Leidens verleden vastgehouden
Kent de Leidenaar de geschiedenis van zijn voorgeslacht?
25ste Jaargang
WOENSDAG 26 rE?"E':3ER 1934
No. 7924
Ste fieidóeheSoii/fca/itt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS b«tru|t bg «oortóbtUlini
Voor Leiden 19 cent per week2.40 per kwarU&l
Bjj onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Bet Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, by
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 4 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935. REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, TOSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
G W O n AdrcHcnticn 30 cent per regel
Voor Ingebonden Mededeclingm wordt
het dubbele van het tarief berekend,
m rroONTjr.il ven ten hoogste 90 woorden, waarin bo>
betrekkingen worden aangeboden ot gevraagd. huur en
verhuur, koop en verkoop: #30
OS/K KICKS 8LKÜ7 hK&TAD
DE DIRECTEUR VAN DE „LAKENHAL' OVER ZIJN MUSEUM
Een der oudste stedelijke
musea
WAAR EENS IIET LAKEN WERD
KURD.
„Ze xl)n er gauw bij geweest".
De derde October nadert.
Met z'n feestelijkheden, z'n optocht, ker-
mislawaai, vuurwerk en hosvlonder. Maar
ook met z'n ingetogen herdenking van Lei
dens tragische historie, waarvan het beleg
en het ontzet van de stad nog altijd een
der hoofdmomenten vormt.
Het was juist in aansluiting met dezen
terugblik op Leidens verleden, dat wij
dachten aan het gebouw, waarin zoo#
naarstig alles is verzameld, wat er aan
belangrijks is bewaard gebleven met be
trekking tot de stedelijke geschiedenis, de
Lakenhal. En daarom vroegen wij den di
recteur van ons stedelijk museum, den heer
A. Coert, ons iets te vertellen over de be
langwekkende collectie, die aan zijn zorgen
is toevertrouwd; aan welk verzoek de heer
Coert met de meeste bereidwilligheid vol
deed.
„Het is gelukkig, dat ze eT gauw bij ge
weest zijn, met het stichten van dit plaat
selijk museum, want daardoor is veel ge
red, van wat andere zou zijn verloren ge
gaan".
Dat de Lakenhal een der oudste stede
lijke musea kan genoemd borden, is in
derdaad behalve een omstandigheid om
trotsch op te gaan, ook een buitengewoon
gelukkige omstandigheid. Want daardoor
is de Lakenhal thans een museum, dat geen
kenner van de oude historie van ons va
derland voorbij kan gaan; daardoor is het
een der meest belangrijke musea in ons
land, een museum, dat iedere Leidenaar
van buiten moest kennen.
Vroeger had men hier en daar op een
raadhuis wel eens een z.g. oudheidkamer,
waar oude voorwerpen, welke in verband
stonden met de plaatselyke geschiedenis,
werden bewaard cn konden worden bezich
tigd, maar een museum uitsluitend gewijd
aan de historie der stad was in dc vorige
eeuw een zeldzaamheid.
Toen de Lakenhal in 1872 werd inge
richt tot museum, was het oude gebouw cr
niet bepaald geschikt voor.
In de glansperiode van onze
lakenindustrie.
Het was een gebouw de heer Coert
frischte onze herinnering nog eens op
dat bestemd was geweest voor dc keuring
van het laken, een toenmaals wereldbe
roemd product van onze industrie. Het
werd gebouwd in het jaar 1640 door den
stadsarchitect Arcnt van 's Gravesands,
(wij zouden dien functionaris thans direc
teur van gemeentewerken noemen), juist
in den tijd. dat onze lakenindustrie haar
bloei-penode beleefde cn het stadsbestuur
in welbegrepen eigenbelang besefte, dat de
kwaliteit van het product op peil gehouden
moest worden. Het laken, dat in huisarbeid
werd gefabriceerd, werd In dc Lakenhal
binnengebracht, nauwkeurig gecontroleerd
op kleur, lengte cn kwaliteit cn daarna van
een officieel loodje voorzien. Pas daarna
mocht het verkocht worden.
In het begin der vorige eeuw was onze
eens zoo beroemde lakenindustrie evenwel
totaal verloopen. zoodat er geen oontrole
noch een controle-huis meer noodig waren.
