DINSDAG 11 JULI 1933
No. 7555
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
24ste Jaargang
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij Tooraitbetaling:
Voor Leiden 19 oent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 oent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné't ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Adverlentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingcn wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur ea
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
REIZEN IN HET NIEUWE
DUITSCHLAND
Er heerscht rust en orde
„Zegt aan uw landgenooten, dat zij voor
al de fiere Hollandsche driekleur meevoe
ren op hun auto, wanneer zij Duitschland
bezoeken. Een volk dat zijn vlag eert,
wordt ook door ons geëerd."
Dat was in Aken en de man, die zoo
sprak was de leider der nationaal-socialis-
tische fractie aldaar. Hij stond in de uni
form der S.A.-Führer en had ons verwel
komd met den groet van het nieuwe
Duitschland „Heil Hitier".
Wij waren in Duitschland met eenige
Hollandsche journalisten op een „studie
reis", daartoe uitgenoodigd door het Ba-
discke Verkehrsverband, waaraan zioh la
ter het Rheinlandische Verkehrsverband
Wij hadden rondgezworven door het
wonderlijk mooie Badnerland per trein en
per auto, wij hadden gevaren op den bree-
den stroom van vader Rijn en hadden kris
kras de Eifel doorkruist, het Moezelge
bied, het Ahrtal en het gebied langs de
Belgische grens en waren thans in Aken
gearriveerd.
Die woorden nit den mond van een lei
dende figuur der nationaal-socialistisohe
revolutie deden ons goed. Het is niet al
leen de Hakenkreuzvlag, welke de Duit-
scher van het z.g. Derde Rijk eert, ook
onze vlag wordt geëerbiedigd.
En niet alleen in theorie, maar ook met
terdaad. In tegenstelling met enkele jaren
terug, toen ongure elementen een groote
rol konden spelen in het verarmde en tot
wanhoop gedreven Duitschland, is thans
orde en rust geschapen.
Er is weer moed gekomen en bewust
wording van eigen innerlijke kracht en
daarbij is er een sterke wil voelbaar om
die innerlijke kracht te toonen door disci
pline en strenge orde.
Wij hoeven er geen doekjes om te win
den en hebben zeer goed begrepen, dat er
een koopmans-element school in de har
telijkheid en gulle gastvrijheid, waarmede
men ons ontvangen heeft. De hotels zijn
bedroevend leeg, de hoteliers klagen steen
en been, in de fraai aangelegde badgele-
genheden van Baden-Baden, Badenweiler,
Wiesbaden, Bad-Neuenahr, Bad-Ems, Bad-
Aken enz. borrelt het heil-brengend bron
water voor slechts spaarzame kuur-gas-
ten; in de heerlijke natuur van het
Schwarzwald, in de romantische Eifel is
geen „Betrieb" zooals vroeger. Een enkele
Hollandsche wagen suist langs de goed
onderhouden wegen, op den Schnell-
dampfer komt de „lustige Stimmung" wel
ke eigen is aan de Rijnlanders, niet tot
uiting. Kortom de vreemdelingen blijven
weg.
Waarom
Natuurlijk draagt de steeds verder vre
tende crisis een groot gedeelte van de"
schuld; zelfs de traditioneele „steinreiche"
Hollanders constateeren dat hun geldbui
del bedenkelijk lichter is geworden. An
deren brengen met min of meer overtui
ging de spreuk „Ken uw eigen land" in
practijk en wenschen geen geld te verteren
in een land, dat hun de rente van geïnves
teerd kapitaal niet uitbetaalt.
Deze redenfen zijn begrijpelijk.
Maar er zijn ook angstige lieden, die
zich de schromelijkste voorstellingen ma
ken van de nieuwe regeerders. Die mee-
nen, dat zij in Duitschland een politieke
heksenketel zullen vinden, waar om de
hoek van iedere straat een S. A.-man klaar
staat om hen „ein te sperren".
