ETALEUR (Leerlingen).
Z6ste Jaargang
WOENSDAG 17 OCTOBER iw*
No. 7941
S)e Geicbch^(2oii^<Mit
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
D£ ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 1 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, by
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 H
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Medcdeelingcn wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TPLEPOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin b»-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur mi
verhuur, koop en verkoop: S 0.50
V Practische crisis-zorg
Door de Derde Orde-afdeeling van de St.
Josephs-parochie te Delft ia het plan ge
vormd om met November a.s. een eetgele
genheid te openen, waar iedereen die dat
wenscht tegen betaling van 10 cent een
warmen maaltijd kan bekomen. Voor groo-
te gezinnen zal op dezen prys nog reduc
tie worden gegeven. Men verwacht door
«teun van nog-niet-noodlijdenden de instel
ling te kunnen handhaven.
Pastoor dr. G. Vrijmoed O.F.M., die het
initiatief tot deze practische crisiszorg nam,
schrijft bij de aankondiging ervan in „De
Bourdon": „Men kan het betreuren, dat in
deze buitengewone tijden ook buitengewo
ne middelen noodig zijn. Maar als de
rechtsorde van een van God afgekeerde
maatschappij niet in staat is om de mooie
bede uit het Onze Vader: Geef ons heden
ons dagelijksch brood, voor alle menschen
te verwezenlijken, dan heeft de christelijke
liefde den heiligen plicht, om naar vermo
gen aan te vullen, wat aan die rechtsorde
ontbreekt".
Wij willen voor deze practische crisis-
zorg, gespannen geen voorbijgaande!
aandacht vragen.
Wij hebben er al meer op gewezen, dat
het een zoo buitengewoon goed werk is, om
te zorgen, dat, practisch genomen, de be
hoeftige menschen, vooral in den winter,
althans ééns per dag een flinken maaltijd
kunnen bekomen.
Velen hebben dat nu niet kunnen
het niet hebben, omdat er thuis een te groot
gebrek is aan alles.
Men heeft ons wel tegengeworpen: Och,
de menschen stellen het toch niet op prijs.
Als men daarmede bedoelt, dat de „be
langhebbenden" het verstrekken van die
maaltijden gevoelen als iets, wat eigenlijk
zeker voor menschen, die werken wil
len en werken kunnen niet noodig
moest zijn; dat zij die maaltijden ontvan
gen met gemengde gevoelens van waar
deering èn van ontevredenheid over
den bestaanden toestand, dan erkennen wij
dat. En.... wij prijzen dat eergevoel, dat
bewustzijn van gebroken zelfstandigheid.
Maar, als men beweren wil, dat dege
nen, die er voor in aanmerking zouden ko
men, er feitelijk niet van profiteeren, dat
alleen zij, die maaltijden halen, die deze
niet noodig hebben en er misbruik van
maken, dan generaliseert men uit
zonderingsgevallen.
Als men het verstrekken van warme
maaltijden goed organiseert, ook met tact
en kieschheid dan zullen er velen van
profiteeren, stakkerds in onze huidige sa
menleving, die anders zouden hongerly
den! Dat is de feitelijkheid, welke
wij ter overweging voorleggen.... Aan
onze Katholieke charitatieve vereenigingen
op de eerste plaats. Kunnen te Leiden
b.v. voor dit doel niet samenwerken R. K.
Parochiaal Armbestuur en St. Vincentius-
vereeniging?
De „armen"-zorg moet in dezen tijd, in
den as. winter nieuwe wegen betreden,
om den crisis-nood althans eenigermate te
kunnen lenigen.
V Gezonde basis voor daden
De R. K. Werkgever drukt het adres af,
dat het bestuur van het R. K. Werklieden
verbond den 28sten September over de cri-
sispolitiek aan den raad van ministers
heeft gericht
Dr. Kortenhorst teekent er dit bij aan:
„Onzerzijds voegen wy aan dit schrijven
van het R. K. Werkliedenverbond nog toe,
dat de wenschen door de R. K. arbeiders
geuit in hoofdzaak volkomen overeenko
men met die van de R. K. werkgevers. Met
warmte ondersteunen wij daarom bij de
hooge landsregeering deze verlangens".
Alleen ten aanzien van de werktijdver
korting maakt dr. Kortenhorst „een klein
voorbehoud".
In verband met den wensch: de beschik
bare werkgelegenheid onder een zoo groot
mogelijk aantal arbeiders te distribueeren,
had het Verbondsbestuur herinnerd „aan
het vraagstuk der werktijdverkorting, wel
ke o.i. niet noodzakelijk behoeft te leiden
tot verhooging der productiekosten".
