De nieuwe St Petruskerk te Leiden
TENTOONSTELLING
EEN GEHEEL NIEUWE WIJK VAN
ARCHITECTONISCHE EENHEID
BOUW- EN WONINGBUREAU H. P, JANSEN
van het BOUWCOMPLEX DER NIEUWE
ST. PETRUSKERK EN OMGEVING.
ZATERDAG 13 OCTOBER 1934
DE LEIDSCHE COURANT
DERDE BLAD. - PAG. 9
Zes jaar ls het nu bijna geleden, dat Leg
den door een noodlottigen brand van een
schoonen toren werd beroofd. Binnenkort
zal een nieuw accent het zoo arm gewor
den silhouet van de oude stelutelstad ko
men verrijken. Niet lang meer zal het du
ren of het dreunend gewicht van het zware
heiblok, waarmede 16 M. lange palen in
den grond worden gedrukt, zal de eerste
aankondiger zyn van den aanvang der zoo
lang verwachte bouw der nieuwe St. Pe
truskerk.
Deze bouw, waarnaar door velen al zoo
langen tijd is uitgezien, zal binnen afzien-
baren tijd worden ter hand genomen.
Voor wij een jaar verder zijn zal op de
plaats waar nu een maagdelijk weiland is
gelegen en koeien grazen een heel nieuw
complex uit den grond verrijzen, een groo-
VOORAANZICHT DER KERK MET DE
70 M. HOOGE TOREN VAN DE KAMER-
LINGH ONNESLAAN.
te kerk met een massale, 70 M. hooge to
ren, omringd door een aansluitende bebou
wing.
Snel zijn de voorbereidingen van deze
bouw niet gegaan. Reeds meer dan een jaar
is het geleden, dat de felle, niets ontziende
brand, den parochianen hun Godshuis ont
nam en nog dolen zij rond als verwaalden
en moeten in de naburige parochies een on
derdak vinden. In het bizonder nu ook de
Mon Père-kerk buiten gebruik is gesteld,
zal menigeen dezelfde wensch koesteren
als de herder der „ruïne" n.l. dat het vol
gend jaar Kerstmis in de nieuwe kerk zal
worden gevierd.
Voor met dezen bouw een begin kon
worden gemaakt, moest heel wat worden
overwogen, heel wat instanties worden ge
raadpleegd en veel geduld worden be
oefend.
Reeds hier moge worden vermeld de
medewerking, welke hiertoe van verschil
lende zijden, ook van het gemeentebestuur
van Leiden mocht worden ondervonden,
waardoor het mogelijk is- geworden, de in
grijpende veranderingen, welke tot het tot
stand komen van dit complex noodig wa
ren, binnen redelijken tijd te bewerkstel
ligen. Toen door het Doorluchtig Episco
paat was besloten, dat de kerk niet meer
op haar oude plaats zou worden opgetrok
ken, rees dadelijk de moeilijkheid voor het
gebied der Petrusparochie een geschikt
nieuw bouwterrein, dat goed gesitueerd voor
het parochieel verband is en de mogelijkheid
bood voor een mooien bouw, te vinden. Het
is begrijpelijk, dat al spoedig werd uitge
zien naar de nieuwere woonwijken, waar
de kerk meer centraal in de parochie in
verband met de stedelijke uitbreidingen in
het stadsplan kon worden opgenomen.
Doch ook in deze braakliggende velden
bleek geen stuk voorhanden, dat èn door
haar ligging èn door haar vorm voor dit
doel geschikt kon worden geacht.
Het is ten eenen male een fout, helaas
te veel reeds voorgekomen, bij de moderne
steden-ontwikkeling, de kerk eenvoudig te
projecteeren op een stuk, dat aanvankelijk
voor woningbouw was bestemd, waardoor
de kerk geheel onlogisch zonder eenig ver
band met de aangrenzende bebouwing, als
verdwaald in het stadsbeeld komt te lig
gen. Een kerk immers is door de belang
rijkheid van haar functie en door haar re
presentatie-karakter een bizonder accent
in het stadsbeeld. Een kerk behoort te
liggen aan een ruim plein, geheel de groe
peering der huizen en de planeering der
straten van het stadsdeel dient zich naar
haar te richten. Alreeds hierom, omdat zij
door haar groote hoogte en toren stede
bouwkundig een middelpunt vormt.
