No. 7823
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE FINANCIËN DER PLATTELANDS
GEMEENTEN.
25ste Jaargang
WOENSDAG 30 MEI 1934
S)e Ccidócite (SonAanl
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij ToormtbetaGng:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten ZO cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers S cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 f
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gtvont Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin bo»
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur
verhuur, koop en verkoop: 0.50
V De Nationaal-Socialistlsche
beweging.
Wij zijn indertijd zeer belangstellend ge
weest, op welke gronden iemand als graaf
M. d'Ansembourg zijn oppositie tegen de
wenschen van het Kerkelijk Gezag baseert
Onze lezers weten waarschijnlijk wel, dat
genoemde persoon een Limburgsche ka
tholiek is, die in woord en geschrift zijn
mede-katholieken opwekt om zich niet
te houden aan de wenschen van de Bis
schoppen inzake het lidmaatschap van fas
cistische of nationaal-socialistische orga
nisaties.
Wij hebben ons niet willen tevreden stel
len met genoemden katholiek 'ns te hooren
in een redevoering en hem te beoordeelen
naar uitlatingen, over welker juistheid la
ter kan worden getwist; wij hebben gele
zen en herlezen een geschrift (letterlijke
afdruk van een redevoering), waarin de
heer d'Ansembourg uiteenzet hoe naar
zijn meening de katholieken moeten opvat
ten den jongsten Vastenbrief van onze Bis
schoppen en waarom zij, ondanks de wen
schen en waarschuwingen van de Bisschop
pen in dien Vastenbrief gegeven, toch hun
sympathie en steun moeten verleenen "kan
de N. S. B., de Nationaal Socialistische Be
weging.
Wij kennen de opvattingen des heeren
d'Ansembourg beter, dan wij durven 't
wel zeggen! waarschijnlijk velen zijn
eigen nationaal-socialistische geestverwan
ten. Dit merken wij op, naar aanleiding
van een insinuatie, die ons dezer dagen ge
maakt werd, als zouden wij ons niet op de
hoogte hebben gesteld van de wijze, waarop
de heer d'Ansembourg zijn standpunt uit
eenzet en verdedigt
De heer d'Ansembourg constateert al
lereerst, dat de Bisschoppen wèl wenschen
en waarschuwen, maar niet verbieden. „En
zoo laten zij de uiteindelijke beslissing ook
over de kwestie der eenheid aan ons zelf
over" aldus letterlijk genoemde heer.
Als een vader aan een volwassen
zoon met allen klem en herhaalden aan
drang een wensch uit en een waarschuwing
geeft, zich onthoudend van een formeel
verbod, welks overtreding met straf zou
moéten gepaard gaan zou het dan niet
in hoogen mate ergerlijk zijn, als die v o 1-
w a s s e n zoon zou redeneeren: Vader ver
biedt niet; dus ik ga maar mijn gang, alsof
hij er niet is.... Ongetwijfeld, zulk een
zoon zou evenzeer moreel slecht handelen
als een, die formeel ongehoorzaam is.
Wij moeten erkennen; dat de heer d'An
sembourg dit, theoretisch, met ons schijnt
eens te zijn. Want op het voorafgaande
laat hü wij citeeren weer letterlijk
volgen: „Maar wij hebben natuurlijk te
vens den heiligen plicht, ons tweemaal te
bedenken, voordat wij eene beslissing ne
men, die in tegenstelling is njet hetgeen
de Bisschop wenschelijk acht."
Juist! En, als wij ons dan er van door
dringen, dat niet slechts één Bisschop ter
loops of zonder bij zonderen nadruk wen
schelijk heeft geacht, dat de katholieken
hier te lande zich niet aansluiten bij de
fascistische of nationaal-socialistische
stroomingen, maar dat alle Bisschoppen
van Nederland denzelfden wensch o p
de meest dringende wijze aan
de katholieken van ons vaderland hebben
voorgehouden, dan moet die „heilige
plicht, ons tweemaal te bedenken", voordat
wij van dien wensch van het Kerkelijk
Gezag afwijken, wel als zeer ernstig
klemmen!
Welnu, wij kunnen ons niet voorstellen,
hoe katholieken kunnen meenen, aan dien
door den heer d'Ansembourg erkenden en
aangeduiden „heiligen plicht" te hebben vol
daan, als zij op demotieven van
den heer d'Ansembourg tegen
bedoelden wensch van het Episcopaat in
gaan!
