i
GERARD HOPPEZflK
KIPPENVOER
MAISON HENRY
is s. r.
,DE HARMONIE"
S. A. BROERSE
M. ROOS
DANSLESSEN
RO-TAX
H.O.B.O.
DE
UNIVERSITEITS-BIBLIOTHEEK
TE LEIDEN
MfllSDNfBLflNC
Versche Kabeljauw
FA JOHN. KNEGTEL
NQORDEINDE 27. TEL. 1665
HENRI STAATS
J. DE LA BIJE, Leiden
Permanent Wave campl. f4.-
1
EEN GOED WERKENDE NAAIMACHINE
Dansen Leeren??? EVERT CASTELEIN
Borduur-Atelier C. DONCKER
M. i. AKKERMANS
ALLE DRUKWERKEN
VOOR DEN HANDEL
Zalen voor Feestdiners,
Partijen en Vergaderingen
Mm.lMLMittcr
SHELL VLOERGLANS
Drogisterij Fa. BRIEJER-BLEYS
S. TAX - TEL. 2893
EET MEER VISCH
JOHN KAGER
tuur
Autobandenbedrijf „Centrum"
Repareert Uw Autoband
onzichtbaar onder garanti6
P. L. D. SNIJERS
Vraagt SNIJERS Friesche Streepkoeken
ORIENT-HENNA
CHAMPOOING
DONDERDAG 22 FEBRUARI 1934
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD PAG. 7
HET GEBOUW AAN HET RAPENBURG, ZOOALS HET THANS IS.
De Leidsche Hoogeschool werd bij haar
oprichting in 1575 gevestigd in het voor
malige St. Barbara-klooster aan het Rapen
burg, op de hoek van de Langebrug, toen
Voldersgracht göheeten, welk gebouw later
als Prinsenhof bekend stond en hooge gas
ten der stad herbergde. Er is niets meer
van over, ten minste niet boven den grond;
wel er onder.
Het St. Barbarakiooster bleek reeds in
1577 te klein voor de zich snel uitbreiden
de Hoogeschool, zoodat werd besloten de
voormalige Begijnkerk, verderop aan het
Rapenburg gelegen, voor het houden der
lessen in te richten.
Ook daar bleef de Universiteit echter niet
lang. Reeds in 1581 verhuisde zij naar de
overzijde van het Rapenburg, naar de vroe
gere kerk der Witte Nonnen, waar tot op
heden haar hoofdzetel is gebleven.
Let nu eens wel op: achtereenvolgens
vond men geschikt een klooster, een
kleine kerk en een grootere kerkt waar
voor aan voormalige eigenaars geen cent
werd betaald. Hen kon in die goede oude
tijd gemakkelijker een hoogeschool stich
ten dan thans een bewaarschool.
Maar we willen het vandaag hebben over
de Universiteits-bliotheek, welker geschie
denis is beschreven door dr. P. C. Molhuy-
sen, aan wiens boekje ik meerdere gege
vens ontleen.
Veel boeken had de Hoogesohool aanvan
kelijk niet. Wel had Prins Willem I haar
met een viertaligen bijbel in 8 dealen ver
eerd en schonk de welbekende uitgever
Plantijn haar zijn uitgaven, maar het duur
de tot 1586 vóór een belangrijk boeken-
legaat van professor Secundus boeken
koopen deed men toen nog niet de in
richting van een boekerij noodig maaktè.
Tot boekkamer werd een - benedenvertrek
met vier ramen ingericht, waarschijnlijk
een der kamers van het latere botanische
laboratorium, uitziende op de Hortus. Voor
het publiek waren twee tafels met lesse
naars er op en banken aan weerszijden;
vijf boekenkasten met deuren stonden langs
de muren. De boeken werden reeds toen,
gelijk nu nog, behalve aan de binnenzijde
ook boven en onder op de snede gestem
peld; ook op de voorsnede moest dit ge
beuren, maar bij ingebonden boeken is
zulks niet mogelijk en zoo kwam dit in on
bruik.
De boekkamer bleek al zeer spoedig on-,
geschikt; zij was te vochtig en er werden,
uit plaatsgebrek elders dagelijks colleges
gegeven, wat storend was voor de studee-
rende bezoekers. En deze hadden te meer
stilte noodig, wijl in dien tijd het uitleenen
van boeken nog een onbekende vrijgevig
heid was. Hooge zeldzaamheid was het
wanneer een professor eens een werk mede
naar huis nemen mocht.