Wanneer men om deze reden Duitsch
land mijdt, gebiedt de eerlijkheid ons, om
te getuigen, dat men heusch niet gewa
pend behoeft te zijn met hakenkruisen en
met onophoudeijk het Horst^Wessel-lied
behoeft te zingen om veilig door Duitsch
land te reizen. Wij hebben West-Duitsch-
land doorkruist in alle richtingen, hebben
gesproken met menschen van allerlei slag,
geaardheid, temperament en overtuiging,
wij hebben gedebatteerd met vooraan
staande leiders der nationaal-socialisten en
hebben ons zoodoende een beeld kunnen
vormen van den geest, waarin het na-
tionaal-socialism© beleefd wordt. Opmer
kelijk was daarbij de gematigdheid juist
van de leiders en het begrip, dat zij toon
den voor onze afwijkende meeningen en
lang niet altijd vleiende opmerkingen.
In dit opzicht konden wij natuurlijk een
potje breken, maar niemand verwachtte
van ons, dat wij nationaal-socialistisch
zouden denken, allen verzekerden ons in
tegendeel, dat eiken vreemdeling, van wel
ken nationaliteit, van welke overtuiging
of van welk ras ook de hartelijkste ont
vangst te beurt zou vallen. En wij hebben
de mentaliteit van het nieuwe Duitsch
land voldoende kunnen peilen om te we
ten, dat dit geen ijdele phrase is.
Gastvrijheid is een oer-Germaansche
deugd en het hooghouden van deze deug
den is een der opgaven welke het nieuwe
regiem zioh gesteld heeft.
Hitiers beweging wordt in Duitschland
veel meer genoemd dan een revolutie; zij
wordt veeleer een reformatie geacht, een
zuivering en opbouw van de geheele le
venshouding van het Duitsche volk.
Wij zullen nog moeten afwachten, hoe
dat alles uitpaJrt, maar veel goeds is er
toch reeds bereikt, waarvoor wij de oogen
niet moeten sluiten. Bij een zoo geweldige
omwenteling, haast op elk gebied doorwer
kend, is in de voorposten-geveohten wel
eens een verkeerd schot afgegaan en zijn
er maatregelen getroffen, welke speciaal
ons Katholieken pijnlijk aandeden. Het
voorgevallene in Munchen bijv. wordt ook
in Duitschland betreurd en toegegeven
wordt, dat ondergeschikte leiders wel eens
te ver zijn gegaan in hun ijver.
Maar wij moeten ons op eventueele mis
grepen niet blind staren. Wie zooals wij
in de gelegenheid is geweest om in ve
lerlei kringen z'n licht op te steken en
contact te krijgen, kan constateeren, dat
er veel goede wil iseen goede wil, die
zich op het gebied van het verkeerswezen
uit in een drang om Duitschlands naam als
gezellig en gemoedelijk toeristenland als
land van gul gegeven gastvrijheid en ver
trouwenwekkende orde en regelmaat, te
herstellen.
Wij hebben West-Duitschland bereisd
in een tijd, waarin het er politiek ge
sproken vrij heftig toeging. Het was
juist de tijd, waarin de groote politieke
partijen der Duitsch-nationalen en van het
Centrum werden ontbonden. Wij waren in
Coblenz, toen het nieuw© Bruine Huis er
werd ingewijd en de straten vol waren van
bruinhemdenin Traben Trarbach aan de
Moezel maakten wij een „Tagung" van
allerlei Hitler-organisaties mee uit den wij
den omtrek. Nergens konden wij zelfs
maar de geringste wanordelijkheid bespeu
ren. nergens ook maar een minder vrien
delijk woord aan het adrès van onze Hol
landsche vlag, die lustig aan de auto wap
perde.
Onze Duitsche gastheeren hebben van
ons slechts objectiviteit van oordeel ge
vraagd. Hiermee hebben wij onze indruk
ken zoo objectief mogelijk weergegeven.
Er is uiterlijke rust en orde. gedra
gen door een sterken wil der leiders en
aanhangers der nieuw© beweging.
In een volgend artikel zullen w© onze
ervaringen omtrent het innerlijk ge
halte van het nationaal-socialisme nader
uiteenzetten.
Mr. H. G.
Behouden, wat wij bezitten
Een overtuigd en actief partij-man be
hoeft daarom nog volstrekt niet partijdig
te zijn!
