De techniek der
raadsverkiezingen.
26ste Jaargang
DINSDAG 4 JUNI 1935
No. 8132
S)e £ctd&^ic0oti/tai/nt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
HOEVEEL ZETELS KRIJGT IEDERE
LUST?
De Juni-maand is verkiezingsmaand.
Vandaag zijn wij in onze omgeving met
de eerste twee der serie gemeenteraads
verkiezingen begonnen en weldra zullen de
andere gemeenten volgen.
Dat de verkiezingsdagen zoozeer uit
elkander liggen, vindt z'n oorzaak in het
feit, dat de stemming moet plaats hebben,
binnen 45 dagen na de candidaatstelling,
welke door de Gemeentewet bepaald is op
den 2en Dinsdag der maand Mei, en B. en
W. de bevoegdheid hebben binnen die ter
mijn van 45 dagen den stemmingsdag voor
hun gemeente aan te wijzen. Wanneer alles
vlot van stapel loopt en er geen strubbe
lingen plaats hebben met de candidatenlijs-
ten, kan de eene gemeente dus haar stem
mingsdag belangrijk eerder stellen dan de
andere.
De verkiezingsdag is een dag van span
ning in iedere gemeente; ieder is nieuws
gierig naar den uitslag. Want al mogen de
Tweede Kamerverkiezingen belangrijker
zijn uit politiek oogpunt beschouwd, de ver
kiezingen voor den Raad genieten een veel
intenser belangstelling van den kleinen
kring van hen, wien het aangaat.
Daarom zullen wij bij gelegenheid der
Raadsverkiezingen de berekening der zetel-
verdeeling nagaan, opdat ieder, die er lust
in heeft, den uitslag kan berekenen zoo-
dra de stembus-inhoud is bekend gemaakt.
Sedert de jongste Kieswetwijziging van
3933 moeten wij onderscheid maken tus-
schen gemeenten met minder dan 20.000
zielen waar dus hoogstens 17 raadszetels
zijn) en grootere gemeenten, die 19 en meer
raadsleden tellen.
Voor Leiden.
Nemen wij eerst de grootere gemeenten
waartoe in onze omgeving alleen Leiden
behoort.
Wanneer de stembussen zijn omgekeerd
en de totalen, op elke lijst uitgebracht, bij
elkaar zijn geturfd, is het eerst noodige
werk te bepalen, hoeveel zetels aan elke
lijst kan worden toegekend. Het totaal aan
tal geldige stemmen wordt bij elkaar ge
teld en deze som wordt gedeeld door het
aantal te bezetten zetels. Dit deelsommet je
geeft als uitkomst: den kiesdeeler.
Laten we zeggen, dat in een gemeente
van 21.000 inwoners 19.000 geldige stemmen
zijn geteld, dan bedraagt de kiesdeeler:
19.000 gedeeld door 19 raadszetels, is 1.000.
Nu gaan wij zien, hoevele malen het to
taal aantal stemmen van iedere lijst ge
deeld kan worden door dezen kiesdeeler.
Gaat dat tweemaal, dan worden aan zoo'n-
lijst twee zetels, gaat dat driemaal, dan
worden drie zetels toegekend, enz.
Nu zou het wel zeer toevallig zijn, wan
neer een lijst precies twee- of drie- of
viermaal den kiesdeeler haalde; meestal
blijft er een rest over, een overschot. Maar
nog toevalliger zou het zijn, wanneer alle
beschikbare zetels direct op deze wijze
over de diverse lijsten verdeeld konden
worden. Dat komt dan ook gewoonlijk niet
voor.
Het aantal overgeschoten zetels wordt
nu bij tweede verdeeling toegekend volgens
het stelsel der grootste gemiddelden. Dat
gaat zóó.
Lijst A. heeft bij de eerste verdeeling 8
zetels toegewezen gekregen; wij deelen nu
het totaal aantal geldige stemmen, op deze
lijst uitgebracht door 9. M.a.w. wij gaan
zien, mét hoeveel stemmen lijst A. die ne
gende zetel betalen kan.
