25ste Jaargang
VRIJDAG 24 AUGUSTUS 1934
No. 7896
3)e £eidóeh£(Boii/ta/nt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
M ABONNEMENTSPRIJS b«iru(t bij TMratbrtifac
▼oor Loiden 19 cent per weekLM per kwartaal
BH onze Agenten 29 cent per week 2.99 per kwartaal
Franco per poet 2-95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad h toot de Abooné's ver
krijgbaar tegen betaling ran 59 cent per kwartaal, bg
b& Afzonderlijke nummers i cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT)
G W o n Advertentiën 30 cent per rtffj
Voor Ingelanden Medcdc-elingcn wordt
het dubbele van het tarief berekend.
▼WT.FFOONTJE8 van ten hoogste 90 woorden, waarta be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, hu ar en
verhuur, koop en verkoop: 9.59
DIT NUMMER BESTAAT UIT
DRIE BLADEN.
V Ovsrhelds- en particulier-
bedrijf.
Wij rijn geen tegenstander* van over
heidsbedrijven.
Maar wij zijn er ook geen voorstanders
van: door dik en dun, per ae en a priori,
d.w.z. vóór alle redeneering en bewijsvoe
ring.
De S.D.A.P. echter ts een door-dik-en-
dun verdedigster van het overheidsbedrijf.
In een artikel in de socialistische pers
van gisteravond in de „Vooruit" en an
dere bladen wordt het overheidsbedrijf
gesteld naast en boven het particulier be
drijf. maar op een zoo oppervlakkige ma
nier, als wij het maar zelden zagen. Men
leze uit de „Vooruit":
„Terwijl duizenden en duizenden
particuliere bedrijven de klagelykst*
uitkomsten opleveren, veelal met ver
lies werken, hun ondernemingen strek
ingekrompen hebben en veelvuldig
opgeheven worden, levert het over
heidsbedrijf, hoe ook door de parti
culiere bedrijfscrisis geteisterd, nog
steeds toonbare resultaten op.
De winst van het Haagache tele
foonbedrijf bijvoorbeeld, aan de ge
meentekas uitgekeerd, heeft zich, na
in 1932 iets gedaald te zijn, het vorig
jaar weer vrijwel op het vroegere peil
hersteld en bedraagt 6 pet. van het in
het bedrijf gestoken kapitaal. By het
electriach bedrijf bedraagt die winst
22 pet en de daling ervan ia onbetee
kenend. Van het gasbedrijf ts de aan
de gemeente toevloeiende winst zelf*
midden in de crisis stijgende, sis ge
volg van meevaller» In de fabricatie-
kosten, die de tegenvallers aanzienlijk
overtreffen. Met het duinwaterbodrijf
doet zich hetzelfde voor.
Het is hoogst merkwaardig, desa
fundamenteels tegenstelling tusschcn
het zich In de diepste misère bevinden
de particuliere bedrijfsleven en den
flinken welstand van de gemeen
schapsbedrijven".
Hoogst merkwaardig!! Onmiddellijk
dringt zich hier naar voren de tegenwer
ping: is dat „hoogst merkwaardige", goed
beschouwd, niet hoogst simpel en vanzelf
sprekend, omdat de overheidsbedrijven
monopolistische bedrijven zijn, die zonder
concurrentie de prijzen van hun producten
kunnen vaststellen, terwijl zij, als door de
hooge prijzen de afname vermindert, de
nog blijvende afnemers dien achteruitgang
kunnen laten inhalen door hen meer te
laten betalen....
De socialistische pers ziet natuurlijk
't kan niet anders zelf ook in. dat vele
lezers die opwerping zullen maken en op
het hierboven geciteerde gedeelte van het
bedoelde artikel laat zij dan ook volgen:
Zeker, het k de betrekkelijke mono
polie- positie van het overheidsbedrijf
(hoewel een absoluut monopolie vol
strekt niet bestaat en ook onbestaan
baar is), waaraan deze oneindig veel
betera constitutie te danken ia. Maar
dit be toekent dan ook het principieel®
overwicht van het gemeenschapsbe
drijf, dat in eigen wezen geen crisis
kent, boven hot door stormen wrak
gebeukte kapitalistische bedrijf.
Er moet één woord in dit dtaat wor
den veranderd. Eén woord Slechts waar
door de bewering echter een heel ande
ren, maar din ook een waren en juisten
sin krijgt Er staat: Maar dit betcekcntdan
ook het principieels (wij spatieeren)
overwicht van het gemeenschapsbedrijf.
