KIJKJES IN SARAWAK (BORNEO).
ZATERDAG 28 JULI 1934
DE LEIDSCHE COURANT
VIERDE BLAD. PAG. 15
Een modelparochie in
't hartje van Borneo
door Father L. v. d. BERGH
(tijdelijk adree: postbus 1, Aarlanderveen)
Mijn bedoeling is den lezers van dit blad
een duidelijker idee te geven van een ka
tholieke communiteit onder de wilder in
Borneo en daarom zal ik u schetsen hoe
het des Zondags toegaat in een nederzet
ting van dajaks bij de plaats, waar de Pi-
lanvier zich vereenigt met de hoofdrivier
de Rads jarig. (Nan ga Pila).
H»er is ten volile bewaarheid het bevel
van Christus: „Gaat en onderwijst usque
ad ultimum terrae tot aan het einde
der aarde. En dat mijn uitspraak hier
geen poëzie maar volle werkelijkheid is,
bewijs ik u, door er op te wijzen, dat het
veel gemakelijker en vlugger zou gaan, om
vanuit Singapore of Batavia naar Amster
dam te gaan dan van ..Nanga Pila" naar
Batavia. Zóó diep in 't binnenland en zóó
uiterst moeilijk is het voor een missionaris
door Borneo te reizen.
Ja, om hier nu eens op een praktisch feit
te wijzen u ziet er uit dat missies en mis
sies twee zijn. U moet niet denken, dat
alle missionarissen maar met kanibalen of
„nikkers" te doen hebben. Ik heb missieata-
ties bezocht, waar de parochianen niet veel
verschilden van de eLiten eener goede pa
rochie in een groote stad in Holland en
waar den missionaris een auto ten dienste
stond, welke menig pastoor zou hebben
doen watertanden. Daar vindt men huizen
van alle gemakken voorzien, telefoon, wa
terleiding. electrisch licht, warme, koude
en stortbaden, verfrisschende electrische
■waaiers en chineesche „kokkies" die de
fijnste culinaire wonderen konden schep
pen. Kijk, ook deze missies kan men in
de Europeesche bladen vermeld zien en de
oningewijde scheert zulke plaatsen over
eenzelfden boeg als de overigen, want „het
zijn missies" en het kwartje voor het
zwartje wordt met dezelfde edelmoedig
heid geofferd door de goede gevers in Hol
land hier als voor elders. Maar er zyn ook
missies, die met recht dien naam dragen
en ten volle aan het idee beantwoorden,
hetgeen men algemeen in Holland er aan
hecht. Nu, zulk een missie is ook cle
„Nanga Pila"-gemeente.
Hier zijn geen auto's, electrische baden,
licht en telefoons, geen diepe fauteuls,
waar een goed gokleede padri rust in een
pakje van prima snit eener bekende tai-
leurszaak. Geen zweem er van. We kun
nen hier beter spreken van een soort toe
stand in Adam's tijd, toen ze „consuerurvt,
folia ficus" wat bladeren tesaanen regen
tot bekleedsel en waar Eva het diner op-
dischte in reuzen bananenbladen als bor
den, waar Adam en gezellin heel knusjes
ter maaltijd neerzaten op een boomstam
met de vogelen des homels als concert, ter
wijl een heldere bergstroom met diverse
waterlelies dienst deden als bloemvazen en
waterschaaltjes der moderne diners om hun
natuurlijke vorken vingers en handen
te reinigen van visch en groente, veror
berd in 't restaurant pas a la serviette.
Wellicht zijn er onder u, die mij gaan
verdenken een weinig aan jaloezie toe te
geven om liever te willen ruilen met een
meer up to date miasieplaats. Ik had deze
gedachte reeds geanticipeerd en daarom
zeg ik het hier hardop, dat ik dagelijks al
de schutspatronen en invloedrijke bescher
mers op de bloote knieën smeek om toch
nooit te worden verplaatst uit een echte
zoogenaamd ongeciviliseerde boschplaats
met een talrijke troep wilde Borneoeche
da jak kers. waar de voile ongedwongen na
tuurlijke vrijheid heerscht als oppermach
tig vorst en waar geen zinlooze vormen,
stijve manieren en dergelijke grootdoenerij
eener moderne beacha\-ii>g zijn ingevoerd.
