25ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
De Nederlandsche Katholiekendag
te 's Hertogenbosch
BERICHT
ZATERDAG 23 JUNI 1934
No. 7844
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Tooraitbetafing:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 .11
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur «s
verhuur, koop en verkoop: 0.50
Openingsrede van Mr. Baron van Wijnbergen
Het is drie jaar geleden, dat te Amster
dam de vorige Nederlandsche Katholieken
dag werd gehouden. Thans heeft 's-Her-
togenbosch zich gedurende maanden voor
bereid, om de vele Nederlandsche Katho
lieken te ontvangen, die hier samen zul
len komen, om zich te bezinnen over de
verhouding en de wederzijdsche plichten
van overheid en onderdanen, over het be
grip gezag, over den aard, den oorsprong
en den omvang van het gezag.
Dit actueele onderwerp is door de Ne
derlandsche Bisschoppen ter behandeling
op den Katholiekendag te 's-Hertogen-
bosch vastgesteld.
De indeeling en organisatie is dezen keer
verschillend van die bij vroegere samen
komsten. De opjzet is er een bijeenkomst
van het Katholieke volk van te maken, die
het karakter van een massabetooging zal
hebben naast dat van studie.
Morgen zal het de demonstratiedag zijn,
wanneer dan 25.000 gasten in Den Bosch
worden verwacht. De organisatie is. breed
opgezet en berust bij een uitvoerend co
mité onder voorzitterschap van jhr. mr. P.
van Meeuwen, secretarissen zijn mr. H.
Wagenaar en mr. E. Lamers.
Gisteravond heeft het Bossche Gemeen
tebestuur in de raadzaal van het stadhuis
het hoofdbestuur van den Nederlandsehen
Katholiekendag en de genoodigden een
officieele ontvangst bereid.
Burgemeester mr. F. J. van Lanschot
verwelkomde de gasten, waarna Z.H.Exc.
Jansen, Aartsbisschop van Utrecht, voor
zitter van den Nederlandschen Katholie
kendag, voor de hartelijke begroeting en de
medewerking van het bestuur der stad
dankte.
Bij deze begroeting waren eveneens te
genwoordig mgr. Diepen, Bisschop van
Den Bosch en Mgr. Aengenent, Bisschop
van Haarlem, minister Deckers, de Com
missaris der Koningin in Noord-Brabant
mr. v. Ryckevorsel, enz. enz.
De deelnemers aan het Congres woonden
hedenmorgen in de Kathedrale Basiliek
van Sint Jan de H. Mis bij, die door de
ken J. Brekelmans werd opgedragen en
tijdens welke prof. dr. F. A. Weve O.P.,
hoogleeraar aan de R.-K. Handelshooge-
school, een predicatie hield.
Om 11 uur hedenmorgen ving in het Con
certgebouw de openingsvergadering aan,
waarin na de begroeting door den voor
zitter van het plaatselijk comité, jhr. mr.
P. van Meeuwen, Baron van Wijnbergen
de openingsrede uitsprak, die wij hier laten
volgen.
OPENINGSREDE.
Mot grootse bewondering en met niet
minder groote dankbaarheid zien wij, ka
tholieken, iin deze veelbewogen tijden op
naar den Paus, die schijnbaar niet gedrukt
door den last der jaren, met vaderlijke be
zorgdheid, met krachtige vastberadenheid
ons wijst den te volgen weg, ons telkens
doet gevoelen dat ook te midden van het
dreigend wereldgebeuren niets te vreezen
vailt, ten ©enenmale niets, mits geleefd
wordt in ononderbroken vereeniging met
Hem, Wiens Stedehouder Hij is.
En terwijl op vrijwel elk terrein inzin
king vailt waar te nemen, hebben wij het
afgeloopen jaar het heerlijk, met name in
dezen tijd wondervol schouwspel mogen
gadeslaan, dat uit gansch de wereld in on
afzienbare rijen men is opgetrokken naar
Rome, gehoor gevend aan de roepstem van
den Paius, om te zamen met Hem te herden
ken Christus' Verlossingsdood, om te sa
men met Hem dankbaar zich te herinneren,
dat 19 eeuwen geleden werd ingesteld de
H. Eucharistie.
Groot is de aantrekkingskracht, die juist
heden van Rome blijkt uiit te gaan. En be
grijpelijk. Niet wetend wat hen wellicht
treffen gaat, sluiten de kinderen zich steeds
nauwer samen om den Vader, wetend on
der Zijn-hoede veilig te zijn. En Deze, zien
de hoe groot de gevaren voor afdwaling zijn
op elk terrein, spant alle krachten in, op
dat men toch hlijve meegevoelen, mede
leven met de Kerk, opdat er geleefd worde,
gelijk kinderen der Kerk betaamt.