Men moet lezen: Maar dit beteekent dan
ook het financieele overwicht van het
gemeenschapsbedrijf enz.
t Is voor een kind duidelijk, dat de
ervwheidsbedruven financieel gemak
kelijker de crisis kunnen doorstaan, dan
vele particuliere bedrijven.
Maar daarin ligt volstrekt geen aan
duiding voor het sociaal-betere der over
heidsbedrijven. Ook dit moet iedereen
kunnen inzien.
Naar aanleiding van wat wij in bet be
gin van dit artikeltje opmerkten, willen wfj
nog 'tis kort aangeven onza houding tegen
over de vraag: overheids- of particulier
bedrijf.
Wij zijn van oordeel, dat het In het pu
bliek belang beter is, dat in het algemeen
de bedrijven zijn in eigendom en beheer
van particulieren; natuurlijk niet zóó, dat
de arbeider* van alle medebeheer, alle
medezeggenschap, zelf* wat de arbeids
voorwaarden betreft, zijn uitgesloten. De
Juistheid van deze meening kan worden
gegrond op verschillende, bekende argu
menten.
Doch wij erkennen ook, dat er omstan
digheden zijn. die het bi het algemeen be
lang ge we nacht en noodzakelijk maken, dat
een bedrijf ia in handen van de Overheid.
Zulks zal meestal (niet altijd oti.) het
geval zijn, wanneer een bedrijf een mono-
piliatiach karakter heeft. Maar ongetwij
feld kan het ook noodig zijn, dat de Over
heid zich met een bedrijf bemoeit. Indien
dat bedrijf, hoewel niet uiteraard maar dan
toch feitelijk, monopolistisch ia. is gecon
centreerd onder de alles-beelissende macht
van enkele groot-kapitalisten. Dit zijn.
heel in 't kort aangegeven, onze opvattin
gen betreffende overheids- en particulier
bedrijf.
V Een petitionnement.
De S. D. A. P. te Leiden gaat rond met
een petitionnement ter onderteekening.
om dit te zenden aan den Leidschen Ge
meenteraad.
Wij hebben er al reeds op gewezen en
onze msprung erover gezegd.
Wie dit petitionnement teek ent laat zich
gebruiken voor een propaganda-beweging
ten bate van de S. D. A. P. Dit is de nuch
tere wericelijkheid. De zaken zullen er niet
in 't minst door veranderen. Een petitionne
ment kan bijv., al werd het door alle Lei-
denaars onderteekend, geen algemeen#
huurvsrlaging brengen, en het zal ook niet
meer werkgelegenheid in de gemeente
scheppen.
Wij meenen goed te doen, hierop nog
even te wijzen.
NA DE STEMMING IN DUITSCHLAND.
Bot cot
„neen "-stemmen.
Een kleine minderheid zij het ook een
grootere dan men ln Berlijn verwachtte
heeft J.l. Zondag haar goedkeuring onthou
den aan de onïueeche manier, waarop de
Führer, nog vóór Hmdenburg'a lijk goed
koud was, zichzelf tot Rijkspresklent had
geproclameerd.
Op even onkieeche en op even snelle
wijze blijkt de wraak op deze „noen"-
zeggcr* reed» te worden ingezet Gó ring
heeft nog den schijn aangenomen hun
houding grootendeela te vcrgoeielijken. De
lagere grootheden echter schijnen géén ge
nade, doch wél verkiexinga-geheimen te
kennen.
Want zie:
Het volgend briefje werd door de Ver-
eeniging van Duaseldorfsche doktoren
twee dagen na de stemming (Dinsdag J.L
dus) verzonden aan alle collega's:
„Geachte collega:
Het Maria-ziekenhuia van Düaaeldorf
heeft Zondag 10 Augustus 1934 bij de volks
stemming voor moer den 50 pCt den Lei
der en het Nationaal-Social mme afgewe
zen. Dat beteekent ene uitdaging aan den
stand, de stad en daarenboven van den
Staat De Düsseldorfache artsenstand zal
deze on-nationale gezindheid door den
acherpeten boycot van het ziek en huk, tot
zijn economische vernietiging toe, trachten
goed te maken.
Daarom verbied ik ten strengste alle
toewijzingen aan het Mark-hospitaal. Duit-
ache artsen, die ondanks dit verbod nog
patiënten daarheen zenden, zal ik per
rondschrijven openlijk bekend maken.
Heil Hitier!
Voor de Vereen iging der Düsseldorf
ache artsen:
Dr. SEILER.