Het gebouw lag waardeloos, werd gebruikt
als pakhuis. Totdat men op het idrc kwam
om het als museum in te richten. In 1869
werd daartoe door ecnige ingezetenen een
adres aan den raad gericht cn drie jaar la
ter was de Lakenhal een museum.
Zooals gezegd het gebouw was niet
bepaald geschikt voor dat doel en daar
om is het niet te verwonderen, dat het in
den loop der jaren nog al eens verbouwd
De heer A. COERT, directeur vin het
Stedelijk Museum „de Lakenhal".
werd. Drie der voornaamste verbouwin
gen zullen we even In herinnering bren
gen. n.l. de bouw van de z.g. Harteveltzaal
m 1890; de uitbreiding mei het nieuwe ge
deelte. ten geschenke gegeven door mr. C.
P. D. Pape in 1921, en de reorganisatie van
het jaar 1932. Door de Papc-uilbreiding
kreeg het gebouw z'n hoofdingang aan de
Scheistraat, een plaats, welke niet busier
voor dat doel geschikt is. Daarom valt het
toe te juichen, dat onder het directeur
schap van den heer Coert, de oude monu
mentale hoofdingang weer als zoodanig is
hersteld en het interieur van het museum
geheel gereorganiseerd is met inachtneming
van de architectuur van het gebouw.
In het oude gedeelte is nu zooveel moge
lijk geconcentreerd alles wat betrekking
heeft op dc geschiedenis der stad; ln het
nieuwe gedeelte is de schilderkunst onder
gebracht alsmede de voorwerpen van zui
ver kunsthistorisch belang. Dit nieuwe ge
deelte heeft na den caustrophalen raad-
huisbrand nog een tijdelijke bestemming
gekregen, welke het nimmer vermoed reu
hebben, n.L er wordt getrouwd, le klas, en
cr hob ben officieele ontvangsten plaats
door het gemeentebestuur. Ook heeft de
gemeenteraad cr enkele keeren in verga
derd.
Reorganisatie ook van binnen.
Zooals begrijpelijk is. heeft dc opstelling
van dc voorwerpen in het gebouw met dc
reorganisatie eveneens een grondige ver
andering ondergaan. Wie hel museum van
ouds gekend heeft en cr vroeger in letter
lijken zin heeft rondgedwaald, kent het
thans niet meer terug. Wy willen niet zeg
gen. dat het vroeger geen genot was overal
rond te neuzen naar al die oude wapens cn
vanen, penningen, schilderijen cn wat al
niet mevr maar dit is zeker, dat het nu
een dubbel genot is door dc ruime zalen
cn de minder ruime kamers te wandelen,
waar alles overzichtelijk is gerangschikt
en geordend naar een vast plan. Een mu
seum. dat niet vermoeit, dat niet saai cn
duf en vervelend is! Dsl bezoekers moet
trekken.
Meer belangstelling!
„Hoe is de belangstelling tegenwoordig
van de zijde van bet pubhek", vroegen wy
den directeur.
..De belangstelling van buitenlanders is
dit jaar minder dan andere jaren geweest,
hetgeen begrijpelijk is. daar bet vrccmdc-
1 in gen bezoek over 't algemeen sterk is te-
ruggeloopen. Het Leidschc publiek zelf
toont al by zonder weinig interesse voor
z'n stedeluk museum. Weliswaar is het een
bekend feit, dat vele Lcidcnaare zich niet
om hun cugen stedelijke inatcLingcn be
kommeren. maar het is toch wel verwon
derlijk. dat het Leidschc publiek, dsl toch
by andere gelegenheden zoo trotsch blykt
te zyn op z'n sudshistorie, zich zoo weinig
de moeite getroost tan dc tastbare en zicht
bare overblyfacien uit het verleden te be
zien. Het is alleen een beetje moeite, want
geld hoeft het met te kosten Op Zondagen
is de Lakenhal gratis te bezichtigen en wie
geen gcid wii U-sleden voor een catalogus,
vindt by de meest belangryke der tentoon-
gestelde voorwerpen «en kaartje, dat hem
duidelyk inlicht omtrent den aard cn de
bctcekenu ervan. Het is thans met meer
noodig om met een gericht van met-begrij
pen doelloos rond te gapen, totdat het ge
last opheldert by het .-Jen van hei schil
der y van v. d. Wc-rff tijdens het beleg (welk
schüdery iedereen kent van de fotografi
sche reproductie) af b(j dc befaamde pot,
waarin dc hutspot zat Men kan nu direct
de verklaring van de voorwerpen lezen.
