MAISON HEÜY
Éiie s. p. lunjfer
DANSINSTITUUT
ANTON GPfriOO
T
1 POLLNIANN
ADVERTEEREN DOET VERKOOPEN
HET RIJKSMUSEUM VAN
OUDHEDEN TE LEIDEN
M. ROOS
Loopt eens binnen
„LUCT0R EAEhERGO"
ALLE DRUKWERKEN
VOOR DEN HANDEL
MAISDNüeBLON
RADIO MOET GOED ZIJN
Dineert U Zondag ook In
„DE KARRIIIE"
Barduur-Atelier C. DONCKER
M. J. AKKERMANS
Aufobandenbedrijf „Centrum"
Repareert Uw jfuiotaul
onzichtbaar ondeA narAiiie
100 VISITEKAARTEN
90 csot
1
DAHSLESSEH~\
EEN GOED WERKENDE NAAIMACHINE
DONDERDAG 14 DECEMBER 1933
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD PAG. 6
Doo1" JOZEF JANSSEN, leeraar aan
het Bisschoppelijk College te Sittard
EGYPTISCH RELIEF MET EZELS.
EGYPTE.
Inleiding.
De pyramiden vooral zijn een echt ken-
teekenen van 't oude Egypte. Van de drie
groote pyramiden bij Gizeh is de hoogste
nu nog bijna 140 M. hoog. Niemand zal dus
verwachten, dat hy in een Egyptisch Mu
seum 'n pyramide zal vinden. Wel natuur
lijk kleinere afbeeldingen ervan, zooals
deze aan de dooden werden meegegeven in
het graf.
Men begrijpt dus, dal er monumenten
zijn, b.v. tempels, pyramiden, die men ncoit
anders dan ter plaatse zal kunnen zien, om
dat het onmogelijk of ondoenlijk zou zijn
ze te verplaatsen. Toch heeft het Museum
een flink aantal grootere stukken, die ge
lijkvloers staan opgesteld. Het grootste er
van is de mastaba, waarop we straks nog
terugkomen. Eerst zullen we echter en
kele algemeenheden over Egypte zeggen.
Geschiedenis.
Wij zeggen, dat we nu leven in het jaar
1933, en wel na Christus' geboorte. Als we
die negentienhonderd drie en dertig jaar
vergelijken met een menschenleeftijd, vin
den we dit al heel lang. Maar dan kunnen
we ons ook voorstellen, hoe lang de Egyp
tische geschiedenis geduurd heeft, waarvan
de oudste koningen reeds meer dan 3030
jaar vóór Chr. regeerden. Dat vergeten we,
wanneer we na één bladzijde over de Egyp-
tenaren en Babyloniërs in onze geschiede
nishandboeken, de historie met Grieken en
Romeinen laten beginnen.
Duizend jaar vóór Chr., toen in Israël
koningen als David en Salomon heersch-
ten, was Egypte reeds over zijn bloeitijd
heen. 't Zou nu en dan nog wel iets van zijn
ouden glans terugkrijgen, echter slechts
voor korten tijd. Maar in de vijftiende
eeuw vóór Chr., onder een vorst als Thoet-
mosis III, had Egypte zich uitgestrekt over
heel Palestina en Syrië in het Noorden, en
in het Zuiden tot in den Soedan. Zijn
hoofdstad, Thebe, was een der middelpun
ten van de wereld. Na eiken veroverings
tocht kwamen er bonte karavanen met
krijgsgevangenen en kostbaarheden aan, en
ook zonder dat, de gezantschappen van
vreemde volken.
Op de plaats van deze millioenenstad lig
gen nu 'n dorp: Karnak en 'n stadje: Loek-
sor, het voornaamste toeristencentrum in
Boven-Egypte. Aan weerszijden van den
oerouden weg die beide verbindt (21/,
K.M.) ligt bouwland. Maar ondanks alle
verwoestingen blijven de tempels van Kar
nak wel het grootste tempelcomplex van de
heele wereld. Hier kan men nog zien, wat
een macht het oude Egypte geweest is.
Kunst.
De Egyptische kunst is heel anders dan
de onze. Dat uit zich ook al bij de vrijstaan
de beelden, maar het meest bij de relief-
en teekenkunst. Wij beelden iets af, vooral
zooals we het zien en waarnemen met onze
oogen. Als we nou schuin tegen een tafel
kijken, is het best mogelijk, dat we slechts
drie van den vier pooten zien. Wij teekenen
die tafel dan ook met drie pooten. Maar de
Egyptenaar teekent ze met vier, omdat zijn
ervaring hem leert en zegt, dat zoo'n tafel
in werkelijkheid vier pooten heeft, al ziet
hij er op 't oogenblik dan ook maar drie.