Ie voorzitter".
Weg alle irenische vergevingsgezindheid
- la-Gonng-op-een-persconferentie. Hier
«peelt alleen de Germasnsche wraakgc-
darhte:
„Willet du nicht mei.n Bruder sein
So Schlag ich <ür den Schade] ein!"
„Tu<r.
ST. STEPHANUS-DAG
IN BUDAPEST
Nog niet zoo heel lang geleden kon men
ln Oostenrijk hooren, dat de beschaving
haar hoogte- maar ook haar eindpunt be
reikt had m Weenen en dat achter Weenen
onmiddellijk het onbeschaafde Azië begon.
De vele vreemdelingen echter, die ln den
laakten tijd Hongarije en ln t bijzonder
Budapest bezoeken, verlaten dit land en
deze stad met heimwee, met het vaste
voornemen er terug t# koeren en met de
overtuiging, dat zij een land hebben lee-
ren kennen van een zeer ohoogstaande cul
tuur en een verbluffende gastvrijheid.
Budapest zag waarschijnlijk nooit zoo
veel vreemdelingen als ln deze dagen; en
hU die het geluk heeft gehad den 20sten
Augustus dasr mee te msken. kwam onder
de bekoring van dit wel terneergeslagen en
veranderde maar toch zoo taaie en trotse he
volk.
In Duitschland tracht men de armoede
door bedelverbod te camoufleeren en htt
nijpende gebrek te «moren ln een afge
dwongen stilzwijgen; ln Weenen wordt de
vreemdeling pijnlijk getroffen door de
bijna smadelijke wijze, waarop er wordt
gebedeld., masr in Hongarije stijgt onze
sympathie des te meer, naar mate men er
geen beroep doet op ons medelijden, msar
alleen vraagt om bewegingsvrijheid en we-
derzijdsch begrijpen.
Op 20 Augustus échter is geheel Buda
pest en geheel Hongarije in feeststemming;
utt alle provincies is de landbevolking naar
de hoofdstad opgeroepen en een gruotach-
opgezette reclame heeft het mogelijk ge
maakt dat Budapest wordt bevolkt door een
tot nu toe onovertroffen aantal buitenlan
dera.
De Hongaren self zijn opgekomen, om
hun grootache god*' «rwttge en nationale
feest te Vieren; etTTJe vreemdelingen wer
den getrokken, om getuigen te zijn van
iets, dat by mUn weten *yn weerga niet
vindt tenzij op den feestdag van St. Pairl-
dua in Ierland. Wat St -Stephanos voor Hon
garije ook nu nog beteekent kan men eigen
lijk eerst ln deze feest weck aanvoelen.
Reeds in den nscht van 19 op 20 Augustus
is de Koningsburcht bezet door vele een
voudige menschen uit de provincie, omdat
zU dan roker zijn van een goede plaats.
Maar ook ln de hotels worden de anders
niet zoo matineuae touristen reeds om half
zes gewekt, terwyl de feestelijke optocht
eerst om half negen aanvangt.
De zorg voor dc buitenlanders is, men
zou bijna zeggen roerend. De beste plaat
sen zijn voor hen gereserveerd en een bul
ten la ndach paspoort verschaft u toegang
tot plaatsen waar een Hongasr vandaag
niet komen kan. Bovendien zijn er groe
pen van arademisch-onderlegde jongelui,
die de vreemdelingen rondleiden lang* de
mooiste punten der stad en die hen in de
musea een kijk geven op vooral de Hort»
gaarache kunstwerken
De eigenlijk* plechtigheid op 20 Augus
tus bestaat in de bekende processie, waar
bij de nog bewaarde rechterhand van Hun
gary's eersten koning. St. Stephen us, wordt
rondgedragen.
Met het optreden van dezen koning, die
regeerde van 997 tot 1039 begint Honga
rije'! onafhankelykheid en Christendom.
Het nationale was «r ia hier aoo innig ver
bonden met het godsdienstige, del deze
eerste Koning zoowel de beste regeerder
als Hongsrye's eerste heilige werd en dat
op t oogenblik in de processie zoowel de
Aartsbiasrhop-prtmêat meegaat als de
meest vooraanstaande regeeringspersoon,
of deze laatste nu Kath'>: ek la of
Da processie self, die eigenlijk niet zoo
groot is. is grootach «n magnifiek door de
ongekende pracht dor Msgyaren-klocding,
waarin de Rljks-fTooten verachynen, ter
wyl zy worden afgewisseld door de rUk-
gevarieerde gewaden der kerkelyke hoog-
waardigheidsbekleders en kloosterlingen.