Dr. Kortenhorst oordeelt het een vraag
van de practijk, of werktijdverkorting zon
der gevaar voor erger kan worden toege
past.
„Onze verwachtingen zijn niet hoog ge
spannen, gezien de enorme moeite die de
Nederlandsche industrie ondervindt om op
volle kracht ge<kirende 48 uren te kunnen
werken. Wettelijk ingrijpen door het
R. K. Werkliedenverbond in zijn brief ook
niet gevraagd zou zeker tot ongelukken
voeren.
Bedrijfsgewijs overleg op basis van vrij
willigheid blijft aangewezen".
Waarna dr. Kortenhorst besluit, dat
„dit eene punt, waarover twijfel geoorloofd
is, daargelaten" de wenschen der R. K.
arbeiders in breeden kring belangstelling
en sympathie verdienen.
Wij mogen constateeren: de voorwaar
den voor een doeltreffende crisis-politiek
kunnen niet beter zijn! In de grootste po
litieke partij zijn de leiders van werkge
vers en werknemers het voor een zeer
groot deel met elkaar eens over de w ij z e
waarop.
Waar het gewenschte contact tusschen
bedoelde leiders en „de hooge landsregee
ring" met slechts éénigen goeden wil o.i.
kan worden gevonden en gelegd mogen
wij verwachten met stelligheid!
dat de gezamenlijke wenschen van Katho
lieke werkgevers en Katholieke werkne
mers zuilen worden omgezet in de practijk,
voorzoover mogelijk terwijl wij even
tueel zullen vernemen de redenen, waarom
de verwezenlijking dier wenschen niet of
niet geheel en al mogelijk wordt geacht.
DE WEG IS NIET
GEMAKKELIJK
Van vele zijden wordt de regeering ver
weten, dat zij niet den weg op gaat naar
het oeconomisch herstel door autarchie.
Autarchie is het voorzien in alle behoef
ten met hulpmiddelen uit eigen gebied,
min of meer inhoudend het afzien van ex
port, van goederen-uitvoer naar andere
gebieden (Autarchie komt van het Griek-
sche autos zelf en arkein voldoende
zijn).
Prof. Veraart heeft echter gisteren in
Den Haag voor een vergadering van de
K. D. P. een rede gehouden, waarin hij
zich verzet tegen autarchié. Aan een ver
slag van de rede ontleenen wij het vol
gende:
Spr. verzette zich tegen autar
chie. Wij moeten weer het land worden,
dat verloren markten herovert, het e x-
porteerende volk, dat wy vroeger wa
ren.
Wy moeten exporteeren om in stand te
kunnen blyven."
Men zal wél willen toegeven, dat het
voor de regeering niet gemakkelijk is, de
weg naar het economisch herstel op te ge
ven, welken haar wordt aangewezen. De
aanwijzingen zijn geheel tegenovergesteld!
TWEEDE KAMER
Tuberculose-gevaar op school
Keuring van leerkrachten.
De welbekende kwestie van een Hel-
mondsche draadnagelfabriek, welke de
quote, die zy van een internationaal syn
dicaat te verwerken kreeg, overdroeg aan
buitenlandsche fabrieken, zóó, dat de Hel-
mondsche fabriek stil kwam te liggen en
vele arbeiders werkloos werden, heeft in
de Tweede Kamer nog even weerklank ge
vonden, bij de behandeling van de voortge
zette contingenteering van draadnagels en
aanverwante artikelen. Herinnerend aan
het gebeurde, betoogde de heer T e u-
1 i n gs (R. K.), dat het noodig was ook op
de tegenpartij, het .internationale kartel,
terdege te letten. Hij drong er op aan, dat
de regeeringscommissaris, die bij deze con
tingenteering wordt benoemd, strenge con
trole zal uitoefenen. Minister Steen-
fa e r g h e wees er in zyn antwoord op. dat
de benoeming van een regeeringscommis
saris, welke by deze contingenteering
plaats had, in tegenstelling met hetgeen
bij andere contingenteeringen geschiedde,
juist ten doel had een zoo scherp mogelyke
controle uit te oefenen. Hij meende dan
ook de verzekering te kunnen geven dat
dit zou geschieden. Den heer Wende-
laar (V.B.), die aangedrongen had op zoo
ruim mogelyke behandeling van aanvra
gen tot invoer van goedkoope draadnagels,
welke in kwaliteit veelal beter zouden zijn
dan het Nederlandsche fabrikaat, ant
woordde de Minister, dat juist deze
goedkoope artikelen uit Amerika mede
aanleiding waren tot de contingenteering.
