25ste Jaargang
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
ZONDAGSBLAD
VRIJDAG 6 APRIL 1934
No. 7779
S)e £eki&eli£6ou^a/?i£
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad ia voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
V Een geref, predikant aan het
woord.
Op een vergadering van de Gerefor
meerde Predikantenvereeniging, te Gro
ningen gehouden, heeft dr. L. van der
Zanden, predikant aldaar, gesproken over
Kerk en Nationaal-Socialisme.
Wij willen hier een samenvatting geven
van diens rede, welke de gezette aandacht
van den belangstellenden lezer waard is.
Wat het nationaal-socialisme wil, is
kort samengevat dit: den dictatorialen
één-partij-staat met vernietiging van het
parlementaire stelsel; vervanging van de
volksvertegenwoordiging naar politieke
beginselen door een vertegenwoordiging
naar beroepsstanden; opheffing der vak
bonden; in plaats van het democratisch
humanisme, dat de grondzuil van het ge
zag der overheid door de leer der volks-
souvereiniteit heeft losgewrikt, een aristo
cratisch humanisme, dat de leer der over-
heidssouvereiniteit brengt: nationalisme.
Spr. brengt hiertegen in, dat de macht-
staat in plaats van rechtstaat onrechtstaat
wordt, omdat niet het recht van den
mensch, maar het belang van den staat
hoogste motief wordt, dat het nationalisme
met verafgoding van het eigen ras de een
heid aller menschen in Adam en in
Christus en de internationale solidariteit
miskent en dat de corporatieve gedachte,
de controleering van de maatschappij door
de overheid met het oog op het staatsbe
lang, de vrije mataschappy in dienst
neemt van zulk een machtsstaat en zulk
een nationalisme.
De vrijheid der Kerk komt bij dit alles
mede in gevaar. Als men den nationalis-
tischen machtsstaat religieus wil fundeeren,
komt men by het heidendom Uit. De staat
moet dan immers door één algemeenen
godsdienst worden gedragen; en deze kan
nooit de christelijke zyn, daar het Kruis
de rassen niet scheidt maar verbindt en
anderzijds een andere antithese schept on
der eigen rasgenooten en volksgenooten,
n.l. die van geloof en ongeloof, welke ten
slotte ook de politiek moet beheerschen.
Nooit is dan ook de noodzakelijkheid
eener christelijke politiek sterker gebleken
dan juist nu. Alleen een christelijke poli
tiek kan in de bewogenheid van dezen tijd
het staatsleven redden. De H. Schrift en
de belijdenis omschrijven op de juiste wijze
de macht der overheid als een drieledige:
le. een rationeel onherleidbare, door God
gegeven macht; 2e. een niet absolute, maar
aan Gods wet verantwoordelijke macht; 3e
een macht, die beperkt is tot eigen kring,
wijl God in andere levenskringen andere
ambtsdragers heeft aangesteld. In een
overheidsmacht, die aldus omschreven
wordt, zijn zoowel macht als recht, gezag
en vrijheid beide veilig. Het humanisme
maakt democratisch de overheid tot diena
resse van het volk of het ontkent aristo
cratisch, dat de overheid dienaresse is van
God, het verheerlijkt de massa of den ster
ken man, het fundeert het gezag in een
rationalistisch redegeloof of in een irratio-
neele intuitie.
Over de definitie en veroordeeling van de
„corporatieve gedachte", welke de spreker
geeft, kan worden getwist.
„Corporatieve gedachte" kan wel dege
lijk gezond zijn en maatschappelijk ge-
wenscht en zegenrijk.
Onder ons, Katholieken, is onderscheid
gemaakt tusschen corporatieven staat,
welke de nationaal-socialisten willen, en
corporatieve maatschappij, welke wy
wenschen.
Wij zijn van meening, dat ook men
schen als ds. van der Zanden met ons de
corporatieve maatschappij willen verwe
zenlijken in den geest van „Quadrage-
simo Anno".
Overigens heeft deze gereformeerde pre
dikant veel gezegd, wat volkomen parallel
loopt met onze overtuiging; spreekt -üt
zijn betoog een gemeenschap van dieper J
De Christ Hist. Unie
HET PARLEMENTAIRE STELSEL EN DE
ZUIVERING ERVAN.
HET GEVAAR VAN HET NATIONAAL-
SOCIALISME.