Wanneer men als vreemdeling tusschcn
Hongaren deze optocht gadeslaat, behoeft
men niet bang te tUn, iets uit het oog te
verliezen.
Op de meest gelarte men moet wel
zeggen echt-Hongaarse he wjjae wordt
men attent gemaakt op de verschillende
groepen, die pamrren. de oud-at rijd era,
padvinder*, mannelykc en vrouwelijke re-
ligleueen en de verschillende soorten der
dienstdoende militairen; dan hoort men zich
telkens de namen toefluisteren van de
meeat vooraanstaande kerkelyke en we
reldlijk* overheden: de nuntius, de vorst
primaat kardinaal Cerédy, het regeerir.gz-
hoofd Horthy, de ministerpresident Góm-
boa, de aartshertogen Joseph, AJbrecht en
Joseph Frans en vele anderen.
En dat alles trekt voorbij in de volmaak -
ste orde en rust met een grandezza, waar
uit men de oude trots herkend van dit on
verwoestbare ras.
En van alle zijden wordt dit kort*
schouwspel met bewondering gadegeslagen
VOOBHOrT.
BROEDER THOMAS
Eerw. Br. Thomas van de Congregatie van
O. L. Vrouw van VU Smarten, die Zondag
ia zijn gouden Professie feest viert op de
Bisschoppelijke Nijverheidsschool la Voor
hout.
door de vreemdelingen, terwyl de eigen
land*bevolking vooral uit de provincie vol
eerbied slaat toe te zien en by na vergeet,
dat zy in haar kleurryke. pompeuae klee
derdracht er even vorstelijk en grandleus
uitziet.
Zoo zijn er vandaag een M 000 menschen
op de Koning*-burcht by een geweest en
ns de pro ofte zijn velen nasr het groot#
plein samengestroomd om de plechtige af
lossing der wacht te kunnen tien.
a Middags is er gelegenheid om de ver
schillende Hongaars* he kleederdrechten te
bezichtigen terwyl hel niet aan afwiaae-
ling ontbreekt door do eenvoudige'volka-
dansen en de prachtige zigeuner-melo
dieën.
De feestdag wordt afgesloten met een
keurig vuurwerk vanaf den Biocksberg.
dat telkens wordt onderbroken door enthou
siast applaus
Gelukkig deze Hongaren, dat *U voor
enkele kostbare uren hun politieke en eco
nomische moellykhedon hebben kunnen
vergeten maar gelukkig zijn zy juist
daarom, daar zy de kracht tot vergeten
konden voeden door de gedachte aan de
groot# godsdienstige en nationale figuur
Sz. Istvén. die, zy verwachten het asker,
hen eenmaal weer brengen zal tot de zoo
sterk verlangde onafhankelyke bloei en
vryheid.
I*. GREITEMANN
Budapest, 20 Aug.
WAT ASDERE REA DES
SCHRIJVEN
WERK VER SCHAFTING
Door Mini-der S totemak er de BruTne la
een echryven gericht tot het gemeentebe
stuur van Hardlnxveld.
In 't kort komt het schrUven hierop neer:
de minister vindt goed. dst by den aanleg
van een weg machinale arbeid wordt uit
geschakeld. zoodat uitsluitend gebruik
gemaakt wordt van handenarbeid Zooals
van zelf «preekt wordt het werk daardoor
duurder, maar het RUk zal ter gemnetko-
ming ln de meerdere koeten een bijdrage
ver leen en, evenals de betrakken gemeen
ten. Het voordeel van deze uitschakeling
van machinalen arbeid ia, dat daardoor aan
meerder# arbeiders work kan worden ver
schaft
De Gelderlander merkt by dit mi
nisterieel echryven op:
„Wy hebben er reeds meer op gewe
zen. dat o.L ln deze abnormale tijden
de vervanging van machinalen arbeid
door handenarbeid ln vele gevallen
aanbeveling kan verdienen. Dat is niet
de wljaers van den tijd terug draalen,
zooals wel eens ia opgemerkt, dat is
eenvoudig rekening houden met de
schrijnende realiteit, waarin wy leven.
De werkloosheidaremp is wel een der
grootste rampen, waardoor ons tijdsge
wricht is getroffen en geen middel
mag onbeproefd gelaten worden om
deze ramp zooveel mogelijk te keeren.