Hij geeft dus het overwicht aan zijn ver
stand. De heele kwestie is dus 'n manier
van opvatten en net zoo goed als bij ons,
blijft er voor 'n Egyptisch kunstenaar
plaats genoeg voor persoonlijke vrijheden
te veroorloven en er 'n eigen stempel op
te drukken.
Nu is het waar, dat men op het eerste
oog in de Egyptische kunst veel herhalin
gen vindt. Maar dat ligt niet zoozeer aan
de kunst als wel aan het feit, dat de voort
brengselen, die wij er van bezitten, veelal
uit graven afkomstig zijn. Die voorstellin
gen moesten daar uit godsdienstig oogpunt
steeds dezelfde blijven, of in alle geval was
het veel moeilijker, dat daar 'n ontwikke
ling plaats greep. Toch kunt U deze best
zien b.v. in de kleeding. Op de oudste af
beeldingen hebben de mannen 'n schortje
aan. maar in den bloeitijd van het Nieuwe
Ryk (14001300). dragen ze lange
geplooide kleeren. Ook de damesmode
is natuurlijk niet steeds dezelfde gebleven.
Maar dat moeten de dames zelf gaan kijken
en beoordeelen. Mode is voor heeren te zeer
'n gevaarlijk terrein.
Boven in het Museum bevinden zich vier
zaaltjes met
de beste- kunstvoortbrengselen
van Egypte, die het Museum bezit. Aller
eerst staan we voor een achttal grafstee-
nen, de eene nog mooier dan de andere.
Groote en kleine, van boven ronde en plat
te, die vroeger ook nog gekleurd waren.
We zien er den overledene meestal op af
gebeeld, terwijl hij gaven in ontvangst
neemt. Want het was noodig volgens Egyp
tische opvatting, dat na den dood offers
gebracht werden, hoewel het ook voldoen
de was, de opschriften der grafsteen en te
lezen. Dan reeds kreeg de doode er deel
aan.
De Egyptenaar liet liever anderen wer
ken dan dat hij dit zelf deed. Zijn ideaal
was „schrijver" te worden; wij zouden zeg
gen op 'n kantoor te komen. Dan kon hij
de baas spelen over anderen en noteeren
wat deze deden of inleverden. Ieder groo-
ter museum, ook Leiden, heeft er 'n beeld
van. Ook hier zit hij aandachtig luisterend
naar zijn heer, om alles vlug te kunnen
opschrijven.
Boven hem hangt het bekende „ezels-
relief". Het is 'n kalksteenen plaat, waar
op een kudde ezels staat afgebeeld, die
rondgedreven wordt over den dorschvloer
om zoo het graan uit te treden. Volgens
hetgeen bover. gezegd is over de Egyptische
manier van afbeelden, zien we hier dan
ook bijna alle dieren in dezelfde richting
loopend afgebeeld. Eén loopt met den kop
omhoog, den anderen kant uit, en daarmee
wil de beeldhouwer dan het rondloopen
aanduiden. Dit is een voorbeeld, hoe men
de Egyptische kunst moet leeren verstaan.
Bij het venster liggen 'n aantal kevers
in steen. Sommigen er van hebben den
dienst gedaan van onze gedenkpenningen,
en werden b.v. bij gelegenheid van een
vorstenhuwelijk gemaakt. Weer 'n andere
vermeldt, hoe de farao meer dan honderd
leeuwen heeft gedood op jacht in Syrië.
Enkele eeuwen later, onder David, kwam
de leeuw ook nog in Palestina voor, zooals
wij uit den Bijbel weten.
Er naast staat de merkwaardige groep
van 'n koningin uit den tijd der pyramiden-
bouwers. Merkwaardig, omdat dezelfde per
soon hier door twee beelden wordt voor
gesteld, wat misschien z'n oorzaak vindt in
de ver doorgevoerde tweedeeling van
Egypte in Boven- en Beneden-Egypte.
Maar ook afgezien daarvan, gaat er van
deze voorstelling 'n groote bekoring uit.
Hier zien wij voor ons het portret van een
koninklijke vrouw levend in den steen.
