24ste Jaargang
WOENSDAG 19 JULI 1933
No. 7562
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
3)e £eid&eli£(Boii/teï/nt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij ToornitbetaÜiig
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE IS I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT;
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f0.50.
Dit nummer bestaat uit twee bladen
V De politiek en de Leidsche
Stadhuisbouw.
Politiek is een mooie zaak, tenminste
uit haar aard.
Door omstandi g h e d e n kan zij
iets leeliiks worden.
En wij, die wat men noemt: óók aan
politiek doen! erkennen grif, dat feite
lijk de politiek maar al te dikwijls een of
meer leelijke kanten vertoont of zelfs hee-
lemaal leelijk is.
Natuurlijk kan en mag dè,t van geen
enkel goed-willend Katholiek reden of aan
leiding zijn, om zich van de politiek afzij
dig te houden. Integendeel!
Het 'bovenstaande is bedoeld als een
korte inleiding op de vermelding van een
staaltje van politiek met een leelijken
kant.
De Stadhuisbouw in Leiden is een
politieke zaak natuurlijk in den
eigenlijken zin van het woordn.l. een
zaak van gemeentebestuur. Maar nu is aan
deze politieke zaak de leelijke kant, dat
sommigen er van gaan maken een politie
ke zaak in de beteekenis van par tij-
zaak!
Helaas, is de S. D. A. P. al een eind op
dien weg. Wij willen vertrouwen, dat zij
nog bijtijds, voordat de politiek in laatst-
bedoelden zin de Leidsche Stadhuis-kwes
tie hopeloos verwart, haar standpunt zal
laten bepalen door de zaak zelf, door
de vraag: hoe kunnen wij Leiden aan een
zoo goed mogelijk Raadhuis helpen en,
gezien crisis en malaise, zóó, dat men zoo
spoedig mogelijk aan den bouw kan begin
nen.
Op dat standpunt moet ieder Raads
lid, iedere Raadsfractie, de geheele Raad
zich plaatsen.
Maar nu is er „een bepaalde fractie" in
den Raad, welke anders optreedt, welke in
deze „duikbootenpolitiek" voert aldus
insinueert de socialistische pereHet
dagblad „Vooruit" plaatst ml. het volgen
de fraaie felaas:
Het plan van het nieuwe Leidsche
Raadhuis, door den Hilversumschen
architect Dudok in opdracht der ge
meente Leiden gemaakt en eerst met
enthousiasme ingehaald, is door de
duikbootpolitiek om hals gebracht.
Ieder ingewijde wist, dat een sterke
voorkeur van een bepaalde fractie
voor een architect-geloofsgenoot de
drijfveer is geweest voor deze .onder-
grondsche politiek, die wij indertijd
scherp hebben veroordeeld.
Nu op de een of andere wijze is
uitgelekt, dat de architect, op wien
een der Leidsche raadsfracties haar
zinnen heeft gezet, groote kans heeft
om niet aangewezen te worden als de
maker van het nieuwe bouwwerk, is
reeds thans, voordat het rapport van
de Raadhuis Advies Commissie is ver
schenen, een campagne begonnen, om
den architect, die de beste kansen
schijnt te maken, den heer C. J.
Blaauw, reeds bij voorbaat te disqua-
lificeeren.
Dat is nn toch al te mal. Wij, en
andere bladen, hebben niets anders
gedaan, dan mededeeling gegeven van het
feit, dat een der architecten, de heer
Blaauw, bij zijn ingediend plan van de
opdracht is afgeweken. En wij uitten de
vrees, dat daardoor verwarring en vertra
ging zou ontstaan wat ook al geschied is.
Wat de „Vooruit" in het bovenstaande
neerschrijft is louter verdachtmaking zon
der e e n i g e n grond in de feiten, 't Is
een zeer onwaardig soort politiek spel
Maar het socialistisch blad gaat nog
verder in zijn lasterlijke phantasieën. Met
vette letters nota bene wordt in het
hierboven geciteerde artikel, naar aanlei
ding van het feit, dat wij, en andere
bladen, het bericht over de afwijking
in het plan-Blaauw publiceerden, het vol
gende medegedeeld.