In gevallen, als waarover hel hier
gsat. staat men voor de keuze: óf den
werkloozen arbeider* de volle onder
steuning uit te keg ren en hen te laten
ln hun beklagenswaardigen toostend
ven lediggang zonder werk en zonder
hoop, óf een toeslag te geven op de
loonen. waardoor tientallen arbeider*
werk kunnen vinden en zelf* ln het on-
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Sabotage bU het Dultarhe Arbeidsfront.
(2d* blad).
Oneen!ft»eld onder de leider* van da
VK A la Amerika. «2de blad).
BINNENLAND.
Branden t» niUegrrsberg. Dongen.
Roe kan Je en Gemart. (Gem. Der 3de blad
en Laatste Bcr
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De Zeilwedstrijden te ftnaefc. De
iMMlIÉilN «tor K«-enbogen door de
trie sea op de Hoi Under* gewonnen. (.3d*
Mad).
derhoud van zich self en hun gezin
kunnen voorzien.
Wy achten het laatste verreweg het
verkieslijks!
Verruiming ven werkgelegenheid la
de eerste opgave, die in onza dagen
aan de bestuurders van land en gewest
moet worden gesteld En als middel
daartoe kan zeker ook in bepaalde ge
vallen dienen de vervanging van ma-
chmalen door handenarbeid
Hel verheugt ons, dat de minister
van sociale zaken de n.ogeiykheld
daartoe thans open gteteld heeft En
wy hopen, dst Z Ear. ook m andere
gevallen dit middel niet zal afwyaen.
Er kunnen honderden, zoo niet dui
zenden werkloosheids-slachtoffers door
geholpen worden".
HET WEER OP ZONDAG.
NOG VERANDERUJK MET WEINIG
KANS OP REGEN.
De algemeen* weerstoesUnd ln het
groot* gebied tusschcn Europa en Groen
land bleef ln den Isa laten tijd ln achteruit
gaanden zin verenderen In dst gebied ver-
ar hen en achtereenvolgens verschillende
depres#tea, die over het algemeen toena
men in omvang en activiteit. De kleine
stomvteprewsle. die Maandag J 1 over de
Noordzee trok. was om een gevolg van
deren gewyrlgden weeretoestand Het valt
dus niet le ontkennen, dst over het genoem
de gebied de actie ln den dampkring ster
ker is geworden.
Ongetwyfeld zal dit op den duur niet
ronder gevolgen blijven voor den weerstoe-
stsnd in ons land Tot nog toe bleven wij
min of meer buiten het gebied van ster
kers actie en behield het weer dientenge
volge de lenden* om droog te hlyven en
na elke kort durende achteruitgang snel te
verbeteren.
De normale gang van raken la, ook met
het oog op den vergevorderden zomer, dat
de depressie* hoe langer luw meer invloed
in ons land krijgen. Dit was trouwens reeds
min of meer het geval, hetgeen o m. blijkt
uit de In den laatsten tijd toegenomen
windkracht en de overheersching van Zutd-
wastelyke tot Westelijke winden De In
vloed strekt* zich echter nauwelijks tot den
regenval uH Zelfs de genoemde storm-
dcprowL* bracht hier nagenoeg geen regen,
Wat d* naaste vooruitzichten voor de
weersgesteldheid betreft zuilen wij moeten
rekenen op een trapsgewijze verslechtering
van den toestand in N W.-Rumpa met her
haaldelyke terugwerking op «ton wcersioe-
stand in ons land, waarby het niet precise
te zeggen is wanneer het weer beter en
wanneer het ongunstiger zal worden. Voor-
loopig behoud de neiging tot geringen neer
slag nog de overhand De temperatuur zal
echter slechts weinig boven d* normale
voor dm tijd van het jaar uit komen.
Betreffende de vooruitzichten voor hst
vreek-einde geldt, dst hot weer nog on
standvastig zal zijn. Voor loopig is d* kans
nog zeer (root, dat zich nandstoringen aan
de Zuidzijde van de hoofddeprcesu- zullen
ontwikkelen, die het veranderlijk karakter
van het weer nog zullen handhaven. Over
het algemeen behouden de Woatelyk*
windrichtingen nog de overhand, die na
tuurlijk gepaard gaan met vrij koel weer,
vooral ln het Westen van het land. De re
genkans is nog gering. Tegen Zondag 19 een
verbetering van dm weer*toestand te ver
wachten, die echter van korten duur la.
Deze zal waarschijnlijk gepaard gaan met
een geringe afkoeling, die later gevolgd
wordt door warmer weer.