Hij zou echter voor zoover mogelijk aan
het verlangen van den geachten afgevaar
digde tegemoetkomen, waarbij echter niet
vergeten moest worden, dat de importeurs
zeer happig zijn op deze goedkoope artike
len, waarmede niet onbelangrijke winsten
kunnen worden gemaakt. Het wetsont
werp werd z. h. s. aangenomen.
Op de agenda stond vervolgens de her
ziening van de IJkwet, welke echter door
de regeering werd teruggenomen, vermoe
delijk omdat zij ook electrische en andere
apparaten er wil in betrekken, zooals in
het Voorloopig Verslag in overweging
werd gegeven.
Tengevolge daarvan kwam nu aan de
orde het wetsontwerp tot het treffen van
maatregelen ter bescherming van leerlin
gen tegen het gevaar van besmetting. Zoo
als men weet was de aanleiding van dit
ontwerp de besmetting met tuberculose,
door een vijftal kinderen op een school in
het Noorden des lands opgedaan, als ge
volg van het feit, dat hun onderwijzer lij
dende was aan open tuberculose. Dit wets
ontwerp beperkt zich tot het verplichtend
stellen van een geneeskundige verklaring
voor het onderwijzend personeel, als voor
waarde van benoembaarheid.
Tweeërlei bezwaren rezen er tegen. Het
eerste bezwaar was, dat het wetsontwerp
niet ver genoeg ging. Sommigen wilden
een periodieke keuring en bovendien ook
nog een keuring van de kinderen. Reeds
in het Voorl. Versl. had de regeering dit
afgewezen met het oog op de in dezen tyd
niet te betalen kosten. Bij het debat bleef
er van dezen aandrang niets anders over
dan een, in een motie belichaamd, denk
beeld van Mevr. De Vries Bruins
(S.DAP.); dat dé minister het onderzoek
van kinderen althans zooveel mogelijk zal
bevorderen. De motie werd door Minis
ter Slotemaker de Bruine van
iederen inhoud ontdaan met de verklaring,
dat hy er geen bezwaar tegen had, indien
de voorstelster niets anders bedoelde dan
bevordering in die gemeenten, die een
keuringsdienst reeds hadden en dan bo
vendien nog zonder extra kosten de ver
langde keuring zouden kunnen uitvoeren.
Zoo bedoel ik het inderdaad, verklaarde
Mevr. De Vries Bruins; en toen ware
het maar het beste geweest deze motie
zonder hoofdelyke stemming aan te ne
men.
Om niet doorzichtige redenen vroeg
evenwel de heer Terpstra (A.R.) hoof
delijke stemming aan, waarna de motie met
de antirevolutionaire en eenige chr. hist,
stemmen tegen werd aangenomen.
De andere categorie van bezwaren wa
ren de welbekende grondwettelijke. De
heeren T i 1 a n u s C.H.) en Z y 1 s t r a
(A.R.) maakten zich tot tolk ervan. Zij
meenden dat de vrijheid van benoeming
en de vryheid van het onderwijs geven, die
in de grondwet alleen beperkt wordt door
de eischen van bekwaamheid en zedelijk
gedrag dus niet door lichamelijke onge
schiktheid door het wetsvoorstel niet in
acht werden genomen. De heer Zij ls tra
was bovendien van oordeel, dat het wets
ontwerp niet noodzakelijk is, omdat de tu
berculose sterk afneemt. Wat dit laatste
betreft werd hij tegengesproken door Dr.
Vos (V.B.) die er op wees dat de afne
ming der tuberculose weliswaar een feit
is, maar dat dit niets af doet aan de wen-
schelijkheid, om schoolkinderen, die, hoe
jonger zij zijn, ook des te meer vatbaar
zijn voor besmetting, daartegen te bescher
men.
De katholieke «preker, de heer S u r i n g,
was het niet eens met de meening dat de
grondwet zich zou verzetten tegen maat
regelen om de jeugd tegen besmettingsge
vaar te beschermen. Dit was geenszins de
bedoeling van de vrijheid van onderwijs,
welke de grondwet bedoelde te waarbor
gen. Sprekers bezwaren richtten zich ech
ter tegen de wyze waarop de regeering
haar door hem goedgekeurd streven tracht
te te verwezenlijken. Hij had vooral vier
bezwaren: ten eerste dat de aanstelling
van een tuberculeus onderwijzer wordt
verboden, voldoende was de toelating
te verbieden; ten tweede dat de regeering
de bevoegdheid wenschte, om scholen die
hieraan geen gevolg zouden geven zonder
meer uit te sluiten; ten derde dat niet vol
doende geregeld is wie de kosten der be
treffende maatregelen moet dragen en ten
vierde, dat niet vastgesteld is wat gebeu
ren moet, indien een afgekeurd onderwij
zer door den pensioenraad niet ongeschikt
bevonden wordt om zijne functie waar te
nemen.