En zijn de groote lijnen aangegeven door
den Paus, nader uitgestippeld voor ons land
worden ze door onze Bisschoppen, die ons
steeds met vast hand weten te leiden, die
weten te spreken op den juisten tijd het
juiste woord, dat woord der Bisschoppen,
dat wij altijid, gelijk Schaepmam het ver
manend zeide: door ons wordt aanvaard en
niet bediscussieerd.
En zoo zijn we ten zesden male ver-
eenigd als kinderen der Kerk, in grooten
getale aanwezig, mede vertegenwoordigend
allen, die hier niet aanwezig kunnen zijn.
Deze dagen kennen we geen edelman,
geen werkman, geen poliitieken, geen socia
len werker; als kinderen der Kerk zijn we
hier, als zoodanig zijn we een en blijven
we een, wat er ook moge gebeuren.
Een vreugde is het ons hier te mogen
zien den Bisschop dezer Diocese, die en
kele dagen terug mocht vieren zijn gouden
Priesterfeest in blakenden welstand, het
meest afdoend bewijs leverend, dat voor
Bisschoppen geen leeftijdsgrens behoeft te
worden gesteld. Mgr. Diepen, die op dezen
Algemeen Katholiekendag moge willen
aanvaarden de gezamenlijke geiukwen-
schen vain gansch Katholiek Nederland.
En naast hem, begroeten we voor de
eerste male hier den jeugdigen Bisschop
van Roermond, die niet het minst door zijn
gractaevolle beminnelijkheid zoozeer de
harten heeft weten te winnen, die als Ne-
derlandsohe Bisschop niet slechts behoort
aan Limibung, maar ook aan ons, en wien
daarom op dezen Nederlandschen Katho
liekendag zij gebracht een hartelijk .welge
meend eere-saluut.
Georganiseerd in het instituut van den
Algemeenen Katholiekendag komen we
hier samen als kinderen der Kerk, geeste
lijken en leeken, mannen en vrouwen,
ouderen en jongeren, om onder de directe
leiding der Bisschoppen er ons van te door
dringen, dat we vóór alles in ons hebben tot
ontwikkeling te brengen: het inwendig, het
geestelijk leven, het leven naar het Evan
gelie, het oog steeds gericht op de verste
viging en uitbreiding van het Rijk van
Christus, op de bevordering op elk terrein
van Christus' Koningschap, gelijk het schit
terend werd uiteengezet op den Katholie
ken dag te Maastricht.
't Is zoo begrijpelijk, dat het onder Pius
X z.g. opgebloeid geestelijk, godsdienstig
leven, uitgaand boven dat op politiek, op
sociaal terrein, in de verschillende landen
in meerdere of mindere mate een deuk
moest krijgen itn den oorlog en den tijd na
dien, maar onder de begeesterende en stu
wende leiding van Pius XI zden we het glo
rieus herstal.
Dit leven eenmaal in ons tot ontwikke
ling gebracht, zullen we, op welke wijze,
in welken vorm, in welk verband dan ook,
een voor Kerk en Vaderland heilzaimen in
vloed kunnen uitoefenen op het staatkun
dig en maatschappijk leven, voor den na-
dealigen Invloed, van dien arbeid vaak uit
gaand, naar we mogen vertrouwen, dan
vrijwel immuun gemaakt.
Dit laatste mag met des te meer grond
verondersteld worden, nu het voornaam
ste middel tot bevordering van het voile
katholieke leven, de dagelijksche H. Com
munie, bijna 30 jaren in praktijk is gebracht
nu we verder thans voor het eerst een
jonge-volwassen generatie 'op het katho
lieke erf begroeten mogen, die de zegenin
gen der vervroegde kindercommunie van
de prille jeugd af ten voile genoten heeft.
Het is die jonge, geestdriftige generatie,
die dank zij haar diep religieuze, geestelijke
vorming, stellig met hart en ziel zal deel
nemen aan den omvangrijken, veelz ij da
gen arbeid op katholiek terrein te verrich
ten in het bijzonder echter hierop be
dacht zal wezen, dat een te druk leven haar
niet te zeer in beslag neme, dat organisatie
en demonstratie aan contemplatie niet den
weg versperren ga.