Undanks dat alles bleven velen weg.
Wat is het voor een onderwyzer bijv.,
die z'n jongens les gncfl ln de vaderland-
sehe geschieden**. ttVn machtig hulpmid
del, wanneer hy dc jongciis onrc historie
aanschouwelijk kan maken. Wy hebben
hier in Leiden 'n zeventig of tachtig lagere
scholen, maar van al die scholen is ln het
vorige jaar slechts enkele onderwy/cr
met zyn klas in het museum geweest lk
kan my voorstellen, dat een onderwyzer er
tegen op ziet, om tekst en uitlegging te
moeten geven van al dc voorwerpen in hel
museum, maar dal bezwaar behoeft aan
een bezoek niet in den weg te slaan. Men
kan zich van te voren tot mij wenden en
overleg plegen en lk ben ten allen tyde
bereid om oen onderwyzer by te staan".
Overzichtelijk en vj stemsUarh.
De heer Coert leidde ons rond door zijn
museum cn daar by viol het ons op. hoe
systematisch cn overzlchtelyk alles gerang
schikt ia en hoe hier en daar by dc rond
gang op oordeelkundige wyze rustpunten
zijn aangebracht, waar de bezoeker even
op adem komt.
„De meeste mensen en kennen de kunst
niet om ©en museum good te bezichtigen:
zy beginnen reeds ln dc hal alles nauw
keurig te bckyken en verdiepen zich ln hel
kleinste detail. En als zy in de tweede of
derde zaal zyn aangeland, zyn zy bek af.
Daarom heb ik de zalen niet volgepropt
met zooveel mogclyk bezienawaaru.ghe-
den. maar hier en daar de zalen zóó inge
richt, dat dc bezoeker even tot rust komt".
Zoo kwamen wy byv. in de grooie zaal
op dc eerste verdieping, vlak achter den
gevd, waar het laken vroeger gesorteerd
werd, welke zaal de Pers genoemd wordt
Wat een mooie slaUge zaal is dat met z'n
vier ncvciuaaUjcs cn welk een rust gaat
er van uit De oude zamlstccncn schouw
met gebeeldhouwde houten kap uil het
verbrande oude stadhuis ia er aange
bracht cn van dc wanden kyken de schut
ters van Joris v. Schooien op u neer.
Prachtige doorkykjea zyn cr in de v.er
hoeken, alsof dc schilder yen der o-ide
meesters wcrkelykhcid waren geworden.
Zy geven toegang tot de Gouverneur»-
kamer, de Staalmecsterakamcr met Pr en
ten kamer, dc Brouw rrskamer, de kamer
geheel gewijd aan het beleg cn ontzet van
Leiden en de Medische afdecling. In de
beleg- en ontzet-kamer heeft de heer Coert
de volgende korte bcechryving in vergui-
de lettere aangebracht.
Er boven staat het Leidschc wapen met
de oude spreuk op dc noodmunten, gesla
gen tydena bet beleg: „Hocre Onlbcrmt
Holland Ende Salie hl Loden". Daaronder
volgt het sobere verheel van een der meest
tragische momenten uit de geschiedenis
der stad.
Onze tragische historie.
„Na een belegering van 9 maanden, op
gebroken in Maart 1574, sloeg de Spaaruu c
bevelhebber Francieoo de Vaides den 26cn
Mei opnieuw het beleg roar de a lad Lei
den met 8000 man en sloot allen toevoer af
om door uithongering tot de overgave le
dwingen. Ondanks hongersnood m pest,
die 6 000 van de 15 000 inwoners deden om
komen. hield Leiden vol. dank zy hel
moedig en beleidvol gedrag van burge
meester Pieter Adriaarux van der Wcrff.
jonkheer Joh an van der Does, Heer van
Noordwyk, hevelhebber der stadssoldaten
en van de achultery. Jan van Hout. stads-
secretaris en vele anderen. Onder de be
zielende leiding van den Prins van Oranje
werd gewerkt voor het ontzet. Schieland.
