ZATERDAG 22 JULI 1933
No. 7565
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
24ste Jaargang
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 oent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week Mf 2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is toot de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit vijf bladen
waaronder geïllustreerd Zondags
blad.
Mobiel maken.
Het geld, het particulier kapitaal moet
worden mobiel gemaakt.
Als dat gebeurt, als het geld rolt dan
zijn wij een eind over de moeilijkheden van
de crisis en de narigheden van de malaise
heen.
DaaTop wijzen de vier groote Katho
lieke Standsorganisaties (W erkgevers,
Werklieden, Boeren en Tuinders, Midden
standers) in een adres aan den minister
president, dr. Colijn.
Dat adres laten wij hier vol gen
„Bij het optreden van het nieuwe Kabi
net, onder Uwe leidng, stellen ondergetee-
kenden er prijs op U er van in kennis te
stelen, dat de vier B.-K. centrale sta^nd6-
organisaties in ons land, te weten:
de Alg. R-K. Werkgevers vereeni ging
het R.-K. Werkliedenverbond,
de Ned. B.-K. Boeren- en Tuinders bond
de Ned. B.-K. Middenstandsbond
eenigen tijd geleden uit haar midden een
Crisis-Commissie hebben benoemd, welke
zich onder meer tot doel stelt aan de Be
geering wenschen kenbaar te maken ten
opzichte van de werkverruiming.
Adressanten achten het werkloosheids
cijfer en den daaruit voortvloeienden druk
op de bevolking en de schatkist dusdanig
angstwekkend, dat geen middel mag wor
den verzuimd om het voorhanden werk op
de meest doelmatige wijze uit te voeren. Zij
betreuren het daarom, dat de vorige Re
geering teruggekomen is op haar aanvan
kelijk voornemen om het bruiggenoomplex
BotterdamDordrecht'Moerdijk en Hen
drik Ido-Ambacht te doen financieren en
uitvoeren door een particulier maat
schappij.
Wij vreezen, dat het gewijzigd standpunt
van het vorige Kabinet aanleiding geven
zal tot vertraging in de uitvoering van
deze voor de noodlijdende metaalnijver
heid evenals voor de bouwondernemingen
zoo uiterst belangrijke plannen.
Wij vragen U met allen aandrang om
tot den eersten opzet terug te keeren.
Het mobiel maken van het particuliere
kapitaal dient in dezen tijd meer dan an
ders door de Begeering te worden geprik
keld.
Het voorbeeld, dat hier gegeven zou
kunnen worden, zal wellicht niet nalaten
ook elders navolging te vinden.
Het is op deze gronden, dat adressan
ten U verzoeken Uw invloed te willen aan
wenden om dit object van werkverruiming
met de grootst© voortvarendheid ter hand
te doen nemen."
In dit adres wordt in enkele woorden
een waarheid gezegd, die van de grootste
beteekenis is voor het herstel van het
oeconomisch leven: Het particulier kapi
taal moet mobiel worden 1
V Het dure bijzonder onderwijsl
't Is een hardnekkige legende, dat het
bijzonder onderwijs duur is voor Staat en
Gemeente.
Die legende steekt den kop weer op, al
meent men, dat men haar onthoofd heeft
door het scherpe hakmes van de cijfers.
Toch willen wij hier nog eens die cijfers
op de taaie legende afsturen.
De afdeeling Onderwijs van het Cen
traal Bureau voor de Statistiek heeft
pas eenige merkwaardige gegevens ver
strekt.
Wij drukken hier een staatje ai:
Cijfers per leerling in 1929
Salarissen van: Openb. Bijz.
verplicht personeel 75.8 61.8
onverplicht personeel 16.5 5.1
Wachtgelden 1.5 0.5
Pensioenen 5.2 5.2
Exploitatie-uitgaven 17.8 19.3
Rente, aflossing en annuï
teiten geldleeningen 11.3 6.6
Bente waarborgsommen 1.1
Overige uitgaven 0.5 0.2
Het verschil is nogal aanmerkelijk. Hoe
veel het bijzonder onderwijs bij de ge
meenten nog achterop komt kan blijken
uit deze cijfers:
Bruto uitgaven der gemeenten per
leerling in 1929.
Gemeenten met: openbaar bijzonder
meer dan 100.000 inw. 155.10 50.60
50.000—100.000 inw117.50 32.40
20.000—50.000 inw. 113.90 30.—
5 000—20.000 inw98.20 24.20
5.000 en minder inw. 95.10 20.60
Het Rijk
120.29.90
De legende, dat ons onderwijs de uit
gaven omhoog drijft, i s dus eenvoudig
TWhLDL KAMER
Aangenomen is de wijziging van
de Onderwijswet en de Land
bouwcrisiswet.
