4
GenÉii
MAiSON HENRY
W. F. KORS Zn.
~AVl0LJ
Drogisterij Fa. ÜÉFMEÏS
HET RIJKSMUSEUM VAN
OUDHEDEN TE LEIDEN
JOHN KAGER
Autobandenb^rijf „Centrum"
Repareert Uw Proband
fifllSONsEÜLflN
RUIME
lUZE
M. ROOS
Dineert II Zondag ook in
„DE HARMONIE"
ALLE DRUKWERKEN
VOOR DEN HANDEL
DRUKKERIJ ÏJMÉSEL
Overall's
Werkbroeken
The Berlitz
P. L. D. SNIJERS
TEGEN HOEST EN VERKOUDHEID
OANSCMSSEN I934.
Loopt eens binnen
Borduur-Atelier C. DONilKEH
DONDERDAG 21 DECEMBER 1933
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD PAG. 7
Door JOZEF JANSSEN, leeraar aan
het Bisschoppelijk College te Sittard
4e mummiekamer.
Er liggen mummie's van menschen en
heilige dieren, van kinderen en grooten,
van mannen en vrouwen. Het mummiefi-
ceeren der lijken was 'n gevo'g van het on-
sterfelijkheidsgeloof der Egyplenaren. Vol
gens dit geloof moest of het lichaam zelf of
een afbeelding er van steeds ten dienste
staan aan de schaduw der overledene. Ik
mag er hier misschien wel op wijzen, dat
de Egyptenaren geen liefde tot den dood
gehad hebben. En bi.' heidenen hoeven we
daarover ook niet te verwonderen; Dan
rijst vanzelf de vraag, hoe he.t komt, dat
zij zoo'n geweldige zorg besteel hebben aan
alles wat den dood betrof. Dat is een uiting
geweest van hun strijd tegen den dood;
zij hebben getracht zoo den dood te over
winnen. In dien geest zullen wij waar
schijnlijk ook de reuze steenstapeling der
pyramiden moeten verstaan. Maar tevens
misschien ais 'n daad van angst, of toch
nog niet alles tevergeefs was geweest.
De staat, waarin de mumies nu verkee-
ren, hangt voor een groot deel af van de
manier van mummieficeeren. Want er wa
ren er verschillende. De goedkoopste was
het lichaam in de zon te laten drogen en
dan begraven. Wanneer men de ingewan
den er uit nam en het lichaam baadde in
allerlei oplossingen, hing de duurte hier
van voor een groot deel af van de duur
en de zorg der behandeling, alsook van de
zouten en specerijen die gebruikt werden.
Soms werden zelfs de nagels, van handen
en voeten met goud overtrokken. Het
lichaam werd daarna omwikkeld. Tusschen
de weefsels verborg men al of niet kost
bare amuletten. Ook de graf uitrusting zelf
kon zeer kostbaar zijn. Koning Toetan-
chamon b.v. had .1 gouden sarcofaag. Van
daar dat er in alle tijden grafroovers zijn
geweest, die zulke graven trachtten te
plunderen. In de Middeleeuwen gebeurde
dit zelfs systematisch door de Bedoeïnen,
die aan den overkant van Thebe woonden.
Het goud smolten ze om en ze leefden soms
eeuwen van een enkel graf. Want wanneer
In 't graf van een onaanzienlijk koning als
Toetanchamon reeds zulke schatten gevon
den zijn, dan kunnen we ons een denkbeeld
vormen van de onmetelijke schatten in de
graven der groote Egyptische farao's.
In de volgende zaal liggen .allerlei voor
werpen, die den Egyptenaar het leven mo
gelijk of veraangenaamd hebben: brooden
en landbouwgereedschappen, stokken en
stoelen, sandalen en rustbedden, schrijfge
reedschap en toiletdoosjes. Hoopen amulet
ten getuigen van de geestenvrees der
Egyptenaren. Hier staan ook enkele bron
zen beelden, die Osiris, den god van het
doodenrijk, voorstellen.
Zaal III is geheel gewijd aan de metaal
techniek, waar vlak bij het venster 'n mooie
verzameling van gouden sieraden is ten
toongesteld. Men heeft werkelijk moeite
om zich voor te stellen, dat deze smaak
volle voorwerpen zoo oud zijn. Want men
staat gewoon perplex voor den fijnen
smaak en de volmaakte techniek der Egyp
tische juweliers.
Vóór we naar beneden gaan, komen we
langs 'n afgietsel van den
steen van Rosette.