Hoogst zonderling is echter, dat
het de heer Wilmer is geweest, R.-K.
Leidsch raadslid, die namens de hier
in samenwerkende Leidsche burger
lijke kranten een verklaring heeft af
gelegd, dat deze kranten geen berich
ten zouden publiceeren
den raadhuisbouw zonder dat B. en
W. daarmee accoord gingen. Het bre
ken van deze plechtige beloften
werpt wel een eigenaardig licht op de
tendentieuze publicaties.
Dat alles is.... phantasie. Een ver
klaring, als genoemd, is nooit gegeven
(zooals ook de andere „Leidsche burger
lijke kranten" zullen erkennen); „plechtige
beloften" zijn nooit afgelegd 1
Wij hebben ons afgevaagd: of de schrij
ver van die leuter- en lasterpraat wel
weet, wat hij deed, toen hij dat alles neer
schreef.
De „Vooruit" van 8 Juli bevatte al dat
fraais. Wij hebben den plaatselijken ver
tegenwoordiger attent gemaakt op die ver
zinsels. Maar tot nu toe hebben wij geen
herstel van de gemaakte fout in het socia
listisch dagblad aangetroffen, 't Wil ons
voorkomen, dat het blad toch ook aan zich
zelf en aan zijn lezers verplicht is, die
phantasieën te herroepen al is dat ook on
aangenaam voor den maker van die praat
jes 1
AANTAL WERKLOOZEN
NEEMT AF
Nog steeds neemt het aantal geheel en
gedeeltelijk werkloozen gestadig af. In den
loop van de maand Juni is het gezamenlijke
aantal met ongeveer 25.000 verminderd.
Wij laten hier een overzicht volgen van
de cijfers, die het ministerie va'n Sociale
2aken gisteravond heeft bekend gemaakt:
Ingeschreven bij
de organen der
arbeidsbemiddeling.
Geheel Gedeeltel. Gepl.
werkloo- werkloo- bij werk- Ge-
zen zen verschaff. steund
28 Jan. 403.697 24.349. 47.690 139.795
25 Febr. 384.030 23.401 53.790 165.945
25 Maart 347.310 21.631 58.097 155.479
29 April 312.119 19.913 54.140 144.633
27 Mei 294.249 20.077 51.893 137.575
24 Juni 270.936 18.408 43 498 129.296
AUGUSTUS ALS REGEN- EN
VACANTIE MAAND
Zoekende naar gegevens over de kan
sen op regenweer na half Juli vond ik een
kleine statistiek over regendagen in
Augustus, opgemaakt uit mijn meteorolo
gische aanteekeningen sedert 1893. Daarin
zijn de uitkomsten vervat naar een on
derzoek van de kansen op regenweer in
deze maand. Het kan voor velen, die mis
schien nog geen vaste plannen voor Augus
tus gemaakt hebben, wellicht een eenig
nut zijn iets te vernemen over de Bemid
delde regenkansen in dien tijd. Het is
toch voor vacantiegangers de voornaam
ste factor, die bepaalt of zij veel of wei
nig aan hun vrijen tijd hebben, de kwestie
n.l. of het dikwijls of» zelden regent. De
regeTi kan een geheele vacantie bederven
en voor zooverre de regen dat niet zelf
doet zorgt de vrees voor regen wel, dat
een groot gedeelte van het vaoantie-genot
min of meer vergald wordt. Nu is wel is
waar de vrees voor regen dikwijls overdre
ven. Het regent zelden in ons klimaat een
geheelen dag aan een stuk en vooral in den
zomer klaart het weer heel gauw op als de
re een-oorzaak ophoudt te werken. Uit de
onderstaande gegevens kan de lezer zich-
zelve een oordeel vormen over de gemid
delde regen- en droogte-kansen in Augus
tus.