Vandaag heeft de Christelijk Historische
Unie te Utrecht een algemeene vergadering
gehouden. Op deze vergadering hield de
voorzitter jhr. mr. D. J. de Geer een rede,
waarin hy een pleidooi hield voor het be
houd van het parlementaire stelsel en voor
de zuivering van dit stelsel.
Na te hebben betoogd, dat voor de Chr.
Hist, het nationaal-socialisme onaanvaard
baar is, en dat het parlementaire stelsel
moet worden behouden, wees de leider der
Chr. Hist, er op, dat dit stelsel dient te wor
den gezuiverd.
En hy noemde ter toelichting enkele pun
ten.
In de eerste plaats de zuivering van het
parlementaire stelsel.
Door beginselvaste christelijk-historischen
is sinds lang als een uitwas beschouwd, dat
het parlement zich vaak geplaatst heeft op
den stoel van het centraal gezag. Voor een
juiste werking van het parlementaire stel
sel is noodig, dat zoowel de Regeering als
de parlementsleden scherp onderscheid
maken tusschen de taak van de overheid,
welke bestaat in regeeren, en die van het
parlement, welke bestaat in controleeren,
d.w.z. toetsen van de voorgestelde wetsont
werpen en verantwoording vragen van be
stuursdaden. In die controleerende roeping
ligt de eigen aard van het parlement. Wan
neer het dien aard verloochent, dan ge
schiedt, zooals onlangs terecht ergens werd
gezegd, met het parlement hetzelfde wat
geschiedt met alles wat ontaardt, in men
schen-, dieren- of plantenrijk: het sterft op
den duur af. Ik denk bij dit afsterven nu
niet aan de mogelijkheid dat het parlement
als straf voor zijn machtsmisbruik zal wor
den afgestraft. De zaak ligt dieper. Een
parlement, dat de regeertaak overneemt,
verliest automatisch de plaats die het in
neemt. De taak van het parlement immers
berust op de overweging, dat „regeeren"
in deze onvolmaakte wereld steeds gevaar
doet loopen van machtsmisbruik, usurpatie,
willekeur; of althans, ook zonder boos op
zet, van lichtvaardig handelen op gebrek
kige gegevens en onvoldoend onderzoek. De
tweeheid van overheid en volksvertegen
woordiging vindt m.a.w. zijn grond in de
ervaring, dat zonder critiek en controle
evenals zooveel anders ook het regee
ren een bovenmenschelijk werk is. Indien
nu het parlement zelf de regeertaak over
neemt, valt heel deze roeping weg. De deur
voor willekeur staat dan weer wage wijd
open. Er zou een nieuwe instantie voor con
trole moeten worden geschapen. Daarom
is een plaats nemen op den stoel van het
centraal gezag een degeneratie van het par
lement, welke in beginsel insluit afsterving.
Het parlement, dat hiertoe komt, heeft op
gehouden parlement te zijn, ook zonder
dat het afgeschaft wordt.
Dat dit niet maar bloote theorie is, leert
de ervaring. Er zijn momenten geweest,
waarop de geschetste gang van zaken zich
reeds practisch heeft verwezenlijkt. Indien
een zwak minister de teugels liet glippen
en het regeerbeleid aan het parlement over
liet, konden meerderheidsbesluiten tot
stand komen, waarin feitelijk willekeur tot
uiting kwam en waarbij het gemis van een
controleerende Instantie zich pijnlijk deed
gevoelen.
Uit het voorafgaande zal u tweeërlei dui
delijk zijn:
lo. dat het parlementaire stelsel onder
geen voorwaarde kan worden gemist;
2o. dat juist de reden, waarom het niet
gemist kan worden, tevens de reden is.
waarom de ontaarding van het parlement
moet worden weerstaan.
levensbeginsel tusschen hem en de zijnen
en ons, Katholieken
En zeer speciaal onderschrijven wij zijn
meening: „Nooit is dan ook de noodzake
lijkheid eener christelijke politiek sterker
gebleken dan juist nu".
Inderdaad. Juist nu is zoo noodzakelijk
een christelijke politiek.
Een Christel ij ke politiek, die niet
is op de eerste plaats negatief:
a n t i-liberaal of a n t i-socialistisch of
a n t i-dit of dat, maar die op de eerste
plaats gericht is op positieven ar
beid, om in de samenleving Christus' wet
ten te doen naleven, om op te bouwen een
samenleving naar Christus' wetten van
rechtvaardigheid en liefde!
