I
rjaars-
I
KIPPENVOER
„DE HARMONIE"
DANSCURSUS S. P. WIELINGA
LANGEZAAL
MAISON HENRY
.O.B.O.
M. ROOS
ANTON DE GROOT
Mevr.Corn*H.A.Storir.-]ekker
SIMPLEX
UIT EEN RUMOERIGEN EN
DROEVEN TIJD IN LEIDEN
OP UW POST
SHELL VLOERGLANS
Drogisterij Fa. BHIEJER-BLEYS
BON
D1XI SCKEERAPPARAAT
GEBRS. SUSAN
A. ALT - MARE 112.
GERARD H0PPEZAK
MfllSDWLANC
Ontvangen1
haflRSMflNSSTEEG 25
VERSCHE KABELJAUW
STOOF-EN BAKPALING
ZUIDERZEE BOKKING
J. DE LA BIJE, Leiden
W. F. KORS ZOON
YAKKLEEDING
ORIENT-HENNA CHAMPOOINC
M. J. AKKERMANS
EET MEER VISCH
HENRI STAATS
ALLE DRUKWERKEN
VOOR DEN HANDEL
Zalen voor Feestdiners,
en
Autobandenbedrijf „Centrum"
JOHN KAGER
S. TAX - TEL. 2893
P. L. D. SN3JERS
Vraagt SNIJERS Friesche Streepkoeken
Permanent Wave compl. f 4.-
v.h. WESTDORP Cl., Mirschstraal 34,56
Borduur-Atelier C. DONCKER
STOFZUIGERS
GEBR. VAN DER IVIEEL
Gebrs. P.&D.Brieër's
D" "DERDAG 22 MAART 1934
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 7
In het 3e deel van het Kerk-Historisch
archief is (BI. 438 e.v.) door Jhr. Rammel
man Elsevier, toen archivaris der stad
Leiden, bij andere stukken over den beeld
storm te dier stede, het verhaal medege
deeld van een ongenoemd priester der St.
Pancras- of Hoogelandschekerk aldaar, dde
de door hem beschreven gebeurtenissen be
leefd heeft, en van wiens opstel een copie
in het archief van Leiden wordt bewaard.
't Is treffend, thans, na bijkans vier
eeuwen, dat allereenvoudigst, schilderach
tig verhaal eens ooggetuigen te lezen. Wij
geven het hier genoegzaam in zijn geheel
en veelal met eigen woorden weder.
„Op den 28 Augustus 1655 wisten eenige
oproermakers de sleutels van de nooddeur
der Pieterskerk machtig te worden door
zekere onderkoster, Jan Miohielsz, die
's morgens vroeg de metten moest luiden
en de Mis dienen. Zoo kwamen zij bij nacht
in de kerk, en hebben veel altaren geschon
den en beelden gebroken; dit gaf een groot
rumoer, zoodat de menschen, om en bij
de kerk wonende, naar den koster liepen,
die niet te vinden was. In de kerk gekomen
zagen zij daar de twaalf apostelen van mar
mer en meer andere beelden aan stukken
geslagen, de altaren verbroken, maar de
sacristy, die met groote sterke sloten ver
zekerd was, niet kunnende openbreken,
verlieten zij de kerk. De kammandeur met
de opperkoster kwamen vervolgens in de
kerk, opende de sacristy en namen de kos
telijke kerkgoederen, de „monstrantie" met
het H. Sacrament, naar hunne huizen in
verzekering; zij maakten vervolgens dit
werk aan den schout en aan de burgemees-
teren bekend, verzoekende, dat men de
poorten sloot en naar de heiligschenners
zocht. Maar midderwijl waren deze naar
andere kerken en kloosters geloopen, de
deuren openbrekende, en sloegen alles wat
zij bekomen konden in stukken. De pries
ters en anderen probeerden wel het beste
te bergen, maar het werd hun op straat
met geweld ontnomen. In de Pancraskerk
sloegen zij al de beelden in stukken en de
gestoelten der kanunniken werden deerlijk
geschonden, maar de sacristy bleef geslo
ten.
Ondertusschen kwamen de schutters in
't geweer, bezetten alom de straten, doch
desniettegenstaande vielen de muiters -als
verwoed in de Vrouwenkerk, waar zij ook
op gelijke wijze huös hielden, waardoor een
man en een vrouw dood bleef, die bij nacht
aan de vest begraven werden. Daags daar
na liepen meer dan driehonderd mannen,
wijven en jongens naar 't Minderbroeders-
klooster buiten de stad, maar de paters,
die de dingen van den vorigen dag hadden
gehoord, hadden de kostelijke zaken in een
kelder onder het hoogaltaar geborgen, en
hielden hun deuren en vensters wel vast
gesloten; maar de woedende menigte hak
te de poort met bijlen open, liep verwoed
in razernij naar binnen, zij trokken de 12
groote standbeelden onder den voet, en
vernielden de vijf altaren; de missalen en
andere kerkboeken namen zij mede en
joegen de paters uit het klooster; alpen,
kasuifels, stoelen en andere altaarstukken
voerden zij naar de stad, waar zij die voor
weinig geld verkochten.
