DE FINANCIËN DER PLATTELANDS
GEMEENTEN.
25ste Jaargang
WOENSDAG 13 JUNI 1934
No. 7835
£cidóelicSou/&mt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij TooroitbetaHng:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 1 2.60 per kwartaal
Franco per post 1 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 93S, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11;
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur «e
verhuur, koop en verkoop: 0.50
Uitgaven van de gemeente
De kosten van het openbaar
lager onderwijs
door
A. A. C. M. VAN IERSEL
Burgemeester van Noordwijkerhout.
XX
In de overgroote meerderheid der ge
meenten is een openbare lagere schooi,
d.w.z. een school van gemeentewege ge-
exiploiteerd, die voor alle kinderen uit de
gemeente zonder onderscheid van gods
dienstige gezindte toegankelijk is. De kos
ten van oprichting en instandhouding der
openbare lagere sdhool komen geheel voor
rekening van de gemeente. Een uitzonde
ring hierop vormen de kosten van bezol
diging van het onderwijzend personeel.
Deze kosten komen geheel voor rekening
van het Rijk, althans als de gemeente niet
meer onderwijzers aanstelt, dan volgens de
Lager onderwijswet verplicht aan de
school verbonden moeten zijn. Doet de ge
meente dat wel, stelt zij z.g. boventallige
onderwijzers aan, dan is de gemeente ge
houden deze boventallige onderwijzers te
bezoldigen. Ten plattelande volstaat men
over 't algemeen met het aantal ver
plichte onderwijzers, in vrijwel alle
stedelijke gemeenten zijn een of meer
boventallige onderwijzers aan de
scholen aangesteld. Vandaar dat verhou
dingsgewijs in de stad het onderwijs in den
regel meer aan de gemeente kost dam op
het platteland, maar vandaar ook dat het
onderwijs in de stad vaak beter tot zijn
reoht komt.
Wat kost nu een kind der openbare lagere
school aan de gemeente?
Dat is in diverse gemeenten verschillend.
Het hangt eendeels af van de opvattingen,
die het gemeentebestuur heeft van hetgeen
noodig is voor den goeden gang van zaken
bij het onderwijs anderdeels van de
schoolbevolking m.a.w. van het aantal
(kinderen, dat de school bezoekt. Het zal
iedereen duidelijk zijn dat de uitgaven
voor den goeden gang van het onderwijs
per leerling op een school met weinig
leerlingen beduidend hooger zijn dan op
een sterk bevolkte school. Diit laatste
meemt evenwel niet weg, dat het voorkomt,
dat scholen met ongeveer hetzelfde aantal
leerlingen in de eene gemeente soms drie
maal zooveel per leerling kosten dan in de
andere gemeente.
Ik geef hier enkele cijfers.
Over 1931 werd in de na te noemen ge
meenten voor het openbaar lager onder
wijs per leerling uitgegeven voor leermid
delen, sohoolbehoeften en onderhoud van
de school:
Warmond 48.31, Wassenaar f 24.36, Zoe-
terwoude 20.23, Voorschoten 19.
Oegstgeest 18.94, Bodegraven 15.83, Ha-
zerswoude 15.24, Katwijk 8.20. Over 't
algemeen wordt in deze streek op de kos
ten van het onderwijs niet al te zeer be
knibbeld, doch in het Zuiden zijn er ge
meenten, waar men met 5.6.per
leerling rond komt. Hoe dat mogelijk is, is
mij een raadsel, maar een feit is het, dat
het bestaat.
Sinds de financieele gelijkstelling van het
openbaar en het bijzonder lager onderwijs
ós laatstgenoemd onderwijs zeer toegeno
men en het komt herhaaldelijk voor dat
ón een gemeente een openbare lagere school
is met een luttel aantal leerlingen, waar
door niet alleen het onderwijs dezer leer
lingen zeer duur wordt, maar waaraan
voor de gemeente nog andere financieele
consequenties vastzitten, die wij in een
volgend artikel nader zullen bespreken.
Moet nu de gemeente zoo'n klein duur
schooltje blijven exploiteeren?
Dat is niet in alle gevallen noodzakelijk.
Art. 19 der Lager Onderwijswet zegt ter
zake:
„In elke gemeente wordt voldoende la
ger onderwijs gegeven in een genoegzaam
aantal scholen, welke voor alle kinderen
zonder onderscheid van godsdienstige ge
zindte toegankelijk zijn.
