24ste Jaargang
VRIJDAG 2 JUNI 19jj
No. 7523
S)e Ceidaeli^Soii/fcafit
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Foor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geillustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeeüngen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur mi
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
V De liberale politiek.
Het debat over de Rtegeeringsverklaring,
gisteren in de Tweede Kamer aangevan
gen, heeft o.i. tot nu toe geen enkel nieuw
gezichtspunt geopend.
De verklaring, door den voorzitter der
R. K. Kamerfractie, mr. Aalberse, gegeven
van de houding dezer Kamerfractie bij de
kabinetsformatie, kón niets nieuws publi-
ceeren na wat er al over medegedeeld en
geschreven is.
't Blijft den liberalen politici blijkbaar
nog maar dwars zitten, dat de R. K.
Staatspartij niet heeft willen medewerken
aan de vorming van een parlementair
kabinet, waarvan óók de liberalen zouden
deeluitmaken, dus een kabinet, steunend
op een met de liberalen gevormd gemeen
schappelijk program.
En toch iedereen moet het duidelijk
zijn, dat tusschen katholieken en liberalen
een diepe beginsel-klove ligt, die heel
moeilijk, zoo niet onmogelijk door een ge
meenschappelijk program een s te r k
gemeenschappelijk program kan worden
overbrugd.
Een bewijs daarvan geeft ons vanmor
gen weer het blad, dat juist zoo fel het
mr. Aalberse c.s. heeft kwalijk genomen,
Ait hij niet op het denkbeeld van een één
heidsfront mèt de liberalen is willen in
gaan: de „Nieuwe Rott. Crt."
Wij knippen uit het Kameroverzicht van
genoemd orgaan:
In het hoofdartikel over de regee-
ringsverklaring, dat men in ons Woens
dagavondblad heeft kunnen aantref
fen, wordt gewaagd van de twee pas
sages in de regeeringsverklaring, ten
aanzien waarvan voorbehoud gera
den schijnt: die betreffende de orde
ning van het bedrijfsleven en die over
de handelspolitiek. Begrijpelijkerwijze
hadden zij ook de aandacht der vrij
zinnige sprekers getrokken. Ten op
zichte van laatstbedoelde passage
schenen de heeren Knottenbelt en
Joekes voorshands niet ai te pessimis
tisch; blijkbaar hoopten zij, dat van
de Oeconomische Conferentie invloed
ten goede zou uitgaan. Ook het be
kende telegram van H.M de Konin
gin, waarin op zoo ondubbelzinnige
wijze de staf gebroken is over de on
duldbare internationale handelsbe
lemmeringen en dat stellig ook de
zienswijze ?van dr. Colijn weergeeft,
gaf den heer Knottenbe't eenige moed.
Dit neemt niet weg. dat die passage
over „eventueele wijziging in onze
handelspolitieke methoden*' tot voor
zichtigheid en waakzaamheid maant,
evenals die andere over de ordening
van het bedrijfsleven, waaruit niemand
goed wijs kan worden, maar die niet
temin prof. Aalberse doet iuichen en
daarentegen den heer Knottenbelt
een ietwat bedenkelijk gezicht doet
trekken De heer Joekes nam die pas
sage, dunkt ons, wel wat heel luch
tig op, toen hij repte van al hetgeen
op dat gebied hier en in Indië reeds
geschied is (de veel-gecritiseerde cri-
sis-varkenswet incluis) en nog veel
verder in die richting wilde gaan. Het
gevaar, dat dergelijke crisismaatrege
len bevriezend, verstarrend en mono-
poiliseerend kunnen werken, mag
echter niet onderschat worden, al
kunnen deze abnormale tijden wel
licht ongewone maatregelen rechtvaar
digen.
Wie met éénige aandacht het boven
staande leest zal moeten erkennen, dat met
de liberalen, die eerst van hun dogmatisch
vrijheids-standpunt als moeten worden
Afgetrokken en A f g e s che u r d,
wil men met hun iets bereiken in de zoo
noodzakelijke nieuwe ordening van het be
drijfsleven en in de zoo noodzakelijke
nieuwe oriëntatie van de handelspolitiek
dat met deze politieke partij toch wel
heel moeilijk een sterk gemeenschappelijk
program zou kunnen worden gevormd door
een partij, als de R. K. Staatspartij, die
zich in zoo menig opzicht door geheel an
deren beginselen en opvattingen laat lei
den!