Hiervandaan togen zij naar de kloosters
te Leiderdorp; maar dat van de monniken
was zoo wel bezorgd, dat zy daar geen kans
toe zagen, dus moest het nonnenklooster
het misgelden; zij joegen de nonnen langs
den dijk en plaagden haar met veel „vuiig-
heden"; doch de boeren daaromtrent in de
weer komende, verjoegen deze hoop naar
de stad. Daar zijnde vielen zij aanstonds in
het Wittenonnenklooster, braken de drie
altaren, het Lieve Vrouwenbeeld en de kos
telijke schilderijen, waaronder eenige van
Lucas van Leiden waren; alles werd aan
flarden gescheurd, de jongens liepen met
stukken en brokken op stokken, als vaan
dels langs de straten. De kleedkamer der
nonnen werd geplunderd, en zij, die daarin
gebleven waren, uitgeschud en weggejaagd.
Een gedeelte van dit volk liep naar Ma-
riënpoel; maar daar waren de beste goe
deren meest geborgen, dus moesten het de
beelden ontgelden, die zij allen aan stuk
ken sloegen; doch zeker heer van aanzien,
daar komende, vulde eenige van de voor-
naamsten de handen met geld, waardoor zij
aftrokken.
In de andere kloosters binnen de stad
leefden zij op gelijke wijze. Dus brachten
zij in den avond een groot getal beelden,
schilderijen, kruisen en andere goederen
op het Pieterskerkhof bijeen, om te ver
branden; maar eenige burgers en gilde-
broeders vielen op de hoop en joegen hen
op de vlucht.
De raad dezer stad gaf geen bevel aan
de burgers om dit te verhoeden en liet al
leen de straten bezetten. De nonnen ver
borgen zich hier en daar bij hare vrien
den. Kerken en kloosters bleven gesloten;
de godsdienst stond stil; maar na verloop
van eenige dagen, en toen alles in rust was,
gingen de priesters en gildebroeders in de
kerken en zagen dit droevig schouwspel.
Men zocht, zoodra mogelijk, de geroofde
goederen weer machtig te worden, ze rijke-
kelijk betalende onder belofte van niemand
te zullen verklappen.
Lange Jan, een smid, was gewoon langs
de straten oud ijzer, koper en lood te koo-
pen; deze kreeg last, om alles wat uit de
kerken geroofd was, in te koopen, en alle
avonden bracht hij 'n geheelen kruiwagen
met kasuifels, alpen, stolen en andere
altaargewaden. Het stuk van Lucas
van Leiden, het laatste oordeel verbeelden
de, nog op het raadhuis te zien, hing wel
eer in de Pieterskerk en werd door een
burgemeester van het graauw gekocht.
De paters Minderbroeders werden wel
het meest vervolgd en lieten hun kloosters
ledig; maar dit duurde niet lang; want de
oproermakers werden naauw gezocht, zoo
dat de monniken in' 't volgend jaar dit
klooster weer in bezit namen; en in de stad
deed men de H. Mis in de kloosters zonder
de klok te luiden totdat op alles beter orde
gesteld was en sommige Spaansche soldaten
in de stad kwamen, die ook de burgers veel
overlast deden; maar zoo haast deze weer
vertrokken waren, groeiden de onlusten
van het graauw dag aan dag meer aan, zoo
dat de Katholieken met veel schroom en
zorg moesten leven, totdat in den oogst
maand 1512 het kerkschenden en vernielen
van beelden en altaren weder vreeselijk
aanving en toen werd het Minderbroeders-
klooster door geweld van brekers en den
brand genoegzaam ten eenenmaal verwoest.
Dit lot viel ook de kloosters van Leider
dorp te beurt, zoodat het met onze gods
dienst gedaan scheeen".
Tot zoover het verhaal van een oogge
tuige.
Het stuk van Lucas van Leiden, waarvan
hij spreekt, hing de laatste tijd niet meer
in 't Raadhuis, doch in de Lakenhal, 't Is
een groote triptiek (drieluik), dat blijk
baar gediend heeft als altaarstuk, zooals
men dat voorheen veelvuldig had en in de
kerken uit de vorige eeuw nog wel heeft.
't Stelt voor het laatste oordeel. Boven
aan het middenstuk heeft men 't valt
duidelijk te zien iets weggeschilderd,
denkelijk de figuur van God den Vader,
welke door wat wolksjes en een letterteeken
vervangen is.
Zooals men las hebben de beeldstormers
in en om de stad geducht huis gehouden.
