresident
Bouisson, en zal hedenbmorgen besprekin
gen voeren met Laval, Flandin, Caillaux,
en Maly, teneinde, zoodra hij definitief
antwoord van de radicaal-socialisten zal
hebben omtrent hun deelneming aan de
regeering, na te gaan of het doel heeft de
onderhandelingen voort te zetten.
met daarnaast het nummer van de lijst
der R. K. Staatspartij in ieder dier ge
meenten:
11 Juni: VOORHOUT
lijst
no. 3
NOORDWIJKERHOUT
lijst
no. 3
ZILK
lijst
no. 6
12 Juni: SASSENHEIM
lijst
no. 2
LEIMUIDEN
lijst
no. 2
LISSE
lijst
no. 5
OEGSTGEEST
lijst
no. 1
13 Juni: STOMPWIJK
lijst
no. 4
VEUR
lijst
no. 3
ALKEMADE
lijst
no. 1
NIEUWKOOP
Lijst
no. 6
17 Juni: NIEUWVEEN
lijst
no. 2
19 Juni: IIAZERSWOUDE
lijst
no. 1
ALPHEN a. d. RIJN
lijst
no. 1
WASSENAAR
lijst
no. 7
ZEVENHOVEN
lijst
no. 2
BODEGRAVEN
lijst
no. 9
ZWAMMERDAM
lijst
no. 3
KOUDEKERK
lijst
no. 1
NOOTDORP
lijst
no. 2
LEIDERDORP
lijst
no. 1
WOUBRUGGE
lijst
no. 1
20 Juni: ZOETERWOUDE
lijst
no. 2
21 Juni: WOERDEN
lijst
no. 3
25 Juni: VOORSCHOTEN
lijst
no. 1
26 Juni: LEIDEN
lijst
no. 1
BOSKOOP
lijst
no. 2
KATWIJK
lijst
no. 5
HILLEGOM
lijst
no. 8
27 Juni: ZOETERMEER
lijst
no. 1
DE TARTUFFE VAN MOLIèRE.
Aangaande de vergadering van de Let
terkundige afdeeling van de Katholieke
wetenschappelijke vereeniging meldt men
ons nader om. het volgende:
Dr. J. J. Soons, die het woord heeft ge
voerd over: „Hoe heeft men over de Tar-
tuffe geoordeeld?" begon met te wijzen op
het verzet tegen den inhoud van Molière's
stuk, reeds voor de opvoering te Versailles
in 1664. Het stuk werd door den Koning
verboden, eveneens door den Aartsbisschop
van Parijs, zelfs op straffe van excommuni
catie (in 1667), niettegenstaande het gunstig
oordeel van Kardinaal Chigi en andere pre
laten. Na vijf jaren strijd verkrijgt Molière
de koninklijke toestemming voor een open
bare opvoering.
Vervaligens behandelde spr. de vraag:
„Is de Tartuffe werkelijk tegen d-en gods
dienst gericht geweest?" De meening, die
de laatste jaren gerezen is, dat het stuk
tegen de Compagnie du S. Sacrament ge
richt is, werd door spr. weerlegd. Deze
Compagnie, die in haar liefdadigheidsactie
veel had van onze St. Vincentiusvereeni-
ging, in haar geheimzinnige wijze van wer
ken wel iets van vrijmetselarij, telde onder
haar leden veel fanatici, maar geen schur
ken of schijnheiligen zooals Tartuffe. Bo
vendien heeft Molière het bestaan van deze
compagnie niet gekend, daar ze in 1660
verboden was en zeer in het geheim werkte.
Dan volgde de vraag: „Kan Molière een
sa tyre bedoeld hebben tegen de schijnhei
ligheid in het algemeen?" Brunetière be
strijdt dit, omdat er volgens hem geen
schijnheiligen waren in dien tijd. Hiertegen
over toonde spr. aan met tal van voorbeel
den dat er èn aan het hof van Lode wijk
XIV en daarbuiten wel degelijk hypocrisie
heerschte. Volgens de bewering van Bru
netière heeft Bourdaloue in zijn Sermon
sur l'hypocrisie de Tartuffe veroordeeld.
Deze preek werd echter gehouden 22 jaar
na opvoering van Tartuffe. Spr. ziet dan
ook een geheel andere aanleiding tot deze
preek, namelijk het geval van Abbé Mauroy,
die door een bankroet een schandaal ver
wekte. Bourdaloue bevestigt juist in deze
zelfde predikatie vele beweringen uit Tar
tuffe, zooals spr. uit verschillende voorbeel
den liet blijken. Zijn conclusie is dan ook,
dat Boudaloue's Sermon veel meer over
eenkomst met den inhoud van Tartuffe
heeft, dan dat Tartuffe er zijn overigens
zeer latebestrijding in zou vinden.
Tenslotte ging spr. over tot de directe
behandeling van de slootvraag: „Moeten
wij de Tartuffe gericht denken tegen den
godsdienst?" Het kwaad, dat in de come-
die kan schuilen, zou volgens Brunetière
liggen in Orgon, de bespotting van den
goedgeloovige. In de eerste plaats zou deze
publieke aanval in Molière's tijd een al te
gedurfde zijn geweest. De Voltaire-jaren
waren nog niet aangebroken. Louis de XIV
zou dat niet geduld hébben.
