DINSDAG 25 JULI 1933
No. 7567
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Het Concordaat met Duitschland
LETTEREN EN KUNST
GEMEENTERAAD VAN LEIDEN
24ste Jaargang
e £ekJóefie(£kii/fca/iit
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij yooruitbeUlwg:
Voor Leiden 19 oent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 oent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
yooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 l
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin to
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
WAAROM HET EN HOE HET GESLOTEN WERD
(Van onzen Romeinschen correspondent).
ROME, 22 Juli. 1933.
Het is voor heel veel Katholieken
onbegrijpelijk geweest, dat het
Vaticaan met de Duibsche Rijks-
regeering een Concordaat heeft
afgesloten. Heeft de Kerk nu
daardoor het Hitler-systeem er
kend of goedgekeurd Geenszins
Door een bijzondere relatie met
do hoogste kerkelijke autoriteiten
zijn wij in staat een kijk achter
do schermen te geven, hoe het
Concordaat ontstond en waarom
de Kerk deze diplomatieke over
eenkomst afsloot.
Er zijn in Rome en in Vaticaansche
kringen steeds zeer veel tegenstanders ge
weest om in de huidige omstandigheden
een Concordaat af te sluiten met het
Duitsche Rijk. Men was in het Vaticaan
zeer goed op de hoogte van hetgeen zioh
in Duitschand afspeelde en in den begin
ne was ook de H. Vader absoluut niet van
plan zijn goedkeuring aan een Concordaat
te hechten, niet alleen niet om principiee-
le redenen, maar ook omdat zulks in de
buitenwereld den schijn zou wekken, dat
het Vaticaan het Hitler-regime als zoo
danig, te terreu-d, de Jodenvervolging en
de absolute rechteloosheid die er in
Duitschland heers oh t met haar moreele
goedkeuring zou dekken. Onze persoonlijke
indruk die wij kregen door onze gesprek
ken met de hoogste kerkelijke hoogwaar-
digheidsbekeeders, die met de onderhan
delingen betreffende het Concordaat ten
nauwste verbonden waren, was van dien
aard, dat wij van oordeel waren, dat er
geen Concordaat tot stand zou komen. (In
dat verband was ook het telegram van de
„Maasbode" juist, dat de H. Vader het
Concordaat niet kon goedkeuren).
Hoe is het nu mogelijk geworden, dat
het Concordaat toch nog zoo snel tot
stand kwam? Zooals bekend verondersteld
mag worden had ven Papen eerder in
Rome onderhandelingen gevoerd over het
Concordaat, waarbij echter reeds aan
stonds bleek, dat de Duitsche vice-kanse-
lier al heel slecht in deze materie thuis
was. Op het concept, dat von Papen in
diende en dat „in scriptis" dateerde uit
het jaar 1922, antwoordde de H. Stoel met
een goed doordacht en uitgewerkt tegen
voorstel, dat in zijn geheel werd aan
vaard en waarin bij de verdere besprekin
gen van Duitsche zijde steeds* meer con
cessies werden gedaan. Maar desondanks
had men hier in Rome absoluut geen ver
trouwen, daar bij alles bleek, dat von Pa
pen in 't geheel geen diplomaatwas en
dat hij heel deze materie niet grondig
beheerschte. Men begreep dan ook niet
hoe juist hij naar Rome werd afgevaar
digd. Men moet trouwens ook niet mee-
tien, dat von Papen hier in Rome goed
gezien is. Het is mij uit volkomen be
trouwbare bron bekend, dat von Papen in
het Vaticaan zulke bittere dingen te hoo-
ren kreeg, dat hij feitelijk reeds na de eer
ste besprekingen vertrokken zou zijn, als
hij niet beslist tot iederen prijs een Con
cordaat wilde sluiten (den 29sten Juni
'b avonds had het eerste voor hem weinig
eervolle onderhoud plaats.) Dat von Pa
pen per slot van rekening een onderschei
ding kreeg is niets meer dan een diplom an
tieke usance: dat sluit nog geen erken
ning van verdiensten in zich.
Intusschen had de Duitsche regeering
in een volledige ministerraad het ontwerp
voor het Concordaat met algemeene stern-
In het Vaticaan had men den zekeren
indruk, dat de Duitsche Rijksregeering
in ieder geval een Concordaat wilde slui
ten: heel diplomatiek heeft het Vaticaan
natuurlijk bij het stellen van haar eischen
daarmee rekening gehouden en zijn de
voorwaarden, die verkregen werden, wer
kelijk heel gunstig.