Dat dit by den bouw van de nieuwe St.
Petruskerk de leidende gedachte en uit
gangspunt is geweest, toont ons in een oog
opslag het vogelvluchtperspectief.
Dit echter was geen eenvoudige zaak.
Het mag dan ook een gelukkig toeval wor
den genoemd, dat het kerkbestuur en de
architecten zich de medewerking heeft kun
nen verzekeren van den Leidschen bouwon
dernemer, den heer H. P. Jansen, die naast
de economische kwestie ook de ideëele zij
de in deze zoo juist heeft begrepen, dat hij
zich bereid verklaarde aan het tot stand
komen van deze gedachte zijn medewer
king te willen geven. Het is daarom moge
lijk geworden op twee aanzienlijke stuk
ken bouwgrond, gelegen aan de overzijde
van den Lammeschansweg tusschen bet
verlengde van de Koninginnelaan eener-
zijds en aan de andere zijde begrensd door
de van den Brand el erkade, beslag te leg
gen en deze door een ingrijpende wijziging
van het uitbreidingsplan tot een architec
tonisch en stedebouwkundig treffend re
sultaat te voeren.
De straat, welke'de twee bouwterreinen
scheidde, werd geamoveerd, waardoor een
groot bouwterrein ontstond van een to
taal oppervlak van 20.000 M2. De kerk
werd hierop geprojecteerd in het centrum
met het priesterkoor naar het Oosten en de
toren naar het Westen. Deze oeroude chris
telijke traditie, de kerken te stellen in de
H. Linie, is de geheele middeleeuwen, de
bloeitijd der kerkelijke bouwkunst, ge
volgd en vindt men in Leiden nog terug in
de St. Pancras- en St. Pieterskerk. Door
deze oriëntatie kwam dus de toren naar
de zijde van den Lammeschansweg, waar
nu een representatief plein kon worden ge
projecteerd. Elk gebouw immers, dat men
om haar belangrijkheid wil accentueeren,
moet aan een ruime voorhof gelegen zijn.
Het verdere plein wordt dan gevormd door
de rondliggende bebouwing, die hiermede
een eenheid vormt.
De situatie-schets laat zien, hoe op deze
wijze, zoowel uit aesthetisch- als econo
misch opzicht, een bevredigend resultaat
kan worden verkregen.
Op dit terrein, waar een belangrijk deel
voor pleinvorming moest worden afgestaan,
en 'n deel in beslag werd genomen door de
pastorie en kerk, konden nog een 70-tal
heerenhuizen worden geprojecteerd, waar
onder een 12-tal boven, en beneden-wo
ningen. Aan elke zijde van den bebouwden
driehoek zijn ruime riante straten aange
legd met water aan de overzijde van den
Lammeschansweg tusschen de twee tram
baan-overgangen in het verlengde van Ko
ninginnelaan en Leliestraat, de Kamerlingh
Onneslaan. Links de van den Brandelerka-
de, die de sleutel is van den grooten wan
delweg naar het Rijn en Schiekanaal, wel
ke zich voorbij de Cronesteynkade aan
merkelijk verbreed met een breed gazon
aan weerszijde van den waterstroom. De
Koninginnelaan loopt hierop uit in een
trechtervormige verbreeding, die over de
nu bijna gereed gekomen brug doorloopt
in de Thorbeckestraat.
De kerk zelve gaat men binnen door de
hoofd-entree onder den toren. Deze groote
massale toren heeft een hoogte tot aan den
spits van 70 M. op een grondplan van 10
by 10 meters in het vierkant. Zij moet de
drager worden van een viertal zware klok
ken, die met hun feestelijk gelui over de
stad zullen beieren. In haar eenvoudige
massale grootheid beheerscht zy het voor
plein en de aangrenzende bebouwing. Door
de hoofdingang binnengaande komt men
in het ruime voorportaal der kerk, waar
de toegang gelegen is tot een kapel, welke
den geheel en dag ls opengesteld voor 't
publiek en in den tijd, dat de kerk gesloten
is, door een zij-ingang kan worden bereikt.