Op grond van een en ander werd al in
1591 de boekerij overgebracht naar „fali-
bagijnekerc", d.w.z. de kerk der gefaliede
(gesluierde) begijnen. En daar is zij nu nog,
zij 'n dan dat er heel wat is bijgebouwd.
Het St. Agnieten- of Begijnhof lag aan de
Noordzijde van het Rapenburg; het strekte
zich uit tot aan de Kloksteeg en langs deze
tot aan de Donkere Gracht, de afwatering
van de Papengracht, welke thans, geheel
overwulft, onder perceel Kloksteeg 13 en
dwars door het voormalige hof naar 't Ra
penburg loopt. Deze Donkere Gracht en
de tuin der Commanderij waren de gren
zen aan de Noordzijde; een zijsteegje, zoo
het schijnt van de Soheepsmakerssteeg,
vormde de Oostgrens. Het was een groot
Hof met circa 50 huizen; in het Noordelijk
gedeelte, nauw begrensd door de omliggen
de woningen, stond de kerk, een kloek ge
bouw uit de 15e eeuw, met boven den in
gang, een spitsen toren, welke nog altijd in
wezen is; alleen deze toren werd later ver
wijderd, terwijl ook enkele verbouwingen
hebben plaats gehad gelijk nader blijken
zal.
Een gedeelte van het Begijnhof is mede
nog aanwezig en handhaaft de oude naam,
al zijn de huisjes tegenwoordig alle
rijkseigendom natuurlijk wel eens ver
nieuwd en van karakter veranderd. Dit
doodloopend Begijnhof ingewandeld, kan
men de oude kerk zien staan. Zoodra be
sloten was in deze kerk (waar toen nog al
tijd anatomische lessen werden gegeven,
omdat prof. Donelles opzag tegen het trap-
penklimmen in het Nonnenklooster) de
zioh uitbreidende boekerij onder te bren
gen, werd ze door een zware binnenmuur
loodrecht op zijmuren staande, in twee
stukken verdeeld. Over de geheele lengte
van het gebouw werd voorts ter halve
hoogte een vloer gelegd, zoodat men twee
verdiepingen kreeg, in verband waarmede
de hooge vensters ook werden gehalveerd.
Het haantje op de toren moest voorts zijn
plaats afstaan aan een vergulde Pallas.
Het gedeelte ten Noorden van den bin
nenmuur, het vroegere koor der kerk, dien
de op beide verdiepingen voor de anato
mie: de ontleedkundige lessen en het ana
tomisch kabinet, zijnde dit laatste een ool-
lectiè rariteiten, waarnaar men tegenwoor
dig niet meer zou omkijken.
Het voorste deel der kerk werd beneden
in een paar vertrekken verdeeld, waar wis-
kunde-les werd gegeven voor a.s. ingenieurs
en genie-officieren en waar na 1644 de En-
gelsche gemeente des Zondags kerk hield.
Dit bleef zoo tot 1807, toen deze gemeente
bij gebrek aan lidmaten ophlied te bestaan;
enkele harer leden werden er nog begra
ven; van een hunner, graaf Jacobus Lou
don, is de mooie grafsteen tot op heden be
waard gebleven.
De bovenverdieping der voorzijde werd
geheel tot bibliotheek ingericht; de ingang
was onder de toren.
De folio-boeken werden gesorteerd
naar hun inhoud in kasten geplaatst,
welke als volgt het lokaal vulden:
Blijkens een afbeelding uit 1610, waren
er toen 11 zulke dubbele rijen.
Aan de voorzijde bevatte iedere kast een
lessenaar, waarop het boek kon worden
gelegd. Dit was noodig, want de foliodeelen
waren met kettinkjes en een ring verschuif
baar aan ijzeren roeden bevestigd en kon
dus alleen op die lessenaar worden gebruikt
Slecht quarto's en kleinere formaten waren
los in andere, gesloten kasten geplaatst en
konden dus ook elders in 't lokaal gelezen
worden.
Erg gerieflijk was het er niet in de boe
kerij, want de ruimte tussohen de kasten
was zoo nauw, dat men de boeken staande
moest raadplegen, en koud was het er ook,
vooral na de Universiteitsbrand in 1606,
want toen mocht er vuur nog licht bran
den. Hoogstens kwam er later een draag
baar comfoor na sluiting ging 't weer
weg om er de handen bij te warmen.
Dat kettinkjes-systeem was een vinding
van Jan van Hout, de Stadssecretaris, en
getuigde van de angstvallige zorg welke
ten opzichte der boeken werd aan den dag
gelegd. Dit bleek uit de voorzichtigheid,
waarmede de heele boekerij werd bewaakt.