Met de zoogenaamde grondwettige be
zwaren had Minister Marchant niet
al te moeilijk spel. De heer T i 1 a n u s had
hem in overweging gegeven de niet aan
stelling van tuberculeuse onderwijzers als
voorwaarde te verbinden aan het subsidie.
Als ik dat doe, zei de minister, open ik den
weg om ook allerlei andere voorwaarden
aan het subsidie te verbinden, waaraan het
bijzonder onderwijs met vryheid en al
dood zou kunnen gaan. Dat wil ik niet, zei
de minister; ik verdedig het bijzonder on
derwijs. Maar het is niet waar dat deszelfs
vryheid wordt aangetast, als het aantal
benoembaren eenigszins wordt ingekrom
pen. Meer moeite had de minister met de
bezwaren van den heer S u r i n g, zóó zelfs
dat hy schorsing der beraadslaging aan
vroeg, toen de amendementen aan de orde
kwamen, waarin de heer S u r i n g zijne
denkbeelden had belichaamd. De minister
verklaarde, dat hij de portee van deze door
een misverstand wat laat binnengekomen
amendementen niet kon overzien.
De beraadslagingen werden daarna ge
schorst, waarna de Kamer bleef steken in
het debat over het voorstel tot verhooging
van de uitkeeringen aan oud gepension-
neerde militairen.
Hierover morgen nader.
De St. Lodewijkskerk
te Leiden
Ter viering van het 125-jar!g bestaan
der St. Lodewijkskerk de vlag waait van
den toren werd hedenmorgen te half
tien door den zeereerw. heer pastoor Th.
M. Beukers een plechtige Hoogmis opge
dragen met assistentie van de kapelaans,
de weleerw. heeren Mudde en Schrama
resp. als diaken en sub-diaken en den wel
eerw. heer Lecnders als ceremoniarius.
Het zangkoor der parochie vertolkte de
tweestemmige Mis van Perosi.
Vele geloovigen woonden de plechtige
Hoogmis by.
Hedenavond te half acht is er plechtig
Lof, waaronder de zeereerw. zeergel. heer
P. Juffermans, leeraar aan het Seminarie
Hageveld, de feestpredicatie zal houden.
Gaarna plaatsen wy ter gelegenheid van
dit jubileum onderstaand artikel.
..Wat eens een heiligdom voor vrome pel
grims was;
„wat langen tijd, beroofd van vroegeren
godsdienstluister, onder wereldsch stof be
graven lag;
„wat gespaard bleef door het kruit, dat
met een razernij, zoo hevig en zoo plots,
de naaste huizen had vernield;
„dat is nog glorierijker door de gunst van
Lodewijk Napoleon, den allcrmildsten ko
ning, den Allerhoogsten God weer toege
wijd".
Aldus luidt, vertaald, het opschrift, dat op
een bord achter in de thans jubileerendo
Lodewijkskerk te lezen is. Ter herinnering
aan de mildheid van koning Lodewijk Na-
i poleon in 1809 aangebracht, vermeldt het
de lotgevallen van het merkwaardig ge
bouw, dat nu reeds 125 jaren weer als kerk
dienst doet.
In 1477 als St. Jacob-gasthuis „een hei
ligdom voor vrome pelgrims" gesticht,
werd het in 1567 door de stedelijke regee
ring aangekocht en tot een opslagplaats van
haar koren bestemd. Toen lag dus de kerk,
„van vroegeren godsdienstluister beroofd,
onder wereldsch stof begraven". Zeven jaar
later werd hier na het ontzet van de slad
haring en brood afgeladen en opgestapeld.