Ik zeg met opzet z i n 1 o o ze want ook
hier kennen de wilde boschbewoners wed
degelijk vormen en manieren van een
supreme qualrteit, welke er geheel op ge
richt zijn om het zijn medemensch zoo aan
genaam mogelijk en den gast inderdaad
hooger en voornamer te maken.
Neen, het is volstrekt geen jalousie, maar
veedeer lijd ik aan poezie, evenads een ze
kere dichter der oudheid, die 't met kon
nalaten in verzen te spreken, voor welk
delict de koning, wien deze poezie intus-
schen begon te vervelen, hem naar de steen
groeven \-erbande. Hij werd weer verlost
en in 's konmgs omgeving toegelaten op
conditie, voortaan zijn gedachten in proza
te uiten. Bij den eersten maaitijd had onze
dichter echter al weer het ongeluk zijne
majesteit een mandje fruit te overhandigen
met de woorden: „Aanvaard, doorluchte
majesteit, dit fruit, door Flora U be
reid" en woedend riep de vorst uit: On
verbeterlijke raskei, wat moet ik nu toch
doen om je te leeren? En kalmpjes ant
woordde de poëet: „Breng me in vredes
naam toch maar weer terug naar de steen
groeven". Daar onder harde levensomstan
digheden kon hij toch gelukkiger zijn echte
natuur uitleven.
Zoo is het ook met mij en met zoovelen.
Als ik ooit 't ongeluk zou hebben In een
„beschaafde" missie te moeten werken, zou
ook ik zuchten: Was ik maar weer bjj de
kanibalen van Borneo.
Een Da jakker, geachte lezers, is met hart
en ziel een boer. U kent het versje van on
zen NoordhoLlandschen dichter Poot, dat
aanvangt: „Hoe genoeglijk rolt het leven
eens gerusten landmans voort". Of, om 't
eens met de woorden van den stedeling te
zeggen: „Wat is een boer, toch een geluk
kige broèr". Inderdaad zoo is 't en mis
schien uit jaloezie worden alle mogelijke
grappen en mopjes gedebiteerd, alle moge
lijke domheden geschoven op de schouders
van een boer. En toch durf ik beweren, dat
Holland met al zijn rijkdom en welvaart,
zijn landelijke eenvoud en geluk niet zou
verdienen zoo beschreven te worden en
zoo te worden bezocht door duizenden toe
risten, als Holland niet had gehad zijn altijd
gesmaden en verkleinden boerenstand, 't l.s
in Borneo al 't zelfde laken en pak. Chi-
neezen en welriekende Malciers krullen
lachend htm neuzen op bij 't hooren van
den naam Dajaik, allerlei grappen en grol
len worden gememoreerdToch is en blijft
een da jak een boer in merg en been, blijft
onverstoord, lacht mee met de glunderende
burgers en stedelingen en zegt heel fleg
matiek bjj iedere beschuldiging, van „jij,
boerenkinkel, jou stom elementde woor
den van van Meurs: „jij ook".
Voor mij heb ik een foto van een
model boerderij, een echte tevreden,
lachende roomschc boerenbond van Nanga
Pila. Een foto als deze zal niet licht bedrie
gen en aan de lachende snuiten, de guitige
blikken der kleinen en de plaade gezichten
der ouderen kunt u zien of ik waarheid
spreek hierboven of niet.