In die gesteltenis georganiseerd in den
Algemeenen Katholiekendag, hebben we
in de vijf voorgaande bijeenkomsten steeds
kenbaar gemaakt èn aan onze mede-katho
lieken èn aan onze niet-katholieke landge-
nooten, van welke beteekenis de door zulk
een band omgeven eenheid voor het katho
liek volksdeel is, ook voor het nationale
leven, ook voor het Vaderland. Zonder af
te dalen naar het practisohe arbeidsveld,
waar strijd nu eenmaal niet te vermijden
is, zonder de werkmethode aldaar zelfs
maar in de minste mate te willen beïnvloe
den, worden hier de actueele vraagstukken
naar katholieke beginselen besproken, be
licht, aan anderen overlatend in bijzonder
heden daaruit praotische oonclussies te
trekken voor het staatkundig, het maat
schappelijk leven.
En zoo zullen we, terwijl gansch de we
reld door de gezagcrisis wordt beroerd,
aanstonds door uiterst bevoegden hooren
uiteenzetten de leer van het Gezag, judst in
dezen tijd van buitengewoon belang voor
de Kerk, en in niet mindere mate voor het
Vaderland, het Vaderland, dat we zoo har
telijk liefhebben, en dat we, ook juist als
een voorrecht achten ons va
derland te mogen noemen. Ja, wanneer we
een blik in de wereld Slaan, dan mogen we,
al bleven wenscben onvervuld, met voldoe
ning constateeren de positie, de vrijheid der
Katholieke Kerk in Nederland, een vrij
heid, die gelukkig niet door een Concor
daat behoefde gewaarborgd, maar steun
vindt in eigen Nederlandsche staatkundige
grondslagen, waaraan ook de katholieken in
opvolgende generaties in samenwerking
met anderen hebben gearbeid een vrij
heid, door ons als kinderen der Kerk in on
breekbare eenheid te behouden, waar noo-
dig te verdedigen.
Hard en veel te werken voor ons vader
land met zijn glorieus verleden, het is ook
voor ons katholieken dure, tevens zoete
plicht, wijl wij dien arbeid mogen verrich
ten onder de zegenrijke regeering van een
lieve, geliefde Koniinginne, die God spare
nog jaren lang, van Koningin Wilhelmina,
nu 34 jaren geleden hier ter stede op den
Bosschen Katholiekendag door den grooten
zoon van Brabant Jan Loeff z.g. in zijn
magistrale rede over het Gezag, zoozeer
geprezen als de Koningin, zich noemend
Koningin bij de gratie Gods, als aldus
Loeff een belijdenis van afhankelijkheid
tegenover den Oppersten Koning, als een
ootmoedige en juist daarom verhevene er
kentenis, dat Hare hand den scepter voert
in den naam van Dengene, die gezegd
heeft: „door Mij regeeren de koningen".
Ja, wij weten het, in rouwe is Zij nog
gedompeld onze Koningin, en met Haar
medevoelend, is het passend en plichtma
tig, nu wij voor de eerste maal na het over
lijden van onze hoogvereerde Koningin-
Moeder hier vergaderd zijn, een woord van
weemoedige, dankbare herinnering te wij
den aan de nobele Christen-Vrouwe, aan
Koningin Emma, die een zoo lange reeks
van jaren haar echtgenoot een liefdevolle
gade, Haar kind een voorbeeldige moeder,
den Staat een wijze Koninginne, der Maat
schappij een edele Beschermvrouwe wist
te zijn.
Wij gaan het werk aanvangen, ons door
de Bisschoppen opgedragen.
Met de bede, dat de goede God, op de
voorspraak der Zoete Lieve Vrouwe van
Den Bosch onzen arbeid moge zegenen, is
het me een voorrecht den zesden Algemee
nen Nederlandschen Katholiekendag ge
opend te verklaren.
Pater dr. F. Vroom S.J., professor aan
het Collegium Berchmanianum te Nijmegen
hield hierna een rede over „Het gezag in
zijn algemeene aspecten beschouwd.
In de vergadering van hedenmiddag
sprak Mgr. G. van Noort, deken van Am
sterdam, over het gezag in de Kerk.
TWEEDE KAMER
Het spellingsvraagstuk nog
niet opgelost I
Gistermiddag werd het debat over de
spelling met hernieuwde woede voortge
zet. Namens de Sociaal-Democraten ver
klaarde de heer K. ter Laan, dat zij het
in beginsel eens waren met de compromis-
spelling. Door de keuze tusschen deze laat
ste spelling en die van de Vries en te Win
kel toe te staan, zou er geen einde komen
aan de verwarring. Daarom diende hij een
motie in, waarin de algemeene invoering
van de compromis-spelling bij het onder
wijs wenschelijk werd geacht.