Sommigen stellen het zich aldus voor, dat
terugbrenging van het parlement tot zijn
controleerende taak een kleine concessie is
in de richting van hen die het parlemen
taire stelsel willen afschaffen. Maar het is
juist omgekeerd. Overneming van de re
geertaak door het parlement beteekent in
beginsel afschaffing van het parlementaire
stelse. Dit stelsel wordt m zijn opzet en
strekking slechts dan gehandhaafd en ge-
eerd, indien het parlement zich weder tot
zyn natuurlijke roeping bepaalt.
Naast 't plaats nemen op den stoel van 't
centraal gezag is er nog een andere uitwas
van het parlementaire stelsel. Deze is gele
gen in de partijzucht. Een juiste werking
van het stelsel vereischt, dat de parlements
leden, by alle verschil van inzicht, zich stel
len op een nationaal standpunt. Dit betee
kent, dat hunne, eventueele uiteenloopen-
de, gedragslijn slechts beheerscht wordt
door een uitèenloopend inzicht omtrent wat
het gemeenschappelijk welzyn bevorderen
kan: nooit door strijd van belangen tus
schen de onderscheiden groepen, klassen,
partijen of „volksdeelen", waartoe zy be
hoor en of die hen afvaardigden. En even
zoo beteekent het, dat hun gedragslijn nim
mer bepaald wordt door de neiging een
niet-geestverwante Regeering moeilijkhe
den in den weg te leggen. Op beide punten
is in het verleden zwaar gezondigd. Zelfs
zijn beiderlei zonden tot een stelsel verhe
ven. De eerste vindt haar meest sprekende
uiting in den politieken klassenstrijd, al
bleef zij helaas daartoe niet beperkt. De
tweede was zoo mogelijk nóg algemeener.
Zoowel hier te lande als elders is de leer
verdedigd en in toepassing gebracht, dat de
oppositie in een parlement geen verant
woordelijkheid draagt voor een geregelde
afdoening van zaken; dat slechts op de Re-
geeringsmeerderheid ten deze verplichtin
gen rusten; en dat het dan ook de meest
natuurlijke zaak ter wereld is, dat de op
positie, zoodra zij daarin politiek gewin
ziet en zakelijk geschil onder de meerder
heid dit mogelijk maakt, aan de Regeering
een échec bezorgd, óók indien zy zelve
hiertoe door geen zakelijke overwegingen
wordt genoopt. Dit is een bedenkelijke toe
spitsing, ja ontaarding van het partij
wezen.
Over het nationaal-socialisme zeide de
voorzitter der Chr.-Hist. Unie o.m.:
De tendenz van de nat.-soc. beweging Is
het Staatsabsolutisme, met zijn bedreiging
van de geestelijkevrijheid, zijn knotting
van de zelfstandigheid der Kerk, zijn bin
ding van de opvoeding der jeugd, zijn ge
lijkschakeling van de openbare meening in
pers en vergadering, zijn onderdrukking
van het zelfstandig persoonlijk leven.
Onze vry'e rechts- en staatsinstellingen zijn
onvereenigbaar met de totaliteits-leer. Wie
zich in den greep van die leer laat vangen,
misleidt zichzelf, indien hij meent vlucht
heuvels in den alles verzwelgenden stroom
te kunnen oprichten. In den zomer van het
vorige jaar gaf Von Papen aan zijn R. K.
geloofsgenooten nog de meest geruststellen
de verklaringen omtrent het zelfstandig
voortbestaan van de roomsche jeugdver-
eenigingen. Een half jaar later waren zyn
woorden finaal te schande gemaakt. Ook
in ons land hoort men trouwens reeds nu
in dit opzicht de bedenkelijkste uitlatingen.
Op een openbare vergadering van de natio-
naal-socialistische beweging werd onlangs
door een kringleider gezegd, dat aan een
Kerk, die tegen daden van de Regeering,
als in strijd met Gods Woord, zou protes
teeren, onder nat.-soc. régime het zwijgen
zou worden opgelegd, daar zij „groepsbelan
gen" zou najagen. Het is consequent in de
leer van den totalen Staat, maar het Is de
volstrekte loochening van de eigen plaats
der Kerk, als niet heerschend over den
Staat, doch in haar geestelijke roeping
evenmin aan den Staat onderworpen.