Afwijking van deze bepaling kunnen Wij
(d.i. de Kroon) den Onderwijsraad ge
hoord, telkens voor een termijn van 5
jaren toelaten. Zij kan niet worden toege
laten, indien de ouders, voogden of ver
zorgers van twaalf of meer leerplichtige
kinderen blijk geven, dat zij apenhaar on
derwijs voor deze kinderer verlangen of
zoolang nog acht of meer leerplichtige
kinderen de openbare lagere school bezoe
ken".
In dit artikel wordt door den schrij
ver behandeld, welke kosten voor de
gemeenten voortvloeien uit het Lager
Onderwijs en hoe de opheffing van
scholen soms geschiedt.
Kort na de invoering van de tegenwoor
dige Lager Onderwijswet, in de eerste jaren
na 1920, werd deze bepaling letterlijk en
zeer streng toegepast, in de latere jaren
heeft zich een meer soepele toepassing
daarvan ontwikkeld. Thans kan de ge
meente wel de goedkeuring van de Kroon
krijgen op een besluit tot opheffing van
een openbare school, ook al gaan daarop
8 of meer leerplichtige kinderen, indien de
gemeente maar met een naburige gemeente
een overeenkomst sluit tot toelating van de
kinderen uit de eene gemeente op de
scholen der andere. Althans indien de
school in de naburige gemeente voor de
leerlingen van de op te heffen openbare
school niet al te moeilijk te bereiken is.
Nog kort geleden bleek dit op zeer dui
delijke wijze. Gedeputeerde Staten van
Noord-Brabant, gebruik makende van de
aan dit college bij de Lager Onderwijswet
gegeven bevoegdheid bevalen aan de ge
meenten Dussen en Eethen een gemeen
schappelijke regeling te maken aangaande
de toelating van kinderen van eerstgenoem
de gemeente op de openbare school te
Meeuwen in de gemeente Eethen. Gedepu
teerde Staten grondden hun besluit op de
overweging, dat de openbare school te
Dussen slechts 41 leerlingen telt, dat deze
kunnen worden geplaatst op de openbare
school te Meeuwen, gemeente Eethen, dat
die plaatsing blijkens een ingesteld onder
zoek zonder al te groot ongerief voor de
schoolgaande kinderen mogelijk is, dat de
kinderen, die thans op de openbare school
te Dussen zijn toegelaten zullen overgaan
deels naar de Christelijke School met den
Bijbel te Dussen, deels naar de R. K.
School aldaar en deels de openbare school
te Meeuwen (gemeente Eethen) kunnen
bezoeken; dat dusdoende de belangen, ver
bonden aan de versobering van overheids
uitgaven, worden gediend zonder bena
deeling van het openbaar lager onderwijs;
dat de opheffing der openbare lagere
school te Dussen dus gewenscht en in het
geldelijk belang zoowel van het Rijk als
van de Gemeente noodzakelijk is.
Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant
namen dit besluit, nadat de Raad der ge
meente Dussen geweigerd had de openbare
lagere school op te heffen en met de ge
meente Eethen een gemeenschappelijke
overeenkomst aan te gaan.
De Raad ging van de beslissing van Ge
deputeerde Staten in beroep, maar blijkens
Koninklijk Besluit van 10 April 1934 (Stbl.
148). werden Gedeputeerde Staten door de
Kroon in het gelijk gesteld. En dat nog
wel ondanks het feit, dat de Raad van
State wiens advies door de Kroon bij
het nemen van dergelijke beslissing moet
worden ingewonnen van oordeel was,
dat Gedeputeerde Staten in dit geval ten
onrechte tot het bevelen der gemeen
schappelijke regeling en tot opheffing van
de school waren overgegaan en dien over
eenkomstig adviseerde de beslissing van
Gedeputeerde Staten te vernietigen.
Om tot oprichting van een openbare
lagere school te komen, gaat niet zoo ge
makkelijk meer als voorheen.
Was het vroeger voor een gemeentebe
stuur vrij gemakkelijk oon een openbare
lagere school op te richten, daar enkel de
goedkeuring noodig was van Gedeputeerde
Staten, die althans tot voor enkele jaren
deze goedkeuring als regel wel verleen
de, sinds de inwerkingtreding van de wet
van 4 Augustus 1933 (Stbl. 414) tot beper
king van de uitgaven, welke voor de open
bare kassen uit de uitvoering van de La
ger Onderwijswet voortvloeien, is dit an
ders geworden.