Gelukkig hebben zij het kapelletje van het
St. Annahofje aan de Hooigracht vergeten;
't stond er dan ook vrij verborgen en werd
bovendien wellicht als particulier eigendom
beschouwd. Hoe 't zij, wij danken aan deze
omstandigheid, dat een zeer merkwaardig
altaar bewaard bleef, waarvan het blad
hooger ligt dan tegenwoordig gebruikelijk
is. Hebben wij 't wel dan is dit altaar eenig
in zijn soort in heel Nederland.
drukwerk kunt U belangrijk
bezuinigen, door te laten druk
ken bij: 2469
„LUCTOR ET EMERGO",
Nieuwsteeg No. 9, Leiden,
Telef. 2567. Geopend 8—6
uur. Zaterdag 81 uur.
GLANZEND EN NIET GLAD
Gebruikt U liet reeds? Zoo niet, be
stelt U dan eens een busje en U
wenscht niets anders meer te gebruiken
N00RDEIN0E 24, TELEF. 1168, LEIDEN
Wringer Standaards 2.58
Keukentafel vanaf 1.39
Kindertafeltje0.88
WATERSTEEG 2.
WA'
VOOR UW TUim
Tuingereedschappen, Spuiten, Slang, Gieters
enx. enz. Tonkin- en Bloem6tokken. Alle
soorten Bloem- en Tuinzaden, Dahlia's,
Spirea's, Pioenen, Tijgerlelies. Begonia's vanaf
10 ct. per stuk. Gladiolussen, Hyacinthus
Candicans enz., enz.
„DE LEIDSCHE ZAADMANDEL"
J. VRIJENHOEK, Haari.str. 117, bij de Mare
TEGEN INLEVERING VAN DEZE
BON ONTVANGT U BIJ ONS
HET NIEUWE
MET 10 SCHEERMESJES
VOOR SLECHTS 40 CENT
ALLEEN BIJ: 2477
HAARLEMMERSTRAAT 39—41.
voor zij-n soliditeit, men koopt hem
ook voor de veiligheid, men koopt
hem voor het lichte loopen, voor snel
heid en voor zeer weinig stooten.
Profiteert, wij moeten van onze voor
raad af, van f 80.voor 45.met
or. Torpedonaaf en kast. Onze dames
Liberator rijwielen Grand Luxe met
vast aangebouwde remmen 45.
Aan bovenstaande rijwielen is uit
sluitend het ouderwetsche eerste klas
materiaal verwerkt. Goedkoope rij
wielen 22.50 Dames of Heeren met
terugtraprem, kast, bagagedrager, bel
en reflector met een jaar garantie.
Voor verzorging van UwTnnneeluitvnerlng
Revun, Operette, Optnchten,
Bal-Cestumes, Brui otlteest,
Gecnstumeerde V net bal-
Zwem-, Kortbalwedetri.d'
alelt XI- in verbinding met het Costuumhuis
NIEUWSTEEG 7 - LEIDEN
Costumier - Gedipl. Tooneelkapper
Kappersprijs
Kappersprijs
Warmond 1932
4 Febr. 1934 Lisse
GROOTE
KEUZE
Si TEL J24-4
peciaal adres Voor
Luiermandarh kelen Y
OPGERICHT 1875
HAARLEMMERSTR 58 - TEL. 420
Filiaal Hoogewoerd 32 - Tel. 840
f 0.40 per pond
f0.65 en fO,75 pep pond
4 cent per stuk
Mijn GEBROKEN VOER is een
prachtkwaliteit dat U voor
t 3-20 per 50 kilo franco elk
dorp wordt toegezonden. Des-
verkiezend wordt een baaltje
doppen gegeven. 837
PLUIM VEEV0ED ERFABRIEK
CONFECTIEBEDRIJF
Haarl.straat 241-243
Filiaal: Haarl.straat 3
Uw EENIGE ADRES voor de
BETERE
Wij maken alles op
onze EIGEN ateliers
vertt het haar in iedere gewenschte
kleur, door het eenvoudig te wasschen
Verkrijgbaar in pakjes van 60 ct. bij
S. A. BROERSE
D r o g i sterij „B 0 E R H A A V E"
Haarlemmerstraat 68 - Tel. 784
Gevestigd 1898 hier ter stede.
Het eenigste Instituut voor onderwijs in
Moderne Ta'en
DOOR NATIONALE LEERAREN
LEIDEN - - TURFMARKT 3
SF~ Altijd kunnen nieuwe cursussen
worden begonnen Inlichtingen gratis
VERTALINGS-BUREAU.
U LEERT, U KUNT, U GAAT DANSEN, bij
INSTITUUT»
HOOGEWOERD 14
V00RJAARS-CURSUS f 7.50
TANGO-CURSUS. f 4.00
Inschrijving dagel. na 6 uur n.m.