Het voorafgaande bedoelt niet te ontken
nen, dat in het nationaal-socialisme ook wel
iets goeds zit. Er is nagenoeg geen enkele
dwaalleer, die niet iets goeds bevat, en
het is gewoonlijk dat element van waar
heid, dat aan de dwaling haar kracht geeft,
al is deze daarom niet minder noodlottig.
Het goede in de nationaal-socialistische
beweging is de steun dien zij biedt aan de
regenereerende krachten, die in ons politiek
en maatschappelijk bestel werkzaam zijn.
Inzoover zij den indruk wekt, dat die
krachten aan haar te danken zijn, doet zij
denken aan de haan. die meent dat de zon
opgaat doordat hij zijn gekraai laat hoo-
ren. Maar dat zij zich beijvert, de vernieu
wing, waarvan wij getuigen zijn, te bevor
deren, mag haar als een goede noot worden
aangerekend.
Toch hebben wy haar ook daarby niet
noodig. En zelfs mag worden vastgesteld,
dat de vernieuwing gaver, consequenter en
duurzamer zal 'zyn, indien zij tot stand
komt op den grondslag van juiste beginse
len. dan wanneer zij opbloeit als gelegen
heidsplantje, als vrucht van opportunisme
en tydelijke opwinding.
WA7 ANDERE BLADEN
SCHRIJVEJN.
OORLOG AAN DEN OORLOG.
De T y d constateert terecht, dat op het
Paaschcongres der S. D. A. P. een Babel-
sche ver waning heeft geheerscht toen aan
de orde kwam een resolutie inzake ontwa
pening. De resolutie werd ten slotte aan
genomen. En de „Tijd" merkt hierbij op.
De partij is daarmee officieel tot de
rede bekeerd. Hoe zal echter deze re
solutie worden geinterpreteerd en toe
gepast bij zulk een chaotische stem
mingsverhouding in de partij? Het is
voor ons land van harte te hopen, dat
het succes van de leiding zich niet be
paalt tot een vergaderings-succesje.
De verschilpunten tusschen de so
cialistische en de christelijke pacifis
ten zijn vervallen. (Dat ligt er nog aan,
hoe de resolutie geïnterpreteerd en
toegepast zal worden. Red. „L. Crt.")
De verschillen zijn wel eens zóó aan
gedikt, ook van katholieke zijde, dat
byna vergeten werd, hoe ook wij ten
slotte principieele pacifisten zijn. Na
het wegvallen der verschillen moge de
aandacht van beide partijen uitgaan
naar bet gemeenschappelijke doel:
oorlog aan den oorlog. De S. D. A. P.
die de weerloosheid niet meer hul
digt, vindt de katholieken aan haar zy-
de bii de bestrijding van het grootste
kwaad, dat de menschheid treffen kan.
DE S.D.A.P. IN DE
REGEERING1
De politieke nood heeft aan de leiders
van de S.D.A.P. nog wel niet geleerd te
bidden, maar wel heeft hij hen tot zelf-in-
keer gebracht. Het herzieningsrapport en
de resoluties, welke op het jongste Paasch
congres te Utrecht werden goedgekeurd,
zijn het resultaat van deze meditatie, aldus
de Limburger Koerier.
En het blad bepleit dan verder de wen-
schelijkheid van een positieve medewer
king der S.D.A.P. in de regeering.
De crisis is nog lang niet ten einde.
Zij, die zich voorstellen, dat wij weer
spoedig de zoogenaamd „normale" om
standigheden van vóór den oorlog met
vrijheid van productie en vrijheid van
handel zullen terugzien, begaan onzes
inziens een grove misvatting. Terug
keer naar die zoogenaamd normale
verhoudingen is evenmin mogelijk, als
het terugzetten van de wijzers van den
tijd naar, bijvoorbeeld, het steenen
tijdperk. De nieuwe tijd stelt regeering
en volk voor een nieuwe taak. Van alle
standen en klassen der bevolking zul
len in de nabije toekomst nog groote
offers worden gevraagd. Het brengen
van die offers zal gemakkelijker kun
nen geschieden, wanneer geen enkele
belangrijke volksgroep by voorbaat
van de leiding en van positieve me
dewerking wordt uitgesloten. De aan
wezigheid van sociaal democraten in
het kabinet zou bij een belangrijk deel
der bevolking het gevoel van sociale
rechtszekerheid kunnen versterken.