De verwachting, welke wij gisteren uit-
spraken, is heden door de feiten bevestigd;
minister Marchant heeft op de belang
rijkste punten concessies gedaan, waardoor
het wetsontwerp tot wijziging der lager-
onderwijswet voor de rechterzijde aanne
melijk werd. Doordat hij het amendement
van den heer Zij ls tra (A.-R.), gesub-
amendeerd door den heer Suring (B.-K.)
overnam, kwam alles wat nog eeiiigszins
leek op een beoordeeling van de „richting"
of de „grondslag" van het bijzonder onder
wijs te vervallen. De Minister gaf voorts
de meest geruststellende verklaring over de
toepassing der wet. Ook thans kan een
kwaadwillende minister de bestaande wet
zeer ongunstig toepassen voor het bijzon
der onderwijs. Vertrouwen moet er dus
steeds zijn. Hij formuleerde het standpunt
der regeering aLs volgt: zij is zoowel de
verzorgster van het openhaar als van het
bijzonder onderwijs. Niettemin bestaat dit
oardinale verschil, dat de overüeid het
openbaar onderwijs rechtstreeks verzorgt,
het bijzondere daartegenover slechts indi
rect cLwjl via de schoolbesturen. Zooals
ook reeds eerder in een artikel van de
„Vrijzinnig Democraat" werd betoogd, leg
de de minister nog eens den nadruk op
het feit, dat financieele gelijkstelling niet
gelijkbeduidend is met gelijkheid. Het
eenige argument ons inziens weinig
sterk tegen de gedocumenteerde betoo-
gen in de katholieke pers en m een arti
kel van de hand van prof. Rutgers, dat de
minister aanvoerde, was, dat de cijfers on
mogelijk gelijk kunnen zijn, omdat er geen
grondwettige gelijkheid bestaat. Het be
zwaar, dat het ontwerp tegen den geest
der grondwet zou ingaan, telde de minis
ter al zeer licht. Zijn parlementaire erva
ring van 33 jaar had hem geleerd, dat
steeds een beroep gedaan werd op den
geest der grondwet, indien men bepaalde
bezwaren niet precies kan omschrijven.
Overigens rekende de minister zich, wat
de interpretatie der grondwet betreft, met
tot de „rekkelijken" maar tot de „precie-
sen". Het wetsvoorstel verandert princi
pieel niets: alleen de getallen zijn wat hoo-
ger. Wordt het wetsvoorstel verworpen,
clan zal hij gedwongen zijn, alles af te wij
zen, wat hij kan. De uitvoering van de wet
zal een zoodanige zijn, dat geen kind ge
dwongen zal worden een openbare school
te bezoeken. De minister bleef prijsstellen
op het behoud van de bekende 5 Kil om e-
tergrens. De scherpzinnige opmerking van
den heer Suring, dat daardoor strijd ont
stond met de Leerplichtwet, gaf de minis
ter aanleiding op te merken, dat hij dan
met een wijziging van laatstgenoemde wet
zou komen. Bij de behandeling van de ar
tikelen, de amendementen en de sub
amendementen maakten zich bijzonder ver
dienstelijk de heeren Suring (B.-K.) en
T i 1 a n u s (C.-H.). Het heeft geen zin op
deze moeilijk te hanteeren bij uitstek tech
nische materie nader in te gaan. Wij vol
staan met op te merken, dat het voorstel
tenslotte met 72 tegen 3 6temmen werd
aanvaard. De drie tegenstemmers moeten
worden gezocht in de communistische par
tij, van welke de heer de Visser heden ont
brak.
In haar middagvergadering heeft de Ka
mer ook nog een aanvang gemaakt met de
zeer belangrijke Landbouwcrisiswet. Niet
minder dan veertien sprekers voelden zich
gedrongen de sluizen hunner welsprekend
heid open te zetten. De spreektijd stelde
de voorzitter vast op twintig minuten. De
Kamer verkeerde in een uitgesproken re-
cësstemming. Dit was jammer voor enkele
gedegen redevoeringen, speciaal van den
heer van Poll (R.-K.) Deze laatste was
het aanhoorem ten volle waard. Vooral zijn
I algemeene, principieel-econcxmische be-
I schouwingen getuigden van een friasohen
kijk en het willen verlaten van platgetre
den paden. De voornaamste beteekenis van
de wet zag de katholieke afgevaardigde
hierin, dat daardoor de geheele landbouw
productie aan de vrije prijsvorming werd
onttrokken. Hij had daartegen geen enkel
bezwaar, achtte dit zelfs absoluut noodza
kelijk. Niet met den minister van econo
mische zaken, den heer V erschuur,
was de heer van Poll het eens, dat de vrije
prijsvorming den nafcunilijken toestand zou
zijn. Deze voldoet wel aan de natuurlijke
begeerte, maar niet aan de natuurlijke
rede. De natuurlijke toestand is die van
ordening, in welk verband hij een beroep
deed op Quadragesimo Anno. Hij stelde de
vraag, die hij terecht ontkennend beant
woordde, of het mogelijk is, indien men
twee vijfde van de productie aan de vrije
prijsvorming onttrekt, de rest daaraan
maar te blijven overlaten. Terecht wees
de heer van Poll nog op de waardestijging
van het geld, waardoor de last der schul
den in tal van gevallen met 100 pet. is ge
stegen. Het is onmogelijk de verschillende
andere sprekers op den voet te volgen. Wij
vermelden slechts, dat de heer van
Voorst tot Voorst (R.-K.) executie
gedurende bepaalden tijd onmogelijk wil
maken.
Tot slot vermelden wij nog, dat bij den
aanvang der vergadering aan de orde kwam
het verzoek van den heer Knottenbelt
(V.-B.) betreffende het scheppen van de
mogelijkheid om het bepaalden personen
onmogelijk te maken zitting te nemen in
vertegenwoordigende lichamen. Kennelijk
sloeg dit op beroepsopruiende communis
ten en dergelijke. De voorzitter vond het
gewenscht de behandeling dezer kwestie
die ook ons inziens urgent wordt uit
te stellen tot de algemeene beschouwingen
over de Rijksbegrooting in de tweede helft
van September. De heer Knottenbelt ging
hiermee accoord en trok zijn verzoek in.
De vergadering werd omstreeks half ze
ven verdaagd tot des avonds acht uur.
Na discussie waarop wij nader terug
komen ie de wet zonder hoofdelijke
stemming aangenomen.
BINNENLAND
EERSTE KAMER.
De Eerste Kamer is bijeengeroepen tegen
Dinsdagavond a.s. te half 9, in welke ver
gadering verschillende wetsontwerpen be
handeld zullen worden.
RIJKSCOMMISSIE VOOR WERK
VERRUIMING.
Dezer dagen vergaderde de Rijkscommis
sie Werkverruiming onder presidium van
haar voorzitter, den heeir Oh. J. L M.
Wel ter.
Met veel genoegen nam de Commissie
er kennis van, dat de bouw van twee sche
pen door de Vereenigde Nederlandsche
Scheepvaart-Maatschappij aan een Neder
landsche werf ie opgedragen.
Besloten werd onder de aandacht van de
Regeering te brengen, in aansluiting op
een vorig schrijven, eenige gevallen, waar
in door betaling in Sperrmarken, opdrach
ten voor de Nederlandsche industrie ver
loren zijn gegaan.
Ingekomen was een schrijven van den Mi
nister van Economische Zaken, waaruit
bleek, dat gevolg was gegeven aan een ad
vies der commissie om indirect de samen
werking van ondernemingen in een be
drijfstak van de metaalindustrie te bevor
deren.
Mededeeling werd gedaan van den stand
van het onderzoek inzake toepassing van
een nieuw materiaal ter bevordering van
goedkoopen woningbouw.
De vraag werd aan de orde gesteld, op
welke wijze zou kunnen worden bevorderd,
dat de afzet van industrieele producten uit
Nederland naar Indië weer zou kujinen toe
nemen.
Voorts werd mededeeling gedaan van een
groot aantal gevallen, waarin het bureau
zijn bemiddeling heeft verleend om te ver
krijgen, dat, zooveel mogelijk, de orders
voor de Nederlandsche industrie werden
behouden.
HET WERK VOOR DE R. K. MANNE
LIJKE JEUGD IN HET BISDOM
HAARLEM.
Ten behoeve van dit werk voor de R. K.
mannelijke jeugd in het bisdom Haarlem
is aan de Laan Copes van Cattenburch
127 te 's-Gravenhage een huis aangekocht,
dat het administratieve centrum zal zijn.
Directeur Mol heeft hier zijn woning met
1 Juli betrokken. Het )iuis wordt tevens
ingericht tot cursushuis, met name voor
den hoofdcursus, terwijl er ook jeugdlei-
ders-retraiten zullen kunnen plaats heb
ben. Er wordt een kapel ingericht.
NED. R. K. BOND VAN BOTER- EN
MARGARINEHANDELAREN.
Op Donderdag 20 Juli had te 's-Graven-
hage de eerste algemeene vergadering
plaats van den kortelings opgerichten Ned.
R. K. Bond van Boter-, en Margarinehan
delaren. De voorzitter, de heer Joh. Vlas
veld, sprak een hartelijk woord van wel
kom tot de talrijke aanwezigen, in het bij
zonder tot den heer Jan Mol, als vertegen
woordiger van het Nationaal Hanzebureau
en den heer G. van Swieten, deskundig ad
viseur der vereeniging. Vervolgens memo
reerde spreker, hoe reeds in 1917 op initia
tief van den heer A. Bontje te Veur een ge
westelijke Vereeniging van Boterhandela-
ren is opgericht, diev vooral in de oorlogs
jaren sucesvol heeft gewerkt. Het deed
spreker genoegen, dat het resultaat van
dezen stap is geworden het stichten van
dezen landelijken Vakbond.
Door den heer G. van Swieten werden
voorts eenige mededeelingen gedaan om
trent de gehouden besprekingen in de Ori-
sis-Zuivel-Centrale en den stand der onder
handelingen.
De contributie werd bepaald op 10.
per jaar, terwijl statuten en reglementen
werden vastgesteld. Op voorstel van den
heer Jan Mol werd onder luid applaus der
vergadering de heer G. van Swieten be
noemd tot Lid van Verdienste.
Besloten werd om door het stichten van
meerdere gewestelijke afdeelingen een
betere werkwijze voor den Bond te verkrij
gen. Vervolgens werd een bespreking ge
houden over de vele bedrijfsmoeilijkheden,
waarbij vooral naar voren kwam de onte
vredenheid van grossies en mengers over
het te weinig ontvangen van margarine.
Met algemeene instemming der verga
dering werd besloten de volgende motie
ter kennis te brengen van den Minister en
Pers.
„De Ned. R. K. Bond van Boter- en Mar
garinehandelaren, in vergadering bijeen
op 20 Juli 1933 te 's-Gravenhage
Gehoord de vele klachten zijner leden
grossiers en mengers over het tekort ont
vangen van margarine voor hun bedrijven,
waardoor vanzelf een tekort ontstaat bij
den detailhandel, verzoekt Uwe Excellen
tie het ten spoedigst© daarheen te willen
leiden, dat een regeling worde ontworpen,
welke de gezamenlijke margarinefabrieken
verplicht aan de in 1932 reeds bestaande
margarinehandelaren eenzelfde kwantum
margarine te leveren, als door hen in 1932
is omgezet, verminderd met eenzelfde per
centage als de gezamenlijke margarinefa-
brieken mogen produceeren.
Besluit deze motie ter kennis te brengen
van den Minister van Economische Zaken
en de Pers".
Na zeer uitgebreide rondvraag, waaitbij
verschillende klachten en wenschen betref
fende de bedrijfstoestanden in bespreking
kwamen, werd de vergadering gesloten.
STEUN AAN DE GRIENDCULTUUR.
De regeeringscommissaris inzake steun
aan de griendcultuur deelt namens den
Minister van Economische Zaken mede,
dat voor het schoonhouden van eenjarige
griend- en teengewassen, gegroeid op gron
den welke in den winter 19321933 bloot
struik zijn geweest, gelden beschikbaar
worden gesteld onder de navolgende be
palingen
1. de bijdrage in de kosten van het
schoonhouden der H. A. eenjarig teen of
griendhout, gewied, zal bodragen ten hoog
ste f 12.50;
2. de bijdrage in de kosten van het
schoonhouden per H.A. eenjarig teen- of
griendhout, gehakt, zal bedragen ten hoog
ste f 25.
3. Belanghebbenden, die voor een bij
drage als bovenbedoeld in aanmerking
wenschen te komen, behooren daarvan
voor 1 Augustus a s mededeeling te doen
aan het adres van den regeeringscommis
saris Nieuwe Weg 10 te Werkendam, on
der opgave van:
a. het aantal H A. eenjarig gewas, bet-
welk in den zomer 1933 wondt gewied of
gehakt
b. de juiste plaats waar deze griend-
landen zijn gelegen, alsmede hunne bena
ming en kadastrale grootte;
c. naam en volledig adres van den be
langhebbende.
4. De grienden behooren op het tijd
stip van de oontrole, die zal aanvangen
vanaf 15 Augustus 1933, behoorlijk ge
wied, caau qqua gehakt te zijn;
5. voor grienden, welke naar het oor
deel van de Centrale Commisaris inzake
steun aan de griendcultuur, niet voldoen
aan den sub 4 gestelden eisch, worden
geen bijdragen als bedoeld sub 1 of 2 ver
strekt.
Onderscheiding.
De Fransche regeering heeft dr. Ween-
beck, lector van de R.-K Universiteit, be
noemd tot Ridder in het Legioen van Eer.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De minister-president van Pruisen,
Goering. overweegt scherpe maatregelen
op rechtsgebied. (3de blad1).
Wiley Post vliegt verder. (Luchtvaart,
3de blad).
BINNENLAND.
De Tweede Kamer heeft het wetsontwerp
tot wijziging van de Lager Onderwijswet
aangenomen, (let© blad).
De Tweede Kamer heeft de wijziging der
Landbouwcrisiswet aangenomen. (late
blad).
De Lutine-vtoot heeft met pech te kam
pen. (Gem. Berichten, 4de blad).
Ernstig ongeluk te Doesburg. (Laatst©
Berioht«n).
VONDEL-PROFESSORAAT.
Benoeming van Lr. Molkenboer
te wachten.
Naar d© „Tijd" verneemt, is binnen
kort de benoemig te verwachten van Pa
ter B. H. Molkenboer O.P., tot buitenge
woon hoogleeraar in de wetenschap van
Vondel en zijn tijd aan d© universiteit van
Nijmegen.
Dit be teekent, d&t bet bestuur van de
Radboudstichting bet initiatief heeft ge
nomen tot den eersten hoogleeraaretoel
voor de studie van 's lands grootsten dich
ter. Dit gelukkig besluit zal in allo uni
versitaire kringen met groot© voldoening
worden vernomen, t© moer omdat d© per
soon van den eersten t© benoemen titula
ris algemeen erkend wordt als een voor
man ondor de wetenschappelijke Vondola-
ren en als de bezielende stuwkracht, die
al wat de Vondelstudie op een hooger plan
hief, wist samen te brongen in do Vondel
kroniek ondor zijn sympathieke leiding.
Rijksarchivaris te Den Haag.
Bij K.B. is benoemd tot rijksarchivaris
bij het Algemeen Rijksarchief Jhr. mr. D.
P. M. GraswiDckel, thans hoofdcommies
bij bet Rijksarchief in Gelderland te Arn
hem.
De knoeierijen bij de P. T. T.
Op verzoek van mr. E. Vogels heeft hot
gerechtshof te Amsterdam gistermiddag
voorloopig op vrije voeten gesteld den
ambtenaar van de P.T.T., die in hot begin
van deze maand te Amsterdam werd gear
resteerd in verband met de bij het P. T. T.
bedrijf ontdekt© knoeierijen. Deze beschik
king van het Hof geschiedde in hooger
beroep, nadat do rechtbank eerst het ver
zoek om in vrijheidstelling had afgewezen.
De financieele moeilijkheden te Zaandam.
Vrijdagmiddag hebben de beide wethou
ders in hot collogo van B. en W. de hoe
ren K. Kan Az. (A.-R.) on J, F. M. J.
Kamphuys (R.-K.) een onderhoud gehad
met den minister van Financiën om te
genover de regeering het standpunt van
de minderheid in het ooilege toe te lich
ten en t© bespreken, wat eventueel ge
daan kan worden om Zaandam uit de
moeilijkheden te helpen. Het denkbeeld
van deze conferentie is uitgegaan van
deze beide wethouders.
Esperanto.
In navolging van den gemeentelijke te
lefoondienst te Den Haag ia de Directeur
van de gementetelefoon t© Amsterdam er
toe overgegaan, om de gebruiksaanwijzing
van de automatische toestellen in de te
lefooncellen aan den openbaren weg mede
in het Esperanto te doen aanbrengen.
De buitenlandsche esperantisten, die niet
tot de uitverkoren drie nationaliteiten bo-
hooren, zullen zeer zeker deze hoffelijk
heid op hoogen prijs stollen.
Goedkoope trein.
lederen Zondag (behalve 6 Aug.) t/m 3
September gaat er oen goedkoope trein
naar Arnhem en Nijmegen. Verdere bijzon
derheden staan in de advertentie van ho-
den.
