WOENSDAG 9 AUGUSTUS 1933
No. 7580
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE H. PETRUS-KERK TE LEIDEN
IN HAAR WORDING.
24ste Jaargang
3)e CcicLoHe Soti/zxxtil
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij ToornitbetaËng:
Voor Leiden 19 oent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 oent per week mf 2.60 per kwartaal
Franco per post 12.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is roor de Abonné's Ter-
krijg baar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geiünstreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voo' Ingezonden Mededeelingen wordt
be: ibele van bet tarief berekend.
TELEF00NI van ten hoogste 80 woorden, waaHn be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, buur en
verhuur, koop en verkoop 10.50.
De aankoop van de „Gouden Leeuw"
HET FINANCIEELE AANDEEL DER PAROCHIANEN
IL (Slot).
Ofschoon pastoor Kervel reeds verschei
dene malen het hoofd gestoofcen had, kon
hij het denkbeeld om nog eens een mooie
nieuwe kerk te bouwen niet van zioh af
zetten.
Twee omstandigheden waren hem een
permanente aansporing en een dagelijksoh
levendig houden van het denkbeeld, nl.
zijn eigen gebrekkige huisvesting in de
„Kagghel" en de wantoestand, dat er
midden in de stad een begraafplaats was,
welke zoo prachtig geschikt was om er
een nieuwe kerk van te maken,
Het plan, om den grond yan de voor
malige, half afgebroken Waalsche Kerk te
koopen, begon weer te herleven in het
jaar 1830, doordat zioh twee nieuwe om
standigheden waren komen voegen bij de
twee reeds genoemde en dat was op de
eerste plaats het feit, dat inmiddels bij
Kon. Besluit het begrayen biimen de grens
der gemeente verboden was, waardoor de
begraafplaats der Waa'lsohe Kerk haar
waarde had verloren, en op de twee le
plaats de omstandigheid, dat er vrucht
bare samenwerking was ontstaan tusschen
pastoor Kervel en den Leidsohen wet
houder v. Bommel, aan welke samenwer
king ook de spoedige tot standkoming van
de Katholieke Begraafplaats aan de Zijl
poort was te danken.
De zaak werd direct voor de hoogste in
stantie gebracht en een request werd ge
zonden aan Z. Maj. Koning Willem I.
Nergens zulke gebrekkige
kerken als te Leiden.
Dit request is te interessant om er niet
een gedeelte aan te ontleenen, want er
blijk uit, hoe treurig het gesteld was met
de Katholieke kerken in Leiden.
„Onder de steden dezer provincie al
dus vangt dit request aan is er geene,
waar de Katholieken zulke gebrekkige
kerken hebben als te Leiden. Als men de
kerk door koning Lodewijk geschonken uit
zondert, dan zijn zij alle ongeschikte loca
len, tot godsdienstoefening zoo goed mo
gelijk ingericht van doorgeslagen kamers
van twee of meer belendende huizen, die
behalve hun onregelmatigheid en bekrom
penheid ook gebrekkig worden, te meer
daar sedert een tiental jaren, dat mén een
algemeene organisatie tegemoet zag, niet
a!« de hoogstnoodige reparatiën aan de
zelve gedaan zijn. De kerk mijner parochie
is benevens nog twee andere al zeer bouw
vallig. En wie zal in dezen tijd eenige be
langrijke herstelling aanraden of onderne-
Daarna volgt dan in het request, het
voorstel om den grond van de Waalsche
Kerk over te nemen. Dit request werd
door den gouverneur van Zuid-Holland in
handen gesteld van B. en W. van Leiden,
„ten fine van berigt, consideration en ad
vies". Waarop B. en W. „berigten, dat het
bij voorschreven Requests geposeerde om-
trend de zeer onvoldoende en gebrekkige
6taat der meeste kerken voor de R. C. al
hier, geheel der waarheid con
form is".
Of de klacht over de gebrekkige huis
vesting der Katholieke parochiën ook
gegrond wae!
B. en W. van Leiden hadden trouwens
wol ooren naar het plan om op het terrein
der voormalige L. Vrouwekerk een nieuw
kerkgebouw te zetten, want die begraaf
plaats midden in de stad met zoo'n half
afgebroken muur er om been was alles bo
lt al ve een sieraad.
Opnieuw werden onderhandelingen
gevoerd met de Waalsche gemeente, maar
deze vlotten niet bijster. Het voornaamste
bezwaar kwam van de zijde dergenen, die
een eigen graf hadden op dat kerkhof.
Aangeboden werd op eigen kosten de
etoffelijke resten te doen overbrengen
naar een ander graf, ofwel de graven te
doen overkluizen, zoodat zij ten eeuwigen
dage ongeschonden bewaard zouden blij
ven. De meeste grafbezitters hadden daar
tegen geen bezwaar, omdat zij toch geen
gebruik meer konden maken van hun
eigendom, maar er was een viertal, dat
zich tegen elke oplossing verzette en vast
hield aan zijn eigendomsrechten.
Er werd over en weer gepraat en gede
libereerd tussohen de diverse instanties
en de vraag werd gesteld, of de blote
eigendomsrechten van een paar grafbezit
ters zoover konden gaan, dat daardoor
een hoogst wenschelijke kerkebouw werd
tegengehouden. Hangende deze disputen
stelde wethouder v. Bommel nog voor, om
de St. Pancraskerk aan de Katholieken
over te doen, wat een nog veel goedkoo-
pere oplossing van het probleem zou zijn,
maar hierop werd blijkbaar niet ingegaan.
Het slot van het liodje was een verkla
ring van den directeur-generaal van den
R. K. Eeredienst d.d. 25 November 1830
„dat de omstandigheden voor het tegen
woordige niet toelieten om op het aan
hangige verzoek eenige beslissing te ne
men."
Deze omstandigheden werden dezen
keer nu eens niet gevormd door de als
aanstaande te verwachten organisatie der
kerkelijke aangelegenheden, maar door de
onafhankelijkheidsverklaring van België!
De Gouden Leeuw aangekocht
Toen zag pastoor Kervel maar gehecj
van het denkbeeld af, om nog ooit zijn
kerk te zien verrijzen op hot terrein der
aloude L. Vrouwekerk.
In Januari 1932 zag hij kans om het
groot Logement „De Gouden Leeuw" aan
de Breestraat te krijgen en hij kooht het
voor de som van 20.000.
„In dit gebouw ie een zaal ruim zoo
groot als mijn tegenwoordige kerk",
schrijft pastoor Kervel en zoo enthousiast
was hij over zijn nieuwe ruimte, dat hij
maar meteen de oude „Kagghel" aan de
St. Jorissteeg wilde verlaten en direct de
H. Diensten wilde verrichten in zijn nieu
we aankoop. De machtiging van de ker
kelijke autoriteiten daartoe had hij spoe
dig genoeg, maar de wereldlijke autoritei
ten waren minder voortvarend, want de
directeur-generaal voor de zaken van den
Katholieken Eeredienst stuurde hem een
bericht om hem eraan te herinneren, dat
de koop pas definitief kon zijn als de
autorisatie van Zijne Majesteit zou zijn
verkregen.
Deze kwam op 2 Maart zonder ongeluk
ken af.
Pastoor Kervel was echter niet tevre
den met een zaal-kerk, hij wilde een echte
kerk bouwen. Daartoe had hij aan het
achterdeel van de Gouden Leeuw een jtc-
óeelte van de daaraan grenzende Ruïne
noodig. Dat was destijds nog een woest
stuk grond, den naam „ruine" waardig, een
totaal vernield stadsgedeelte bij de ont
ploffingsramp van het kruitschip in 1807.
Ingevolge zijn aanvraag werd hem bij
beschikking van B. en W. van Leiden dd.
24 April 1832 dat gedeelte gratis afge
staan.
Nu had pastoor Kervel den grond, maar
hij had nog geen bouwvergunning.
Blijkbaar was dat in dien tijd niet zoo'n
eenvoudige zaak, want het werd reeds zo
mer en nog was de vergunning er niet.
Hij verzooht toen op 19 Juli 1832 aan de
stedelijke regeering toestemming om het
afgestane gedeelte der Ruine met een
schutting te omgeven, ten einde „binnen
hetzelve een noodgebouw te zetten, dat
bij de bouwing der nieuwe kerk onontbeer
lijk ie ter plaatsing der gemeentenaren
onder de godsdienstoefening en van ston
de af reeds een meerdere luchtigheid bij
de godsdienstige vergaderingen te hebben,
iets hetgeen bijzonder in de tegenwoordi
ge omstandigheid der heerschende en na
derende ziekte allerwensohelijk is."
Die ziekte was de cholera, welke reeds
25 Juni te Soheveningen en 14 Juli te Den
Haag was uitgebroken en langzaam maar
zeker ook Leiden bedreigde. Op 4 Aug.
brak zij te Wassenaar uit en op 5 Augus
tus vertoonde zij zioh binnen Leiden.
De toestemming tot het bouwen van een
houten loods werd gegeven en daarin heeft
de gemeente kerk gehouden tot bet nieu
we gebouw voltooid was.
Dat duurde tot het jaar 1838.
Waarom al dat traineeren?
De groote moeilijkheid zat in de finan
ciering en deze zat weer hopeloos ver
ward in de as. nieuwe regeling. Want in
Januari 1833 kreeg pastoor Kervel nog
weer eens bericht van den minister van
financiën, dat zijn verzoek om subsidie
moest worden aangehouden „tot de aan
staande omschrijving der parochiën."
't Was om tureluursoh te worden.
Eindelijk op 15 Mei 1834 kwam het Kon.
Besluit af, waarbij onder de gewone voor
waarden een rijkssubsidie werd verleend
van 13.000, hetwelk na herhaalde ver
geef ach e aanvragen door Gedep. Staten
van Zuid-Holland met een provinciaal sub
sidie van 2400 werd versterkt.
Aanbesteding en bouw.
In tusschen was men tot aanbesteding
overgegaan; hetwelk volgens een daarvan
bestaande notarieels acte in het open
baar geschiedde op 28 Juni 1834 en gegund
werd aan O. Boef voor 63.000.
Toen verliepen de zaken verder vlot.
Op 2 Maart 1835 werd de eerste steen
gelegd en op 19 Aug. 1635 werd besloten
„ter gelegenheid van Z. Majesteit-s verja
ring, op welken dag de kerk onderdak zal
zijn; hot werkvolk te onthalen op brood
en kaas".
Op dien dag echter viel juist „de ver
dienstelijke jongeling" Fredericus van
Heyningen, uit de nok der kerk en was
binnen een kwartier dood. Of de feestvie
ring daarna nog is voortgegaan vermeldt
de historie niet.
Na een goed jaar bouwen was de kerk
voltooid en op 28 Juli 1836 werd het sta
tige gebouw onder aanroeping van don
H. Petrus, den beschermheilige der stad
Leiden, door don Bisechop van Curium,
Mgr. van Wijkorslooth, plechtig ingewijd.
De bouw van de kerk had 112.405.95
gekost, in welke koeten rijk en provincie
weliswaar iets hadden bijgedragen (resp.
13.000 en 2400) maar waarvan de groot
ste zwaarte toch gedrukt had op do schou
ders der „Kagghel'-parochianen, die meer
dan 27.734 aan giften hadden bijeenge
bracht. Bovendien waren aandeelen eener
geldleening tot eon bedrag van 60.000
grootendeels bij deze parochianen ge
plaatst tegen een rente van 3 a 4 pet., ter
wijl een hypotheek, door een der leden
der parochie genomen op de gebouwen
van de Gouden Leeuw, ten bedrage van
8000, daarop werd gelaten, zoodat het
duidelijk ia, dat de Petrus-kerk nagenoeg
geheel door de parochianen zelf ie bekos
tigd.
De oude „Kagghel" werd ook verkocht
en bracht nog de som op van 3747.27 tf.
Zoo had Leiden derhalve weer een fraaie
parochiekerk, welke, zooals reede geme
moreerd, in 1857 verheven werd tot eerste
parochiekerk van Leiden, toon de statie
van de St. Lodewijkskerk bij die van H.
Petrus werd gevoegd.
Dat de kerk in de latere jaren te klein
werd, weten de meeste oudere parochia
nen zich nog heel goed te herinneren. Nog
niet lang geleden werd de kerk onder pas
toor Hafkenscheidt vergroot door er twee
zijbeuken aan te bouwen, hetwelk ge
schiedde onder leiding van den Leidschen
architect Slinger, terwijl het inwendige
dor kerk een algeheclo verandering onder
ging twee jaar geleden door hot schilder
werk van den heer Jansen uit Den Haag.
Pastoor Kervel werd later benoemd tot
ridder van den Nederl. Leeuw, terwijl zijn
groote verdiensten door de kerkelijke over
heid eveneens worden erkend door zijn
verheffing tot de hooge waardigheid van
Aartspriester van Holland en Zeeland.
De ijverige priester overleed Jeu i^en
1 i 164,-i in den ouderdom van 84 jaar.
V „Kracht heeft een olifant ook"
Over belangrijk actueel onder
werp heeft prof. dr. J. B. Kors O.P. ge
sproken op de Sociale Studieweek te
Rol due.
En hij heeft daar, zooals altijd, de
kwesties in de kern gegrepen en getoond.
De Nijmeegsche hoogleeraar zeide
daar over de dictatuur (volgens een ver
slag in de „Msbd."):
Uit het oogpunt van eenheid heeft de
dictatuur een ontzaggelijk voordeel, maar
St. Thomas zegt: voor dictatuur is noo
dig een perfecta virtus (een volmaakte
deugd). Maar „perfecta virtus m pan ris
invenifcur" (een volmaakte deugd wordt
bij wednig menschen gevonden). 81echts
weinigen zijn opgewassen tegen de weel
de van de groote macht, welke zij bezit
ten. Vandaar steeds de snelle ontaar
ding der despotic, zooals ook Israëls ge
schiedenis leert. De moderne eisch van
dictatuur vraagt iets heel anders. Men
roept om den sterken man, maar hebben
we in landen met dictatuur niet de dic
tatuur van een partijl Kracht is geen
deugd en geen gezond verstand. Kracht
heeft ©en olifant ook! Hot gevaar is,
dat men een partij-dictatuur krijgt. Daar
zit dan achter een levensbeschouwing of
géén levensbeschouwing. Het gevaar is,
dat het Katholicisme er heel moeilijk een
factbr van beteekenis wordt. In Italië ia
het Katholicisme staatsgodsdienst, maar
de bodem, waarop de bepaling rust, is
zwak. In Duitschland is een gebrek aan
levensbeschouwing ra het nation ial-eo-
caalisme. Het verdrag ran Versailles
heeft het nationalisme in Duitschland
heftig geprikkeldDuitschland toont
weer de oude militairistasohe trekken.
De dictatuur is er een machte kwestie
met alleen als inhoud het national©, dat
zelfs tot een raekweetie wordt terugge
bracht. Veel menschen zijn daar geladen
met goede ideeën, maar zij zijn niet in
staat ook maar iets te zeggen. Er
heeiecht terreur. Men zegt: dat is altijd
zoo, dat is een overgangstijdperk. Zoo-
.ang deze partijdictatuur blijft bestaan,
aldus spr. zal zij de terreur moeten uit
oefenen. Is er in Rusland iets veranderd
aan de oorspronkelijke terreurt Neen,
want partijdictatuur heeft terreur noo
dig.
Wie vragen om de dictatuur, om een
sterken man, hebben zich af te vragen,
of hot doel der gemeenschap onder het
bestaande bestuur kan worden bereikt.
Zoo neen, dan moet men het bestuur ver
anderen. Maar men moet niet met argu
menten zonder zin komen, zooals b.v.
dat de huidige regeering de crisis nog
niet heeft opgelost. Men kan zich aan
Duitschland spiegelen. Is er economische
verbetering te bespeuren? Spr. meent,
dat het er economisch sleohter is ge
worden. Democratie behoeft niet nivel-
leerend te zijn of de triomf der domme
meerderheid; zij behoeft ook niet alleen
compromissen te sluiten. Wij huldigen
niet de atomistische socialistische de
mocratie; dat systeem brengt nivellee-
ring. Gezonde democratie en die heb
ben wij noodig, heeft het groote voor
deel, dat zich het volk in zijn geheel in
teresseert voor de gemeenschap. Dit be-
teekent niet, dat de democratische re
geering» vorm meebrengt een drijven van
verschillende groepen naar egoistische
belangen. Van alden voor allen, moet
ook de democratische regecringsvorm
zijn. Door demagogie kan er gestreefd
worden naar te grootcn invloed van do
massale groep. De maatschappij is voor
allo standen; allen moeten de zorg voor
de gemeenschap meedragen. Do democra
tie kan overslaan in .de dictatuur van
het proletariaat. Wij moeten de demo
cratie gezond houden. Democraten, zorgt
er voor, dat gij de democratie niet ver
moordt. Het gevaar is er, dat de demo
cratie zich zelf kapot slaat. Gezonde
democratie kan al do leuzen aanheffen
van welk soort fascisme ook. Democra
tie behoeft ook niet zwak te zijn. Echte
democratie eischt: vast te houden aan
het gezag.
Tot zoover dr. Kors.
Echte democratie kan heel goed
samengaan met overdracht van bevoegd
heden der volksvertegenwoordiging aan
voor de uitoefening van die bevoegdhe
den beter geoutilleerde, geschikter orga-
nen. En onze regeering heeft reeds de
j door haar gevraagde bevoegdheden van
de volksvertegenwoordiging zonder eenige
moeite verkregen!....
Democratie is volstrekt niet
togen een krachtig gezag integen
deel. As we „krachtig" maar goed
verstaan! „Kracht heeft een olifant
ook!"....
BINNENLAND
IN STRIJD MET EED OF BELOFTE.
Regeeringsmaatregelen op kornet?
Naar het „Volk'' verneemt, bereidt do
regeering maatregelen voor tegen leden
van vertegenwoordigende lichamen, die in
of buiten dat lichaam handelen in strijd
met de afgelegde eeden en beloften.