Dit beroemde blok basalt heeft aan den
ontcijferaar van de hiërogliefen, Jean
Frangois Charnpollion, in het begin der vo
rige eeuw den sleutel verschaft om het
hiërogliefenschrift te kunnen ontcijferen.
Aan dezen man danken we in laatste in
stantie, dat de Egyptische monumenten nu
tot ons spreken.
Wannpeer we naar beneden gaan, zien we
aan den muur 'n groote papyrus hangen.
Papyrus is het Egyptische „papier", dat ge
maakt werd uit de stengels van de papy-
rusplant Deze plant groeide vroeger in de
vele moerassen van de Delta en de kana
len van Egypte, zooals hier het riet. Door
die stengels op een bepaalde manier over
elkaar te legger maakte men er bladen van.
Deze konden meters en meters lang zyn.
Ze werden met teksten beschreven en vaak
met teekeningen verlucht, om ze aan de
dooden mee te geven. Andere voorbeelden
ervan hebben we reeds bij de mummie-
kisten gezien. Men kan duidelijk opmerken,
hoe de hiërogliefen bij het schrijven ver
eenvoudigd en afgekort werden. Zoo kon
hieruit later 'n geheel nieuwe schriftsoort
ontstaan.
Beneden
staan 'n aantal voorwerpen uit den voor-
historischen tyd van Egypte.De vuursteenen
hebben veel overeenkomst met degene, die
ook in onze streken gevonden zijn. Voorts
is er 'n hoop potten, die nu en dan zeer
merkwaardig beschilderd zijn.
Welke ontwikkelingsmogelijkheden de
Egyptische kunst in zich borg kunnen we
het best zien aan de afgietsels van de
Amarna-periode (vlak vóór Toetanchamon,)
waarlangs we de afdeeling grootere monu
menten bereiken. In de nu komende zalen
staat alles wat in een bepaalde periode ver
vaardigd is, zooveel mogelijk bij elkaar.
Allereerst enkele stukken, die ons nog 'n
kunst in wording laten zien. Maar dan ko
men we reeds aanstonds bij voorwerpen,
die latere Egyptische kunstenaars misschien
wel in schoonheid hebben kunnen evena
ren, maar toch nooit overtreffen. Hoe
vreemd het ook moge klinken, het wordt
tegenwoordig toch veelal aangenomen, dat
de Egyptische kunst ha 'n kort tasten haar
bloeitijd (het Oude Rijk) hëeft bereikt. In
deze richting wijzen reeds de beelden van
enkele hoogwaardigheidsbekleeders uit die
verre tijden. Zij zyn uit het harde graniet
vervaardigd, evenals de groote sarcofaag
er dicht bij. Daar het er nogal donker is,
kan men de bewerking in den vorm van
een huis, niet goed onderscheiden. Zulke
kisten in steen zijn de nabootsing van ge
makkelijk verplaatsbare houten huizen,
zooals zij in dien tijd gebouwd werden.
De Mastaba.
Er bestaan nog meerdere stukken van
den eersten rang, maar we moeten verder
gaan naar de mastaba. Mastaba beteekent
in het Arabisch bank. Het is de naam, dien
de Arabieren gaven aan de grafmonumen
ten, die er uit zagen als een groote bank
van steen. Het eigenlijke graf was in den
grond, maar in de steenmassa er boven
was 'n kapel uitgespaard. Op de wanden
er van wordt de overledene en het leven
rondom hem in al zijn vormen afgebeeld.
Zij zijn voor ons 'n rijke bron van ken
nis van die tijden. Uit 'n dergelijke graf
kapel is ook het ezelsrelief, waarvan in de
vorige beschrijving sprake was, afkomstig.
Het is daaruit weggebroken door de Ara
bieren om het te kunnen verkoopen. Op
die manier hebben ze heele mastaba's leeg
gestolen. En dit stelen duurde ondanks
tegenmaatregelen van den Oudheidkundi
gen Dienst van Egypte in de vorige eeuw
voort. Want er waren wel koopers te vin
den voor zulke mooie stukken beeldhouw
werk. Men heeft toen aan verschillende
groote musea 'n mastaba aangeboden, op
voorwaarde dat zij aan de clandestiene
opgravers niet meer zouden koopen. Ook
Leiden is zoo aan zijn grafkapel gekomen.
Want deze is slechts 'n deel van de mastaba,
die voor de rest uit groote stukken steen ge
bouwd is.
