MAANDAG 4 DECEMBER 1933
No. 7677
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
BEZUINIGING OP ONDERWIJS
VOORNAAMSTE NIEUWS.
ALARM-TOESTAND OVER SPANJE
25ste Jaargang
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, by
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend,
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur m
verhuur, koop en verkoop: 0.50
DIT NUMMER BESTAAT UIT VIER
BLADEN.
Bezuinigen, maar niet
afbreken.
Bezuinigen zonder op een of andere ma
nier slachtoffers te maken, gaat nu een
maal niet.
Als er minder wordt uitgegeven, dan is
daarvan het noodzakelijk gevolg, dat er.
minder wordt ontvangen.
Daarom is het een Christelijke plicht van
de eerste rang, om zich te beraden, alvorens
men aan het bezuinigen gaat.
Zich te beraden, allereerst, of men wel
zal bezuinigen.
En, als men tot de conclusie is gekomen,
dat er bezuinigd moet worden, hoe dan
die bezuiniging moet geschieden.
Bij het hoe kan men dan zich laten lei
den door de overweging, dat de gevolgen
van die, met wijs beraad gekozen, bezuini
ging zoodanig verdeeld moeten zijn, dat ze
zoo min mogelijk gevoeld worden, waarbij
dan de werkgever allereerst op 't oog zal
hebben de belangen van zijn arbeiders, zijn
mede-werkers, de arbeidende „aandeel
houders" in zjjn zaak.
En wat de keuze "van de bezuiniging zelf
betreft, zal men bij voorkeur niet hantee-
ren het domme potlood; zooveel menschen
minder, zooveel procent loonkorting, en.
de bezuiniging is er.
Men zal trachten te bezuinigen door re
organisatie, waarbij alles, wat ondoelma
tig is, op zich of in verhouding tot de uit
gaven daarvoor, wordt geschrapt.
Zulk een bezuiniging wil minister Mar-
chant invoeren op het terrein van het on
derwijs.
Wij kennen zijn plannen nog niet en
kunnen deze dus niet beoordeelen. Maar
de aankondiging er van in de Memorie van
Antwoord aan de Tweede Kamer op de
Onder wij sbegrooting doet er in de ge
geven omstandigheden: het beste
van hopen.
Minister Marchant wil bezuinigen door
reorganisatie eh concentratie, en hij meent
dat zóó te kunnen doen, dat deze be
zuiniging zelfs.aan „een doelmatige
organisatie van ons onderwijs ten goede zal
komen"!
Met groote belangstelling waehten wij
de desbetreffende wetsontwerpen af.
In ieder geval: deze minister van onder
wijs heeft den ernstigen wil, om met zijn
bezuinigingen niet af te breken,
daarbij niet te gebruiken het domme
potlood, maar te werk te gaan met wijs
beleid. Wij hopen, dat hij ook, dien wil in
daden, werkelijk goede daden, zal kunnen
omzetten.
HET LEIDSCH STADHUIS
Een gebouw van ir. v. d. Laan pleit ook
al voor ir. Blaauwü
In de Virtus Concordia Fides", orgaan
van het Leidsch Studenten-corps, wordt in
een artikelen-reeks „Wandelingen door
Leiden" de aandacht gevestigd op het Hofje
van Cornelis Sprongh, op den hoek van
Douzastraat en Rapenburg. En dan le
zen we:
„Naar ons oordeel blijkt hieruit duidelijk,
hoe fraai door een hedendaagsch architect
als B 1 a a u w (wij spatieeren. Red. L. Crt.)
een oude gedachte in schoonen vorm gego
ten kan worden.
Het geeft ons hoop, dat 1934 een fraaie
restauratie van het in 1929 verwoeste zal
geven".
Aldus genoemd orgaan.
Architect van bedoeld hofje was.... niet
Blaauw, maar ir. J. v. d. Laan!
In zijn ijver, om ir. Blaauw als bouwheer
voor het nieuwe Stadhuis te doen uitver
kiezen, maakt de schrijver in 't Studenten
blad een wel zéér mallen flater!
Hier worden de verdiensten van ir. J. v.
d. Laan zooals men weet ook een der
mededingende architecten voor den Stad
huisbouw erkend, onbewust!