Een lid van de R. K. Staatspartij, boe
volbloed Staatspartijer ook, zal zich weten
te hoeden voor partijdigheid!
Zoo sterke voorstanders wij zijn van de
vorming van p a r t ij e n, gebaseerd op
ware en diepe, van elkaar werkelijk prin
cipieel gescheiden overtuigingen, zoo fel
afkeerig zijn wij van alle kleingeestige
partijdigheid.
De aanhangers van verschillende par
tijen moeten loyaal met elkaar omgaan en
samenwerken, omdat zij toch allen ten
slotte één zijn, één moeten zijn in de b e—
doeling; de gemeenschapsbelangen zoo
goed mogelijk te behartigen!
Zij moeten gescheiden optrekken, om
tenslotte gezamenlijk in onderling overleg
een einddoel te bereiken.
Zoo moet het ideaal zijn in de onderlin
ge partij-verhouding.
Een ideaal, dat bereikt worden kan,
als de partijen goed willen; maar dat
ook dkn lang niet altijd bereikt worden
za 1 1
Doch deze laatste overweging mag ook
de meest-vredelievend en er niet toe bren
gen, om de partijen dan maaraf te
schaffen.
Zeker niet onder de huidige omstandig
heden, in ons land-
En wij herhalen nog even, wat we al
zoo dikwijls hebben neergeschreven: het
belang van het het land en het belang van
de katholieken-zelf maken het bestaan
van één politieke partij voor de Katholie
ken, de R. K. Staatspartij, gewenscht en
noodzakelijk. Wij zijn daarvan nog steeds
ten stelligste overtuigd!
Wij schrijvèn hier niet over Duitsch
land en het Centrum. Maar wij nemen toch
hier even het volgende over uit een kruis-
koipje in de „Maasbode" van gisteravond.
In een interview had p»>n eenvoudig lid
van de ontbonden Centrumpartij gezegd:
„De nazis zullen niet naar onze men
schen luisteren: Het Centrum is toch n
partij meer."
DE NEDERLANDSCHE
VOLKSAARD
en het
NATIONAAL-SOCIALISME
In iedere revolutie tenzij deze wordt
gesteund door een tyrannieke machtswel
lust schuilt iets sympathieks. In iedere
revoluti© komt met felheid tot uiting de
drang, welke in de geheele menschheid
verborgen legt: de drang naar volmaakt
heid.
Door alle eeuwen heen hebben edele den
kers gepeinsd op de inrichting van een
volmaakte 6taat. Plato, St. Augustinus,
Thomas Mor us, -Cam pane 11a, Ca bet ont
wierpen grootsche gedachten over Utopia
of Nergensland, waarin op ideale wijze zou
worden geregeerd in rechtvaardigheid en
onderlinge liefdeDe telkens weer opdui
kende fantasie over het Duizendjarig Rijk
evenals het 'Communisme zijn getuigenis,
dat het verlangen en de droom naar een
volmaakte staat nog steeds smeult in ieder
menschenhart.
Thomas Morus noemde zijn ideaalstaat
zinrijk „Nergensland". De ervaren politi
cus, kanselier van Engeland, begreep vol
komen, dat idealen er slechts zijn om na
te volgen, maar op aarde nooit bereikt
worden. Er zijn echter kanselier», die hot
onderscheid tusschen droom en werkelijk
heid verloren hebben....
Wat de groote denkers uitwerkten en op
schrift stelden, leeft veelal onbewust in
alle volkeren.
De opeenvolgende episodes der wereld
geschiedenis zijn daarvan evenzoovele
symptomen. De gang van zaken is meeren-
deels zóó: het vigeerende staatkundig stol
sel heeft niet in allen deele bevredigd; er
kleven smetten en feilen aan. Volksmenners
dikwijls met de beste bedoelingen be
zield, dikwijls ook niet zetten het volk
tegen do bestaande toestand op, vergroo-
ten de fouten, beloven een gouden toe
komst, een tijd van welvaart en geluk,
kortom een ideaalstaat.