Dit groepje bestaat uit model boeren en
tevens modelkatholieken op de uiterste
grenzen der wereld, op een der moeilijkst
GOSDS ï/SGSN iJjlSllQSN VSLVAAiff
te bereiken plekjes der aarde, ruim 2 maan
den ver van Amsterdam of den Haag. Het
was op een Zondagmorgen. Daags te voren
had men al aan elkaar verteld, dat 't mor
gen Zondag was. U moet niet vergeten dat
deze menschen hier heel gemakkelijk de
juiste dagen der week uk 't geheugen ver
liezen dat heb ik zelf in boschland bij
ondervinding gekend en 's morgens voor
dag en dauw was dan ook iedereen present
op een plekje, waar een geïmproviseerd
kerkje was opgericht van blaren en stokken,
heel netjes en passend. Daar waren de
oudere da jakkers met allen ernst, die in
hen was, op 't gezicht, want er zou gebe
den worden en dat is voor heen geen klein
werk. Daar waren moeden, allen trots ge
wapend met eenige lawaaimakende spe
lende bengels op de rug gebonden of stevig
aan den hand, uit vrees, dat ze weg zou
den ravotten. Iedereen heeft juist een frisch
morgenhad genomen en glinstert nog
met den glans van 't kille water der berg
stroom en. De beste plunje is aangetrokken,
de fijnste uitgesneden been- en armbanden
en halssnoeren zijn te pronk gesteld op de
gespierde echoone lichamen en de vrouwen
en meisjes hebben gauw een versch ge
plukte bloem of een nog door dauw be
druppelde groene boechptent in "haar ge
weven. Alles is in de weer en onder 't ka
kelen der kippen, het kwinkeleeren der vin
ken, het uitvliegen der zwaluwen, der
boschkevers en kapellen bruist en krioelt
ook deze natuurbevolking in de frissche zon
nestralen van een tropischen morgenstond.
Alles lacht, de kleine Jongens ravotten
en stoeien en alles gaat zoo natuurlijk door
tot zelfs in de kerk, voordat de H. M» be
gint, alsof ze wilden zeggen: „d-t deed het
Christuskind in de armen van Maria toch
ook wel eens, als hij kans zag om zijn speel
makkertje Jantje de Baptist te doen schrik
ken of te doen daveren van pret. En dan
zal Maria toch ook wel gezegd of gefluis
terd hebben tot haren dreumes: Hier mag
je met lachen, kindje, wat moet dia hooge-
priester of Imam met z'n grooten tulband
op wel van je denken? Pas maar op, an
ders stopt hij je nog in z'n grooten mantel,
als je niet zoeft bent". Zoo zijn de dajak-
sche katholieken,... Tinus, die fungeert
als koster, schreeuwt over de rumoerige
vergaderirg heen aan zijn dochter Antje om
gauw wat water te halenmaar in een
ander potje dan dat wat moeder vanmorgen
gebruikt heeft om rijat te kooken, want dat
zit vol roet en 't is om wijwater te maken.
Pastoor, roept Piert, een man van mid
delbare leeftijd, kaai ik nog even biechten?
ik had geen tijd gisteren, omdat ik Juiat
een wild zwijn had gevangen en laat thuis
kwam.u krijgt er een stuk van na de
Mis.In orde Piet, ik kom zoo. Ik da-aai
me om en dan zegt de Da jakker Kees tegen
me in vollen ernst, dat hij volgenden keer
wel te biechten komt, want hij heeft nog
niet veel kwaad gedaan. Daar zijn geen ge
heimen in Kanibalen land, ziet u wei.
Dan begint de H. Mis en bij het evange
lie een klinkende onderrichting in dc da jak-
klinkers on.... medeklinkers, want de
kleme wilde kinderen zijn onmogelijk te
temmen en roepen en schateren plotseling
onder het diep ernstige betoog uit: „Ik heb
je al gevangen" of wel een half inge
houden en pruilende zucht hijgt hardop tot
mama: „Mammie, gaan we toch nog niet
weg?" Ook wordt de preek vaak eemge
malen onderbroken door een eerbaren va
der, dw zijn veelbelovende bengel van ach
ter heeft betimmerd voor zijn interrupties
en wandaden in de kerk. welke betimme
ring een achriüe weerklank vindt en echo's
doet weergalmen door de lucht vun: ..akai
apai, akai ïndai, zooveel als ons Holland-
sche: au, au, au.
Dan denk ik bij dat alles: „Uit den mond
der kinderen heb ik mijn lof bereid", woor
den toch van God zelf en laat ze maar
hun gang gaan Er is trouwens ook niets
tegen te doen. Alles komt ter kerke tot dc
pasgeboren zuigeling van verleden week-
schen leeftijd. Want kindermeiden en baak-
eters houdt de dajaksche er niet op na. Toch
zou het geheel u. lezers, atichten tot diep
in uw ziel, want op de oudere katholieken
staat de ernst de» gebeds, den eenvoud dea
harten, de kinderlijke oprechtheid en rots
vast geloof in hun trekken te lezen en
spreekt duidelijk bij hun diepen eerbied
loftd gMMDanltfk gebed onder de H. Mis.