Tegenover de beredeneerde waar
schuwing van het Episcopaat stelt de heer
d'Ansembourg beweringen, waar
voor hij vertrouwen vraagt!
Zoo zeide hij in een rede, die hij giste
renavond in Den Burcht te Leiden heeft
gehouden: Wij begrijpen niet, dat de Kerk
niet met open armen een beweging begroet,
die de verhouding van Kerk en Staat wil
regelen, tenzij men ons niet gelooft, tenzij
men ons geen vertrouwen schenkt
En uit een geschrift van hem citeerden
wy reeds dezer dagen het volgende:
„De fascistische staat zal het Katholicis
me niet schaden, zal de Kerk niet hinderen;
neen, de fascistische staat wil de juiste
verhouding, de ware synthese tusschen
Kerk en Staat die door het liberalisme
verbroken is. Het woord van Onzen Leider
en wij Katholieke N. S. B.'ers staan er borg
voor, dat deze wil daad wordt en blijft".
Stelt nu 'ns tegenover deze vage (en met
de practijk van het nationaal-socialisme in
Duitschland in strijd zijnde) bewerin
gen, de, we herhalen het: berede
neerde waarschuwing van het Episco
paat..,,
„Het Nederlandsche volk en zijn regee
ring heeft ons katholieken tijdens de 19de
eeuw onrechtvaardig behandeld" con
stateert de heer d'Ansembourg terecht
Dat hij dien toestand niet terug wil, aan
vaarden wij, natuurlijk, onvoorwaardelijk.
Zijn intenties laten wij overigens on
aangeroerd en wenschen wij niet te be-
critiseeren. Maar wie de oogen opent voor
het feit dat wij, katholieken in Neder
land juist toen het felst onderdrukt en het
benepenst bejegend zijn, toen wij niet
vormden één eigen politieke partij!
voor het feit, dat onze geloofsgenooten
in Duitschland juist nu, nu het nationaal-
socialisme daar zegeviert, zooveel ge-
wenschte en noodzakelijke vrijheid moeten
prijsgevenl wie voor zulke feiten de
oogen opent, zal toch niet in den wind wil
len slaan de wenschen en waarschuwingen
van onze aangewezen, geroepen Leiders,
onze Bisschoppen!
De uitgaven der gemeenten
De kosten voor openbare werken
door
A. A. C. M. VAN IERS EL
Burgemeester van Noordwijkerhout.
xvt.
Er komt op de gemeente-begrooting wel
geen hoofdstuk voor dat zich zoo algemeen
in de publieke belangstelling mag verheu
gen, als het Hoofdstuk „Openbare Wer
ken". In dit hoofdstuk zijn verwerkt de
kosten van aanleg en onderhoud van stra
ten, wegen en plantsoenen, van bruggen,
pompen en riolen, van havens en vaarten,
van openbare klokken en uurwerken, van
openbare begraafplaatsen, van ophalen
van vuilnis bij de ingezetenen enz.
Dit hoofdstuk heeft over het algemeen
in elke gemeente de speciale belangstelling
van den Gemeenteraad, 't Is een dankbaar
object om vragen te stellen aan Burge
meester en Wethouders. Vooral ten platte-
lande, waar alle raadsleden het heele dorp
kennen en kennis nemen van alles wat op
en langs den weg gebeurt, geeft de kwestie
van de wijze, waarop het onderhoud der
openbare werken wordt behartigd, aanlei
ding tot menige al dan niet gegronde op
merking in den Gemeenteraad.
Voor sommige gemeenten is vooral het
onderhoud van straten en wegen een druk
kende last.
Ik zag voor sommige gemeenten. Want
de lasten, die het onderhóud van wegen en
straten medebrengt, d ukken op de diverse
gemeenten zeer ongelijk. Er zijn gemeen
ten, die voor haar uitgestrektheid een zeer
groot wegennet hebben te onderhouden,
terwijl andere gemeenten met ongeveer
hetzelfde zielental gering zijn van opper
vlakte en dus heel wat minder voor de
openbare wegen hebben uit te geven. Zoo
beslaat Sassenheim met een aantal van 5545
inwoners 656 H.A., terwijl Noordwijkerhout
met 6626 zielen 2322 H.A. of bijna viermaal
zooveel oppervlakte bestrijkt. Verder zijn
er verschillende gemeenten, waar de bui
tenwegen in het beheer en onderhoud bij
een polder zijn, zoodat de gemeente ter
zake dier wegen geen bemoeienissen en dus
geen kosten heeft.