Men was begonnen met aan elk profes
sor en enkele andere bevoorrechten o.a.
de leden van het Hof van Holland en de
Leidsche predikanten een sleutel te
geven van de buitendeur en van de geslo
ten kasten, maar reeds na weinige jaren
heerschte er groote wanorde, daar de pro
fessoren hun sleutels leenden aan de stu
denten, die ze lieten namaken. Men gaf
toen enkel sleutels tegen onderteekening
van een bepaald formulier, maar al heel
spoedig daarna Mei 1597 vroegen
curatoren alle sleutels terug en lieten ze
de sloten veranderen, terwijl zij prof. Me-
rula, die op 't Begijnhof woonde, aanstelde
tot bibliothecaris op een wedde van Aan
vankelijk 100 later wel 200, zegge twee
honderd gulden! Voor dit bedrag moest hij
of een zijner huisgenooten steeds bij de
hand wezen om de deur voor bezoekers te
openen. Professoren mochten altijd komen,
maar studenten slechts Woensdag- en Za
terdagmiddag van 2 tot 4 uur en voor deze
twee middagen werd een opziener aange
steld. Wat zou deze wel voor honorarium
gehad hebben?
Professoren wisten intusschen weer spoe
dig te bewerken, dat zij hun sleutels terug
kregen, echter op voorwaarde, dat op kos
ten van hen die ze uitleende, de sloten weer
vermaakt- zouden worden. En dit is een
paar maal geschied ook!
Jarenlang bleef de toestand zoo. Uitbrei
ding van de boekenschat door schenking
en aankoop maakte in 1679 vertimmering
der kasten noodzakelijk, welke nu allemaal
langs de wanden werden geplaatst later
kwam er een middenkast bij met lees-
ruimte in de zaal waardoor de kettinkjes
wel in onbruik zullen zijn geraakt, wat
eindelijk ook uitleenen der boeken moge
lijk maakte. Sinds 1683 mochten profes
soren en anderen er meenemen, mits zij iin
Leiden woonden en curatoren verlof gaven.
Dit moest telkens blijken uiteen acte,
waarvan de tegenwoordige uitleenformu
lieren, welke men onderteekenen moet,
een overblijfsel zijn.
Een volgende maal de lotgevallen der boe
kerij en der Begijnhofkerk tot on onzen
tijd.
Heden ontvangen
een uitgebreide keuze
LUIERMANO
UITZETTEN
Baby- en
Kindergoederen
Directoirs, Onder
jurken, Kousen
ZIE ETALAGE
hflflRSMflNSSTEEE 25
Si TEL 12**
peciaal adres Voor
Il/uiermandarh kelen Y
NIEUWSTEEG 7 - LEIDEN
Costumier Gedipl. Tooneelkapper
KAP PERSPRIJS:
Tooneel Concours Warmond
10 Februari 1931
Tooneel Concours Lisse, 4 Febr. 1934
OPGERICHT
1875
HAARLEMMERSTR. 58 - TEL. 420
FIL.! HOOGEWOERD 32 - TEL. 840
in mooten 50 ct. p. pond
Levende Bot 30 ct. p. pond
Tong - Tarbot - Schol
IJB0KKING 6 ct. per stuk
Slijterij „Het Wapen van Leiden"
JENEVER en BITTER
per liter t. 290, f. 3.20
BRANDEWIJN en VAN. BRANDEWIJN
per liter f.3.—, t.3.30
CITROEN, SCHILLETJE, VOORBURG
en ORANJEBITTER
per Liter f 2.90, f. 3.20
ZOET CITROEN, ZOET VOORBURG,
per Liter t. 2.40
LIKEUREN
per Liter f. 1.60, f 2.40, f. 3.20, f. 4—
COGNAC p.L. f. 3 05, f. 3.75, f.4.50
RUM per Liter f.4—, f.5—
OUDE JENEVER per Liter f. 3.20
V oor 10 Gld. bons 50 ct. terug
Alleen goed in zaken waar
ook de Patroon vakman is
Ged. Radio-Monteur, Hoogl. Kerkgr. 3, Tel 1132
Mijn GEBROKEN VOER is een
prachtkwaliteit dat U voor
t 3.20 per 50 kilo franco elk
dorp wordt toegezonden. Des-
verkiezend wordt een baaltje
doppen gegeven. 837
PLUIM VEEV0ED ERFABRIEK
DAMES KAPSALON
TURFMARKT 5A, TEL. 431, LEIDEN
VOOR
NIEUWE RIJN 28
4, TEL. 1707
MAART A.S. AANVANG EENER NIEUWE CURSUS INSCHRIJVING DAGELIJKS
i
L> 1
W
EPP"r tr
T 10
koopt men- in een zaak met jaren reputatio
HANDMACHINES vanat f45—, TRAPMACHINES
INLAADMACHINES f 97.60, Salonmeubel in ver
schillende modellen en prijzen. Naamachinelampen
en Onderdeelen, Olie, Naalden en Garen. Betaling
in overleg met Kooper. Speciaal Reparatie-adres
vb. WESTDORP Co., Nlorschstr. 34-56
fü Privé- en Clublessen Bespr. dag. LANGEBRUG 6a H
AAA/V\lï
•837 I837
IS TOCH RUIMER
I837 I837
BORDUREN, AJ0UREN, PLISSEEREN
VERVEN EN ST00MEN
VERVERIJ „DE REGENBOOG'1
Breestraat 159 - Leiden - Tel. 851
STOPPAGE - SPECIALE AFDEELING V00R
HET OPPERSEN VAN HEERENKLEEDING
ADMINISTRATIE-KANTOOR
STATIONSWEG 3a, LEIDEN
TELEF. 1070, GIRO 72824
Bureau voor Administration
Boekhoudingen
Adviezen, Belastingzaken en Verzekeringen
STERK VERLAAGDE PRIJZEN
HAARLEMMERSTRAAT 222-267
Gevestigd 1898 hier ter stede.