Dan bi) de Consecratie kan men een pin
laten vallen en men hoort het, want in
diepgebogen en in plechtige stilte wordt
de God van hemd en aarde in Zyn scha
mele gedaante van brood en wijn opge
wacht en als Koning aanbeden door de
ruwe. verbrande en scharoeigekieedc da-
jafcs-katholieken.
Daar is misschien geen kerk ter wereld,
waar de geloovigen zoo vol eerbied, zoo vol
eenvoudig geloof m Gods tegenwoordigheid
zich aanstellen, sis hier de ruwe bosch-
mensch. de gekerstende koppensneller en
de eemgste ware afbeelding dae hiervan een
gelijkenis is. is een tafereel van ruwe pe-
iestijnsche herders in hun wellicht ook scha
mele bedekking van ruwe schapenvellen
devoot knielend in den stal bü het eerste
Kerstfeest
Inderdaad, niets kan voor God te groot
zijn en te rijk, maar evenzeer ook kan niets
voor God en waren godsdienst te arm en
te gering zijn. want in den bladeren hut m
Nanga Pila met haar biddende naakte ds-
jaks, zoo intens van echte goede meening
vind ik in dat opzicht althans een dieper
beeld vsn waren godsdienst dan vaak in de
grootste, de rijkste, de kunatvolate, de me*
het schitterendste koor van muziek en ba
zuinen vervulde kathedraal van waar ook
ter wereld.
Zoo gaat het in de model par och ie te Nan
ga Pila in 't hartje van wild Borneo, ver
boven de ijselijke cn bijna niet te passeeren
stroomversnellingen der Radsjangrivier in
Sarawak, bedenk nu eens even. dat de
ouderen onder hen tot vóór een dertigtal
jaren volbloed koppensnellers waren, en nu
omgevormd zijn tot prachtmenschen ért op
godsdienstig èn op soicaal gebied. Want de
meeste Jongens en meisjes hebben de scho
len en algemeem- onderrichtingaplaatsen
bezocht, zoodot ze kunnen lezen, schrijven,
rekenen, reeds voed praktisch weten van
hygibne en zindelijkheid, den meisjes een
degelijke kennis van een flink beat uren van
't huishouden is bijgebracht zooals naaien,
stoppen, koken, etc. terwijl de jongens in
tegenstelling van hun heidenache rasgenoo-
ten hebben leeren werken en den rijstbouw
naar eenigzins meer moderne en betere be
grippen hebben geleerd. Zoo is Nanga Pila
en zoo zijn er tientallen van groote gemeen
ten in Sarawak alleen onder de dajaksche
bevolking, om nog me* te spreken van de
vele andere rassen.
Kijk, lezers, dat zijn de resultaten, die
bereikt zijn na veel en zwaar werken, vaak
in moedeloosheid en tegen wesfcing, maar
tot wasdom gebracht door God zelf en ge
rijpt tot pracht/vruchten aan de steeds op-
levenden boom ven Zijn Kerk.
UIT DE RIJNSTREEK
ALPHEN AAN DEN RIJN.
Goed geslaagd endruk bezocht. De
dric-dasgsche bazar van de R. K. Harmo
nie-Vereen. „Leo XIII" heeft zich in een
zeer druk bezoek mogen verheugen en
heeft dientengevolge een prettig verloop
gehad. De erwtenpot bevatte 10878 stuks;
A. v. Egmond cn mej. Scheepers hebben
dit santal hef meest nsby geraden.
De pop werd gewonnen door W. Lenting,
was genaamd Wilhaimina, terwij) de muzi
kant, die dc verccrcnde nnam van Beetho
ven had verkregen, juist werd geraden
door mej. Koren en H. v. d. Nieuwendijk.
Vooral den laatsten avond, toen het hu
moristisch duo Hans en v. d. Louw, ge
weldig van zich deden spreken, hebben de
vele bezoekers zich uitstekend vermaakt.
Aanrijding. Gisteravond werd in de
Emmalaan mej. P. per rywiel aangereden
dóór een andere wiclrtjdaler, die zonder
een tecken te geven snel uit een dtsars-
aUaat kwam rijden. Mej. P. kwam te val
len en bezeerde zich aan schouder en heup,
terwijl haar rijwiel aanzienlijk werd be
schadigd. De schade zal onderling wordan
geregeld.