Voorts bevindt zich hier de opgang naar
het zangkoor, dat hier boven gelegen is.
Vanuit het lage matig verlichte kerkpor
taal komt men door een breede kerkdeur
binnen in de goed verlichte hooge kerk
ruimte midden voor het breede middenpad,
dat naar het altaar voert.
De nieuwe kerk herinnert in haar grond
plan aan de oude St. Petruskerk op de
Langebrug. Zij bestaat uit een driebeukige
hallen-kerk, waarvan de breede midden-
beuk aan beide zijden door eene op twee
zuilen rustende arkade van de smallere en
lagere zijbeuken wordt gescheiden. Ter-
wille van het intieme en sacrale aspect is
hier niet geschroomd de kerkruimte door
een zuilenrij onder te verdeelen. Geen zui
lenrij zooals de neo-gothiek ze kent, waar
van de Mon Père-kerk een treffend voor
beeld was, waar een haag van lijvige ko
lommen alle gezicht op het altaar belet,
doch slechts een 4-tal slanke granieten ko
lommen, die aan de ruimte een echt kerke
lijk karakter geven en de ruimtevorm on
derbreken. Vele van onze moderne kerken,
die als een groote ruimte zijn opgevat, mis
sen te sterk het karakter van een kerk,
waarin bij wekelijksohe minder bezochte
diensten de enkeling zich verliest in de
ruimte.
De kerk te bouwen als een groote ruim
te is vooral in verband met de overspan
ning by een groot aantal plaatsen niert tot
een goed resultaat te brengen, zonder in
een kerk van al te groote lengte te ver
vallen.
De liturgische gedachte in de moderne
kerkbouw, waar het altaar het middelpunt
is van den H. Dienst, welke door de ge-
loovigen intensief met oog en oor moet
kunnen worden medegeleefd, vraagt om
een korte breede kerkruimte, waar alles
zich rondom het altaar groepeert.
Zoo ontstond het grondplan. Het biedt
plaats voor 1400 geloovigen.
In de een ga staat op het verhoogde
priesterkoor het groote hoofdaltaar, dat ge
heel massief uit één groot blok marmer zal
worden gehakt. Het presbyterium dat 4
GEZICHT OP DE KERK EN HUIZENCO MPLEX AAN DE LORENTZKADE.
HET INTERIEUR DER NIEUWE ST. PETRUSKERK.
treden verhoogd legt boven de kerkvloer,
wordt uitgevoerd in cimblanchien marmer.
Aan weerzijden van de trappen die de op
gang vormen naar het altaar liggen de bei
de ambonen, die op de hoogte van het
priesterkoor naar voren in de kerk zijn
uitgebouwd en door een bronzen hekwerk
van de kerkruimte gescheiden. Een dezer
ambonen, die aan de Evangelie-zijde, zal,
evenals in de oud-christelijke kerken, die
nen tot preekstoel.
In elk der zijbeuken ls, juist zooals in
de oude St. Petruskerk, een altaar ge
plaatst, wararvain er één aan Maria en een
aan St. Joseph zal worden toegewijd. In
de rechter-zij beuk is aan de Zuidzijde der
kerk een H. Hart-kapel uitgebouwd. Teigcn
de Noord-beuk is de doopkapel als een af
zonderlijke centraalbouw met koepelvor
mige afdekking in open verbinding met de
kerkruimte. De vloer der doopkapel ligt
eenige treden lager dan de kerkvloer, zoo
dat men, evenals in de Jordaan waar Chris
tus gedoopt werd, hierin moet afdalen.
Het binnen-metselwerk der kerk wordt
uitgevoerd in de lidhte kalkzandsteen,
terwijl voor de toepassing van de natuur
lijke steen het Noorsch graniet is gekozen.
De kerkbeuken zijn afgedekt met een
vlakke zoldering op moer- en kinder-bin-
ten, waarvan de grootste een afmeting
hebben van 100 X 80 M.
De geheele zoldering wordt uitgevoerd
in oregon-pine, een rood-bruine houtsoort
van een buitengewoon mooie kleur.