Het eenigste Instituut voor onderwijs in
Mod erne TaSen
DOOR NATIONALE LEERAREN
LEIDEN - - TURFMARKT 3
Altijd kunnen nieuwe cursussen
worden begonnen Inlichtingen gratis
VERTALINGS-BUREAU.
Dipl. Heiig, en Massage van het Ned-
Genootschap voor Heilgym. en Massage
Ook clubjes voor Dames en kinderen
Spreekuur van 121/r, uur, behalve
Maardags en Donderdags. 9766
RIJNSBURGERWEG 187 LEIDEN
Eerste Leidsche
R.K. Begrafenisonderneming
GEVESTIGD 1882 9188
G. H. KLEINHANS
Pieter de la Courtstraat 22
TRANSPORT. TELEFOON 1455
GLANZEND EN NIET GLAD
Gebruikt U het reeds? Zoo niet, be-
Btelt U dan eens een busje en U
wenscht niets anders meer te gebruiken
N00RDEINDE 24, TELEF. 1168, LEIDEN
10 ct. per rit voorkomen 10 ct.
Groote ritten ongekend laag tarief. Mooie
5 en 7 pers. wagens. Dag en nacht geopend.
Beleefd aanbevelend,
SCHILTHUIZEN, Tel. 2893, Pioenhof 18a
Wringer Standaards 2.58
Keukentafel vanaf 1.39
Kindertafeltje0.89
WATERSTEEG 2.
Ze is goedkooper dan vleesch. Dagelijks
versche aanvoer van TONG, TARBOT, GRIET,
SCHELVISCH en KABELJAUW. Nu is het
de tijd om ook eons de fijnste visch te eten
Aanbevelend, C, DEN DULK Jaspz.
Katwijk a/Zee - Tel. BI - Zuidstraat 45
Centrale Verwarming
Sanitaire Installaties
DOELENSTEEG 9-11
per flacon 35 en 40 ct.
Het eenige middel, dat de hardnekkigste
likdoorns en wratten doet verdwijnen.
Alleen verkrijgbaar:
DROGISTERIJ J. VRBJENHOEK
HAARLEMMERSTRAAT 119 - bij de Mare
R.K. VEREEN. VOOR KRAAMVERZORGING
VOOR ALLE GEZINDTEN TE LEIDEN
Plaatsing-Bureau Boerhaavestraat 30
verleent hulp door gediplomeerde krachten.
Geopend elke Donderdagmiddag van 25 uur
tot het verstrekken van de gewenschte in
lichtingen en ter aanmelding van contribu-
eerende leden. Schriftelijke aanvrage adres:
R.Kr. Yr. v. Kr., Stille Rijn 7, Telef.
Leiden, Nieuwsteeg 17, Teief. 3406
Banketbakkerij
(oliekoeken) in drie smaken: gember, sucade
en honing, k 15 en 12 ct. per stuk
Lunchroom - Botermarkt 15, Tel. 2583
OPGERICHT 1829
verft het haar
in iedere gewenschte kleur, door
het eenvoudig te wasschen.
Verkrijgbaar in pakjes van 60 ct. bij:
Drogisterij ,.B0ERHAAVE"
Haarlemmerstr. 68, Tel. 784