Ook zijn vele gemeenten doorsneden
door een of meer pro'i-ciale wegen. Over
't algemeen zijn dit wegen, vroeger in eigen
dom en onderhoud bij de gemeente, die de
provincie heeft overgenomen. Men moet
echter niet denken, dat de gemeente nu
van alle kosten af is. Integendeel, de pro
vincie Zuid-Ho11- 1 Teft de wegen van de
gemeenten overgenomen tegen een jaar-
lijksche vergoeding *-an 600.— per km.
Zoo moet de gemeente Noordwijkerhout,
die zoo gelukkig is 13 km. provinciale weg
binnen hare grenzen te hebben, jaarlijks het
peulschilletje van 7800.aan de provin
cie betalen. Op het moment, dat de wegen
door de provincie worden overgenomen,
was een bedrag van '600.— per km. schap
pelijk. Maar nu? Mede door de deflatiepo-
litiek, die door de Regeering wordt gevolgd,
zijn alle kosten omlaag gegaan. De kosten
van arbeidsloonen en materialen zijn soms
zeer belangrijk gedaald maar en dit is
Wie betaalt het onderhoud der
wegen? De polder, de gemeente
of de provincie?
het verkeerde van het systeem de vaste
lasten blijven. Aan overeenkomsten mag
niet worden getornd, met het gevolg zeer
vaak, dat zij, die het minste draagkracht
hebben het zwaarste worden getroffen. En
afgescheiden daarvan is het nu wel geheel
juist, dat een noodlijdenden gemeente als
Noordwijkerhout 7800.per jaar moet
betalen voor provinciale wegen, die niet
uitsluitend voor plaatselijk belang zijn,
doch in hoofdzaak dienen voor het inter
lokaal verkeer?
Er zijn nog gemeenten, die worden door
sneden door een Rijksweg. Daarvan heeft
het Rijk het onderhoud en voor dit onder
houd behoeft de gemeente niets te betalen.
Het Rijk dekt zichzelve wel door de wegen
belasting.
Die wegenbelasting L indertijd inge
voerd tot dekking van de kosten van aan
leg en onderhoud van wegen. Natuurlijk
op de eerste plaats van de Rijkswegen. Ver
der krijgen de provinciën nog wat, maar
de gemeenten? Die moeten zich zelf maar
zien te redden, voor haar zijn geen gelden
uit de opbrengst van de wegenbelasting
beschikbaar. Hierover is al veel te doen
geweest, er is over geïnterpelleerd in het
Parlement, er is over gedebatteerd in ver
gaderingen van gemeente- en polderbestu
ren, maar alles blijft bij het oude. De ge
meenten, die dachten ook nog wel een
kluifje te krijgen van den rijk voorzienen
disch der wegenbelasting, kunnen gerust
alle hoop laten varen. Want de opbrengst
der wegenbelasting wordt volgens de
aanhangige plannen gestort in een Ver-
keersfonds. En dit verkeersfonds zal
voor een groot gedeelte dienen om de te
korten op de spoorwegen te dekken. In de
mobilisatiejaren heeft de toenmalige Regee
ring zich aansprakelijk gesteld voor de
eventueele tekorten op de exploitatie der
Spoorwegen en die aansprakelijkheid
brengt mede, dat thans nu èn door het
geperfectionneerd auto-verkeer èn door de
crisis de spoorwegen met groote verlie
zen werken, de Regeering jaarlijks millioe-
nen en millioenen moet bijpassen. Hier heb
ben we ook al weer zoo'n overeenkomst, die
in geheel andere omstandigheden is aan
gegaan, doch die desniettemin nu hare vas
te en onveranderlijke lasten medebrengt.
Met dat al zitten vele gemeenten met
groote kosten voor onderhoud der open
bare wegen en voor de meeste gemeenten
zit er niet veel anders op, dan een straat
belasting te heffen om althans gedeeltelijk
in deze kosten tegemoet te komen. Als is
het jammer, dat door deze belasting weder
de eigenaren van vast goed worden getrof
fen, waarvan velen het door de op hun be
zit rustende vaste lasten al zwaar genoeg te
verantwoorden hebben.