Maar: of de S.D.A.P. cordaat genoeg zal
zijn, om het zelf te willen, ook als ande
ren voor een samengaan te vinden zou
den zijn?....
BINNENLAND
REGELING INVOER VERSCHILLENDE
ARTIKELEN.
Contingenteering van invoer
manufacturen van linnen en
half-linnen.
Ingediend zijn bij de Tweede Kamer no
ta's van wijzigingen op de wetsontwerpen
tot regeling van den invoer van tafel- en
servetgoed, handoeken en ander huishoud-
goed, zoowel afgepast als aan het stuk,
beddelakens en sloopen en tot regeling van
den invoer van bedrukte, geverfde, bont-
geweven, gebleekte en ongebleekte katoe
nen manufacturen.
In een nota naar aanleiding van het ver
slag over deze wetsontwerpen deelt de mi
nister van Economische Zaken mede, dat
in deze nota's van wijzigingen, die veran
deringen worden voorgesteld, welke de
Kamer in staat stellen, by haar oordeel
ten deze tevens zich uit te spreken over de
regelingen ter zake van den invoer der on-
Weekabonné's, die geabonneerd zijn op
het Zandagsolad, worden er aan herin
nerd, dat dit vanat heden ad 50 cent
betaald moet worden.
DE ADMINISTRATIE.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De Kultnrkampf in Dnitschland. Toe
spraak van den Paus tot 350 Duitsche jonge
lingen. (2de Blad).
Een overzicht van de verwarde Stavis-
ky-affaire. (2de Blad.)
Een dreigende ministercrisis in Roemenië
ais gevolg van de uitspraak In het proces
tegen de moordenaars van minister Duca.
(2de Blad).
Nienwe brand te Hakodate in Japan.
(Buitenl. Berichten 2de Blad.)
BINNENLAND.
Nabij het station Mijdrecht zijn heden
morgen drie wagons van een goederentrein
ontspoord. (1ste blad).
Dreigend conflict loodgietersbedrijf (le
blad).
Het drama op de Nieuwkoopsche plassen
opnieuw voor den rechter (Rechtzaken, le
blad).
Een apologetische beschouwing. (3de
blad).
Crisis-gedachten. (2de blad).
Literaire les. (4de blad).
der deze maatregelen begrepen goederen,
zooals deze thans luiden. Aldus is het, naar
het den minister voorkomt, mogelyk op
practische wijze te voldoen aan het voor
schrift van artikel 3 der crisisinvoerwet.
De minister merkt voorts op, dat bij de
instandhouding dezer maatregelen op de
eerste plaats overwegingen golden, welke
hen in het leven riepen en welke geba
seerd waren op overmatigen invoer. Aan
de hand van de inmiddels meer verslech
terde uitvoerpositie kan met te meer klem
gewezen worden op den deplorabelen toe
stand van den betrokken bedrijfstak. In ver
band hiermede zijn de percentages van den
toegestanen invoer eenigszins verlaagd. De
minister heeft inmiddels zijn voornemen
om aan de contingenteering van den invoer
van tafel- en servetgoed meer effect te
doen sorteeren kunnen gestand doen,
door de contingenteering van den invoer
van manufacturen van linnen en halflin
nen. Het wetsontwerp ter bekrachtiging de
zer nieuwe contingenteering zal binnenkort
worden ingediend.
Invoer van vleesch.
In een nota naar aanleiding van het ver
slag over het wetsontwerp tot regeling
van den invoer van vleesch en van leven
de schapen en slachtpaarden wijst de mi
nister van Economische Zaken er op, dat
het hem niet gewenscht voorkwam, ge
bruik te maken van de vergaande centra-
lisatiemogelykheid op grond van artikel
12 der landbouwcrisiswet, als het beoog
de doel door minder ingrijpende maatrege
len evenzeer te bereiken is. De i.e. benoo-
digde heffing op het ingevoerde vleesch
kan even gemakkelijk geeffectueerd wor
den door gebruik te maken van artikel 11
der landbouw-crisiswet. Deze regeling is
dan ook eerstdaags te verwachten.
PROF. JONGMANS ONDERSCHEIDEN.
Prof. dr. W. J. Jongmans, directeur van
het Geologisch Bureau voor het Nederland-
sche Mijngebied, is benoemd tot corres-
pondeerend lid der Pontificale Academia
della Science i Nuovi Lincei, Citta del
1 Vaticano