Lijst B. heeft 5 zetels gekregen bij de
eerste toewijzing; wij deelen haar stem-
mencijfer door 6 en zien, met hoeveel stem
men zij deze toegevoegde zesde zetel beta
len kan. Wie nu het meeste „betalen" kan,
krijgt er een zetel bij, net zoolang tot alle
zetels verdeeld zijn.
Dat is het stelsel der grootste gemiddel
den.
Voor de kleinere gemeenten.
Nu komen de kleinere gemeenten aan de
beurt.
Ook hier gaan wij aanvankelijk op de
zelfde wijze te werk als bij de grootere.
Wij zoeken eerst den kiesdeeler en als
wij dien gevonden hebben, rekenen wij uit,
hoevele malen die kiesdeeler begrepen is
in het stemm en totaal van iedere lijst.
Ook nu zijn natuurlijk niet alle beschik
bare zetels verdeeld, maar bij de tweede
uitdeeling der veel begeerde zeteltjes pas
sen wij bij de kleinere gemeenten niet
het stelsel der grootste gemiddelden toe,
maar het stelsel der grootste overschot
ten.
Nemen wij ais voorbeeld een klein plaats
je met minder dan 3000 zielen, waar dus
slechts 7 gemeenteraadsleden zijn. Er zijn
uitgebracht 2800 stemmen, zoodat de kies
deeler 400 bedraagt. Veronderstellen we,
dat er 5 partijen (lijsten) zijn, die de vol
gende stemmencijers behaald hebben.
A. 900, B. 760, C. 600, D. 350 en E. 190.
Lijst A. haalde tweemaal den kiesdeeler,
B. en C. ieder eenmaal, zoodat bij de eerste
toewijzing lijst A. 2 zetels en lijst B. en C.
ieder 1 zetel kregen. Vier zetels zijn dus
verdeeld, blijven er nog drie over. De over
schotten zijn nu:
A. 900 (2 X 400) 100
B. 760 (1 X 400) 360
C. 600 (1 X 400) 200
D. 350 0 350
E. 190 0 190
Lijst B, D, en C. hebben.de grootste over
schotten en deelen dus de drie zeteltjes.
Nu gaan we de stemmencijfers wat ver
anderen en veronderstellen, dat de verhou
ding aldus is:
A. 920 800 (2) 120
B. 780 400 (1) 380
C. 750 400 (1) 350
D. 230 0 230
E. 200 0 200
Weer blijven er drie zetels over, die vol
gens de grootste overschotten zouden moe
ten worden toegewezen aan B, C, en D.
Maar ditmaal gaat dat niet op, want D.
komt nu niet in aanmerking, (evenmin
trouwens als E.) omdat lijst D. geen 75 pet.
van den kiesdeeler haalt. Bij het stelsel der
grootste gemidde lden (dus bij de
grootere gemeenten) hebben wij met de 75
pet. van den kiesdeeler geen rekening te
houden, maar bij het stelsel der grootste
overschotten (dus bij de kleinere ge
meenten) wel.
Gewoonlijk is bij deze tweede verdeeling
het beschikbare aantal zetels schoon opge
deeld.
Mochten nog niet alle zetels bij een der
lijsten ondergebracht zijn, dan (het wordt
ingewikkeld!) moeten wij bij een even-
tueele derde verdeeling weer het stelsel der
grootste gemiddelden gaan toepassen. En
dan maken de kleine partijtjes, die, omdat
zij geen 75 pet. van den kiesdeeler haalden,
bij de eerste en de tweede uitdeeling niet
aan bod kwamen, weer een kansje, want
het zou mogelijk kunnen zijn, dat er een
bij is, wiens gemiddelde kon concurreeren
met het gemiddelde der anderen. Heel vaak
zal dat echter wel niet voorkomen.
Voor de kleine gemeenten is goed ge
zorgd, want voor hen heeft de Kieswet nog
een extra bepaling en wel deze:
Indien bij de genoemde verdeelingen aan
een lijst, die de volstrekte meerderheid der
uitgebrachte geldige stemmen heeft ver
kregen, niettemin een aantal zetels is toege
kend, dat kleiner is dan de volstrekte meer
derheid van het totaal aantal zetels, wordt
aan deze lijst alsnog één zetel toegekend,
ten koste van de lijst, die een zetel had ge
kregen op het kleinste overschot.