Nog een tweede motie werd er gister
middag ingediend, en wel door den heer
Mo lier (R.K.S.P.). Deze heeft zijn denk
beelden verdedigd in een rede, die een
ware opluchting was tusschen de sprekers-
stroom bij dit onderwerp. Hij begon met
voorop te stellen, dat de spelling een zoo
zuiver mogelijke en zoo eenvoudig moge
lijke aanduiding moet zijn van de taal voor
het geheele volk, dat die taal spreekt. De
Vries en te Winkel hebben zelf gewaar
schuwd voor onwaarheid in de spelling,
d.w.z. voor een gebrek aan overeenkomst
tusschen woordklank en schrift. Aan de
historische lijn vasthouden beteekent niet
de schildwachten laten staan, als de zaak,
die bewaakt moet worden, verdwenen is,
zooals Bismark als gezant in Moskou eens
opmerkte toen bij onderzoek bleek, dat de
schildwachten ongeveer 70 jaar geleden
gezet waren door Katharina de Groote om
een mooie bloem te bewaken. Neen, de
historische lijn volgen beteekent, de aan
duidingen van klanken in de spelling te
doen verdwijnen,* als die klanken in de
taal verdwenen zijn. Alle nieuwigheden
stuiten hun, die aan het oudere gewend
zijn, tegen de borst, maar het is voor spr.
ondenkbaar, dat er iemand in de Kamer is,
die om deze reden de nieuwe spelling niet
zou willen aanvaarden. Waarom is men in
eens zoo vriendelijk tegen de Zuiderlin
gen, die de buigings-n zouden uitspreken?
Dit is heelemaal geen buigings-n. Er zijn
streken, waar men nooit een n uitspreekt,
maar er zijn er ook, waar men bij het
zelfde woord altijd de n uitspreekt, dus
ook in den eersten naamval, b.v. Als wij
blijven vasthouden aan een z.g. weten
schappelijke spelling, krijgen we een intel-
lectueele spelling, die te moeilijk voor het
volk is. Naar aanleiding van deze gedach
ten, diende spr. een motie in, waarin hij
duidelijk deed uitkomen, dat het bij hem
niet om de spelling gaat, maar om de ken
nis van de Nederlandsche taal, waarvan
voor de leerkrachten hoogere eischen van
regeeringswege worden gevraagd.
De heeren L i n g b e e k (Herv. Staatsp.)
en Kersten (Stk. Geref.) voeren natuur
lijk uit tegen het compromis, omdat zij
meenden, dat hun Statenbijbel in het ge
drang zou komen. Minister Marchant ant
woordde echter, dat de Statenbijbel met
de spellingswijze niets te maken heeft.
Van den heer Wijnkoop (C.P.H.), die
den minister beschuldigde te willen bezui
nigen en de werkloosheid grooter maken
door vereenvoudiging van de leerstof, kon
de minister niets anders zeggen terecht
dat het merkwaardig is, hoe iemand in
zijn wantrouwen kan afwijken van een
redelijken, ja menschelijken weg.
De heer Visser (A.R.) hield een scher
pe rede tegen den minister, beschuldigde
hem van onbevoegdheid, eenzijdige voor
lichting, verwaarloozing van den indivi-
dualistischen gevoelsfactor in ons volk, het
begaan daardoor van een zware politieke
rout, en eindigde tenslotte met te verkla
ren, dat de minister hier ondemocra
tisch, autoritair en democratisch-fascistisch
was opgetreden. De minister weerlegde
kalm en zakelijk deze erupties en zeide
tenslotte niet te kunnen begrijpen, waar
aan hij al die beschuldigingen te danken
had.
Verder in zijn rede toonde de minis
ter zich volkomen eens met den heer
Moller. Behoorlijk Nederlandsch is de
eerste eisch, die gesteld moet worden. De
grammatica moet bijzaak zijn en mag het
onderwijs in de Nederlandsche taal niet
bederven. Eerst zal de nieuwe spelling
doorgevoerd worden bij het onderwijs;
daarna zal zij langzamerhand de Departe
menten veroveren, n.l. zoodra blijkt, dat
de meerderheid van het volk de nieuwe
spelling aanvaard heeft. Over de motie
van den heer Tilanus zeide spr., dat zij
slechts controleerende, niet verbiedende
niet terzake was, daar de Kamer ten deze
bevoegdheid heeft. Bovendien heeft de
heer Tilanus zelf verklaard, dat de Kamer
in deze zaak niet kan oordeelen. Tenslotte
zegt de heer Tilanus te weten, wat er wèl
moet gebeuren. Waarom zegt hij dat niet
in zijn motie? Tegen de motie-ter Laan
had spr. geen bezwaar op zichzelf, maar
vond haar wel ontactisch, omdat het niet
zeker is, dat zij aangenomen wordt.