Voor de gemeenten, die niet meer op
haar eigen financieele beenen kunnen
staan en het aantal daarvan groeit met
de week is zelfs invoering eener straat
belasting een onafwendbare eisch. Eerst
moet een straatbelasting worden inge
voerd, vooraleer er sprake van kan zijn,
dat het Rijk de gemeenten in haren gelde-
lijken nood tegemoet komt.
Er zijn nog enkele gemeenten, die de
kosten van onderhoud der wegen of van
bepaalde wegen dekken door de opbrengst
van een tol. Dat zijn nog oude tollen en
naar opruiming daarvan wordt gestreefd.
(In de provincie Noord-Brabant zijn reeds
tientallen jaren geleden alle tollen af ge
schaft.) Nieuwe tollen ziet men niet ver
rijzen, daar de gemeenten een tol alleen
mogen heffen bij belastingverordening,
goedgekeurd door de Kroon. En de Kroon
wacht zich wel om dergelijke voorhistori
sche maatregelen goed te keuren. Ware dit
niet het geval, dan zouden vele plattelands
gemeenten, die groote onderhoudskosten
hebben ten behoeve van de interlokale
wegen niet schroomen liever de kosten te
verhalen op den over den weg vliegende
automobilisten dan op de eigen ingezete
nen.
De kosten van havens en vaarten worden
gewoonlijk gedekt door de opbrengst van
haven- en kadegelden althans in normale
tijden. De gemeentewet laat zelfs nadruk
kelijk toe op de exploitatie van havens en
vaarten een matige winst ïe maken. Nu
onder den druk van de algemeen e malaise
het havenverkeer zoozeer is ingekrompen,
zal de winstpost voor verschillende ge
meenten wel in een verliespost zijn omge
zet, vooral als zij in de periode van hoog
conjunctuur vrij dure voorzieningen neb
ben getroffen en deze voorzieningen be
kostigd hebben uit een leening, waarvan
thans rente en aflossing moet worden be
taald.
De kosten van riolen worden gedekt door
een rioolgeld, de kosten van begraven door
een begrafenisrecht al heeft de gemeen
te er voor te zorgen, dat onvermogenden
kosteloos kunnen worden begraven en
zelfs het ophalen van vuilnis is een dienst,
die de gemeente niet meer gratis mag pres-
teeren, tenminste als zij haar financiën
niet meer op orde kan houden. Zij wordt
dan verplicht zelfs voor het ophalen van
vuilnis een recht te vorderen.
Rectificatie. In mijn vorig artikel
laat de zetter mij zeggen, dat de gemeen
ten het toezicht hebben op de behoorlijke
naleving der bepalingen van de gemeen,
t e w e t. De aandachtige lezer zal uit het
verband wel hebben begrepen, dat hier
moet staan de woningwet.
EERSTE KAMER
In den tijd, toen alles nog goed ging,
zijn er vele ondernemingen opgericht.
Het geld voor deze ondernemingen werd
veelal verkregen door het uitgeven van
obligaties, waarop een hooge rente beloofd
werd en meestal ook gegeven. Kreeg men
de rente niet, dan kon men de onderne
ming failliet laten verklaren en althans
een redelijk aandeel van de beloofde ren
te krijgen.
Vele van die toenmaals opgerichte on
dernemingen hebben de gevolgen van de
crisis ondervonden. Zij moeten, volgens
het systeem-Colijn, voordeeliger gaan pro-
duceeren, om hun plaatsje op de markt
te behouden. Daarom werden de loonen
reeds verlaagd. Deze maatregel bleek on
voldoende. Uiterste rationalisatie enz.
hielp ook niet genoeg. Nu moesten de
vaste lasten, dus o.a. de rente der obliga
ties, aangesproken worden. Vele obliga
tiehouders begrepen, dat tosetemming in
de verlaging der rente het verstandigste
zou zyn, daar anders het geheele bedrijf
en dus ook de geheele rente zou verdwij
nen. Maar er waren er ook, die hun vol
ledige rente of terugbetaling van het ge
heele bedrag eisch ten. Tegenover enkele, ja
zelfs één dergelijk persoon stond de heele
vergadering van obligatiehouders mach
teloos. Deze toestand scheen onrechtvaar
dig, dus werd er een wet tegen gemaakt.
Iedere obligatie zou een stem zijn. De
meerderheid beslist voortaan. En wel al
leen voor reeds uitgegeven obligaties.
Waarom? vroeg de heer Drooglee-
ver Fortuin (V. B.), dat is onvolledig.