Thans is voor de oprichting van een
openbare lagere school de góed-keuring van
den Minister van Onderwijs noodig. Deze
verleend de goedkeuring slechts dan als
blijkt, dat de school zal worden bezocht
door ten minste 60 leerlingen (althans voor
zooveel betreft gemeenten beneden de
25000 inwoners) tenzij mocht blijken, dat
voor de kinderen, waarvoor openbaar lager
onderwijs wordt verlangd, de gelegenheid
om dit onderwijs elders te ontvangen niet
bestaat of andere gewichtige omstandig
heden de goedkeuring wettigen.
Dit wil natuurlijk niet zeggen, dat als de
school wordt bezocht door 60 of meer leer
lingen, de goedkeuring van den Minister
in elk geval wordt gegeven. Dat zal van de
plaatselijke omstandigheden afhangen.
V Critiek en Moraal
Het land, waar critiek op de Overheids-
daden verboden is, wordt onderdrukt of
gesmoord, graaft zichzelf een graf.
Critiek is de controle, welke, zooals we
dezer dagen betoogden, voor den doorsnee-
mensch zoo noodig is, om ztfn zwakheid
te steunen en zijn neiging voor wat in
meerdere of mindere mate verkeerd is te
keeren.
Gelukkig is in ons land die critiek
geoorloofd. Dat zij geoorloofd blijve! Een
verbod van die critiek zou ook dopr den
Nederlandschen staatsburger slecht ver
dragen kunnen worden!
Maar die critiek moet voldoen aan alle
eischen van moraliteit. Beschuldigen
zonder te kunnen motiveeren is altijd
slecht; verdachtmakingen zijn immer on
geoorloofd.
En daarom is op het pleidooi, door de
S. D. A. P.'er Duys voor de rechtbank ge
houden, ter verdediging van den N.S.B.'er
Roelofsen (zie Rechtzaken), heel veel aan
te merken! Vrijheid is geen ongebon
denheid hiervan schijnt de heer
Duys niet zoo erg diep doordrongen te
zijn!
BINNENLAND
EERSTE KAMER.
De Eerste Kamer heeft zonder debat en
hoofd, stemming aangenomen het wetsont
werp inzake credietverleening voor de
Middenstand.
Het wetsontwerp inzake wijziging van de
Woningwet werd aangenomen met 25 te
gen 12 stemmen (tegen de soc. dem., en de
heer en de Bruijn, r.k., en Kranenburg en
v. Embden, v. d.).
DE SUIKERACCIJNS.
Beëindiging der heffing van 20 opcenten.
Ingediend is een wetsontwerp van inza
ke beëindiging van de heffing van 20 op
centen op den suikeraccijns.
Aan de memorie van toelichting wordt
ontleend, dat deze beëindiging op 30 Juni
1934 tengevolge zal hebben, dat de voorra
den veraccijnsde suiker, die na dien dag
nog bij handelaars aanwezig zijn, niet ver
kocht zullen kunnen worden met bijbere
kening van 20 opcenten op den accijns,
daar de suiker, die na 30 Juni 1934 uit fa
brieken of entrepots wordt uitgeslagen,
zonder berekening van bedoelde opcenten
kan worden geleverd.
Gelijksoortige moeilijkheden zouden
fabrikanten van suikerhoudende goederen
ondervinden. Zulke goederen, vervaardigd
uit suiker, die na 30 Juni is veraccijnsd,
hebben een voorsprong op suikerhoudende
goederen, die vóór 1 Juni 1934 zijn ver
vaardigd of ingevoerd, ten beloope van 20
opcenten op den suikeraccijns.
Deze moeilijkheden kunnen worden
voorkomen, doordat aan handelaren en fa
brikanten, die op 1 Juli 1934 suiker of sui
kerhoudende goederen in voorraad heb
ben, de betaalde 20 opcenten worden te
ruggegeven.
De minister meent, dat deze aangelegen
heid kan worden geregeld op overeenkom
stige wijze al is geschied in de wet van 24
Januari 1930. Het schijnt hem echter toe,
dat het noodig is, thans de teruggaaf af
hankelijk te stellen van het aannemelijk
maken, dat de opcenten inderdaad zijn be
taald. Voor bonafide fabrikanten en han
delaren zal, naar de minister vertrouwt,
deze bepaling geen bezwaar opleveren.
NEDERLANDSCHE DAGBLADPERS.
De Vereeniging de Nederlandse he Dag
bladpers heeft gisteren te Den Haag haar
druk bezochte jaarvergadering gehouden,
waarin in drie bestaande vacaturen werd
voorzien en verschillende belangrijke on
derwerpen betreffende het dagbladbedrijf
werden behandeld.