En het volk als massa zoo gemakkelijk
misleid en opgezweept gaat in onbe-
wusten drang naar terugkeer tot een ver
lorene volmaaktheid, zijn hoop en vertrou
wen stellen op het nieuwe ideaal dat
eohter evenmin verwezenlijkt wordt ais
welk ideaal ook.
Wanneer het tijdsgewricht ongunstig ia,
zooals in de crisis welke de wereld thans
moet doorworstelen, komt de ontevreden
heid en het onbestemde gevoel, dat „iets
anders" redding kan brengen, met groote
kracht in sommige volkeren omhoog.
Europa heeft de laatste halve eeuw zien
opkomen de democratie, als reactie op de
onbeperkte heerachzucht der vorsten, die
„hun volk" op „vaderlijke" wijze bestierden,
maar van het „vaderlijke" maar al te vaak
een grillige en vreemde opvatting koester
den, welke de „kinderen" allerminst aan
stond!
Een eeuw lang is er gestreden met taaie
volharding om te bereiken, wat eerst als
een ideaal gold: de Parlementaire Staats
inrichting. Men is nog veel verder gegaan.
Toen het volk zich aan de willekeur dor
vorsten had onttrokken maar dat heelt
moeite gekost! is men wetten gaan ma
ken, waarbij de zwakken tegen de uitbui
ting der sterken werden beschermd, waar
bij gezorgd werd voor ouden-van-dagen en
zieken. En grootsche plannen tot een ge
leidelijke ombouw der maatschappij tot een
samenleving van solidariteit en van ver
zoening der tegenstellingen liggen gereed
om verwezenlijkt te worden. Minister Ver-
sohuur's bedrijf sradenwet is de eerste
ddad op dien nieuwen weg.
Maar de tijd is slecht. En dat zij on
middellijk toegegeven het Parlementaire
stelsel niet zonder gebreken. Het oude lied
herhaalt zich: er ontstaat een tegenstroo-
ming, welke, hoe onbegrijpelijk ook. weer
terugstuwt naar de barre klippen, die wij
juist met veel schipperskunst verlaten had
den naar de macht in ééne hand.
Langen tijd heeft óp 't gebied van re
voluties Parijs de toon aangegeven
thans is het Berlijn. Deze wisseling in de
zetel der revolutie ligt voor de hand: in
Frankrijk is geen economische nood, het
volk voelt nog geen behoefte aan „iets an
ders".
Maar bet Duitsche volk heeft „iets an
ders" gewild en het gekregen óók. Het
nieuwe ideaal luidt: Dood aan de demo
cratie, leve de absolute staat!
Hiermede heeft Duitschland alle vrijhe-
Eln de „Msbd." schrijft hierbij:
„'t Is het klare inzicht van den eenvoudi
ge, waartoe meer ontwikkelden vaak niet
komen kunnen.
Wij zijn geen partij meer, en daarom zal
men met ons geen rekening meer houden:
behartenswaardige les!"
Bebarten6waardige les, voor ons om
te willen behouden, wat wij bezitten.
den, welke het schans voor sohane veroverd
had, hals-over-kop weer prijsgegeven.
Nu treft men Nederlanders aan, die be
nauwd zijn, dat ook ons land door dezen
socialen achteruitgang zal worden bevan
gen. Die angst kunnen wij in geen enkel
opzicht deelen, en wel om verschillende re
denen.
Op de eerste plaats zijn Nederlanders
geen Duitschers. Met alle waardeering voor
de vele voortreffelijke eigenschappen onzer
buren, kan niet worden ontkend, dat de
slaafsche gehoorzaamheid van het mili-
tairisme ihun als aan 't lijf gegoten ie. Bo
vendien vertoont het Duitsche volk een
diep inslag van sentimentaliteit, waaruit
de aanbidding op-de-knieën van een
„Führer" (een verschijnsel dat ons totaal
onverklaarbaar is) zijn oorsprong vindt.
Op -de tweede plaats is het Nederland-
sche volk te nuchter, om zich een-twee-drie
te laten opzweepen. Wanneer de nood aan
de man kwam hebben ook wij behoefte
getoond aan een „sterke man" (Prins Wil
lem I en Prina Willem III), maar met be
houd, zij 't tijdelijke werkeloosheid, van
de organen der volkscritiek.