Door 'n smalle opening,rondom versierd
met reliëfs, staan we in 'n kleine kamer,
de grafkapel. Recht vóór ons is de steenen
deur, waarvoor de offers aan den overlede
ne, die er naast is afgebeeld, werden ge
bracht. De drie andere muren tonen ons
het werk der boeren, de vischvangst en de
veehouderij. Er worden offers gebracht en
vogels gevangen. We zien 'n begrafenis en
hoe 'n priester z'n ambt uitoefent. En dit
alles is uitgebeeld met 'n zuiverheid van
lijnen, waarover we niet anders dan ver
baasd kunnen staan.
De volgende zaal bevat voor het groot
ste gedeelte grafsteenen, zooals we die ook
reeds boven gezien hebben. Hoewel zij een
ware keurcollectie vormen, wil 'k hier toch
liever wijzen op 'n groep, die nou juist het
tegendeel van mooi is. Als we zoo door
het Museum wandelen, zouden we onge
merkt den indruk krijgen, alsof alles wat
de Egyptenaren maakten, kunst was. Ook
zij konden leelijke dingen maken, zooals
't echtpaar met spillebeenen, houterig zit
tend, ons duidelijk bewijst.
In de twee overblijvende zalen staan
overblijfselen uit
de beide laatste bloeiperioden
van de Egyptische kunst die samenhingen
met de politieke kracht van het land. Tus
schen de zestiende en twaafde eeuw vóór
Chr. (Nieuwe Rijk) is Egypte, gelijk we
reeds zagen, 'n wereldrijk geweest. Zijn
hoofdstad Thebe was toen immers een we
reldstad, die de farao's versierden met
prachtige en geweldige temepls. Hier was
dus de gelegenheid geschapen voor een
monumentale kunst, zooals men ze in vroe
ger tijd niet gekend had. De poortgebouwen
der tempels werden van buiten versierd
met reusachtige voorstellingen van de ver
overingstochten van den farao, hoe hij met
hulp der goden de vijanden van Egypte
versloeg of uit dankbaarheid zijn gaven aan
de goden aanbood. Men vindt er ook de
lijsten van steden, die de farao veroverd
heeft. Maar soms geneert 'n koning zich
niet, om de stedenlijst van 'n voorganger
te copiëeren, ook als hij die plaatsen niet
veroverd heeft. Deze nabootsing uit zich ook
al hier en daar in de kunst, om in laatste
bloeiperiode, de Saïtische (naar de toen
malige hoofdstad Saïs) te ontaarden in 'n
nabootsen van de kunstenaars van het
Oude Rijk. Soms getroostte men zich die
moeite niet eens, maar ging nog eenvoudi
ger te werk. Als men b.v. 'n sarcofaag
noodig had, haalde men de mummie uit
haar kist en gebruikte deze voor 'n tweede
keer. Ook toentertijd verstond men de
kunst van namaken zoo goed, dat het bijna
onmogelijk is sommige monumenten uit
het Oude Rijk en den Saïtischen tijd te on
derscheiden.
Men merkt tamelijk gauw, dat de Egyp
tische reliëfkunst nauw samenhangt met
de teekenkunst. Sommige reliëfs verschillen
slechts enkele millimeters met hun onder
grond en komen daardoor pas bij bepaal
den lichtval tot hun recht 'n Meesterstuk
je op dit gebied is de blinde harpspeler in
het graf van Païtenemheb, dat echter 'n
andere grafkapel is dan we straks zagen.
'n Reuzen, rechtstaande steenen lijkkist
en 'n tempeltje in pyramidevorm vragen
even onze aandacht. Maar we loopen reeds
door naar de bovenstukken van twee beel
den „geschenk van H.M. de Koningin Moe
der". Deze torso's heeft zij enkele jaren ge
leden aan het Museum geschonken, juist
toen 'n Amerikaansch opgraver uit Egypte
naar Leiden kwam, om 't rose beeld in ons
land op te sporen. Zijn werklieden hadden
gedurende onderzoekingen bij Thebe 'n
heele puinbelt gezeefd en daar het hoofd
van een koninginnebeeld gevonden. Men
wist, dat 'n torso, dat daar de vorige eeuw
gevonden was, in het bezit van het Ko
ninklijk Huis was gekomen, en nu hoopte
de archeoloog, dat het hoofd er bij zou pas
sen. Het bleek zelfs precies te passen. Toen
had hij gaarne het torso in ruil voor iets
anders gekregen, maar het was begrijpelijk,
dat de Museumdirectie op zulk voorstel niet
in kon gaan. Dit alles wijst ons echter op
de zorgvuldigheid, waarmede tegenwoordig
opgravingen gedaan worden, in tegenstel
ling met vroeger, toen men heel vaak
slechts naar mooie stukken zocht
De beeldengroep van Maja Merit be
hoort reeds volgens de kleeding tot de pe
riode, die het Nieuwe Rijk genoemd wordt.