Bij de replieken zeide heer de Geer
(C.H.), dat het onjuist was, dat de motie-
Tilanus staatsrechtelijk niet in orde zou
zijn en herinnerde den minister aan een
soortgelijke motie door hem als Kamerlid
in 1917 voorgesteld. De minister ach-
te echter zijn houding zoowel toen als nu
correct en wenschte af te wachten of de
motie-Tilanus aangenomen wordt. De
stemming over de moties zal Woensdag a.i
plaats vinden.
KERKNIEUWS
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIJT
BLADEN W.O. GEILL. ZONDAGS
BLAD.
HET KATHOLICISME IN HONGARIJE
Uit de resultaten van de jongste volks
telling, waarbij ook aangegeven moest
worden tot welke godsdienstige gezindte
men behoorde, is gebleken, dat Hongarije
thans 8.688.319 inwoners telt, waarvan on
geveer tweederde, n.l. 5.630.000 zielen tot
de Katholieke Kerk behooren. Verder zijn
er 200.000 leden van de Grieksche Katho
lieke Kerk, 1.810.000 Hervormden en
534.000 Lutheranen.
SOCIALE WEEK DER
ITALIAANSCHE KATHOLIEKEN
Van 9 tot 16 September a.s. zal te Padua
de 18de Sociale Week der Italiaansche
Katholieken worden gehouden, waar als
onderwerp behandeld zal worden: „De mo
raal in het bedrijfsleven. De eerste dagen
worden vooral die punten behandeld, die
voor ieder beroep geldend zijn: 1. Maat
schappij en individu. 2. Taak en ontwikke
ling ,van het beroep. 3. Het Beroep van
economisch standpunt beschouwd. 4. Be
roepskeuze en voorbereiding. 5. Weten
schap en geweten. 6. De vrouw in beroep
en bedrijfsleven.
Zij die zich per 1 Juli a.s.
wenschen te abonneeren op ,,DE
LEIDSCHE COURANT", ontvan
gen de voor dien datum verschij
nende nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Een moord In Duitschland met politieken
ondergrond? (3de blad).
Beperking In de nitglfte van deviezen
door de Duitsche Rijksbank (3de blad).
BINNENLAND.
De Alg. Ned. Katholiekendag te 's-Her-
togenbosch. (1ste blad).
Bij de Staten-Generaal is ingediend een
wetsontwerp, waarvan de strekking is het
verbieden van loterijen of z.g. premie-
leeningen, waarbij voor de toekenning van
prijzen of premiën gebruik wordt gemaakt
van den uitslag der trekkingen van de
Staatsloterij (1ste blad).,
Jongen te Rotterdam in gesloten kluis,
welke bij opening in brand raakte. (Gem.
Ber. 4de blad).
Meubel-opslagplaats te BloemeitJaal af
gebrand. (Gem. Ber. 4de blad).
Proefvlucht van de F. 36 boven Schip
hol (3de blad).
LEIDEN.
De directeuren van Gemeentewerken en
Bouw- en Woningtoezicht spraken voor het
Instituut van Volkshuisvesting en Steden
bouw over Leiden. (3de blad).
In de studio's der K. R. O. (4de bl.).
Radio-programma's. (2de blad).
De aigeloopen week in het Buiten
land. (4de blad).
DE KINDERRUBRIEK MOETEN WIJ
WEGENS PLAATSGEBREK TOT MAAN
DAG UITSTELLEN.
AUTO VAN DEN DIJK GEREDEN.
Drie personen gewond.
Uit Anna Faulowna wordt gemeld:
Hedenmorgen omstreeks 4 uur, reed een
vijftal jongelui in een open auto op den
weg langs het Balgzandkamaal op weg
naar de T.T. races te Assen. De bestuurder,
de 19-jarige P. H. Perk uit Zaandam, die
met zeer groote snelheid reed, raakte de
macht over zijn stuur kwijt en reed van
dien dijk. De inzittenden Mej. M. Perk, zus
ter van den bestuurder, J. Louman uit
Zaandam en M. van Wijk en H. van Wijk,
beiden udt Wassenaar, werden uit den
wagen geslingerd. De heer Louiman be
kwam ernstige inwendige kneuzingen en
een bekkenfractuur. Hij moest in het zie
kenhuis te Den Helder worden opgenomen.
Mej. van Wijk kreeg een been- en arm
breuk en moest naar huis worden vervoerd.
De bestuurder werd licht gewond, terwijl
de beide andere personen Mej. M. Perk en
H. van Wijk, ongedeerd Meven. De auto
werd ernstig beschadigd.