Een definitieve bestemming kreeg het voor
malige St. Jacob-gasthuis in 1590, toen de
stad er een saaihal van maakte. Meer dan
200 jaar heeft het als zoodanig dienst gc-
I daan, totdat het door de bekende kruitramp
van 12 Januari 1807 zoo ernstig werd be
schadigd. dat men besloot het voor afbraak
te verkoopen. Zelfs de sierlijke toren, die
toch geheel gespaard gebleven was, zou
worden gesloopt. Maar gelukkig kwamen
er andere plannen. Onder de gebouwen, die
door de ontploffing zeer geleden hadden,
behoorde ook de kerk van pastoor Ocke op
de Appelmarkt aan den Nieuwen Rijn by
de Middelste Gracht. De noodzakelijkste
herstellingen zouden minstens 4500 kos
ten. Bovendien was de kerk veel te klein,
want het aantal kerkgangers wisselde van
/.eshonderd tot duizend; ze moest dus noo
dig vergroot worden en de kosten hiervan
/.ouden minstens 20.000 bedragen. Toen
kwam men op de gedachte om de saaihal
tot een katholieke kerk in te richten; zoo
doende zou meteen de fraaie toren behou
den blyven. Zoo laat een dichter uit dien
tijd den ouden toren zeggen:
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Het vaststellen van de identiteit der ko
ningsmoordenaars. Belgrado rouwt om xijn
vorst. (2e blad).
De kerkelijke oppositie in Beieren. (2e
blad).
Centrumsleider te Danzig gearresteerd.
(2e blad).
BINNENLAND.
De bedrljfsraad voor de sigarenindustrie
is geïnstalleerd. (2de blad).
Te neerlen Is een Joego-Slavlsch stu
dent gearresteerd. (1ste blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Rie Mastenbroek vestigt op de wrdstrlj-
den van ZIAN een nieuw Ned. record 200 M.
rug. (3de blad).
De llaagxche Politie wint op de serie
wedstrijden der L.P.S.V. den Van Spail-
beker. (3de blad).
Hedenavond laatste gelegenheid tot in
schrijving. De clubcursus 7—8 uur.
Noordeinde 52 - H. J. DE SWART.
Cursus gaat beslist door. Nog enkele
plaatsen. Inlichting absoluut gratia.
Per les 75 cent, 1'/, uur.
„Het is met mij nog niet gedaan,
Ik zal herbouwd nog blijven staan.
Mijn klingeling en klokkenspel
Zal beng'len: 't ga myn Leyden wel.
Misschien word ik een Christenkerk".
Er werd een plan tot verbouwing van de
saaihal opgemaukt, waarvan de kosten
30.000 niet te boven zouden gaan, terwijl
de nieuwbouw van een pastoriie op 8000
a 9000 komen zou. Bij besluit van 15 Oct.
1807 keurde onze toenmalige koning Lode
wijk Napoleon het plan goed. Uit het fonds
voor de slachtoffers van de ramp werd een
subsidie van 37.000 uitgekeerd, terwijl de
koning bovendien een jaarlijksche bijdrage
van 000 toezegde. Twee jaar later, op 17
October 1809, werd de kerk, ter dankbare
herinnering aan den patroonheilige van den
koning, St. Lodewijk, toegewijd, voor het
eerst in gebruik genomen.
Hondcrd-vijf-en-twintig jaren zijn sedert
dien verloopen en nog altyd staat op de
Steenschuur dc St. Lodewijkskerk als een
blijvende herinnering aan onzen eenigen
katholieken koning, die, als vreemdeling
hier gekomen, in dc korte jaren van zijn
regeering door zijn goedhartigheid de lief
de van zijn ondeixiancn wist te winnen.
P. J. A. JUFFERMANS, pr.
J O KG O SLA VIS CH STUDENT
GEARRESTEERD.
Verband met den moord te Marseille?
Sedert Zondag bevindt zich bij de politie
te Heerlen in arrest de 18-jarige Slovccn-
sche student France Jeza, afkomstig uit
Ptoej in Jocgo Slavic, die is aangehouden,
omdat hy in ons land verbleef zonder mid
delen van bestaan. Hij jjlcek in het bezit
van een valschen pas, welke heeft toebe
hoord aan een zekeren K., die twee jaar
geleden te Kichterich bij een auto-ongeval
om het leven is gekomen. Jeza heeft bij
het onderzoek toegegeven, dat hij de leider
is van een politieke studcnten-vcrecniging.
die tegen de regcering van Jocgo Slavic
ageert en naar een vry Slavonic streeft.
Aanvankelijk verklaarde hij bij zijn ver
hoor, dat hij zijn studie aan het gymnasium
te Ptoej wegens geldgebrek heeft moeten
opgeven, maar later gaf hij toe een politiek
vluchteling te zyn.
Daar de mogelijkheid niet is uitgesloten,
dat hij iets uitstaande heeft met den moord
te Marseille, wordt een uitgebreid onder
zoek ingesteld. France Jeza zal ter beschik
king van de justitie te Maastricht worden
gesteld.