Hier zijn man en vrouw eerst gescheiden,
dan samen voorgesteld. Het zijn mooie
voortbrengselen van de kunst in den poli-
tieken bloei van Egypte. Ook hier is het
eenigszins stijve in de houding en het recht
voor zich uitkijken der figuren een gevolg
van de Egyptische manier van kunstop
vatting.
Er recht tegenover is de ingang, dien men
voor een rotsgraf bouwde, opgesteld. Blij
kens de inschriften heeft dit toebehoord
aan een ambtenaar. Alleen de ingang, vier
pilaren met architraaf, is reeds 'n heel mo
nument. Wat moet 't graf dan wel niet ge
weest zyn.
Tenslotte rest ons nog het beroemde re
liëf van Horemheb, den opvolger van
Toetanchamon. Hy was van generaal tot
farao opgeklommen, iets wat nog aan ver
anderingen op het reliëf te zien is. Men zal
U dit op Uw verzoek gaarne wijzen. Het
geheel stelt de komst van een aantal Azia
ten voor, die in Egypte zouden worden
toegelaten en daartoe de bemiddeling van
Horemheb hebben ingeroepen. Er wordt
uitgebeeld, hoe ze geboeid voor den koning
gebracht worden, en na de inwilliging van
hun verzoek zich van dankbaarheid op den
rug gooien, 's Lands wijs, 's lands eer.
Wanneer er één indruk van dit alles over
blijft is het wel deze, dat het Rijksmuseum
van Oudheden vele en mooie schatten be
vat. Schatten, die ons kunnen ontwikkelen
en laten zien, dat er ook beschaving en
hooge beschaving mogelijk is onder geheel
andere omstandigheden als de onze. Mogen
velen deze schatten gaan zien en bewon
deren.
Centrale Verwarming
Sanitaire Inaiai/atiee
L I
E
I I
D
E I
N II DOELENSTEEG 9-11
onzichtbaar onder garantie
Leiden, Nieuwsteeg 17, Telef. 3406
noüRSMONSSTEEGS
S. TEL 12*-*
pectaol adres Voor
Luicrma rcd arh kelen J
Wien de schoen past, die trekke haar aan
Donateurs, Begunstigers en Tooneelisten
van R K. Tooneelvereenigingen.
Uw wensch kan niet anders zijn, dan dat
de uitvoeringen op R K. jgèbicd, bij voorkeur
verzorgd zullen worden do/r L'w partijgenooten
Er zijn er die adverteeran met Pauselijke
Wimpele en Vlaggen, Btèschojjniantels etc.
(vele aanbevelingen van /l.H> (Jeestolijken),
doch als diezelfden weten cjutejen R K.Tooneel-
kapper bij andersdenkende^1 levert, durven
zeggen: „Jelui hooren nfret bij Hoppezak,
want hjj is Koomsch!"
Js het niet droevig dat op vele R K. tooneelen
dezulken de verzorging wordt opgedragen.
Ja dikwijls nog veel meer.
GERARD HOPPEZAK
Costumier, Gedipt. Tooneslkapper, Nieuwsteeg 7
OPGERICHT 1875
HAARLEMMERSTR; jS8 - TEL. 420
FIL.: HOOGEWOERÖ 32 - TEL. 840
GEWEEKTE STOÏSCH
20 CENT PsLfÓND
KABELJAUW in mooten f 0.45 p. pond
VERSCBE ZALM
I 1.00 PER POND.
Restaurant Ie etage
DAMMES KAPSALON
TURFMARKT 5A, TEj/Wl, LEIDEN
Peiwent Wave compl. f4.-
STERK VERLAAGDE Pu/itEN
HAARLEMMERSTRAAT 222-267.
Confectiebedrijf
HAARLEMMERSTR. 241-243
FILIAAL: HAARLSTRAAT 3
DIVERSE KLEUREN
3.50, 3.00, 2.70, 2.25, 1.85, I.6S
MANCH. EN GESTREEPT
4 05, 3.50, 3 00, 2 50, 0.90
hoofdstukken nog volop te genieten.
Op spreker rust thans de taak namens
de geheele gemeente, namens den Raad, B.
en W. en hemzelf den heer Eggink te dan
ken voor alles wat hij gedaan heeft en wat
spreker heeft trachten te schetsen.
Spreker geeft de verzekering, dat zijn
levenswerk, hoe stil en bescheiden ook vol
trokken tot in lengte van dagen vruchten
zal afwerpen. Met deze wetenschap hoopt
hij, dat de heer Eggink nog een lange pe
riode van verdiende rust mag genieten.
Aan mevrouw Eggink betuigt spreker me
de hulde en dank.
Als stoffelijk aandenken biedt spreker
daarna namens den Raad een notenhouten
leestafel met lamp aan. vergezeld met een
Gevestigd Jj898 Hier ter stede.
Het eenfgste Inftitutft voor onderwijs in
Moderne TaSen
DOOR NAJIONALE LEERAREN
LEIDEN -| - TURFMARKT 3
Altijd kunnen nieuwe cureusien
worden begonnen Inlichtingen gratis
VERTALIKGS-BUREAV.
LUNCHROOM
Het aangewezen adres voer Uw
kopje Koffie en Uw twaqif uurtje.
Eenig en aangewezen/ adres te
Leiden voor KtRSïSCHUIM
Banketbakkerij Botermarkt 15, Tel. 2583
OPGERICHT 1829
Eerste Leidsche
R.K. Begrafenisonderneming
GEVESTISo/l882 9188
G. H. KL
Pieter Ce (la Co\irlétraat 22
TRANSPORT. vTELEFOON 1455
hebben wij alle mogelijke middelen
in alle prijzen, zooals alle Dropsoorten,
zoowel los als in doasjes; flacons
Siroop, enz. j
NOORDEINDE 24, T£LEL<I68, LEIDEN
Aanvang Januari
Privé- ei QlubSes
Bespreking dag. 5-1(1, Langebrug 6a
EVERT CASTELEIM
en vraagt prijs en modellen,!
inzage voor Uw drukl
„LUCT0R ET ËljNERGO"
Nieuwsteeg 9. Telef. 2567
De Luxe Auto Taxi
Tel. 2893. Standplaats Steentraat
Wij rijden voor het la*o. Tax «tarief.
In en buiten geiden
Een betrouwbaar 6 k 11pérsoons Hudson.
Dag eu natHjj geopend.
Beleefd aanbevelend,
L. SCHILTHUIZEN, Pioenhof 18a, Tel. 2893
Xlokten voorkomt Ge
door dagelijks ecnlge druppels AVIOL In
'tdrinkwatei Uwer i(onljnct\te doen. AVIOL
de gezondheids-drank, vottrkomt besmet-
Ung en geneest dq r.eestc nekten. Bij snol
onmisbaar als uitwekdig m'uljel. De geringe
kosten V3n AVIOL behoeden^U voor onver
wachte tegenslagen iit dc fojfkferij. Prijs f 1.»
Vraag grntl. KooIJotn-Holdbock aa« N.V. .Eerkoop-
kantoor Preparaten DlcretfcrU Damlteert. "Rotterdam.
S. A. BROERSE -
HAARLEMMERSTR. 68
Drogist
TEL. 784
BORDUREN, AJtUREN, PLISSEEREN
VERVEN EN SI otlVIEN
VERVERIJ „DE REGENBOOG"
Breestraat 159 - Lelden Tel. 851
STOPPAGE - SPECIALE AFDEELING VOOR
HET OPPERSEN VAN HEERENKLEEDINB
R.K. VEREEN. VOOR KRAAMVERZORGINQ
VOOR ALLE GEZINDTEN TE LEIDEN
Plaatsing-Bureau Boerhaavestraat 30
verleent hulp door ggtliplojneprde krachten
Geopend elke Donderdagmiddag van 2—5 uur
tot het verstrekken van ife gewenschte in
lichtingen en ter aanmelding van contribu-
eerende leden. Schriftelijke aanvrage adres:
R.Kr. Vr. v. Kr., Stille Rijn 7, Telef.
AQUARIUMS - KOOIEN
Leegverhoop tegen spotprijzen.
Alles solied werk. Komt ziet!
Prima zingende Kanaries f 1^0, f 3.50
Extra voorzangers 4.50, 1 mjjiand proef.
GROENEVELD, Hoogl. Kerkgracht.
HENNEN '33