Vervolgens: de Orgon-rol heeft zijn be
staansgrond in heel iets anders. Immers
Tartuffe moet zijn prooi hebben als tegen
speler. Zonder de eenvoudige geloovige, die
hij bedriegen kan, is de Tartuffe-rol on
denkbaar. En volgens Bourdaloue blijft de
geloovige, die misleid wordt door een
schijnheilige, volkomen verantwoordelijk
voor zijn daden. Deze geloovige is, volgens
Bourdaloue, niet de ideale christen. Even
min is Orgon de vrome naar het hart van
Molière, dit is veeleer Cleante.
De conclusie van spr. luidt als volgt: van
het stuk van Molière zal waarschijnlijk niet
die invloed ten goede uitgaan, waarop de
schrijver zelf zinspeelt in zijn Preface, maar
dat het stuk, bewust of onbewust, door den
schrijver tegen den godsdienst gericht is,
lijkt onaannemelijk. Dit laatste neemt ech
ter niet weg, dat het wèl tegen den gods
dienst misbruikt kan worden, en ook wel
inderdaad misbruikt is.
HET HAAGSCHE GEMEENTEMUSEUM.
Men schrijft ons uit Den Haag:
In den volksmond zal het nieuwe Mu
seum aan de Stadhouderslaan wel niet gauw
mooi genoemd worden. Later misschien, als
er wat eigenlijk niet te hopen is nog
slechts in dien vierkanten nuttigheidstrant
zal gebouwd worden, maar voorloop ig ziet
men in dat, een gedrukte indruk makende,
gele gevaarte meer een fabriek dan een
tempel der kunst. Gelukkig staat er met
groote letters „Museum" op, zoodat vergis
singen zijn uitgesloten.
De volksmond weet er echter geheel
anders dan bij de beoordeeling van het mo
nument voor koningin Emma nu weer
eens niets van. Bij de opening is officieel
verzekerd, dat het zoo hoort. „Bouwen is
dienen" was de leuze van Berlage en deze
bouwde niet strevend naar uiterlijk
schoon een lange reeks zalen en ver
trekken, dienend voor de tentoonstelling
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Petities van de werklooze jeugd te Ge
nève. (2de blad).
Laval geeft de opdracht tot kabinets-for-
matie terug. (2de blad).
De leider der N.R.A. treedt af. (2de blad).
BINNENLAND.
De transfer-onderhandelingen te Berlijn
mislukt. (2de blad).
Te Barger-Compascuum is een vader met
twee dochters verdronken. (1ste blad).
Verschillende doodelijke aanrijdingen.
(Gem. Ber. 3de blad en 1ste blad).
Duiker van den Lutine-toren om het le
ren gekomen. (Gem. Ber. 3de blad).
van kunstvoorwerpen en alles wat daar
mede in verband staat. Het licht moest
overal kunnen toetreden en hoe het zalen
complex zich van buiten zou vertoonen,
moest bijzaak wezen. Met een paar vijvers
ervoor en wait plantengroei er omheen zou
het toch nog wel ooglijk worden.
In hoeverre deze opzet naar het uiter
lijk geslaagd is, beoordeele ieder naar zijn
smaak, doch inwendig ontstond stellig een
ideale tentoonstellingsruimte. Het licht
vloeit overal verrassend toe, de eenvoud in
't rond leidt nergens de aandacht af van
schilderijen, beeldhouwwerken en wat dies
meer zij. En zoo hoort het, nietwaar!
Wat die enorme ruimte betreft, men vraagt
zich onwillekeurig af, hoe men alle zalen,
kamers en kabinetten eenigszins behoor
lijk had kuinnen vullen, indien niet de uit
gebreide collectie muziekinstrumenten van
den heer Scheurleer en 's Rijks Penning
kabinet tot dusverre in 't Lange Voorhout
gevestigd hier mede waren onderge
bracht. 't Is er nog verre van vol, behalve
in de af deeling-Scheur leer; Den Haag kan
zijn kunstbezit nog belangrijk zien uitbrei
den, alvorens het Berlage-museum te klein
zal worden.
Wat er niet te vinden is: de intieme at
mosfeer, welke in het thans verlaten mu
seum aan de Korte Vijverberg zoo weldadig
aandeed. Zelfs de ouderwetsche vertrek
ken met gobelins en oude meubelen, zorg
vuldig van Vijverberg naar Stadhouderslaan
overgebracht, doen 't hier lang niet zoo ge
zellig. Mogelijk komt dit nog, als ze wat
meer worden aangevuld. Het gedempte
licht en het uitzicht op een in ouden trant
aangelegden tuin bieden er bereids een
aangenaam rustpunt voor 't oog.
't Meest imposante deel van het gebouw
is de monumentale vestibule, waar onder
een op 'n „witje" gelijkend schilder
stuk te lezen staat: „Eer het Goddelijk licht
in de openbaringen der kunst". Die vesti
bule, tot het dak reikend en ook van uit de
bovenverdieping te overzien, biedt wel
ruimte voor een monument, dat hier of
daar in de stad door het verkeer mocht
worden verdreven en elders geen goede
plaats kan vinden. Maar dat's heelemaal
toekomstmuziek. Eerst nog wat meer
„openbaringen der kunst". Deze zullen wel
kom zijn.
AANVAL OP KAZERNE DER
IERSCHE BURGERWACHT
LONDEN, 6 Juni. Uit Dublin wordt
gemeld, dat de kazerne van de Iersche
burgerwacht te Kildorrery in het graaf
schap Cork Dinsdagochtend door gewa
pende mannen is aangevallen en bescho
ten. Talrijke vensters zijn vernield, doch
niemand werd getroffen. Tegelijkertijd
werden alle telefoon- en telegraaflijnen in
het district doorgesneden.