Delfland en Rijnland werden onder water
gezel door het doorgraven der dyken. Een
vloot werd uitgerust onder bevel van Lou-s
de Boisot, Admiraal van Zeeland, die van
Rotterdam Noordwaarts stevende door de
overstroomde landen, na feilen stryd met
de troepen van Va klos Leiden bereikte en
den 3drn October 1574 voor de Lammen-
schans het ontzet volbracht".
Era brief alt dra tijd vaa het
beleg.
In deze afdeeling wy mogen er wel
even by stilstaan, nu de herdenking van
deze periode weer gaat aanbreken is
ook eigenaardig een oud document, dat da
teert uit den lijd van het eerste beleg, van
Nov. 1573 lot Maart 1574 Hel la een ver
zoekschrift van acht schuitenvoerders, die
hooi voor de paarden der soldaten hadden
aangevoerd en daarvoor ook graag de hun
toekomende belooning wilden hebben Hel
was toen ai precies zoo n crisisiyd sis nu
en de leveranciers moesten ook soebatten
om hun geld los te krygen.
„Aen myne Hoeren de liurgemeesteren
der Stsdi Leyden", zoo luidt hel in den
brief. „Gheven oiUnoedelyk te kennen die
aUe uwe onderdanige dienaren Jan Ja
cobs*. Pieter Symonaz, Claos Jan»*. Corne
lls Cornells.- G heldor. Hemic* Ysbrantaz,
Dsmmas Ysbranlax. Jan Henrickzz ende
Pieter Thyaz, hoe dat sy suppleanlen ten
rcquisilie van u myne E. Heet en hem g«-
vouchl hebben (zich gevoegd hebben) sla
schuitvoerders met holrc Cager schuton by
<le rulers alhier binnen, gcfouriert om hcy
te halen voir hun peerden, dscr inne sy
suppleanlen een dach ende halven nacht
gevaceerd hebben ende aisoe sy supplean
len meestal syn schamele gheaeilcti, die
met hun wyfs ende kinderen van dim ar-
beyt hoirden handen leven moeten ende .iu
niet en weten te winnen Soe veraourken
sy suppleanlen oitmoedelyk van hun ar-
beyuioon ter discretie van u, myne E.
Herren betaalt te werden ofte ordonnantie
Waar ende van wicn sy suppleanlen hotre
voiraegde arbcytaioon heffen ende ontfan-
gen sullen al volgende de belofte hem
suppleanlen int aannemen gedaan. Dit
I doende etc."
la dat geen prachtig opgesteld verzoek-
schrift!
Er was toenmaals nog geen de Vries en
te Winkel en evenmin een spelling-Mer
chant! Maar de schuitenvoerders kregen
j hun loon, te weten „veertien gulden van
veertich groolen latuck", wal blykt uit een
onder het verzoekschrift geschreven be
schikking, onderteekend oa. door Pieter
Adriaans/ van der Wcrff zelf, en uil d?
kwitantie welke ook op het zelfde stuk
voorkomt, onderteekend door Claes Jansz.
„Wclcke voorsegde penningen ie onderga-
screvene mits doscn bek enne óntfangen tc
hebben ende daarvan betaalt te syn voor
myselven ende ton behoeve van myn con
sorten".
Voor zoo'n brief, zoo'n klein stukje le
vend gebleven geschiedenis, slaat men te
kyken en men voelt zich verplaatst eeuwen
terug, toen alles zoo geheet anders was en
toch eigenlyk weer hetzelfde ook.
Lucas van Leyden.
Een andere greep uil deze zoo rijke ver
zameling. In de rg. Primitieven-zee) hangt
het bakende altaarstuk van Lucas van Ley
den. uit het jaar 1526. dat het Laatste Oor
deel voorstelt
„Ik kom er eiken dag langs, zegt de di
recteur, maar lederen keer ontroert hel
my". En hij wyst op het wonderlyke licht,
dat dit eeuwenoude schilderstuk achynl uit
le stralen.
„Als het tegen den avond begint te sche
meren. worden de andere schilder yen don
ker en dof. Dit stuk blijft Ikhten. Die man
had den hemel in zyn ziel".