Concert. Op Dinsdag SI Juli geeft de
Chr. Muziekvereniging „Arti et Religion!",
directeur F. J. Smolders, de* avonds 8 uur
een concert in de tent aan de Stationstraat.
BODEGRAVEN.
In duigen. Gistermorgen kwam de heer
B van Zwammerdam, die per flets over de
brug ging, te vallen. Een achterop komen
de vrachtauto reed over de fieta heen.
Door den chef-veldwachter F. werd proces
verbaal opgemaakt.
Personalia. De heer G. Terpptra, on
derwijzer aan de Chr. Mulo-school alhier
slaagde te Rotterdam voor het hoofdactt-
examen.
KOUDEKERK.
Gemeenteraad. De Raad dezer ge
meente vergadert Maandagavond acht uur
ten Raadhuize. Onderwerpen ter behan
deling: 1. Notulen. 2. Ingekomen stukken.
Mededeelingen. 3. Wijziging besluit inzake
verstrekking van kasgeld aan het bestuur
van het Burgerlijk Wees- en Armhuis. 4.
Onder ha ndsche verkoop van een strookje
grond b(j het voormalige Raadhuis. 5. Cre-
dict verdere bestrating Hondsdyk en voor
stel om in beginsel te besluiten tot hef
fing van een slraatbelasting. 6. Wijziging
besluit tot het aangaan van een deposito
overeenkomst met de Alphenscha Bank,
7. Comptabele besluiten.
Geboren: Jan. z. van D. Krult en C.
Hollander Jan Gerardus, z. van G. J.
Corts en P C. van Beek.
Gehuwd. W. van Vcgten 27 J. en J.
Oppelaar 2* J. J. H. Vink 35 j. en L.
Munnik 32 J.
ZOETER WOUDE <DORP).
De Graal. Maandag na de congregatie
oonu-rfnjtie betalen.
Dinsdag 7.30 uur handwerken en kook
cursus.
Woensdag 7.300 uur naaien en knippen.
Donderdag gr*-n turoclub 830 uur bij-
eenkomat oudere leden.
Vrijdag 7.30 uur charitatieve club..
Ufc lathl JaiirJ
Doe me een lol; zet eer Ja
weggaat nog even de radio
aan, dan verveel ik me niet
too. (Write Welt)
Do biljartkampioen
op de jaehL
XFliegeqjJe Blatter)»
/T V
de naaste wrj naar t
J/
Wat
dal?
Hier twaalf meier verder ziel
b een afgrond, daar valt n in
bent binnen de minuut be
neden.
(Lustige Blatter),
Ik kom met een emvtifs
klacht, Herr Oberhaapt
Waehmeister. Gisteren
avond was ik een beetje
tipaie en in plaats me aan
het Posthuis sf te J ever SB,
heeft een van uw dienders
me b(J m'n vrouw thuisge
bracht.
(Lachende Welt)
Mina, heb Ik rnün
toffel» aan, of mijn
schoenen?
(Hummal).
BUJf hier nog 4
IJee «lllen, man. Ik
de aoos en dan knn
Neem mssr twen atakjra
rhocolade, een voor Joa en
een voor Je zusje.
Maar ik heb nog acht pop
pen, oom.
(Dublin Opinion).
Hoera! Ik heb een ekster gesekefen.
Dst geeft wal afwieeeling aan dat
••Uwif# dinar vaa walviascbenvleesch.
(Marianas).
straks b0 't eaemlo-
kaal nog wel even
aan 't verstand bren-
Wees nu eens toe
goed jnffrenw, me
zonder omwegen te
zeggen, la welk jaar
reborea bent.
Ik was toea nog
zóó jong mijnheer de
- rechter, dst ksa ik
me echt niet meer
herinneren.
((Candidc)
Nommer r0'. *t ontbreekt een knoop
san je tuniek. Hoe durf Js hier zoo on
gekleed voor den troep te verschijnen.
Ja wou toch geen zonnebad nemen?
(Holy day)
't la lila
illeen deze meneer even
knippen en scheren.
(Rie Rae).