De plannen van minister Marchant
Verschenen is de Memorie van Antwoord
aan de Tweede Kamer inzake de begroo-
tig van Onderwijs, Kunsten en Weten
schappen voor 1934.
Zijn onderwijspolitiek zal, naar Minister
Marchant verklaart, eerst kunnen worden
beoordeeld, wanneer zijn constructieve
plannen ter tafel zullen zijn gebracht. Dat
uit zijn tot dusver voorgestelde inciden-
teele maatregelen niet de toeleg zou spre
ken om de vitale onderwijsbelangen zoo
veel mogelijk te ontzien, kan niemand re
delijk volhouden.
De Ministerraad heeft het cijfer van 15 y7
millioen bezuiniging, die moet worden aan
gebracht vastgesteld. Wie verantwoordelijk
is voor de handhaving van goed onderwijs,
kan zulk een bezuiniging niet aanbrengen
van vandaag op morgen. Het is alleen mo
gelijk door reconstructie van het onderwijs
bestel in zijn geheeL Hiertoe heeft de Mi
nister zich gezet.
Een doelmatiger organisatie zal aan het
gehalte van het onderwijs ten goede ko
men.
Inderdaad beoogt de regeering een groo
te reorganisatie van het onderwijs in zijn
geheel. De Minister vertrouwt, dat een
wetsvoorstel tot algemeene regeling van
het onderwijs in zijn geheel binnen enkele
maanden de Tweede Kamer zal hebben
bereikt.
De Minister is voornemens, machtiging
te verzoeken van de kroon om de nog aan
hangige wetsonty/erpen in te trekken, zoo
dra hij zijn ontwerp, houdende een alge
meene regeling, bij de Kamer zal kunnen
indienen.
Reorganisatie Hooger Onder
wijs.
Zoodra het wetsontwerp, houdende de al
gemeene maatregelen voor het onderwijs,
zal zijn ingediend, zal automatisch de reor
ganisatie van het hooger onderwijs aan de
orde zijn. Op concentratie zal daarbij moe
ten worden aangestuurd Het betrekken in
deze concentratie van de landbouwhooge-
school maakt een onderwerp van gedacn-
tenwisseling tusschen den minister en zijn
ambtgenoot van Economische Zaken.
Het in het voorloopig verslag bedoeld
gerucht betreffende verhooging der colle
gegelden, moet op een misverstand berus
ten.
Buitenlandsche studenten.
De wet van 15 September 1933 betref
fende de inschrijving van buitenlandsche
studenten, heeft geen toepassing gevonden
voor de technische hoogeschool te Delft,
voor de faculteiten der godgeleerdheid, die.
der letteren en wijsbegeerte en de ver-
eenigde faculteiten der rechtsgeleerdheid
en der letteren en wijsbegeerte aan de
rijksuniversiteit te Leiden en voor de
faculteiten der godgeleerdheid, der rechts
geleerdheid en der letteren en wijsbegeer
te aan de rijksuniversiteit te Groningen.
Met betrekking tot de andere faculteiten
wordt voor ieder geval afzonderlijk na
overleg met het college van curatoren be
slist, of de plaatsruimte inwilliging van een
verzoek toelaat.
De minister acht het thans feitelijk niet
mogelijk om tot subsidieering van de R.
K. Handelshoogeschool te Tilburg over te
gaan. Beginselbezwaar heeft hij niet.
Ned. Handelshoogeschool en
Leidsche Universiteit.
Een verbinding tusschen de Rotterdam-
sche Handelshoogeschool en de Leidscne
Universiteit acht hij op zich zelf wensche-
lijk. Over de vraag, op welke wijze deze
verbinding eventueel zal kunnen worden
tot stand gebracht kan hij zich thans niet
uitlaten.
Omtrent den leerstoel in de geschiedenis
van het Christendom te Leiden is nog
niets beslist.
Ontgroeningsexcessen.
De excessen, die zijn voorgekomen by
het ontgroenen van studenten (echter uit
sluitend te Utrecht, niet ook te Delft) heb
ben ook den minister geërgerd. Meer ernst
en sterker besef van fatsoen ware te wen-
schen bij jongelieden, die door universi
taire studie zich voorbereiden voor een be
langrijke maatschappelijke positie. Zij heb
ben zich bovendien rekenschap te geven
van de ergernis, door buitensporigheden
gewekt buiten hun kring. In de eerste
plaats behooren daarvan de studenten te
zijn doordrongen, aan wie door hun corps
de leiding is opgedragen. De bestaande re
geling ter handhaving van de tucht onder
de studenten werkt evenwel voldoende.