Het bestuur bestaat thans uit de heeren:
J. W. Henny (Leidsoh Dagblad) Voorzitter,
Mr. F. G. C. J. M. Teulings (Huisgezin),
Vice-voorzitter, H. Nijgh (Nw. Rotterdam-
sche Courant) Penningmeester, Mr. H. Dik
kers (Prov. Overijselsche en Zwolsche Cou
rant), C. M. DoSker (Nieuwe Koerier),
P. W. Peereboom (Haarlem's Dagblad), A.
W. Sijthoff, leden. Secretaris (geen be
stuurslid) W. G. J. Veenhoven.
DE RADIO-MISSIEDAG.
Relais van het K. R. O. wereldprogramma
door Phohi en Rijkszenders.
DE RADIO-MISSIEWEDSTRIJD.
Op Zondag 24 Juni a.s. houdt de K.R.O.
evenals verleden jaar een specialen Radio-
Missiedag.
Het bijzonder programma, dat de K.R.O.
dan via Huizen (op golflengte 1875 M.)
van 12.4515.00 uur uitzendt, zal worden
overgenomen door de Belgische, Fransche,
Spaansche, Oostenrijksche, Zwitsersche en
Duitsche zenders.
Bovendien zal de uitzending via den
Phohizender (golflengte 16.88 M.) en de
Nederlandsche Rijkszenders (voor O. Indië
P.C.K. 16.3 M., voor Australië en Japan
P.C.V. 16.6 M.) door de zenders van
Australië, Oost-Indië (N.I.R.O.M.) en Ja
pan worden gerelayeerd.
Daar op het uur van uitzending wegens
het tijdsverschil de ontvangst in West-In-
dië en Amerika minder gunstig is, wordt
het programma voor die gewesten later
gegeven. En wel van 17.1519.30 uur A.T.
door middel van gramofoonplaten waarop
de middaguitzending werd opgenomen en
die dan op dat later tijdstip door twee
Rijkszenders op ultra-kortegolf 16.3 en
28.8 M. wordt doorgegeven voor W. Indië
en Amerika. In Amerika zal het K.R.O.
wereldprogramma door alle zenders (n.l.
die van de National Broadcasting Compa
ny en Columbia Broadcasting System)
worden gerelayeerd.
Bij de voorbereiding waarover tele
grafisch en telefonisch ook met de andere
werelddeelen veel te doen is geweest,
bleek welk een belangstelling er is voor
dit technisch experiment, dat in den we
reldomroep in dezen omvang nog niet is
voorgekomen.
Voor den K.R.O. mag dit initiatief in
derdaad een voldoening heeten, naast het
feit, op zich van beteekenis, dat een goed
verzorgd Nederlandsch programma over
de geheele wereld verbreid zal worden.
De Phohi en Rijkszenders hebben daar
toe willen bijdragen door hun medewer
king te verleenen, hetgeen voor deze bij
uitstek nationale uitzending zeker ten
volle gemotiveerd is.
Voor de luisteraars in Nederland zal de
K.R.O. 24 Juni 's avonds een speciaal Mis
sie-programma uitzenden o.m. een wereld-
potpourri, een Radio-Missiehoorspel be
werkt naar gegevens van Pater Dr. B.
Zuure W.P. en „Een greep uit het wereld-
programma'. Van de stations, die n.l. des
middags het K.R.O.-programma hebben
gerelayeerd, zal een deel van hun eigen
programma door den K.R.O. worden uit
gezonden, zoodat de voornaamste zenders
gedurende enkele minuten te beluisteren
zijn. Derhalve eenige minuten Brussel,
enkele minuten Parijs, idem Madrid enz.
Tevens zal 's avonds van 9.3010.00
uur voor de microfoon een Radio-Missie
wedstrijd worden gehouden, waaraan een
ieder kan deelnemen, die 's morgens een
radio-missiespeldje heeft gekocht, dat met
goedkeuring van het Doorluchtig Episco
paat verkrijgbaar is aan alle kerken in
Nederland.
Dit Radio-Missiespeldje dient men dus
goed te bewaren!
Aan dezen Radio-Missie wedstrijd zijn
waardevolle prijzen verbonden, door di
verse firma's welwillend beschikbaar ge
steld o.m. Simplex motorrijwiel, Tuin-
ameublement (Fa. Nooy, A'dam), Pan-
Europa-toestel, complete B.K. Keukenuit
rusting, Zilvercasette (inhoudende 56 st.),
Capi-fototoestel, K.L.M.-vliegtochten, gra
tis reizen en weekends per boot en autocar
naar binnen- en buitenland enz.
De hoofdprijs blijft een verrassing, ter
wijl er nog honderden degelijke troost
prijzen zijn.