Zooals men waarschynlyk weet is het
een drieluik, waar aan de en» zijde de
door Christus veroordeelde zielen in den
hellemond gedreven worden en aan den
anderen kant de uitverkorenen door enge
len ten hemel worden geleid.
In het midden troont Gods Zoon. daar
boven ziet men den H. G««*t in de ge
daante van een duif *t» daarboven ia een
lichtachyn, waarin Hebreeuwache letters
den naam Jahwe aangeven. In het begin
DIT NUMMER BESTAAT UIT DRIE
iLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Afghanistan heeft era vcrwk Ingediend
om ln drn Volkenbond le worden opgeno
men (2de blad).
De conferentie der goudlanden te Ge-
a+ve (9de blad).
De onderbandellngm tnwrhen hH Va-
ticaan en DulUrhland weer herval (2de
bied).
Een prinsesje la Hall* geboren (le blad)
BINNENLAND.
De noodlottige ftlmbrand te HU vernam
heeft twee doodrn greiarht Het ondersoek
in vollen gang (9de blad en Laatste Der
Jubileum van
„De Leidschc Courant"
Maandag 1 October bestaat „De
Leidache Courant" 95 jaar als dagblad.
Er la reden, om dit feil te gedenken met
vreugde en met dankbaarheid.
Zaterdag 29 September zullen
wy een Jubileum-nummer van onze cou
rant uitgeven, waaraan Z. M. E*c. onre
Bisschop en een aantel vooraanstaande
personen, genatelyken en toeken, katholie
ken en niet-katholieken, hunne zeer ge
waardeerde bydragen hebben goechonken.
Zondag 7 October zal het jubile
kerkelyk worden gevierd. Om half etf
wordt in de Hertrbrug-kerk een plechtige
Hoogmis opgedragen door onze Censor, da
zeefeerw. pastoor A Smit*.
'a Middags ia er een bijeenkomst van
Bpsluur en Personeel.
Verdere officieele feeateiykheden rullen
er, wegens het overlyden van den ged.
comm. den heer B. Lans en andere droeve
omstandigheden van peraoonlyken aard,
niet plaats hebben.
van de vorige eeuw heeft echter de schil
der Ringeling by het schoonmaken van het
schilderij ontdekt, dat die letters later on
der invloed van de Calvinistische opvattin
gen warm aangebracht en dat Lucas van
I<*yden daar oorspronkelijk het g«-laal van
God den Vader had goachiiderd. Het stads
bestuur gebood hem echter om de bloot-
gekomen beeltenis weg te schrappen en de
plek opnieuw over te verven. Binnenkort
wil de heer Coert mot X-stralen doen on
derzoeken of Ringeling die opdracht inder
daad heeft uitgevoerd en het oorspronke
lijke gelaat wrrkrlyk heeft weggiwchrapl.
Mocht het alleen met wm verflaag bedekt
zyn. dan kan de oude schilderij weer in
zyn volle pracht hersteld worden.
Het ia ondoenlyk ook maar ©enigszins
wear te geven, wat er aan merkwaardigs .n
de Lakenhal ia te zien. Er ia uit oude Leid
ache huizen, voormalige le-ideche gebou
wen, uit hofjes enz. zOóveel by*«n gegaard,
dal men een vrij volledig beeld krijgt van
het leven onzer vooroudera in de/e sUd.
En er zou nog moer verzameld kunnen
wordm ais de financien maar niet ontbra
ken. De directeur vertelde ons, dat hy «n
prachtig 17e eeuwach interieur zou heb
ben kunnen koopen, afkomstig uit een oud
Letdsch huis, maarhy had geen geld.
't Ia jammer, doodjammer, maar in de
zen tyd mag men al hly zyn. als de zaken
loopend kunnen worden gehouden.
Wat de Leidache burgen) echter wel kan
doen. zonder financieel* offer». belang
stelling tonnen voor de geschiedenis van
haar eigen voorgeslacht waardeering
voor het werk, dat uit zuiver idcécle mo
tieven wordt verricht door hen, aan wie
de bewaring dezer oudheidkundige schat
ten ia toevertrouwd.
Mr. II. f. A GELSE