In een verbod van groenloopen ziet de
minister geen heil
Opheffing scholen voorber.
hooger en middelbaar onder
wijs.
Tot de taak van den minister behoort ook,
na te gaan welke scholen voor voorberei
dend hooger en middelbaar onderwijs
zonder overwegend bezwaar kunnen wor
den gemist.
Bij de overweging van de vraag, welke
scholen voor opheffing in aanmerking
moeten komen, zal, gelyk vanzelf spreekt,
ook op de belangen van de bewoners van
het platteland worden gelet.
Korting subsidie gymnasium
en H. B. S.
De korting op de subsidies ten behoeve
van de gymnasia en hoogere burgerscholen
aan gemeenten toe te kennen, heeft nog
niet haar beslag gekregen. Wel ligt het in
het voornemen van den minister ze over
het dienstjaar 1934 te bevorderen.
De minister stelt zich voor het getal ge
committeerden bij de eindexamens der hoo
gere burgerscholen tot drie te verminderen.
Nijverheidsonderwijs.
Ten aanzien van het nijverheidsonderwijs
deelt de minister mede, dat hij het onder
wijs voor jongens en meisjes, met inbe
grip van het landbouwonderwijs en daar
onder zeker niet het minst de ambachts- en
vakscholen voor jongens in dezen tijd van
werkloosheid en economisch en nood van
zeer veel belang acht voor de volksopvoe
ding en voor de econpmische weerkracht
van Nederland. Van e^n sterke besnoeiing
of feitelijke inkrimpiitt van dit onderwijs
is dan ook geen sprake. De minister ver
wijst in dit verban? naar de beschouwingen
van zijn ambtsvoorganger en hy zal de door
dezen met beleid getroffen maatregelen tot
verbetering en vereenvoudiging van het
nijverheidsonderwijs in hoofdzaak in de
zelfde lijn voortzetten.
Het departement heeft er de laatste jaren
met kracht naar gestreefd het onderwijs
aan de lagere nijverheidsscholen zoo een
voudig en zoo practisch mogelijk te doen
geven. Ten aanzien van het nijverheidson
derwijs voor meisjes zijn soortgelijke maat
regelen getroffen.
Examens nijverheidsonderwijs.
Een voorstel om de examens ter verkrij
ging van een bevoegdheid voor het geven
van nijverheidsonderwijs om te zetten in
schoolexamens is van den minister niet te
verwachten. Omtrent de akte kan de minis
ter nog geen definitieve mededeelingen
doen. Deze zaak is nog in onderzoek.
Lichamelijke opvoeding.
Opheffing van het algemeen college van
advies voor de lichamelijke opvoeding en
van den centralan jeugdraad acht de mi
nister niet wenschelijk, vandaar dat hij een
bezuiniging en reorganisatie heeft voorge
steld. Opschorting van de verplichting om
op 1 Jannuari 1936 het vak lichamelijke
oefening algemeen in te voeren, acht hij
vooralsnog niet noodig, omdat de invoe
ring zal kunnen geschieden met vermij
ding van veel kosten. Intusschen kan dit
nog nader worden onderzocht.
Kweekelingen met akte als
onderwijzer.
Het denkbeeld om door wetswijziging
mogelijk te maken, dat kweekelingen met
de akte als onderwijzer zonder onmiddellijk
toezicht in de schooi werkzaam kunnen
zijn, wil de minister overwegen.
De minister overweegt een aanvulling
te bevorderen van het betreffende K.B. in
dien zin, dat een leeftijdsgrens voor toela
ting ook voor het tweede leerjaar zou wor
den vastgesteld.
Onderwijzers en 1 Mei-viering.
Indien er onderwijzers zyn, die de vie
ring van den len Mei op de scholen be
vorderen en die den verjaardag van de
Koningin tegengaan, dan ligt het op den
weg van de gemeente- en schoolbesturen,
in wier dienst zij zijn, hieraan een eind te
maken, evenals het aan die besturen is
overgelaten, bij de benoeming van onder
wijzers er voor zoover mogelijk op te
letten, of een zoodanig optreden is te duch
ten. Den minister is van dergelijk optre
den in de school niet gebleken. Mochten
excessen in dit opzicht te zijner kennis
komene, dan zal hij niet aarzelen na on
derzoek, zoo daartoe aanleiding bestaat,
in te grijpen met de middelen, die de wet
hem geeft.