Voor het nazien der binnengekomen op
lossingen is een jury samengesteld, be
staande uit de heeren: Pastoor L. H. Per-
quin, voorzitter van den K.R.O., H. Kuy-
pers, Directeur van de Maasbode, Mr. F.
Bach, Directeur van het Bureau van den
Ned. R. K. Middenstandsbond, Dr. E. H.
Hermans, technisch leider van het Ned.
Medisch Missie Comité, Notaris Th. Luyckx
De Rijp.
Indien meer goede oplossingen binnen
komen, dan prijzen beschikbaar zyn, zal
de jury ten overstaan van Notaris Th.
Luyckx de prijzen onder de winnaars ver-
deelen.
BURGEMEESTER VAN DEN HAAG.
Naar wij vernemen zal de Staatscou
rant zeer binnenkort, vermoedelijk reeds
vandaag of morgen een Koninklijk Besluit
bevatten houdende de benoeming van Mr.
Dr. S. J. R. de Monchy, thans bur
gemeester van Arnhem, tot bur
gemeester van 's-Gravenhage.
De nieuwe burgemeester is geen onbe
kende in de residentie want gedurende
bijna een 20-tal jaren is hij er werkzaam
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Het programma van Hitler's bezoek i
Mussolini. (4de blad).
Alle politieke partijen in Bulgarije ont
bonden. (4de blad).
BINNENLAND.
De Eerste Kamer heeft wetsontwerp cre
dietverleening Middenstand aangenomen.
lste Blad).
Benoeming Burgemeester van 's-Graven
hage. (lste Blad).
Beëindiging van de heffing van 20 op
centen op de suikeraccijns, (lste Blad).
Nadere bijzonderheden over den zwaren
brand te Kerkdriel. (Gem. Ber., 3de blad).
De „man met den witten doek", die vijf
jaar het Gooi terroriseerde, in verzekerde
bewaring? (Laatste Ber., lste blad).
Doodelijke verkeersongelukken te Goor
en Amersfoort. (Laatste Ber., Ie blad).
LEIDEN.
De Mij. der Nederlandsche Letterkunde
heeft Henriette Roland Holst, J. Slauer-
hoff, A. J. den Doolaard en Jan Engelman
bekroond. Nieuwe leden benoemd.
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Slotbeschouwing over de voetbalwereld-
kampioenschappen. (3de blad).
De gemeenten en het lager onder
wijs. (lste blad).
Hoogere standen en hoogere rech
ten. (lste blad).
Brandstichting door luchtaanvallen.
(2de blad).
geweest aan het Provinciaal Gouverne
ment van Zuid-Holland, vooraleer hij zich
in 1921 benoemd zag tot burgemeester van
Arnhem, als opvolger van oud-minister
De Geer.
De heer De Monchy is den 9en Maart
1880 te Rotterdam geboren en is dus 54
jaren oud. Na een gymnasiale opleiding
in zijn geboorteplaats studeerde hij te
Genève en aan de Leidsche Universiteit
en promoveerde in de rechtswetenschap
pen en Staatswetenschappen. In 1902 ving
inmiddels de heer De Monchy zijn ambte
lijke loopbaan aan als adjunct-commies
ter Provinciale griffie van Zuid-Holland
en na de verschillende rangen te hebben
doorloopen tot dien van afdeelingschef
werd hij in 1913 waardig gekeurd Mr.
Havenraat op te volgen als Griffier der
Staten dezer provincie.
Gedurende 8 jaren heeft hij deze func
tie bekleed, want in 1921 werd hij benoemd
tot burgemeester van de hoofdplaats van
Gelderland. Zeer onlangs heeft de heer
De Monchy aldaar zijn 12 y2-jarig burge
meesterschap gevierd en de bewijzen van
belangstelling, welke hem bij deze gele
genheid van de zijde der Arnhemsche bur
gerij ten deel vielen, getuigden van waar
deering van het door hem gevoerde beleid.
De heer De Monchy is o.a. voorzitter
van de Nederlandsche Vereeniging voor
gemeentebelangen en is ook lid geweest
van den Centralen Beleggingsraad. In
1911 is de heer De Monchy voorts secreta
ris van de z.g. Welvaartscommissie-Dr.
Bos geweest, welke was ingesteld om mid
delen te beramen tegen inzinking van Suri
name. In verband met deze functie heeft
de heer De Monchy toen met het toenma
lige Tweede Kamerlid Dr. Bos en den
heer Van Vollenhoven een reis naar ge-
I noemd gewest gemaakt.