De statistiek loopt over 27 jaren en kan
dus een beeld geven van de gemiddelde
regenkansen. Daarbij mag echter niet
vergeten worden, dat in een bejaald jaar
groote afwijkingen kunnen voorkomen en
dat zooiets ook in de eerstvolgende Augus
tusmaand het geval zou kunnen zijn.
Uit de statistiek nu blijkt dat in het
Westen des lands en wel in het bijzonder
in de omeeving van Den Haag in Augus
tus gemiddeld 16 regendagen voorkomen.
Zij zijn over de vier eerste weken ver
deeld in de verhouding 25, 24, 23, 28 per
100. Hieruit volgt, dat de regenkans het
grootst is in de vierde week van Augus
tus, het kleinst in de tweede en derde
week. De verschillen zijn echter zoo klein,
dat de vraag welke week van Augustus
uit het oogpunt van regenkans het best
is voor vacantie beantwoord kan worden
met de drie eerste weken.
Daarbij moet men nooit uit het oog ver
liezen, dat Augustus op een na de regen-
rijkste maand van het jaar is (October
heeft nog meer regen). Men heeft dus
eigenlijk geen recht zich teleurgesteld te
gevoelen als in Augustus de regen veel
vacantie-genot bederft. Men kan rekenen,
dat de helft van het aantal dagen onder
normale weers-omstandigheden regen
brengen. De andere dagen zijn in elk ge
val droog. Maar zelfs de jaren onderling
verschillen heel veel. De twee natste
Augustusmaanden waren 1894 met 25 en
1896 met 24 regendagen, de droogste 1899
met slechts 6 en 1929 met 11 regendagen;
12 Augustusmaanden hadden meer dan 't
normale aantal regendagen, 15 een aantal
beneden het normale. Er is dus iets meer
kans op te weinig dan te veel regendagen,
hetgeen insluit dat natte Augustusmaanden
dan ook erg nat zijn.
Voor den vacatneganger is elke regen
dag een regendag, ongeacht de hoeveel-
die er valt, hoewel natuurlijk zware re
genval veel indruk maakt. Soms is een
zware regenval een kort durende plasbui,
dus niet zoo'n groote pleizier-bederver
maar men kan rekenen, dat dit niet geldt
voor zeer natte Augustusmaanden, waarin
do groote dagsommen vaak door aanhou
denden regen geleverd worden.
In ongeveer de helft der gevallen is het
slechts één dag droog. De frequentie neemt
snel af met de lengte der droge perioden.
Het is zelden 57 dagen achtereen en
heel zelden 8—13 dagen achtereen droog.
In 1923 viel de eerste regen pas 14 Augus
tus. In 1894 daarentegen regende het tot
den 2tsten eiken dag Merkwaardig is dat
perioden van 4 achtereenvolgende dagen
driemaal zoo talrijk waren dan perioden
van 3 droge dagen.
Er is geen meteorologisch verschijnsel
zoo wisselvallig als de regen.
BINNENLAND
ONDERWUS-BEZU INI GING.
ONTWER P-MAR OH AiNT GEWIJZIGD.
Minister Marchant heeft thans, om tege
moet te komen aan de bezwaren der Kamer
enkele wijzigingen gebracht in zijn ont
werp tot beperking van de Lagor-Onder-
wijsuitgaven. De voornaamste dezer wijzi
gingen zijn de volgende:
Allereerst brengt minister Marohant het
aantal leerlingen, dat benoodigd is voor de
oprichting van een bijzondere school en
dat hij gesteld had op tweemaal de getal
len, die de L. O.-wet thans noemt, terug op
anderhalf maal die getallen. Voorts komt
hij tegemoet aan het bezwaar dat de ge
legenheid tot beroep ontbreekt. Verder
breidt hij de bepaling dat aanzienlijke toe
neming of belangrijke verplaatsing der be
volking of andere gewichtige omstandig
heden tot schoolstichting aanleiding geven
ook uit tot de bijzondere scholen. Verder
beperkt hij de maximum-afstand die kin
deren naar de naastbijgelegen school moe
ten gaan tot 5 K.M. Zooals men weet had
de heer Marchant oorspronkelijk voorge
steld 6 K.M. en noemt de bestaande wet
4 K.M.
BEZUINIGING OP DE KEURINGS
DIENSTEN.