Het zal den minister een voldoening zijn,
als hij het vraagstuk van de schrijfwijze
onzer taal tot een bevredigende oplossing
kan brengen. Hij is in die richting werk-
Het ligt in de bedoeling met Sept. 1934
de 23 bestaande vierjarige rijkskweek
scholen in driejarige om te zetten.
Openbaar en bijzonder onder
wijs.
De minister ontkent, dat hij eenigen
„aanval" op het openbaar onderwijs heeft
gedaan. Hij tracht integendeel het onder
wijs te behoeden voor een ondergang, die
zeker is, wanneer hy de ondoelmatige en
kostbare organisatie zou laten voortbe
staan.
Concentratie van bijzondere scholen kan
niet als voorwaarde worden gesteld voor
die van openbare scholen. Voorafgaande
wettelijke dwang was een feitelijke onmo
gelijkheid. De ervaring heeft reeds bewe
zen, dat de schoolorganisaties van het bij
zonder onderwijs bereid zijn om vrijwil
lig te doen wat de financieele nood eischt.
Bij de raming van 7 ton is gerekend op
de mogelijkheid van opheffing van ruim
200 scholen, waardoor het salaris zou wor
den bespaard van evenzooveel hoofden (op
een gemiddeld salaris van 2700) en ruim
100 onderwijzers (met een gemiddeld sala
ris van ƒ1600).
BUITENLAND.
Onrustige herstemming in Spanje. De
alarmtoestand afgekondigd wegens uiterst-
linksche agitatie. (1ste blad).
Wordt Ierland een onafhankelijke repu
bliek? (2de blad).
Uitstel van execntie voor het kabinet-
Cbantemps. (2de blad).
Litwinof bij Mnssolini. (2de blad).
Lindbergh wil opnieuw den Oceaan over
vliegen (Luchtv. 2e blad).
BINNENLAND.
Minister Marchant over zijn plannen in
zake bezuiniging bij het onderwijs (1ste
blad).
Brutale roofoverval te Den Haag. Be
jaarde dame het slachtoffer. (Gem. Ber. 4de
blad en 1ste blad).
Drie gezinnen te Grootebroek door brand
dakloos geworden. (Gem. Ber., 4de blad).
De „Zilvermeeuw" moet een noodlanding
maken. (Luchtv. 2de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Het eerste onderbreken der voetbalcom
petities door Koning Winter. (2de blad).
Duitschland .wint den voetbalwedstrijd
van Polen, Italië van Zwitserland. (2de
blad).
Duitschland verplettert Nederland in den
rugby-wedstrijd. (2de blad),
blad).
De Zesdaagsche te Keulen. (2de en 1ste
blad).
ONRUSTIGE HERSTEMMING.
Gisteren hadden in Spanje herstemmin
gen plaats voor de Spaansche Cortes. Deze
herstemmingen waren noodig, doordat bij
de eerste stemming, op 19 November j.l.,
in de bedoelde districten geen der candi-
daten het vereischte minimum-aantal van
40 pet. der uitgebracht stemmen op zich
had vereenigd. Bij de stemming van giste
ren was een gewone meerderheid van stem
men voldoende een zetel te veroveren.
Deze herstemming schijnt een onrustiger
verlopp te hebben gehad dan de eerste
ronde der verkiezingen. Vooral te Madrid
is het tot tal van botsingen tusschen aan
hangers der rechterzijde en Marxisten.
In een voorstad van Madrid heeft het
gepeupel geprobeerd een klooster in brand
te steken. Pas toen de politie van de vuur
wapenen gebruik maakte kon de menigte
worden verspreid.
In het bijzonder de Zusters en de pries
ters hebben hun stemrecht niet kunnen
uitoefenen.
Te Madrid zijn veel particuliere auto's,
welke voor de propaganda voor de recht-
sche partijen ter beschikking waren ge
steld, omvergeworpen en in brand gesto
ken.