De wisselvalligheden van het verkiezings
noodlot zijn nu eenmaal wonderlijk en het
is te Aardenburg voorgekomen, dat een
partij beschikte over de meerderheid der
stemmen, maar in den raad toch in de min
derheid kwam. Dat was te gek en vandaar
bovengenoemde correctieve bepaling.
Nu kunnen we het aantal zetels uitreke
nen, dat aan iedere lijst wordt toegekend.
De complicatie van verbonden lijsten heb
ben we overgeslagen.
Daar het echter, vooral op de dorpen,
waar nogal eens met voorkeurstemmen
wordt gewerkt, ook interessant is om te be
cijferen, of een bepaalde candidaat „er in"
is, zullen we een volgende maal uiteenzet
ten. op welke wijze de personen der can-
didaten worden aangewezen.
Een adtueel voorbeeld.
Ter „oefening" van eventueele rekenaars
geven wij hier de uitslag van de gisteren te
Stavoren gehouden raadsverkiezing,
welke als volgt luidt:
a. Aantal uitgebrachte geldige stemmen
445.
b. Aantal zetels: 7.
c. Kiesdeeler: 64 (eigenlijk 63 4/7).
d. Aantal uitgebrachte stemmen op:
Ant. Rev. Partij 112
Christ. Hist. Unie 197
Soc. Dem. Arb. Partij 67
Vrijz. Dem. Bond 69
Bij de eerste verdeeling blijken de
Christ. Historischen driemaal den kiesdee
ler te halen en de andere drie partijen alle
eenmaal, zoodat direct 6 zetels verdeeld
kunnen worden.
Het grootste overschot heeft de A.-R.
lijst n.l. 112 64 48, zoodat de Anti-
Revolutionairen er een zetel bij krijgen. De
uitslag is derhalve:
Ant. Rev. Partij 2
Christ. Hist. Unie 3
j Soc. Dem. Arb. Partij 1
i Vrijz. Dem. Bond 1
4 Mr. H. F. A. GEISE.
DE PASSIESPELEN
TE TEGELEN.
(Van een special en verslaggever).
GemeenschapsspeL
Nog pas heeft Drs. Pollmann te Nijme
gen voor de stichting „Katholiek Gemeen
schapsoord" gesproken over leekenspel als
uiting der volkscultuur. En hij wees daar
bij op de Middeleeuwen, toen het leeken
spel bloeide, omdat men spelen wilde en
imiteeren.
Ook in Tegelen wilde men dat. Daar
was langzaam de neiging gegroeid om ook
in dit opzicht cultureel voorop te willen
gaan. Na eenig tasten in de voorafgaande
jaren koos men in 1931 het passiespel. Het
is een echt gemeenschapsspel. Niet alleen
om het groot aantal medewerkenden, maar
ook omdat het gegroeid is uit en gedra
gen wordt door de heele Tegelsche volks
gemeenschap. Groot en klein, rijk en arm,
industrieel en arbeider, burgemeester en
geestelijkheid, allen zijn vol ijver voor
het passiespel zelf of iets wat ermee sa
menhangt. Daardoor kon het mogelijk zijn,
dat uit één gezin acht personen mede
werken! Maar iedereen is ervan doordron
gen, dat wie de meeste liefde heeft, zijn
rol het best speelt: of het een bescheiden
figurant of hoofdspeler is, dat is hetzelfde.
Op dit voorname punt, de goede bedoe
ling, is bij de voorbereiding veel nadruk
gelegd, en de godsdienstplechtigheden op
Zondagmorgen waren nog uitermate ge
schikt, deze goede intentie te versterken.
De schrijver van een passiespel verkeert
tot zekere hoogte in dezelfde omstandig
heid als die van een Grieksch treurspel:
beide hebben een vast gegeven voor zich
en moeten dit nu dramatisch weten om te
zetten. Bovendien is hun publiek met den
inhoud van te voren bekend. Het is dus
een opgave, die verre van. gemakkelijk is,
temeer daar de passieuitbeelding ook nog
iets buitengewoon subtiels is.