Eerst op 1 Januari in werking.
De bezuiniging op de keuringsdiensten
van waren zal naar minister De Wilde me
dedeelt niet voor 1 Januari kunnen ingaan,
en niet op 1 Augustus, zooals het plan was.
De termijn zou voor de gemeentebesturen
te kort zijn om de verlangde bezuiniging
tot stand te brengen en voor bet personeel
dat zou moeten afvloeien zelfs onbillijk
kort zijn.
HEFFING MELKPOEDER EN
TOESLAG INDUSTRIEMELK.
De nieuwe consumptiemelkprijzen.
De Crisiszuivelcentrale maakt bekend:
Voor volle melkpoeder hier te lande ge
produceerd met een vetgehalte van 24 tot
en met 29%, bedraagt, ingaande 9 Juli, de
heffing voor binnenlandsch gebruik 25 ct.
per K.G. Voor poeder met een hooger vet
gehalte dan 29% wordt de heffing vastge
steld op basis van het werkelijk vetgehalte
en van de heffing van boter. De regeling
ingevolge welke bij export van poeder een
heffing van 31/, ct. per K.G. was verschul
digd, is vervallen en wel met terugwerken
de kracht van 15 Juni j.l. af.
De toeslag per K.G. melk met een vet
gehalte van 3.2% bedraagt 1.92 oent. Deze
uitkeering stemt overeen met 50.4 ets. per
K.G. boter en 60 ets. per K.G. melkvet. Bij
verwerking van melk op boter zoodanig,
dat uit 100 K.G. melk van 3.2% vet 3.60
K.G. boter verkregen wordt zal de uit
keering dus 3.60 X 0.504 1.84 per
100 K.G. bédragen.
Voor de periode van 9 tot en met 22 Juli
1933 is de prijs van het taxe-gedeelte ~sn
consumptiemelk. gekocht op regeerings-
contract, voor de verschillende soorten
melk vastgesteld op 4 3/4, 5 en 5 1/4 oent
per liter en het bedrag der afdracht op an
dere in consumptie gebrachte melk op 21/s
cent per liter.
De vastgestelde prijs geldt af boerderij.
SANATORIUM
„BERG EN BOSCH".
PtLEGHTIGE INWIJDING.
In tegenwoordigheid van tal van belang
stellenden, waaronder de Minister van So
ciale Zaken, dr. Slotenmaker de Bruine, dr.
Lietaert Peerbolte, directeur-generaal van
den Dienst der Volksgezondheid, de hoofd
inspecteur dr. Josephus Jitta, de hoog-
eerw. kanunnik J. v. Scha ik, proost van het
metropolitaan kapittel en geestelijk advi
seur van het R. K. Werkliedenverbond, de
burgemeester van de Bilt, de heer H.
P. Baron v. d. Borch Verwolde tot Vorden,
de heer Keesing, voorzitter van den Raad
van Arbeid te Utrecht, tal van doktoren,
vele bestuursleden en adviseurs van de bij
het Verbond aangesloten bonden, had gis
termorgen de opening van het nieuwe sa
natorium „Berg en Bosch'' te Bilthoven
door Z. H. Exc. Mgr. J. H. G. Jansen
plaats.
Welkomstwoord van den voor
zitter.