Men moet echter niet uit het oog ver
liezen, dat het de Kerk niet om deze be
langrijke voprdeelen te doen was. Als het
Vaticaan, ondanks haar groote bezwaren
toch met de Duitsche Rijksregeering on
derhandeld heeft over een Concordaat-, dan
heeft zij dit op de eerste plaats gedaan,
om te trachten de toch reeds zoo zwaar
bevochte vrijheid der Katholieke Kerk te
redden.
Het Vaticaan liet zioh verder leiden
door deze gedachte: als wij de onderhan
delingen afbreken, dan zal er vast en ze
ker een geweldige vervolging uitbreken, en
als dan de Duitsche regeering het ontwerp
van het Concordaat zou publiceeren met
de bemerking: „Tot dergelijke concessies
zijn wij bereid geweest, maar Rome heeft
het niet gewild", dan zouden de Katholie
ken Rome het verwijt hebben kunnen ma
ken: „waarom hebt u niet getracht door
een Concordaat onze zaak te redden"
Dat was het eerste beslissende en door
slag .gevende moment.
Bovendien wist men in Rome positief
dat de eerlijke en gematigde groepen der
N.S.D.A.P. bang waren voor de extremis
tische elementen: juist in de kringen der
gematigde Nationaal Socialisten wilde
men het Concordaat vastleggen om zoo
doende sterk te staan tegenover de uiterste
linkerzijde der N.S.D.A.P.
Was het niet zeer juist gezien van Rome
om dezen gematigden groepen eens kans te
geven. Het is weliswaar nog onzeker of de
extremistisohe richting zal zegevieren,
maar juist dan kan de Kerk volmondig
verklaren: „Aan mij heeft 't niet gelegen,
dat het zoo gegaan is".
Ten slotte is het hier ook algemeen be
kend, dat heel veel Europeesche staten
graag zouden gezien hebben, dat de on
derhandelingen waren mislukt. De H.
Stoel wist, dat de pogingen mislukten,
er vast en zeker een kervervolging voor
de deur stond, ean nieuwe Kulturkampf
waarvan de eerste voorboden reeds zicht
baar waren in het veelal ongemotiveerde
gevangen nemen van priesters. De Rijks
regeering zou dan kunnen zeggen: „En wij
waren bereid om de grootst mogelijke con
cessies en tegemoetkomingen te doen,
(vergelijk slechts 't Concordaat), maar al
leen met het oog op de algemeene vijan
dige stemming tegen Duitschland heeft
de H. Stoel geweigerd om met ons een
overeenkomst te sluiten...." Wat voor een
indruk zou een dergelijk feit op de ver
volgde Katholieken maken Zeker het kan
desondanks toch tot een vervolging ko
men, maar dan staat de H. Stoel in een
geheel andere positie, dan kan zij zich
steeds beroepen op het Concordaat, en
dan zullen de Katholieken veel moediger
den strijd aanbinden en daarbij kunnen
steunen op de hulp van de heele Katholie
ke wereld. Dat zijn de motieven die ten
slotte den doorslag hebben gegeven.
De Katholieken van Holland moeten
niet denken, dat de H. Stoel met 'haar mo
reel gezag de daden van het Hitler-re
gime dekt of goedkeurt. Rome sloot een
Concordaat om een grooter kwaad te voor
komen. Ook met Mexico, Joego-Slavië en
Spanje wil Rome onderhandelingen aan-
knoopen, maar dan ligt daarin nog abso
luut niet opgesloten dat Rome de terreur
en de anti-clericale politiek van die regee
ringen goedkeurt!
Had dan de Paus niet moeten protes-
teeren tegen de schending van de meest
elementaire rechten van den mensch die
in Duitschland worden geschonden Dat
was op de eerste plaats de taak der Bis
schoppen en als men een of meerdere le
den van het Duitsche Episcopaat om die
reden zou hebben gevangen gezet of in
ballingschap had gezonden, dan zou de H.
Stoel hen niet in den steel hebben gela
ten. Dan zou de H. Vader op de bres zijn
gesprongen en Zijn stem over de wereld
hebben doen hooren, zooals Z.H. ook reeds
deed voor het. Mexicaansche Episcopaat,
toen haar leden om wille der gerechtig
heid werden vervolgd.
Max von Schillings, t
De Duitsche dirigent en componist prof.
dr. Max von Schillings, intendant van de
Stedelijke Opera te Berlijn, is gistermorgen
op 66-jarigen leeftijd overleden tengevolge
van embolie.
Albert Kuyle.