Volgens den schrijver, Pastoor van Delft,
„bedoelt dit passiespel het Godmensche-
lijke lijdensdrama te beelden volgens de
grondtrekken van het Evangelie en naar
zijn diepen zin als vervulling van het
Oude en als inleiding tot het Nieuwe Ver
bond". Zoo kwam hij er toe ook andere
bijbelteksten in het lijdensverhaal te ver
werken. En daar het Evangelie heel wat
dingen niet verhaalt, die wij mensche-
lijk gesproken soms gaarne erin zouden
vinden, heeft de schrijver deze leemte
moeten aanvullen, om zoo de personen van
ons te doen leven. Ook wanneer men juist
op dit punt van een andere meening kan
zijn, dan is men toch vol waardeering, hoe
personen als 'n Pilatus, Petrus of Judas
door de spelers als echte menschen kun
nen worden uitgebeeld.
Het spel bestaat uit 'n twintigtal too-
neelen, die, aanvullend, onderbroken of
afgesloten worden door reien. Vooral deze
reien en reizegsters in hun strengen een
voud waren in ons oog voortrefffelijk.
Het tooneel.
Daar het spel in de openlucht wordt op
gevoerd, moest de opzet wel anders zijn
dan in een zaal. Alleen b.v. reeds omdat
er van decorwisseling geen sprake is.
Globaal gesproken bestaat de „speel
plaats" uit drie gedeelten: 'n beneden-,
midden- en bovenstuk. Het middenstuk is
het groote plein voor de vergaderzaal van
het Sanhedrin, waarnaast het rechthuis
van Pilatus en het paleis van Herodes ge
legen zijn. Deze gebouwen sluiten het ge
heel af. Beneden vóóraan ligt de avond-
maalzaal, 't huis van Lazarus en het heilig
Graf. Terzijde van dit alles ligt aan den
eenen kant de hof van Olijven en aan den
anderen de Golgotha. De éenheid van
plaats, zooals die door velen in het huidige
tooneel geëischt werd, is hier dus tot op
zekere hoogte prijsgegeven, maar tevens
zeer bevredigend opgelost.
Het spel.
Het is moeilijk en onprettig 'n keus te
maken uit de vele spelers. Door 'n zwakke
Christus-figuur b.v. zou het heele spel ten
zeerste geschaad worden, hoe voortreffelijk
de rest dan ook zijn mocht. Vanzelfspre
kend draagt hij het geheel en we moeten
dan ook zeggen, dat hij dit op alleszins
lofwaardige wijze heeft gedaan. Van de
andere spelers noemen we slechts Petrus
en Judas, omdat hun rol van ingrijpenden
aard is en hun vertolking wezenlijk voor
treffelijk was. Bij deze eenvoudige men
schen ziet en voelt men, hoe diep zij zich
in hun rol hebben weten in te leven. Als
scènes konden ons zeer goed'bevallen de
vergadering van het Sanhedrin en de be
spotting bij Herodes. Ook voor de teere
wijze, waarop een tafereel als kruisiging
of kruisafneming geschiedt, onzen lof.
Moge de heilige bezieling, die dit spel
draagt en schraagt, velen dezen zomer
stichten!
Wij kunnen vereenigingen als de Katho
lieke Reisvereeniging aanbevelen bij het
opmaken van hun plannen met deze op
voering rekening te houden en het bezoek
aan dit passiespel 'n voorname plaats te
geven op him programma.
BRAND TE DEN HAAG
Ontsteltenis in een hofje
Een uitslaande brand heeft in den afge-
loopen nacht in de Kemperstraat te Den
Haag, meer in het bijzonder in het hofje
aldaar, beroering gebracht.
De huisschilder E. E., die onlangs van
hofjeswoning no. 113 naar dito no. 93 was
verhuisd, had in de oude woning op de
verdieping nog een aantal potten met verf
en wat klein meubilair laten staan en hij
had in de oude woning tot ongeveer tien
uur des avonds gewerkt ensigaretten
gerookt. Toen hij om tien uur naar zijn
nieuwe woning was gegaan, dacht hij alles
veilig, doch", in het holst van den nacht,
plm. twee uur, ontdekte een agent van po-
I' litie, dat vlammen uit het dak sloegen.