Uit het binnenland zijn nog slechts wei
nig berichten binnengekomen. Het blijkt
evenwel dat het ook daar tot tal van inci
denten is gekomen, waarbij aan beide zij
den verscheidene personen werden ge
wond. Te Mazarron (provincie Murcia)
werd een man gedood.
Uitgebreide voorzorgsmaatregelen tegen
omwentelingspogingen.
De Spaansche regeering is een grootsch
opgezette samenzwering van anarchistisch-
syndicalistische kringen op het spoor ge
komen, welke ten doel had in den nacht
van Zondag op Maandag in geheel Span
je een gewapenden opstand te ontketenen.
Er werden direct uitgebreide voorzorgs
maatregelen getroffen.
In alle wapenwinkels in het geheele
land zijn de wapenvoorraden in beslag ge
nomen.
De politie is gealarmeerd.
De alarm-toestand afgekondigd.
De Spaansche regeering heeft een bui
tengewone ministerraad gehouden en in
aansluiting daarop den staatspresident
voorgesteld den alarmtoestand af te kon
digen voor geheel het landsgebied.
De president heeft 't desbetreffende de
creet, dat onmiddellijk van kracht wordt,
onderteekend.
De aanleiding tot deze buitengewone
maatregelen wordt gevormd door de
Putsch-plannen der Marxisten en Anar
chisten, welker houding steeds dreigender
zou zijn geworden.
Ministers treden af.
De leiders der links Republikeinsche par
ty hebben besloten dat Maandag de mi-
DADEN VAN TERREUR EN
OMWENTELINGS POGINGEN
nisters, die de partij vertegenwoordigen,
zouden aftreden. Dit zijn de ministers van
Handel en Industrie, Verkeer, Buitenland
sche Zaken, Marine en Arbeid.
De Minister van Binnenl. Zaken, deelde
gisteravond half acht aan de pers mede,
dat te Torrehagua in de provincie Madrid
een politieke vechtpartij was ontstaan,
waarbij geschoten werd. Een socialist werd
hierbij gewond. Ook te Madrid hebben tal
van incidenten plaats gehad. De meeste
ongeregeldheden hebben plaats uit protest
tegen de stemming van Zusters.
DE UITSLAG DER EERSTE
STEMMING.
De minister van binnenlandsche zaken,
Sanchez Albornoz, heeft thans officieel hét
resultaat van de eerste stemming voor de
cortesverkiezingen medegedeeld. Gekozen
zijn reeds 376 afgevaardigden. Gisteren
moesten er nog 97 gekozen worden.
De gedetailleerde uitslag van de eerste
stemming is de volgende
Radicalen (Lerroux) 78.
Conservatief-republikeinen (Maura) 14.
Accion Republicana (Azana) 5.-
Radicaal-socialisten (Albornoz) 1.
Onafhankelijke radicaal-socialisten (Mar
cellino Domingo) 2.
Catalaansche socialistische unie 1.
Federalen 1.
Esquerra Catalana (Macia) 27.
Galicische republikeinen (Carase Quiro-
ga) 6.
Democratische liberalen 9.
Progressisten 1.
Onafhankelijke republikeinen 12.
Socialisten (Largo Caballero) 27.
Accion Popular (Gil Robles) 67.
Agrariërs (Martinez de Velasco) 80.
Baskische nationalisten 11.
Traditionalisten en monarchisten 11.
Rechtsche onafhankelijken (o.a. de di
recteur van het blad A.B.C. Luca de Tena)
2.
Liga Catalana en andere kleine recht
sche groepen 21.
Wanneer men tot de rechtsche groepen
ook partij van Miguel Maura en de Cata
laansche Liga rekent, komt men tot de
conclusie, dat de rechtschen thans reeds be
schikken over 206 zetels tegenover 170 der
linksche partijen. Practisch worden de ra
dicalen echter, zooals men weet, als een
centrumpartij beschouwd, zoodat de link-
schen bij de eerste stemming feitelijk
slechts 92 zetels verwierven
:rveiy
MEOEDEELIHG GARAGE (AL DE GROOT
PRIJSVLRL
Wij rijden met onze 3 TAX
persoon per rit ritten
gekend lage prijzen Garage T'
bij de Steenslraat, Teil
(KG
JIEN CENTS per
tien de stad on-
ITENKARKT 28
3300
NOTEERT UWT EVEN?