De voorzitter van „Herwonnen Levens
kracht", de heer Joh. Nijkamp, begroette
de vele aanwezigen in de kapel, waar de
plechtigheid plaats had en dankte Mgr.
den Aartsbisschop dat hij dit Sanatorium
wilde openen.
Minister Slotemaker de Bruïne begroette
spr. als den man, die gedurende tal van
jaren veel voor de arbeiders heeft gedaan.
Een bijzonder woord van dank bracht
spr. aan den geneesheer-directeur, dr.
Bronkhorst, die de ziel van alles was.
Spr. verzocht dan aan Z. H. Exc. Mgr.
Jansen om tot de plechtige opening te wil
len overgaan.
„Wij roemen met fierheid dit
monument van arbeiderssoli-
dariteit" aldus Mgr. J. H.
G. Jansen.
Mgr. vond het een vereerend verzoek dit
Sanatorium te mogen openen. Vermoede
lijk, aldus Mgr., heeft men dezen datum
gekozen omdat het Maandag de feestdag
is van den H. Camillas de Lellis, die door
Paus Leo tot patroon van alle hospitalen
is verklaard.
In het kort schetste Mgr. den persoon
van dezen Heilige, die zelf 'n eerste klas
verpleger was en een voorbeeld van liefde.
Wij staan hier voor de opening van een
volwaardig sanatorium. Wij roemen met
fierheid dit monument van arbeiderssoli-
dariteit het nieuwe „Berg en Bosch''. Dank
zij het beantwoord beroep op alle leden,
die groote offers brachten en nog brengen
dank zij de velen die in heel het land het
bekende bloempje kochten voor het sym
pathieke doel.
Rtekening is hier gehouden met de licha
melijke en geestelijke behoeften van alle
patiënten. Bovennatuur en natuur reiken
elkaar de hand en scheppen een heilige,
rustige sfeer, waarin de geloofsovertuiging
van ieder wordt geëerbiedigd.
Dank zij het bestuur, omdat het bereid
wa« de billijke eiachen der doktoren in te
willigen.
Bijzonder wijst Mgr. op de nazorgkolonie.
De kapel, zoo vervolgde Mgr., is van dezen
bouw het middelpunt van de katholieke
patiënten en de Eerw. Zusters. Hier wordt
de kracht geput voor het dagelijksch lijden
en werken.
Moge het vroom gebed, het eendrachtig
werken en liefdevol lijden Gods zegen rij
kelijk afroepen over dit groot complex ge
bouwen en zijn inwoners en over allen, die
hun geld of persoon hebben gegeven voor
dit monument van christelijke charitas in
onze eeuw van egoïsme.
Daarna verklaart Mgr. het sanatorium
voor geopend en begroet allen met den
christelijken groet.
Hierna zong een 4-stemmig gemengd
koor onder leiding van den heer G. van
Kooten, dat bij de komst van Monseigneur
„Sacerdos et Pontifex" en vervolgens het
„Veni Creator" gezongen had „Haec Dies*'.
Dan sprak Minister Slotemaker de
Bruïne.
De geestelijk georganiseerde
arbeidersbewegingen denken
niet materieel.
Z. Exc. begon met mede te deelen, dat
het H. M. behaagd heeft Dr. Bronkhorst te
benoemen tot officier in de orde van Oran
je Nassau (Luid applaus). Spr. is er dank
baar voor, deze opening te kunnen bijwo
nen en een hartelijk woord te kunnen zeg
ge^
Van overwegende beteekenis is de ope
ning van dit Sanatorium, omdat wij zien
wat een goed gefundeerde arbeidersbewe
ging beteekent in het volksdeel.
Ieder vergrijpt zich aan de basis van
onze geestelijk georganiseerde arbeiders
bewegingen, wanneer men beweert, dat
deze materieel denken.
Hier wordt een sanatorium geopend zon-
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Bij een hevige veldbrand In Marokko
kwamen 30 menschen om 't leven. (2e blad).
BINNENLAND.
De opening van het Sanatorium „Berg en
Bosch". (1ste blad).