Op de derde plaats is ons volk veel te
vrijheidslievend. Dwang van boven-af heeft
het nooit geduld, gezwegen van verdragen.
Philips II kan daar een boekje van open
doen. Daarentegen is het volslagen koud
voor nationaal chauvinisme.
Op de vierde plaats is de economische
en politieke constellatie hier te lande vol
komen velschillend van die in Duitschland.
Het communisme groeit in ons land Lang
zaam, maar is nog niet gevaarlijk. In
Duitschland dreigde inderdaad communis
tisch gevaar. Nu kan men zioh oi. afvra
gen, of m Duitschland het communisme het
Hitier-dom heeft opgewekt, of omgekeerd,
de Nazi's met him ongeloof el ij ke „Hetze"
het communisme hebben bevorderd. Zeker
is het, dat Duitschland door een van bei-
d e zijden onverantwoordelijke en plat-
vloersche hiteserij tot twee uitersten werd
opgeruid.
Al deze motieven en omstandigheden
kunnen ons eemgermate gerust stellen, wat
de mogelijkheid betreft van een fascistische
omwenteling in ons vaderland. Waakzaam
heid blijft echter geboden.
Er zijn ook Nederlanders maar hun
getal is niet groot die voor het Natio-
naal-Socialisme niet bevreesd zijn. Inte
gendeel. Er naar hunkeren, dat ook ons
land een eeuw zal worden teruggezet. Zy
lijden kennelijk aan de ziekte van „iets
anders".
Sommigen van deze categorie hebben
groote bewondering voor het N. S., omdat
het sterk is en doortastend. Wij daaren
tegen beschouwen het als een teeken van
zwakte en innerlijke onzekerheid, dat het
N. S. zelfs geen loyale critiek als die van
hot Centrum verdragen kan. Vindt men het
ridderlijk op wettige wijze aan de macht
te komen en zoodra die macht verkre
gen ie op onwettige wijze de meerder
heid onder de voet te loopen?
Weer anderen hebben hun bekomst van
het parlementaire stelsel. Zij beschouwen
het als gekonkel en gepraat in de ruimte.
De volksvertegenwoordiging is er h.L alleen
om de Kamerleden, die door intrigeeren
en marehandeeren op 't kussen zijn geko
men, aan een flink jaargeld te helpen! De
behandeling der staatszaken langs parle
mentairen weg is te langdradig. Daaraan
moet kort en goed een einde gemaakt. Af-
geloopen! Uit!
Dezulken w a g e n we 't de vraag te stel
len, of naar hun meening in de Fascistische
partijen niet gekonkeld wordt om de hoog
ste en best-betaalde baantjes? Heeft men
in Italië en in Duitschland behalve een
ideale staat ook plotseling ideale men
schen gekregen? Wie dit gelooft heeft
"weinig inzicht in de menschel ijk© Lc. in
zijn eigen natuur.
Wat de langdradige en slingerende weg
aangaat, welke in het parlementaire stel
sel een wetsontwerp moet volgen alvorens
tot wet te worden verheven de bewy-
zen zijn er, dat deze degelijke en kundige
voorbereiding der staatszaken de welvaart
niet in den weg heeft gestaan. De Romein-
sohe Republiek met zijn Senaat van 3U0
man, onze eigen Gouden Eeuw (toen het
bepraten en overleggen hopeloos ingewik
keld was) en de machtsontplooiing van het
steeds parlementair geregeerde Engeland
zijn daarvan treffende voorbeelden.
Maar laten wij aannemen, dat het Na
tionaal-Socialisme voor Duitschland be-
teekent: bloei en herleving, dan wil dit
allerminst zeggen, dat het ook Nederland
uit het moeras zou helpen. Een feit is t
juist, dat Nederland gewurgd wordt, indien
alle landen de Fascistische methode van
„ieder voor zioh" in toepassing zouden
brengen.