Aan den gehurkte beeld van een schrij
ver, waarvan het benedenstuk eigenlijk 'n
vierkant blok is gebleven, zien we, hoe de
grondstof invloed heeft op de manier van
voorstellen. Het harde materiaal vooral is
de oorzaak van de geringe bewerking. De
zelfde voorstelling in hout zou veel losser
geworden zijn, omdat het hout, ook als het
hard is, meer stevigheid in zich zelf heeft
dan steen. Het weinige hout, dat Egypte
had, was hard of van minder goede kwa
liteit, maar we kunnen nog, in soms heel
kleine bèeldjes, de vaardigheid en zeker
heid bewonderen, waarmee de Egyptische
kunstenaar te werd ging. Het houtgebrek
leidde reeds vroeg tot invoer uit het buiten
land, vooral het cederhout van den Liba
non was zeer gezocht. Heel veel mummie-
kisten zijn er van vervaardigd. Evenals de
uitstekende deelen der houten beelden,
zien we ook hier, hoe de verschillende
samenstellende deelen met houten pinnen
aan elkaar bevestigd zijn. Het geheel werd
dan van binnen en buiten kleurig beschil
derd. Op sommige kisten zijn de afzonder
lijke hiërogliefen tot in de kleinste bijzon
derheden afgewerkt. Vele kisten hebben
den vorm van het menschelijk lichaam,
waarbij alleen hoofd en handen hun natuur
lijke vormen hebben behouden. Sorrs zijn
de opschriften op een kist tegelijk voor 'n
man of vrouw gemaakt. Dat zijn dan heel
gewone, die in 'n „kistenfabriek" vervaar
digd zijn. De rijkere menschen hadden soms
meerdere kisten in elkaar. Ook hiervan
heeft het Museum prachtige voorbeelden ia
de mummiekamer, waarover iets meer in
een vogend nummer.
Wien de schoen pasi, die trehke haar aan
Donateurs, B3iunsiigers en Tooneelisten
van R K. Toonselvereenigingen.
Uw wen6ch kan niet anders zijn, dan dat
de uitvoeringen op K K. gebied, bjj voorkeur
verzorgd zullen wordei^door Uw partpgeuooten
Er zijn er die advei^eeren,.-H>fit Pauselijke
Wimpels en Vlaggen,' Bisschopöiantels etc.
(vele aanbevelingen vafi H.tt. Ofeosteljjken),
doch als diezelfden wetcnhlat eén R K. Tooneel-
kapper bij andersdenkenden Uevért, durven
zeggen: „Jelui hooren niet bff Hoppezak,
wa"t hij is Roomsch
Ja het n et droevig dat op vele R K. toon°elen
dezu'ken de verzorging wordt opgedragen.
Ja dikwijls nog veel meer.
GERARDHOPPEZAK
Co3tumier, Gedipl. Toone2lkapper, Niauwsteeg7
OPGERICHT 1875
HAARLEMMERSTR. 58 - TEL. 420
FIL.: HCOGEWOERt) 32 - TEL. 840
GEWEEKTE STOXVISCH
20 CENT PER POND
KABELJAUW in xnooten i 0.45 p. pond
VEHSC^E ZALM
i 1.00 PER POND.
en vraagt prijs en modellen ter
inzage voor drukwövk bij
Nieuwsieeg 9. Telef. 2567
JOHN KAGER
11», Csntra'e Verwarming
ia Sani \ir^
DOELENSTEEG 9-11
BAhftES kapsalon
TURFMARKT 5A, TEl\ 43», LEIDEN
Pernta ent Wave coto'pl. f4.—
Het eenigste Instituut voor onderwijs In
Mod eroie\ Ta3en
DOOR NATIONALE LEERAREN
LEIDEN - - TURFiilARKT 3
ar Altijd kunnen nieuwe cürsussen
worden begonnen Inlichtingen gratis
VERTALINGS-BÜREAU.
STERK VERLAAGD PRIJZEN
HAARLEMMERSTRAAT 222-267.
Eerste Leidsche
R.K. Begratenisoitderneming
gevestigd I8V 9188
G. H. KLESÏ^IANS
Pleter de la Courtstraat 22
TRANSPORT. TELEFOON 1455
du i me keuzt
JUUBROEK TAKJE;
WW. GEBREID
flantelttes
Jurkj^
Pakjes
Truitjes
Broekjes
ZIE DE ETALAGE
LAGE PRI'ZEK
M
ÜQRSMflNSETEEE 23
c* vet \2<.+
opectool adres Voor
Luiermand a rh kelen f
Ged. Radio-Monteur, Hoogf. Kerkgr. 3, Tel. 1132
Restaurant je etage
AQUARIUMS - KOOIEN
Leegverkoop tegen spotprijzen.