Congres Bouwpatroons te Amsterdam.
(lste blad).
De bezuinigingen op de keuringsdiensten
van waren zullen pas op 1 Januari, en niet
reeds op 1 Augustus, worden ingevoerd.
(lste blad).
De minister van Onderwijs enz. brengt
eenige wijzigingen in zijn bezuinigingsplan
nen. (lste blad).
De regeering zet haar standpunt uiteen
betreffende den destructor te Woerden en
wat daarmede samenhangt, (lste blad).
LEIDEN.
Overleden is de Zeereerw. pater Modes-
tus Looyaard, O.F.M. (lste blad).
UIT DE OMGEVING.
Te Roelofarendsveen is op het Braasse-
mermeer een kano omgeslagen; de jonge
man verdronk. (Omgeving le blad).
In de zee nabij Katwijk is een dame bij
het zwemmen verdronken. (Omgeving 2e
blad).
der steun van overheidsgeld. Het is waar
lijk geen egoïsme, dat spreker een groote
schoonheid in deze prestatie ziet, omdat
daarin geconsolideerd is een groote mo-
reele toewijding.
Hier heerscht de religieuze geest en do
geestelijke sfeer is van ontzaggelijke betee
kenis.
Een zeer waardeerend woord uit spreker
over de zusters, die iederen dag denzelfden
taaien arbeid verrichten (applaus).
Dit sanatorium zou niet zijn wat hot is
zoo vervolgt spr. zonder de R, K. ar
beidersbeweging en zonder dr. Bronkhorst.
God zegene het bestuur, den geneesheer-
directeur en zijn staf, de zustors, en allen,
die in technisch en administratief werk
bezig zijn en de patiënten, opdat menige
enkeling, die hoeft leeren klagen omdat hij
t.b.c. is, God heeft leeren danken, omdat
hij in „Berg en Bosch" zijn genezing heeft
gevonden.
De heer Nijkamp bracht een hartelijk
woord van dank aan Mgr. den Aartsbis
schop en den Minister en feliciteerde dr.
Bronkhorst met de verkregen onderschei
ding.
De Verbondsvoorzitter spreekt.
Namens de 200.000 aangeslotenen bij het
Verbond spreekt de heer de Bruyn een
welgemeend woord.
De katholieke arbeidersbeweging, zoo
zegt hij, viert vandaag een van haar mooi
ste hoogtijdagen. Hier wordt vandaag een
monument van haar onthüld, waarin haar
doel ligt opgesloten, n.l. daadwerkelijke so
lidariteit beoefenen.
Met erkentelijkheid gewaagt spr. van
d^n steun der Regeering in de bestrijding
der t.b.c, en brengt dan een hartelijk
woord van dank aan den bekwamen dr.
Bronkhorst en zijn modewerkers en mede
werksters. Moge Gods zegen, zoo zegt hij,
ook in de toekomst in ruime mate op
„Herwonnen Levenskracht'' rusten.
Vervolgens werden woorden van gelurk-
wensch gesproken door den burgemeester
van de Bilt, H. T. Baron v. d. Borsch Ver
wolde tot Vorden en nog vele anderen.
„Tijd".
DE OMZETBELASTING.
Verschil lende wijzigingen.
Naar de „Rotterdammer" verneemt, zul
len als gevolg van het overleg tusschen re
geering cn Kamercommissie in het ontwerp
der Omzetbelasting verschillende wijzigin
gen worden aangebracht. Zoo zal het be
drag van één tot vier procent worden ver
hoogd, doch za| deze belasting slechts één
maal, n.l. bij de bron worden geheven, waar
door aan tal van bezwaren wordt tegemoet
gekomen en de controle zeer zal worden
vereenvoudigd.
De omzetbelasting op luxe-artikelen
wordt tot 10 pet. verhoogd Daarnaast zal
de lijst der vrijstellingen worden uitge
breid.