Zoodoende werden de nieuw op te rich
ten ondernemingen, die aan de onzekere
oude toestand willen ontkomen, naar het
trustverband gedreven, hetgeen toch ook
niet wenschelijk is.
Dat is wel waar, antwoordde de M i n i s-
ter van Justitie, maar deze wet is
slechts een noodwet, die voor uitbreiding
vatbaar blijft, en die ook zal uitgebreid
worden als dit noodig blijkt. Als men nog
uit te geven obligaties ook onder deze re
geling zou laten vallen, dan zou het voor
kunnen komen, dat de debiteuren, door
uitgifte van die nieuwe obligaties aan
vrienden en kennissen, een meerderheid
gaan vormen ten hunnen voordeele. Dat
is de bedoeling allerminst. Vandaar de
beperking. De heer Drooglever Fortuin
was hiermede tevreden gesteld en de wet
werd z. h. st. aangenomen.
Ook de ontwerpen tot wijziging in de
samenstelling van den Raad van State en
wijziging van de voorschriften betreffen-
DÏT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De hoofdcommissie der ontwapenings
conferentie bijeen (2de blad).
Een vergelijk in de Saarkwestie bereikt
tusschen Duitschland en Frankrijk (2de
blad).
Transfer-aanbod van Duitschland door
Nederland afgewezen (2de blad)
De crisis in Roemenië is van de baan
(2de blad).
BINNENLAND.
Verscheidene kerken In het Bisdom
Haarlem verkeeren in financieelen nood.
Uiteenzetting van het saneeringsplan. (2da
blad).
Met Ingang van 1 Juni a.s. zullen geen
uitvoerconsenten voor Eigenheimers naar
België worden verstrekt (1ste blad).
Pas-, visum en douanevoorschriften.
(2de blad).
de den burgerlijken stand passeerden zon
der ongelukken de hamer. Evenzoo twee
naturalisatie-ontwerpen.
Daarna werd de vergadering gesloten.
BINNENLAND
RADIO-DISTRIBUTIE DOOR P. T. T..
Ontvanginrichting wordt gebouwd.
Het Staatsbedrijf van de posterijen, tele
grafie en telefonie zal er, volgens het
„Volk", binnenkort toe overgaan haar te
lefoonnet te exploiteeren voor radio-distri
butie.
In Hilversum of Noordwijk zal een cen
trale ontvanginrichting worden gebouwd.
De ontvangst zal aldaar worden gecontro
leerd en geregeld, waarna via de telefoon
kabels vier programma's door het geheele
land zullen kunnen worden doorgegeven.
Het Staatsbedrijf zal beginnen met in En
schede en Delft een distributiebedrijf in te
richten. In deze beide gemeenten namelijk
bestaat geen radio-distributie, noch van
overheidswege noch van particulieren.
De eerste aansluitingen in Enschede zul
len vermoedelijk in den loop van October
gereed zijn.
Het ligt in de bedoeling van het Staats
bedrijf der P. T. T. om overal dit distribu
tie-systeem door te voeren, waar plaatse
lijke behoefte bestaat en de uitvoering tech
nisch mogelijk is.
CONGRES R.K. GEMEENTERAADS
LEDEN
Op Zaterdag 2 en Zondag 3 Juni a.s.
wordt te Rotterdam in de bovenzaal van
restaurant Tivoli, Coolsingel, het congres
gehouden van de Federatie van R.K. ge
meenteraadsleden in Nederland.
Onderwerp van het congres vormt: „De
Raad, het College van Burgemeester en
Wethouders en de Burgemeester in hun
onderlinge verhouding".
Hierover zijn prae-adviezen uitgebracht
door de mrs. Pont, Schoepp en van Haren
Het bestuur der Federatie stelt gaarne
ook niet-leden (niet georganiseerde ge
meenteraadsleden, burgemeesters, gemeen
te ambtenaren enz.) in de gelegenheid
dit congres, waarop een zoo actueel
onderwerp, dat in het middelpunt der be
langstelling staat, bij te wonen, mits daar
van schriftelijk of mondeling mededeeling
wordt gedaan aan den secretaris der Fede
ratie, Mauritskade 25, 's Gravenhage, tel.
116680.
Een beperkt aantal exemplaren van „De
Gemeenteraad", orgaan der Federatie, waar
in genoemde prae-adviezen en de agenda
voor het congres zijn opgenomen is alsnog
voor belangstellenden beschikbaar.