Alles solied werk.j Komt en ziet!
Prima zingende Kanaries V^.50, 3.50
Extra voorzangers 4j>0, lfcnland proef.
GROENEVELD, HoLl. fejrkgracht.
HENNEN\'3é
B031U3EN, AJ01JREN, PWSSEEREN
VER7EN EN STODIdEN j
VERVJRIJ „DE RtGEN|00É"
Breestraat 159 - L^jderf - Tel. 851
stoppage - spzcialeVDeeling voor
het oppersen van heerenkleeoing.
De Luxe Auto Taxi
Tel. 2833 Standplaats Steentraat.
Wij rijden voor hetUage Tax tarief.
In en bu\teu VLeiden
Een betrouwbaar 6 V 7 v»ertoonj Hudson.
Dag en nadht göQpend.
Beleefd aanbevelend, V
L. SCHILTHUIZEN, Pioenhof 18a, Tel. 2893
A3.v1l.JJ3 f JA flE-XAN f 03.4
STATI0?JSWZG 3a,'LEIDEN
TELE F. 1070, G.Ro\2824
Bureau voor Administration
3oekhoudjngen i -
Adviezen, Belastingzaken en Verzekeringen
fatal flAnMsr
Dipt. Heiig, en jMassajle.van het Ned
Genootschap vooa HeiUam. en Massage
Ook clubjes'voor Damès^ffl kinderen
Spreekuur van I 41/? uur, behalve
Maurdags en Donderdags. 9766
RIJNSBURGERWEG 187' LEIDEN
Leiden, Nieuwst
bW'V
Telef. 3406
R.K. VEREEN. VOOR KRAAMVERZORGING
VOOR ALLE GEZ KÜTEN TE LEIDEN
Plaatsing-Bureau BcferiiaaLestraat 30
verleent hulp door geiliploéi\crdf krachten
Geopend elke Donderda;
tot het verstrekken val dé g^vefrschte in
lichtingen en tor aanmelding van contribu-
eeretide leden. Schriftelijke aanvrage adres:
K.Kr. Vr. v. Kr., Stille Kiju 7, Telef.
bedrukt met Uw
aam, en 100 Enveloppen
50 stuks 65 cent
25 stukS 40 cent
De Goedkoope Handelsdrukkerij
leeuwenhoek STRAAT (bij de Pasteurslr.)
(v.h. Sopbiastraat 34)
Koopt Uw SQH££HMibSJ£S
hij Gebrs. SUSAN, Haariepsrstr;33-11
EdelstahE, 10 6tuks
Poesta, 10
Favorèfta 10
Baardaf 10
Vader en Zoon, 10 stu
lüeliy, 10 stuks35 cent
j| VOOR
E RJ.5M 26
S7J7 Hg
Privé- en Cljblessen zi|n daqelilUs te besure'ien Vraagt nrosuectus
koopt men jflNeen zaak mat jaren reputatio
HANONIACrlirfeSt vanat\t45 4, TRAP..1ACHINES
INLAADü/IACHINEp 1971M, Srifonmaubel in ver
schil.ente modellen enJpneen. Naamacliirelampen
en Onderdeelen, bug. Naalden en Garen. - Betaling
in overleg met gooier. Speciaal Reparat.e-adres
vh. WESTDORP Co., Horsehair. 34-56
.AAAAAtT^/v
1837
1337
IS
CH RUI1EB
1837
1837
HOOQEWOERD
IOERD t'4 J
De inrichting voor speciaal onderwijs
Lid van de Ned. Vereen, van Dansleeraren
Erkend door de C. C.
Speciale club voor R.K.
Inschrijving dagelijks van 2 tot 10 uur n m
KOMT DAIM
EjU Q^SI
Wij kunnen U aan alles helpen, qn bekijkt dan oilfce enorme
sorteering KERSTBEELDJES en KERSTSTALLEN,'* die niet
te overtreffo»''i8: I
1 WAT WIJ U BIEDEN. élED1\ U NIEMAND.
=5 Wij hebben ook HONDEROEN KLEINE ARTIKPtTJZS, alles
nieuw en alles frisch. om met de a s. Kerstdagen Uw kamer
feestelijk aan te kléedefc. zjjr
=5 Een zeer voornaam iets: ALLES KOsT Z00 WEINIG! bij: {s
NIEUWE RIJN I HOOGSTRAAT 3 en 4
Biiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiia
