WOENSDAG 9 AUGUSTUS 1933 No. 7580 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN DE H. PETRUS-KERK TE LEIDEN IN HAAR WORDING. 24ste Jaargang 3)e CcicLoHe Soti/zxxtil DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij ToornitbetaËng: Voor Leiden 19 oent per week f 2.50 per kwartaal Bij onze Agenten 20 oent per week mf 2.60 per kwartaal Franco per post 12.95 per kwartaal Het Geïllustreerd Zondagsblad is roor de Abonné's Ter- krijg baar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met Geiünstreerd Zondagsblad 9 oent. TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regel Voo' Ingezonden Mededeelingen wordt be: ibele van bet tarief berekend. TELEF00NI van ten hoogste 80 woorden, waaHn be trekkingen worden aangeboden of gevraagd, buur en verhuur, koop en verkoop 10.50. De aankoop van de „Gouden Leeuw" HET FINANCIEELE AANDEEL DER PAROCHIANEN IL (Slot). Ofschoon pastoor Kervel reeds verschei dene malen het hoofd gestoofcen had, kon hij het denkbeeld om nog eens een mooie nieuwe kerk te bouwen niet van zioh af zetten. Twee omstandigheden waren hem een permanente aansporing en een dagelijksoh levendig houden van het denkbeeld, nl. zijn eigen gebrekkige huisvesting in de „Kagghel" en de wantoestand, dat er midden in de stad een begraafplaats was, welke zoo prachtig geschikt was om er een nieuwe kerk van te maken, Het plan, om den grond yan de voor malige, half afgebroken Waalsche Kerk te koopen, begon weer te herleven in het jaar 1830, doordat zioh twee nieuwe om standigheden waren komen voegen bij de twee reeds genoemde en dat was op de eerste plaats het feit, dat inmiddels bij Kon. Besluit het begrayen biimen de grens der gemeente verboden was, waardoor de begraafplaats der Waa'lsohe Kerk haar waarde had verloren, en op de twee le plaats de omstandigheid, dat er vrucht bare samenwerking was ontstaan tusschen pastoor Kervel en den Leidsohen wet houder v. Bommel, aan welke samenwer king ook de spoedige tot standkoming van de Katholieke Begraafplaats aan de Zijl poort was te danken. De zaak werd direct voor de hoogste in stantie gebracht en een request werd ge zonden aan Z. Maj. Koning Willem I. Nergens zulke gebrekkige kerken als te Leiden. Dit request is te interessant om er niet een gedeelte aan te ontleenen, want er blijk uit, hoe treurig het gesteld was met de Katholieke kerken in Leiden. „Onder de steden dezer provincie al dus vangt dit request aan is er geene, waar de Katholieken zulke gebrekkige kerken hebben als te Leiden. Als men de kerk door koning Lodewijk geschonken uit zondert, dan zijn zij alle ongeschikte loca len, tot godsdienstoefening zoo goed mo gelijk ingericht van doorgeslagen kamers van twee of meer belendende huizen, die behalve hun onregelmatigheid en bekrom penheid ook gebrekkig worden, te meer daar sedert een tiental jaren, dat mén een algemeene organisatie tegemoet zag, niet a!« de hoogstnoodige reparatiën aan de zelve gedaan zijn. De kerk mijner parochie is benevens nog twee andere al zeer bouw vallig. En wie zal in dezen tijd eenige be langrijke herstelling aanraden of onderne- Daarna volgt dan in het request, het voorstel om den grond van de Waalsche Kerk over te nemen. Dit request werd door den gouverneur van Zuid-Holland in handen gesteld van B. en W. van Leiden, „ten fine van berigt, consideration en ad vies". Waarop B. en W. „berigten, dat het bij voorschreven Requests geposeerde om- trend de zeer onvoldoende en gebrekkige 6taat der meeste kerken voor de R. C. al hier, geheel der waarheid con form is". Of de klacht over de gebrekkige huis vesting der Katholieke parochiën ook gegrond wae! B. en W. van Leiden hadden trouwens wol ooren naar het plan om op het terrein der voormalige L. Vrouwekerk een nieuw kerkgebouw te zetten, want die begraaf plaats midden in de stad met zoo'n half afgebroken muur er om been was alles bo lt al ve een sieraad. Opnieuw werden onderhandelingen gevoerd met de Waalsche gemeente, maar deze vlotten niet bijster. Het voornaamste bezwaar kwam van de zijde dergenen, die een eigen graf hadden op dat kerkhof. Aangeboden werd op eigen kosten de etoffelijke resten te doen overbrengen naar een ander graf, ofwel de graven te doen overkluizen, zoodat zij ten eeuwigen dage ongeschonden bewaard zouden blij ven. De meeste grafbezitters hadden daar tegen geen bezwaar, omdat zij toch geen gebruik meer konden maken van hun eigendom, maar er was een viertal, dat zich tegen elke oplossing verzette en vast hield aan zijn eigendomsrechten. Er werd over en weer gepraat en gede libereerd tussohen de diverse instanties en de vraag werd gesteld, of de blote eigendomsrechten van een paar grafbezit ters zoover konden gaan, dat daardoor een hoogst wenschelijke kerkebouw werd tegengehouden. Hangende deze disputen stelde wethouder v. Bommel nog voor, om de St. Pancraskerk aan de Katholieken over te doen, wat een nog veel goedkoo- pere oplossing van het probleem zou zijn, maar hierop werd blijkbaar niet ingegaan. Het slot van het liodje was een verkla ring van den directeur-generaal van den R. K. Eeredienst d.d. 25 November 1830 „dat de omstandigheden voor het tegen woordige niet toelieten om op het aan hangige verzoek eenige beslissing te ne men." Deze omstandigheden werden dezen keer nu eens niet gevormd door de als aanstaande te verwachten organisatie der kerkelijke aangelegenheden, maar door de onafhankelijkheidsverklaring van België! De Gouden Leeuw aangekocht Toen zag pastoor Kervel maar gehecj van het denkbeeld af, om nog ooit zijn kerk te zien verrijzen op hot terrein der aloude L. Vrouwekerk. In Januari 1932 zag hij kans om het groot Logement „De Gouden Leeuw" aan de Breestraat te krijgen en hij kooht het voor de som van 20.000. „In dit gebouw ie een zaal ruim zoo groot als mijn tegenwoordige kerk", schrijft pastoor Kervel en zoo enthousiast was hij over zijn nieuwe ruimte, dat hij maar meteen de oude „Kagghel" aan de St. Jorissteeg wilde verlaten en direct de H. Diensten wilde verrichten in zijn nieu we aankoop. De machtiging van de ker kelijke autoriteiten daartoe had hij spoe dig genoeg, maar de wereldlijke autoritei ten waren minder voortvarend, want de directeur-generaal voor de zaken van den Katholieken Eeredienst stuurde hem een bericht om hem eraan te herinneren, dat de koop pas definitief kon zijn als de autorisatie van Zijne Majesteit zou zijn verkregen. Deze kwam op 2 Maart zonder ongeluk ken af. Pastoor Kervel was echter niet tevre den met een zaal-kerk, hij wilde een echte kerk bouwen. Daartoe had hij aan het achterdeel van de Gouden Leeuw een jtc- óeelte van de daaraan grenzende Ruïne noodig. Dat was destijds nog een woest stuk grond, den naam „ruine" waardig, een totaal vernield stadsgedeelte bij de ont ploffingsramp van het kruitschip in 1807. Ingevolge zijn aanvraag werd hem bij beschikking van B. en W. van Leiden dd. 24 April 1832 dat gedeelte gratis afge staan. Nu had pastoor Kervel den grond, maar hij had nog geen bouwvergunning. Blijkbaar was dat in dien tijd niet zoo'n eenvoudige zaak, want het werd reeds zo mer en nog was de vergunning er niet. Hij verzooht toen op 19 Juli 1832 aan de stedelijke regeering toestemming om het afgestane gedeelte der Ruine met een schutting te omgeven, ten einde „binnen hetzelve een noodgebouw te zetten, dat bij de bouwing der nieuwe kerk onontbeer lijk ie ter plaatsing der gemeentenaren onder de godsdienstoefening en van ston de af reeds een meerdere luchtigheid bij de godsdienstige vergaderingen te hebben, iets hetgeen bijzonder in de tegenwoordi ge omstandigheid der heerschende en na derende ziekte allerwensohelijk is." Die ziekte was de cholera, welke reeds 25 Juni te Soheveningen en 14 Juli te Den Haag was uitgebroken en langzaam maar zeker ook Leiden bedreigde. Op 4 Aug. brak zij te Wassenaar uit en op 5 Augus tus vertoonde zij zioh binnen Leiden. De toestemming tot het bouwen van een houten loods werd gegeven en daarin heeft de gemeente kerk gehouden tot bet nieu we gebouw voltooid was. Dat duurde tot het jaar 1838. Waarom al dat traineeren? De groote moeilijkheid zat in de finan ciering en deze zat weer hopeloos ver ward in de as. nieuwe regeling. Want in Januari 1833 kreeg pastoor Kervel nog weer eens bericht van den minister van financiën, dat zijn verzoek om subsidie moest worden aangehouden „tot de aan staande omschrijving der parochiën." 't Was om tureluursoh te worden. Eindelijk op 15 Mei 1834 kwam het Kon. Besluit af, waarbij onder de gewone voor waarden een rijkssubsidie werd verleend van 13.000, hetwelk na herhaalde ver geef ach e aanvragen door Gedep. Staten van Zuid-Holland met een provinciaal sub sidie van 2400 werd versterkt. Aanbesteding en bouw. In tusschen was men tot aanbesteding overgegaan; hetwelk volgens een daarvan bestaande notarieels acte in het open baar geschiedde op 28 Juni 1834 en gegund werd aan O. Boef voor 63.000. Toen verliepen de zaken verder vlot. Op 2 Maart 1835 werd de eerste steen gelegd en op 19 Aug. 1635 werd besloten „ter gelegenheid van Z. Majesteit-s verja ring, op welken dag de kerk onderdak zal zijn; hot werkvolk te onthalen op brood en kaas". Op dien dag echter viel juist „de ver dienstelijke jongeling" Fredericus van Heyningen, uit de nok der kerk en was binnen een kwartier dood. Of de feestvie ring daarna nog is voortgegaan vermeldt de historie niet. Na een goed jaar bouwen was de kerk voltooid en op 28 Juli 1836 werd het sta tige gebouw onder aanroeping van don H. Petrus, den beschermheilige der stad Leiden, door don Bisechop van Curium, Mgr. van Wijkorslooth, plechtig ingewijd. De bouw van de kerk had 112.405.95 gekost, in welke koeten rijk en provincie weliswaar iets hadden bijgedragen (resp. 13.000 en 2400) maar waarvan de groot ste zwaarte toch gedrukt had op do schou ders der „Kagghel'-parochianen, die meer dan 27.734 aan giften hadden bijeenge bracht. Bovendien waren aandeelen eener geldleening tot eon bedrag van 60.000 grootendeels bij deze parochianen ge plaatst tegen een rente van 3 a 4 pet., ter wijl een hypotheek, door een der leden der parochie genomen op de gebouwen van de Gouden Leeuw, ten bedrage van 8000, daarop werd gelaten, zoodat het duidelijk ia, dat de Petrus-kerk nagenoeg geheel door de parochianen zelf ie bekos tigd. De oude „Kagghel" werd ook verkocht en bracht nog de som op van 3747.27 tf. Zoo had Leiden derhalve weer een fraaie parochiekerk, welke, zooals reede geme moreerd, in 1857 verheven werd tot eerste parochiekerk van Leiden, toon de statie van de St. Lodewijkskerk bij die van H. Petrus werd gevoegd. Dat de kerk in de latere jaren te klein werd, weten de meeste oudere parochia nen zich nog heel goed te herinneren. Nog niet lang geleden werd de kerk onder pas toor Hafkenscheidt vergroot door er twee zijbeuken aan te bouwen, hetwelk ge schiedde onder leiding van den Leidschen architect Slinger, terwijl het inwendige dor kerk een algeheclo verandering onder ging twee jaar geleden door hot schilder werk van den heer Jansen uit Den Haag. Pastoor Kervel werd later benoemd tot ridder van den Nederl. Leeuw, terwijl zijn groote verdiensten door de kerkelijke over heid eveneens worden erkend door zijn verheffing tot de hooge waardigheid van Aartspriester van Holland en Zeeland. De ijverige priester overleed Jeu i^en 1 i 164,-i in den ouderdom van 84 jaar. V „Kracht heeft een olifant ook" Over belangrijk actueel onder werp heeft prof. dr. J. B. Kors O.P. ge sproken op de Sociale Studieweek te Rol due. En hij heeft daar, zooals altijd, de kwesties in de kern gegrepen en getoond. De Nijmeegsche hoogleeraar zeide daar over de dictatuur (volgens een ver slag in de „Msbd."): Uit het oogpunt van eenheid heeft de dictatuur een ontzaggelijk voordeel, maar St. Thomas zegt: voor dictatuur is noo dig een perfecta virtus (een volmaakte deugd). Maar „perfecta virtus m pan ris invenifcur" (een volmaakte deugd wordt bij wednig menschen gevonden). 81echts weinigen zijn opgewassen tegen de weel de van de groote macht, welke zij bezit ten. Vandaar steeds de snelle ontaar ding der despotic, zooals ook Israëls ge schiedenis leert. De moderne eisch van dictatuur vraagt iets heel anders. Men roept om den sterken man, maar hebben we in landen met dictatuur niet de dic tatuur van een partijl Kracht is geen deugd en geen gezond verstand. Kracht heeft ©en olifant ook! Hot gevaar is, dat men een partij-dictatuur krijgt. Daar zit dan achter een levensbeschouwing of géén levensbeschouwing. Het gevaar is, dat het Katholicisme er heel moeilijk een factbr van beteekenis wordt. In Italië ia het Katholicisme staatsgodsdienst, maar de bodem, waarop de bepaling rust, is zwak. In Duitschland is een gebrek aan levensbeschouwing ra het nation ial-eo- caalisme. Het verdrag ran Versailles heeft het nationalisme in Duitschland heftig geprikkeldDuitschland toont weer de oude militairistasohe trekken. De dictatuur is er een machte kwestie met alleen als inhoud het national©, dat zelfs tot een raekweetie wordt terugge bracht. Veel menschen zijn daar geladen met goede ideeën, maar zij zijn niet in staat ook maar iets te zeggen. Er heeiecht terreur. Men zegt: dat is altijd zoo, dat is een overgangstijdperk. Zoo- .ang deze partijdictatuur blijft bestaan, aldus spr. zal zij de terreur moeten uit oefenen. Is er in Rusland iets veranderd aan de oorspronkelijke terreurt Neen, want partijdictatuur heeft terreur noo dig. Wie vragen om de dictatuur, om een sterken man, hebben zich af te vragen, of hot doel der gemeenschap onder het bestaande bestuur kan worden bereikt. Zoo neen, dan moet men het bestuur ver anderen. Maar men moet niet met argu menten zonder zin komen, zooals b.v. dat de huidige regeering de crisis nog niet heeft opgelost. Men kan zich aan Duitschland spiegelen. Is er economische verbetering te bespeuren? Spr. meent, dat het er economisch sleohter is ge worden. Democratie behoeft niet nivel- leerend te zijn of de triomf der domme meerderheid; zij behoeft ook niet alleen compromissen te sluiten. Wij huldigen niet de atomistische socialistische de mocratie; dat systeem brengt nivellee- ring. Gezonde democratie en die heb ben wij noodig, heeft het groote voor deel, dat zich het volk in zijn geheel in teresseert voor de gemeenschap. Dit be- teekent niet, dat de democratische re geering» vorm meebrengt een drijven van verschillende groepen naar egoistische belangen. Van alden voor allen, moet ook de democratische regecringsvorm zijn. Door demagogie kan er gestreefd worden naar te grootcn invloed van do massale groep. De maatschappij is voor allo standen; allen moeten de zorg voor de gemeenschap meedragen. Do democra tie kan overslaan in .de dictatuur van het proletariaat. Wij moeten de demo cratie gezond houden. Democraten, zorgt er voor, dat gij de democratie niet ver moordt. Het gevaar is er, dat de demo cratie zich zelf kapot slaat. Gezonde democratie kan al do leuzen aanheffen van welk soort fascisme ook. Democra tie behoeft ook niet zwak te zijn. Echte democratie eischt: vast te houden aan het gezag. Tot zoover dr. Kors. Echte democratie kan heel goed samengaan met overdracht van bevoegd heden der volksvertegenwoordiging aan voor de uitoefening van die bevoegdhe den beter geoutilleerde, geschikter orga- nen. En onze regeering heeft reeds de j door haar gevraagde bevoegdheden van de volksvertegenwoordiging zonder eenige moeite verkregen!.... Democratie is volstrekt niet togen een krachtig gezag integen deel. As we „krachtig" maar goed verstaan! „Kracht heeft een olifant ook!".... BINNENLAND IN STRIJD MET EED OF BELOFTE. Regeeringsmaatregelen op kornet? Naar het „Volk'' verneemt, bereidt do regeering maatregelen voor tegen leden van vertegenwoordigende lichamen, die in of buiten dat lichaam handelen in strijd met de afgelegde eeden en beloften. Een wetsontwerp, dat de regeering de bevoegdheid verleent, in dergelijke geval len dezen vertegenwoordigers, op voorstel van den voorzitter van het vertegenwoor digend lichaam, waarvan zij deel uitma ken, de uitoefening van hun mandaat te ontzeggen, zal reeds binnen enkele dagen het departement verlaten. Dit nummer bestaat uit DRIE bladen. VOORNAAMSTE NIEUW* buitenland. De interventie der mogendheden tot betcherming van Oosttenrijk tegen de Nat Soc. propaganda schijnt toch succes te hebben gehad. (2de blad). Hoe het Hitler-regiem ondermijnd wordt. (2do blad). De onrust op Cuba. (9de blad). Generaal Balbo met zijn eskader op de Azcren aangekomen. (Luchtr„ ide blad). binnenland. Zweefvliegtuig te Soestorberg veronge. lukt. De bestuurder gedood (Gom. Bor 3de blad). Een millioen aan legaten. (Gom. Ber 3de blad). MGR. AENGENENT VIJF JAAR BISSCHOP. Grootsche huldiging door katholiek Haarlem. Gisteravond had te Haarlem ter gele genheid van het feit, .Lat Z. H.Exe. Mgr J. D. J. Aongonent rijf jaar als bisaohop over zijn diocees regeert, eon grooteche manifestatie plaats. Daartoe opgeroepen door het fTaarlem- «ctkc Comité voor Katholieke Aolie mar- ©hoerden een groot aantal jeugdvereeni- gingen, De Graal, MariaeongTogntiee, so ciale verecnigingen en andere bonden en organisaties, benevens het Eerste Kamer lid prof. dr. A. M. A A. fltoger, het Twee de Kamerlid A. J. Loerakker en eenige Raadsleden van Haarlem en Haarlemmer- node, vergezeld door zeven muziekkorp sen, met vaandels en banieren in een zeer langen stoet lang* het polei» van don bis schop. Op het bordes nam Z. H. Exr. minzaam de hulde van organisaties en bonden in ontvangst. Mede waren op het. bordes aanwezig ZD.H. Mgr. M. P. J. Möllmarm, rimri*- generaal, do hoogeerw. heer pldl>aan I/. A. A. M. Westerwoudt, deken H. C. J. Sondaal en officinal J. O. Aalberse en de secretarissen van het bisdom. De huldiging had een buitengewoon vlot verloop en maakte een machtigen indmk op de breede rijen van toeschouwer» Nadat, de stoet lang» den bisschop was getrokken, barstte het, enthoiteiaamo vnn de menigte los in langdimge toepriehtingen een spontaan „lang zal hij leven" en een driewerf hoern. Mgr. was zeer getroffen door dit, bewijs van vertrouwen en aanhankelijkheid.' NED. VARKFNSVLFESCH NAAR RUSLAND. Naar de „Tel." meldt-, heeft, het, offi- rieele Russische Tnkoopinstitmit van do Ned. Crisis varkenstent rale een part ijtje, te weten 300.000 K G. varken»vleeaeh eri 350.000 K.G. speV afgenomen. Deze onder is contant betaald. roodst, de Varken»cen trale geen enkel ri«ioo heeft. NAZI'S AAN DE GRENS. De actie in Zuid-Limhurg stopgezet. „Telegraaf" en „Volksblad*' blijven doorgaan met, publicatie», al» zonden de in het, Nedrrlandseh mingebied wonende Duitsche Nazi's, ondank* het verbod om over de grens te gaan oefenen, toch door gaan met, Hun exercitie» en*. Van bevoegde zijde word het, „Lrmb. Dagblad" echter verzekerd, det de actie der Duitsche nazi's, zoowel te Heerlen «1» te Kerk rode i» lamgeslagen, en dat van het houden van oefeningen, als door ge noemd© hladen nog steeds gewignaleend, in het algemeen geen «praken meer i». Men wees er het blad op, dat de poli tie vaak gevallen worden meegedeeld van politieke actie van vreemdelingen, die bij onderhoek echter niet door bewijzen ge staafd kunnen worden. Dat onze autori teiten in deze geen genoegen kunnen ne men met wat „men fgt" en „men fluis tert." spreekt, van zelf. Ook door He betreffende Duitsche auto riteiten is het sinds het verhol onze Re geering aan DuiUchers. in ons land wootv- achtig, verboden politieke actie te voeren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1933 | | pagina 1