Een wetsontwerp, dat de regeering de
bevoegdheid verleent, in dergelijke geval
len dezen vertegenwoordigers, op voorstel
van den voorzitter van het vertegenwoor
digend lichaam, waarvan zij deel uitma
ken, de uitoefening van hun mandaat te
ontzeggen, zal reeds binnen enkele dagen
het departement verlaten.
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
VOORNAAMSTE NIEUW*
buitenland.
De interventie der mogendheden tot
betcherming van Oosttenrijk tegen de Nat
Soc. propaganda schijnt toch succes te
hebben gehad. (2de blad).
Hoe het Hitler-regiem ondermijnd wordt.
(2do blad).
De onrust op Cuba. (9de blad).
Generaal Balbo met zijn eskader op de
Azcren aangekomen. (Luchtr„ ide blad).
binnenland.
Zweefvliegtuig te Soestorberg veronge.
lukt. De bestuurder gedood (Gom. Bor
3de blad).
Een millioen aan legaten. (Gom. Ber
3de blad).
MGR. AENGENENT VIJF JAAR
BISSCHOP.
Grootsche huldiging door katholiek
Haarlem.
Gisteravond had te Haarlem ter gele
genheid van het feit, .Lat Z. H.Exe. Mgr
J. D. J. Aongonent rijf jaar als bisaohop
over zijn diocees regeert, eon grooteche
manifestatie plaats.
Daartoe opgeroepen door het fTaarlem-
«ctkc Comité voor Katholieke Aolie mar-
©hoerden een groot aantal jeugdvereeni-
gingen, De Graal, MariaeongTogntiee, so
ciale verecnigingen en andere bonden en
organisaties, benevens het Eerste Kamer
lid prof. dr. A. M. A A. fltoger, het Twee
de Kamerlid A. J. Loerakker en eenige
Raadsleden van Haarlem en Haarlemmer-
node, vergezeld door zeven muziekkorp
sen, met vaandels en banieren in een zeer
langen stoet lang* het polei» van don bis
schop.
Op het bordes nam Z. H. Exr. minzaam
de hulde van organisaties en bonden in
ontvangst.
Mede waren op het. bordes aanwezig
ZD.H. Mgr. M. P. J. Möllmarm, rimri*-
generaal, do hoogeerw. heer pldl>aan I/.
A. A. M. Westerwoudt, deken H. C. J.
Sondaal en officinal J. O. Aalberse en de
secretarissen van het bisdom.
De huldiging had een buitengewoon vlot
verloop en maakte een machtigen indmk
op de breede rijen van toeschouwer»
Nadat, de stoet lang» den bisschop was
getrokken, barstte het, enthoiteiaamo vnn
de menigte los in langdimge toepriehtingen
een spontaan „lang zal hij leven" en een
driewerf hoern.
Mgr. was zeer getroffen door dit, bewijs
van vertrouwen en aanhankelijkheid.'
NED. VARKFNSVLFESCH NAAR
RUSLAND.
Naar de „Tel." meldt-, heeft, het, offi-
rieele Russische Tnkoopinstitmit van do
Ned. Crisis varkenstent rale een part ijtje,
te weten 300.000 K G. varken»vleeaeh eri
350.000 K.G. speV afgenomen. Deze onder
is contant betaald. roodst, de Varken»cen
trale geen enkel ri«ioo heeft.
NAZI'S AAN DE GRENS.
De actie in Zuid-Limhurg stopgezet.
„Telegraaf" en „Volksblad*' blijven
doorgaan met, publicatie», al» zonden de
in het, Nedrrlandseh mingebied wonende
Duitsche Nazi's, ondank* het verbod om
over de grens te gaan oefenen, toch door
gaan met, Hun exercitie» en*.
Van bevoegde zijde word het, „Lrmb.
Dagblad" echter verzekerd, det de actie
der Duitsche nazi's, zoowel te Heerlen «1»
te Kerk rode i» lamgeslagen, en dat van
het houden van oefeningen, als door ge
noemd© hladen nog steeds gewignaleend,
in het algemeen geen «praken meer i».
Men wees er het blad op, dat de poli
tie vaak gevallen worden meegedeeld van
politieke actie van vreemdelingen, die bij
onderhoek echter niet door bewijzen ge
staafd kunnen worden. Dat onze autori
teiten in deze geen genoegen kunnen ne
men met wat „men fgt" en „men fluis
tert." spreekt, van zelf.
Ook door He betreffende Duitsche auto
riteiten is het sinds het verhol onze Re
geering aan DuiUchers. in ons land wootv-
achtig, verboden politieke actie te voeren.