Naar de „Res.bode" verneemt, zou de
bekende letterkundige Albert Kuyle een
filmscenario hebben vervaardigd naar An
ton Colon's roman Het Donkere Licht. De
N.V. Eidophon zou de verfilming overwe
gen, doch nog niet tot een beslissing zijn
gekomen.
Bewaarschool-onderwijs stopgezet.
Reorganisatie Maatschappelijk Hulpbetoon.
Vporzitter Wethouder Splinter, loco
burgemeester.
Afwezig met kennisgeving de heer Huur
man.
De Voorzitter deelt mede dat aan den
burgemeester vergunning is verleend zich
van 17 Juli tot 16 Augustus buiten de ge
meente op te houden.
Ingekomen is een amendement van den
heer Jac. Wilbrink inzake het voorstel van
B. en W. betreffende de reorganisatie van
Maatschappelijk Hulpbetoon.
De heer Wilbrink stelt voor, de secre
taresse van M. H. een toelage te geven van
125.per kwartaal voor extra werk ge
durende hoogstens twee kwartalen en
voorts over te gaan tot aanstelling van een
directeur van M. H., die in dienst zal tre
den uiterlijk zes maanden nadat de reor
ganisatieplannen zijn aangenomen.
Bij een tweede amendement stelde de
heer Wilbrink voor in plaats van 2 hoog
stens 3 leden van den Raad te benoemen
in de Commissie voor M. H. Deze amende
menten zullen worden behandeld bij het
desbetreffend agenda-punt.
In behandeling komt daarna de agenda.
lo. Benoeming van een Stads-vroed-
meester voor het tijdvak 1 Juli 19331
Juli 1936.
Benoemd wordt Prof. P. C. T. v. d. Hoe
ven.
2o. Rekening, dienst 1932, van de Plaat
selijke Schoolcommissie.
Goedgekeurd.
3o. Voorstel tot overneming in eigen
dom en onderhoud bij de gemeente (kos
teloos) van eenige strookjes grond, gele
gen aa.n de Mamixstraat. den Zijlsingel,
den Constantijn Huygensweg, nabij den
Lagen Morschweg ea aan de Lusthoflaan.
Aangenomen.
4o. Voorstel tot overneming in eigen
dom en onderhoud (kosteloos) bij de ge
meente van de strook grond, kad bekend
gemeente Leiden, Sectie P No. 1853. gele
gen ten Oosten van den Lagen Morsch
weg.
Aangenomen.
5o. Voorstel:
a. tot aankoop van een strookje grond,
deel uitmakende van bet perceel kad. be
kend gemeente Leiden, Sectie M. No 318-4,
gelegen aan den Zoeterwoudschen Singel;
b. to* overneming in eigendom en on
derhoud bij de gemeente Leiden, Sectie
M. No. 776, gelegen aan den Zoeterwoud
schen Singel.
Aangenomen.
6o. Voorstel tot aankoop van de wonin
gen aan de Van der Werffstraat Nis. 62
en 64.
Aangenomen.
7o. Voorstel tot aankoop van:
a. de perceelen aan de Hooigracht Nis
108, 110, 110a. 112, 112a, 114 en 114a, en aan
de Korte Koppenhinksteeg Nis. 14, 16
en 18;
b. de huizen met pakhuis aan de Kor
te Koppenhinksteeg Nis 4, 6, 8, 10 en 12
c. het pakhuis met werkplaats en af
zonderlijke bovenwoning aan den Middel
weg No. 37, hoek Korte Koppenhink
steeg
d. tot beschikbaarstelling van de voo
de sub a, b en c bedoelde aankoopen be
noodigde gelden.
Aangenomen.
Tegenover pachters moet bil
lijk en niet hard worden op
getreden.
8o. Voorstel in zake het verleenen van
kwijtschelding van een gedeelte van den
huurprijs aaui pachters van gemeentelan-
derijen.
De heer van E c k kan zich in t alge
meen niet vereenigen met de meening van
B. en W. inzake deze kwestie.
Spr. vraagt echter aan B. en W. zich niet
star aan dit besluit to houden, maar even
tueel billijkheidsoverwegingen te laten gel
den.
De heer Wilbrink spreekt in den
zelfden geest, evenals de heer Mandeis.
Wethouder G o s 1 i n g a zegt. dat B. en
W. bereid zijn ieder geval individueel te
behandelen. Echter kunnen zij niet toezeg
gen dat zij de uitspraken van de Kamer
voor crisis-pachtwet zullen gaan oorrigee-
Het voorstel wordt daarna aangenomen.