De fundeering der kerk heeft wel eonige
zorgen gebaard.
Gezien de bodemgesteldheid is het nood
zakelijk gebleken de kerk te fundeeren op
zware betonnen palen tot een diepte van
13 M. onder de oppervlakte. Door de toe
vallige omstandigheid, dat zich op 12 M.
diepte een 70 M. diepe veenlaag bevindt,
is het noodzakelijk geworden tot deze,
helaas, wel wat kostbare, fundatie over
te gaan.
Onder dit kerkgebouw, dat meer dan
acht millioen K.G. weegt, moeten meer dan
300 van deze zware palen door de zware
zandplaats worden heen gespoten.
Alleen reeds onder de groote toren, die
een gewicht heeft van bijna 3 millioen K.G.,
zyn 100 palen noodig om dit zware bouw
lichaam te stutten.
OUDE SINGEL 20
TELEFOON 2271
Hiermede berichten wij U dat vanaf heden is opengesteld een
Dagelijks geopend (behalve des Zondags) van 2 tot 5 uur en 7'/2 tot 9 uur
De omgeving der kerk.
Zooals reeds boven gezegd, wordt de
omliggende bebouwing ondernomen en uit
gevoerd door het woningbureau van onzen
stadgenoot H. P. Jansen, die op het gebied
der particuliere bouwonderneming geen
onbekende is.
Het ontwerp, teekeningen en détails wor
den geheel gemaakt onder de zelfde ar
chitectuur als van de kerk.
Aan de voorzijde aan het plein, aan
weerszijden van de toren en aan de Kamer
lingh Onneslaan, zijn kleine heerenhulzen
geprojecteerd met ruime voor. en achter
tuinen.
Aan het verlengde van de Koninginne
laan, onlangs Zeeman laan gedoopt, komen
boven- en beneden-woningen, die allon op
het Zuiden gelegen zyn en een riant uit
zicht hebben over den Lammeschansweg.
Aan de andere zijde van den driehoek
aan de Lorontzkade, welke uitloopt in de
groote wandelallee, komen heerenhuizen
van grooter formaat, eveneens met prach
tige voor. en achtertuinen.
Deze huizenry wordt onderbroken door
de hoogere bebouwing der pastorie, welke
met haar gevel ligt tegenover de Crcme-
ateijnkade en aan de achterzijde in vert>in-
ding staat met kerk en sacristy.
Al deze woningen zullen gelijktijdig met
de kerk worden opgetrokken in roode
handvorm-gevelsteen en roode pannenda
ken.
Wanneer dit allee zoo zal zijn tot stand
gebracht, zal er een architectonisch geheel
geechapen zijn, welke een unicum mag
word on genoemd in Lcidons stedebouw-
kundige ontwikkeling.
De architecten:
P. J. KROPHOLLER.
Ir. HUGO VAN OERLE b.l
Door de architecten zijn van alle dcclen
van dit bouwplan detailtcckenlngen ge
maakt, welke vanaf heden in perceel Ko-
revaarstraat 11 zijn tentoongesteld. Tevens
heeft de heer H. P. Jansen daar tentoon
gesteld de teekeningen van alle daar te
bouwen huizen alsmede een voorbeeld van
de binnenarchitectuur dezer huizen.
STADSNIEUWS
GROOTSCHE VIERING VAN „CHRISTUS'
KONINGSCHAP.
Uitgaande van Kath. Leiden.
Uitgaande van de verceniging „Katho
liek Leiden" en met medewerking van alle
aKtholieke vercenigingen hier ter stede
zal op 28 October bet feest van Christus'
Koningschap op luisterrijke wijze worden
gevierd. Dien Zondagavond zal een mas
sale bijeenkomst worden belegd in de
Stadsgehoorzaal, waar door woord, mu
ziek en zang aan Koning Christus eer en
hulde worden gebracht.
De avond beloofd een geestdriftige uiting
te owrden van het Katholieke geloofsle
ven. Alle Katholieken worden uilgenoo-
digd deze eedbicdige hulde aan Christus
Koning bij te wonen.