Nederland heeft zijn welvaart te dan
ken niet aan overdreven en bekrompen na
tionalisme, maar aan een vreedzaam ver
keer tusschen de volkeren. Voor Nederland
is politiekj maar evenzeer economisch het
chauvinisme in andere landen een groot
gevaar.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Z. H. de Paus heeft gisteren voor eenige
i*-en Rome verlaten voor een kort verblijf
te Castel Gandolfo. (2de blad).
Wordt de Econ. Wereldconferentie bin
nenkort verdaagd? (2de blad).
Hitler over het Concordaat met het Va-
ticaan. (2de blad).
Ernstige moeilijkheden te New York we
gens de uitputting der werkloozenfondsen.
(2de blad).
BINNENLAND.
Minister Colijn is van de Conferentie
te Londen in Nederland teruggekeerd.
(1st© blad).
Smokkelaar aan de grens doodgeschoten.
(Gom. Ber. 3de blad).
Zware branden te Amsterdam. (Gem.
Ber. 3de blad).
Autobus op stilstaande vrachtauto ge
reden. (Laatst© Ber.).
UIT DE OMGEVING.
Brand in de zilverfabriek te Voorschoten.
(late blad).
NED. OOST-INDIE
AMOKPARTIJ TIJDENS EEN
BRUILOFT.
Twaalf dooden, twaalf gewonden.
Aneta seint uit Palembang:
Bij een amokpartij tijdens een bruiloft
in de doesoen Batoo-Radja' werden giste
ren twaalf personen gedood, twee zwaar
gewond, en tien lichtgewond. De dader
werd zwaar gewond. Het geval heeft geen
politieken ondergrond.
UIT DE OMGEVING
OEGSTGEEST.
Concert Gisterenavond coneenteerde
de harmonie „Triumph'' op het terrein voor
de kantoorgebouwen der firma Homan,
daartoe welwillend afgestaan, onder leiding
van d©n heer Jac. Kroon.
De belangstelling was goed t© noemen,
wel een bewijs dat een bezoek aan 't oude
dorp op prijs wordt gesteld.
Gedurende de pauze werden de muzikan
ten vervcrschingen aangeboden, waarvoor
de voorzitter namens de vereeniglng harte
lijk dank bracht.
Vrijdagavond geeft bij gunstig weer de
Tram Harmonie een concert aan „Het
Witte Huis".
Gemeenteraad. De raad dezer ge
meente vergadert Woensdag 7 uur ten ge
meentehuizo.
Punten van behandeling: 1. Opening. 2.
Notulen, ingekomen stukken, mededeelin-
gen. 3. Aanbieding gemeenterekening 1932.
4. Voorstel van Burgemeester en Wethou
ders tot het ondershands verpachten van
hout. en grasgewas aan den Rhijnhofweg.
5 Idem tot het verleenen van subsidie aan
het bestuur der Chr. H.B.S. te Apeldoorn,
over 1932. 6. Idem inzake hot aanschaffen
van brandweermateriaal. 7. Ontwerp-ver-
ordening van Gedeputeerde Staten van
Zuid Holland, betreffende de bezoldiging
van de ambtenaren van den Burgerlijken
Stand met prao-advies van Burgemeester
en Wethouders. 8. Comprabilitoitsbeslui-
ten. 9. Schoolgeldreclames. Rondvraag.
Gevesti gd: Chr. Muth en gez. van
Batavia L. H. Hassclbach geb. Witten-
rood van Leiden H. Stil en gez. van
Rijnsburg J. W. Henny en gez. van Lei
den J. de Visser van Voorburg M. J.
Horstman van Koudekerk - L. H. M.
Beltjens van Leiden. M H. Hammes van
Haarlem J. G. Hagendoorn en gez. van
Venlo R. M. Hirsch en gez. van Würz-
burg (Dtl.).
Vertrokken: Mw. Wed. A M. I. L.
Vos de Wael, geb. Baronesse Bouman de
Rijclcholt en gez. naar Voorburg A. Bos
nia naar Leiden. A. G. M. Schaap naa»
Katwijk A. van Rijnswou naar Zwolle -
C. Scheijgrond naar Leiden H. Walczal
naar Leiden.