9o. Voorstel inzake het wijzigen van
de overeenkomsten met de N.V. Holland-
sche IJzeren Spoorweg Maatschappij, be
treffende dc spoorwegverbindingen naar
de Stedelijke Lichtfabrieken en het Open
baar Slachthuis.
Aangenomen.
lOo. Voorstel tot verdaging van de be
slissing omtrent de vaststelling van het
plan van uitbreiding, tevens plan tot her
ziening van hot bij raadsbesluit van 18
April 1907 vastgestelde, meermalen gewij
zigde uitbreidingsplan.
Aangenomen.
llo Voorstel tot het instellen van een
rechtsvordering tegen W. Bakker Tzn., te
Gouda, tot vorgoeding van aan een hoog
spanningskabel ca. in den weg tusschen
Nieuwveen en Kattenburg toegebrachte
schade.
Aangenomen.
12o. Voorstel in zake de vaststelling
en uitkeering van de voorschotten op do
vergoeding, bedoeld bij art. 101 van de La
ger Onderwijswet 1920 ten behoove van do
verschillende bijzondere scholen, over het
jaar 1933.
Aangenomen.
13o. Voorstel tot vaststelling van de
bijdrage, bedoelde in art. 102 der Lager
Onderwijswet 1920 voor verschillende bij
zondere vervolgcursussen over het jaar
1930.
Aangenomen.
14o. Voorstel in zake de door Gedepu
teerde Staten ontworpen regeling, betref
fende de salarissen van ambtenaren van
den Burgerlijken Stand.
Aangenomen.
15o. Voortzetting van de behandeling
van artikel 11 van de ontwerp-verorde
ning, regelende het geneeskundig toezicht
op de openbare en bijzondere lagere scho
len, de openbare en bijzondere bewaar
scholen, de kinderbewaarplaatsen en der
gelijke inrichtingen, en den werkkring van
den schoolarts en stemming over de ver
ordening in haar geheel.
Goedgekeurd.
Eenige wedden verhoogd.
(Deze gang van zaken was blijkbaar een
verrassing. Eenige leden, die over dit punt
hadden willen spreken, waren nog niet
present).
16o. Voorstel tot wijziging van de ver
ordening betreffende de wedden van amb
tenaren in dienst der gemeente Leiden.
De heer Coster is van meening, dat
er in dit voorstel een groot gevaar schuilt.
Men begeeft zich op een hellend vlak als
men voor enkele ambtenaren e«n uitzonde
ring maakt en hun loonsverhooging geeft.
De heer Kuiper vraagt inlichtingen
over de toepassing van deze loonsverhoo
ging.
De heer Wilbrink zou gaarne zien,
dat de onbillijkheden, die in salarisrege
ling schuilen, in 't algemeen eens werden
onder oogen gezien. Als er onrecht moet
worden hersteld, moet dit in 't algemeen
worden gedaan en niet telkens voor en
kele groepjes. Daarin schuilt het gevaar
dat binnenkort op financieele gronden ver
dere verbeteringen niet meer mogelijk zou
den worden geacht, waarin voor de betrok
kenen groot onrecht zou schuilen.
De heer S c h 11 e r is dit met den heer
Wilbrink eens.
Wethouder Tepe zal niet ontkennen
dat er in de salarisregelingen nog meer
oneffenheden zijn. Door de crisis is echter
het werk van de salaris-commissie ontijdig
afgebroken. Alleen de meest in het oog
loopende oneffenheden in de salarisregeling
kunnen worden weggenomen. Verder mag
men Tiiet gaan. In antwoord op de vraag
van den heer Kuiper antwoordt spr. dat de
verordening slechts betreft 6 man vast per
soneel. Het los personeel gaat echter ook
automatisch mee naar de tweede loon-
klasse.
Wethouder Goslinga wijst er op dat
B. en W. reeds eerder toegezegd hebben
aan den Raad dat het salaris van den ad
junct-directeur van den Markt en Haven
dienst zou worden herzien. Door deze her
ziening worden de verhoudingen niet ver
stoord maar juist in evenwicht gebracht.
De heer Coster handhaaft zijn hou
ding en zal tegen het voorstel stemmen.
De heer Wilbrink wil allerminst een
algeheele salarisherziening. Hij wil slechts
alle in 't oog loopende oneffenheden tege
lijk wegnemen en in een voorstel behan
delen.
Na nog eenige bespreking wordt het
voorstel aangenomen. De heer Coster
wenscht geacht te worden tegen te hebben
gestemd.
Geringe subsidie aan een Con
sultatiebureau.