ADMINISTRATIE-KANTOOR
STATIONSWEG 3a, LEIDEN
TELEF. 1070, GIRO 72824
Bureau voor Administratiën
Boekhoudingen
Adviezen, Belastingzaken en Verzekeringen
Eerste Leidsche
R.K.Begrafenisonderneming
GEVESTIGD 1882 9188
G.H. KLEINHANS
Pieter de la Courtstraat 22
TRANSPORT. - TELEFOON 1455
Dipl. Heiig, en Massage van het Ned.
Genootschap voor Heilgym. en Massage
Ook clubjes voor Dames en kinderen
Spreekuur van 12t/5 uur, behalve
Maardags en Donderdags. 9766
RIJNSBURGERWEG 187 LEIDEN
Ze is goedkooper dan vleesch. Dagelijks
versche aanvoer van TONG, TARBOT, GRIET,
SCHELVISCH en KABELJAUW. Nu is het
de tijd om ook eens de fijnste visch te eten
Aanbevelend, C. DEN DULK Jaspz.
Katwijk a/Zee - Tel. 81 - Zuidstraat 45
Alleen goed in zaken waar
ook de Patroon vakman is
Ged. Radio-Monteur, Hoogl. Kerkgr. 3, Tel 1132
STERK VERLAAGDE PRIJZEN
HAARLEMMERSTRAAT 222-267
GOEDKOOP DRUKWERK
10.000 NOTA'S 17.—
100 VISITEKAARTtN met 100 ENVELOPPEN
tl.— (samen).
Voorts alle andere drukwerken tegen de
LAAGSTE PRIJZEN
De Goedkoope Handelsdrukkerij
LEEUWENHOEKSTRAAT 6 (bij de Pasteurstr.)
(v.h. Sophiastraat 34)
Repareert llw Autoband
onzichtbaar onder garantie
Leiden, Nieuwsteeg 17, Telef. 3406
AANVAHGENDE MAART
Inschrijving dagelijks Nieuwe Rijn 28 Telef. 1707
Centrale Verwarming
Sanitaire Installaties
DOELENSTEEG 9-11
KUIKENS! KUIKENS!
BR0E0ERIJ (15386) GR0ENEVELD
HOOGL. KERKGRACHT TEL. 2590
Heeft voordeelig af te geven Barnevelders
Leghorns, Rhode Islanders. Mooie volle kui
kens. Koopt vroegbroed. Door de Regeerin^-
maatregelen loonend kippenhouden, eieren
en hennen van't najaar duurDenk daaraan.
31 Mei sluiting jaarlijks der broederijen.
10 ct. per rit voorkomen 10 ct
Groote ritten ongekend laag tarief. Mooie
5 en 7 pers. wagens. Dag en nacht geopend.
Beleefd aanbevelend,
SCHILTHUIZEN, Tel. 2893, Pioenhof 18a
Banketbakkerij
(oliekoeken) in drie smaken: gember, sucado
en honing, 15 en 12 ct. per stuk
Lunchroom Botermarkt 15, Tel. 2583
OPGERICHT 1829
RIJWIELEN en
MOTORRIJWIELEN.
TRANSPORT,
twee- en driewielers,
met en zonder motor
VRAAGT ONS AAN.
NIEUWSTRAAT 9 - TELEF. IIO
DAMES KAPSALON
TURFMARKT 5A, TEL. 431, LEIDEN
R.K, VEREEN. VOOR KRAAMVERZORGING
VOOR ALLE GEZINDTEN TE LEIDEN
Plaatsing-Bureau Boerhaavestraat 30
verleent hulp door gediplomeerde krachten^
Geopend elke Donderdagmiddag van 2—5 uur
tot het verstrekken van de gewenschte in
lichtingen en ter aanmelding van contribu-
eerende leden. Schriftelijke aanvrage adres
R.Kr. Vr. v. Kr., Stille Rijn 7, Telef. 1420
MILLIOENEN GRITZNER
NAAIMACHINES
zija In gebruik. Do vraag
is grooter dan ooit te voren.
SPECIALE REPARATIE-INRICHTING
BORDUREN, AJ0UREN, PLISSEEREN
VERVEN EN ST00MEN
VERVERIJ „DE REGENBOOG"
Breestraat 159 - Leiden - Tel. 851
STOPPAGE - SPECIALE AFDEELING VOOR
HET OPPERSEN VAN HEERENKLEEOING
Op gemakkelijke voorwaarden
HET ADRES
voor reparatie en onderhoud
STATIONSWEG 14, TELEF. 2579-1882
Laat nu door ons Uw
BEDDEN en MATRASSEN
opnieuw overtrekken,
bijvullen en repareeren
enz. enz.
In één dag gereed
Uitsluitend eigen werk
BEDDENMAGAZIJN
HOOGEWOERD 115 - TELEF. 1721