Deze waarschuwde onmiddellijk 't hoofd
bureau, dat de motorsput van de Van der
Vennestraat daarheen dirigeerde. Met di
verse stralen werd de strijd tegen de felle
vlammenzee aangepakt, met het resultaat,
dat de brand beperkt bleef tot de woning
no. 113, welke grootendeels uitbrandde.
De schade aan de woning is van dien aard,
dat slechts de muren zijn blijven staan.
E., aan wien de, potten verf e.d. toebe
hoorden, was niet verzekerd.
Bij het blusschingswerk was o.m. de
nieuwe hoofdcommissaris, de heer van der
Meij, aanwezig, die na drie dagen functie
in zijn nieuwe kwaliteit den „vuurdoop"
onderging. De commissaris Kramer stel
de het onderzoek naar de oorzaak in; er
was geen aanleiding om een andere oor
zaak te veronderstellen, dan de hierboven-
genoemde.
Verschillende omwonende sloegen in
nachtgewaad den brand en de blussching
gade. Er zijn geen ongelukken voorge
vallen.
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
Het Duitsche episcopaat heeft de devie
zen smokkelarij van kloosterlingen afge
keurd (4e blad).
Weer een grensincident tusschen Italië
en Abessynië (4e blad).
De „Normandie" won toch den blauwen
wimpel (Buitenl. Ber., 4e blad).
Een der daders van de ontvoering van
George Weyerhauser gearresteerd (Bui
tenl. Ber., 4e blad).
BINNENLAND.
Koninklijk bezoek aan Den Helder. (1ste
blad).
Persstemmen over het aftreden van Mi
nister Steenberghe en de te verwachten be
noeming van prof. ir. Gelisen. (2de blad).
Een adres van de R.-K. Werkgeversver.
aan de Tweede Kamer. (2de blad).
De première van het Passie-spel te Te-
gelen. (1ste blad).
Op welke lijst?
De a.s. Gemeenteraadsver
kiezingen
In de maand Juni worden in alle ge
meenten van dit gewest de gemeente
raadsverkiezingen gehouden. Hieronder
volgen de data, waarop in de verschillende
gemeenten de verkiezing wordt, gehouden,
met daarnaast het nummer van de lijst
der R. K. Staatspartij in ieder dier ge
meenten:
5 Juni: RLJNSATERWOUDE lijst no. 1
6 Juni: TER AAR lijst no. 1
11 Juni: VOORHOUT lijst no. 3
NOORDWIJKERHOUT lijst no. 3
ZILK lijst no. 6
12 Juni: SASSENHEIM lijst no. 2
LEIMUIDEN lijst no. 2
LISSE lijst no. 5
OEGSTGEEST lijst no. 1
13 Juni: STOMPWIJK lijst no. 4
VEUR lijst .no. 3
ALKEMADE lijst no. 1
17 Juni: NIEUW VEEN lijst no. 2
19 Juni: HAZERSWOUDE lijst no. 1
ALPHEN a. d. RIJN lijst no. 1
WASSENAAR lijst no. 7
ZEVENHOVEN Rjst no. 2
BODEGRAVEN lijst no. 9
ZWAMMERDAM lijst no. 3
KOUDEKERK lijst no. 1
NOOTDORP lijst no. 2
LEIDERDORP lijst no. 1
WOUBRUGGE lijst no. 1
20 Juni: ZOETERWOUDE lijst no. 2
21 Jnni: WOERDEN lijst no. 3
25 Juni: VOORSCHOTEN lijst no. 1
26 Juni: LEIDEN lijst no. 1
BOSKOOP lijst no. 2
KATWIJK lijst no. 5
HILLEGOM lijst no. 8
27 Juni: ZOETERMEER lijst no. 1
Heden hebben de Raadsverkiezingen
plaats gehad te Warmond en teNoord-
w ij k.
(Wij verzoeken vriendelijk heeren cor
respondenten van de enkele gemeente, die
nog niet in deze rubriek zijn vermeld, als
nog datum der gemeenteraadsverkiezing en
nummer van de lijst der R.K. Staatspartij
ons te melden).