17o. Voorstel in zake het verleenen
van een jaarlijksche subsidie aan het Co
mité tot instandhouding van een coneul-
tatie-bureau voor moeilijke kinderen te
Leiden, tévens praeadvics op de voorstel
len van den hoor Jac. Wilbrink en mevr.
C. P. Braggaa-rde Does tot hot verlee
nen van een subsidie aan genoemd Co
mité.
Mevr. Braggaar-de Does kan zich
met het prae-advies niet vereenigen. Het
Dit nummer bestaat uit twee bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Kardinaal Bertram heeft aan Hitler
een dankschrijven gezonden in verband
met de sluiting van het Concordaat. (2do
blad).
BINNENLAND.
Levend in een auto verbrand. (Gem. Ber.
2de blad).
UIT DE OMGEVING.
Doodelijk ongeluk onder Sassenheim.
(lste blad).
bedrag is te gering. Spr. zet het nut van de
instelling uiteen en doot een ernstig be
roep op den Raad om in plaate van 300
600 te verstrekken.
De heer Wilbrink kan zijn stem niet
geven aan het voorstel van Mevr. Braggaar.
Een subsidie van 300in dezen tijd is
behoorlijk en kan een stimulauB zijn voor
de burgerij om het bureau te steunen.
De heer v a n E s gelooft dat deze sub
sidie het karakter moet hebben van de hel
pende hand te bieden. Het verlies van het
Bureau bedraagt 369zoodat met 300
het Bureau aardig geholpen is.
Wethouder R o m ij n zegt dat B. en W.
groote sympathie hebben voor het bureau,
maar het college moet zeer zuinigjes aan
doen.
Na nog eenige bespreking wordt het
voorstel Mevr. Braggaar-de Does 600.
subsidie) in stemming gebracht en verwor
pen met 18 tegen 15 stemmen. Voor stem
den de 8.d.a.p. en de heeren Vos, Donders,
v. Weizen en Manders.
Het voorstel van B. en W. (f 300.sub
sidie) wordt aangenomen.
18o. Voorstel in zake vorhooging van
de aan de afdeeling Loiden der Veroeni-
ging tot Verbetering van het Lot dor
Blinden in Nederland en zijn Koloniën
toegekende subsidie.
Op een opmerking van Mevr. de Gier
de Bruin antwoordt wethouder Goslinga
dat over do kwestie van de onvolwaardige
arbeidskrachten het laatste woord nog niet
is gesproken. Deze zaak heeft de aandacht
van B. en W.
19o. Voorstel tot het verleenen van
een subsidie aan de Vereeniging tot Ver
zorging van Kleine Kindoren over het jaar
1933.
Aangenomen.
20o. Preadvies op do motie van don
heer E. J. Coster in zake hot verleenen
van een gratificatie aan leden ran het op
geheven Leidach Muziekkorps, tevens
praeadvies op een verzoek van D. C. Jan
sen in zake het verleenen van een wacht
geld of een andere uitkeering in verband
met zijn werkzaamheden bij dat muziek
korps.
De heer Coster verdedigt zijn motie
om de gratificatie te verstrekken. Vooral
de ouderen, die nog bij do schutterij heb
ben gediend, dienen eenigszins schadeloos
gesteld te worden.
Ook de heer Groene veld zou gaarne
zien dat er een weg gevonden werd om het
personeel van het Stedelijk Muziekcorps
een gratificatie te vertrekken.
Wethouder Goslinga verwijst naar
het prae-advies. De gemeente heeft geen
band met het Stedelijk Muziekcorps en van
haar kan de gratificatie niet verlangd wor
den.
De heer Groenevold dient een voor
stel in, waarin de Raad de wenschelijkheid
uitspreekt om aan de oud-muzikanten ©en
gratificatie op eenigerlei wijze te verstrek
ken.
De heer van Eecke verklaart zich
hiertegen. Het meercndeel der oud-leden
van het S.M.C. heeft een eigen bestaan.
Het voorstel van den heer Groeneveld
wordt verworpen met 19 tegen 14 stemmen.
Voor stemden de s.d.a.p. en de heeren v.
Weizen, Vos en Coster.
Het voorstel van B. en W. wordt aange
nomen.
Een voorstel dat ingetrokken
wordt.
21o. Voorstel van den heer IJ. Kui
pers, om Burgemeester en Wethouders to
verzoeken uitvoering te geven aan het
door den Raad aangenomen voorstel in
zake de korting over 1932 op de loonen
van het personeel van dc zweminrichting
aan het Rijn-Schiekanaal
De heer Kuipers dringt er op aan
dat het raadsbesluit wordt uitgevoerd. Hoe
durven B. en W. het bestaan om dit niet