TWEEDE KAMER
Debat over de Regeerings
verklaring
De debatten van gistermiddag over de
afgelegde Regeeringsverklaring bewogen
zich, zooals trouwens te verwachten was,
voor een belangrijk deel rondom de jong
ste kabinetsformatie. Van verschillende
zijden o.a. door Aalberse (R.-K.) en Joekes
(V. D.) werd aangedrongen op volledige
openmaarmaking van de gevoerde brief
wisseling tusschen den formateur en de
fracties, opdat men zich een zoo volledig
beeld kan vormen van den gang van za
ken. Veel nieuws heeft men over dit punt
niet kunnen beluisteren. De scherpe verwij
ten door den leider van den Vrijheids
bond den heer Knottenbelt tegen de Ka-
tholieke Kamerfractie gericht, werden op
waardige en zakelijke wijae door den ka
tholieken leider, den heer Aalberse
teruggewezen. Het verschil van opinie tus
schen den formateur en de katholieken
kwam ten slotte eigenlijk hierop neer, dat
de eerste de kracht van het optredende
kabinet zocht in een zoo breed mogelijke,
zij het dan heterogene basis, terwijl de
laatsten een kabinet op hechteren en te
vens 8malleren grondslag prefereerden.
Dat de Katholieken de vorming van een
parlementair kabinet zouden hebben ver
hinderd is dus volstrekt onwaar want tot
de drie andere mogelijkheden: een
rechts" parlementair, een parlementair ka
binet, steunend op de drie rechbsche par
tijen met de vrijzinnig-democraten, en een
parlementair minderheidskabinet, zouden
de Katholieken gaarne hebben medege
werkt. Dat Colijn ten slotte van een an
dere meening was, neemt niet weg, dat de
Katholieken in dezen geen enkel verwijt
treft. Dat er juichkreten opgingen over
die vermaledijde coalitie, die nu toch ein
delijk morsdood was, was eveneens te voor
zien. Bij monde van Albarda (S. D. A.
P.), Joekes (V. D.). en last not least ds.
Lingbeeb (H. G. S. P.) werd deze
vreugde vertolkt. In een geestige rede,
die meermalen door het daverend gelaoh
der geheele Kamer werd onderbroken,
wees de laatste op het merkwaardige feit,
dat het juist de leider van de anti-revo
lutionairen was, die de scheidingslijn links-
rechts had doorbroken. Hij gebruikte hier
het beeld van den tandheelkundige (Co
lijn), die kans had gezien de vrij-zinnig-de-
mocratische fractie twee hoektanden uit
te trekken. Lingbeek zou Lingbeek niet
geweest zijn, indien hij geen kans had ge
zien, de salarissen van de kloosterlingen
onderwijzers met de haren er bij te slee
pen.
In de rede van Albarda viel verder bij
zonder op de bijzonder felle toon, die hij
aansloeg tegen minister Deckers, wiens
jongste maatregelen het hem vrijwel on
mogelijk maakte het kabinet zijn vertrou
wen en dat zijner fractie te schenken. Hij
was echter ten slotte wel zoo goed de
daden van het kabinet af te wachten. De
fascistisch aangelegde heer Wester-
m a u kreeg reeds direct gelegenheid tot
het uitspreken zijner maidenspeech. We
kunnen niet zeggen, dat de man van het
Nationaal Herstel erg gelukkig was. Hij
sprak zichzelf nogal eens tegen, en had
met ten onrechte van den communist de
Visser het verwijt te incasseeren, hem ner
interruptie toegediend, da' hii zich aller
minst mocht beschouwen als de man van
het nationaal herstel, maar slechts als de
nlaatsvervanger van Generaal Snijders.
Het tot de orde roepen van den voorzitter
neemt niet weg, dat de opmerking zake
lijk juist was. Gelukkiger was de verte
genwoordiger van een andere eenmanspar
tij, de Christelijk Democratische Unie, de
heer v. Houten. In een rede, die het
aanhooren alleszins waard was, ontwikkel
de hij verschillende bezwaren op een een
voudige, heldere wijze, maar was toch ge
neigd het kabinet voorloopig eenig cre-
diet te geven. Een andere nieuweling, die
gisteren voor het eerst het woord voerde,
was de afgevaardigde van den Plattelan-
dersbond. mr. V e r v o o r n, die Braat,
zooals bekend door een samenyoop van om
standigheden heeft verdrongen. Zijn be
toog dat weinig om het lijf had, preekte
op alle toonaarden protectie van den
landbouw aan. Geen erg gelukkige dag
had ook de Communist De Visser. Niet
alleen, dat hij herhaalde malen moest
kennis maken met de hamer van den voor
zitter het viel op dat Ruys weinig toe
schietelijk was maar zijn betoog zelf
stond niet op het peil bezien dan van
uit communistisch standpunt zooals we
dat gewend zijn.
We hebben reeds vermeld de rede van
den heer Knottenbelt, die nogmaals uit
voerig inging op de gebeurtenissen rond
om de kabinetsformatie. Wat de omzet
belasting betreft, drong hij aan op een
grondige omwerking van het ontwerp.
Hij was bovendien niet overtuigd van de
noodzakelijkheid een nieuw departement
van sociale zaken in te stellen. Volgens
hem had men kunnen volstaan met een
verdeeling der diverse afdeelingen over
de verschillende departementen. Overi
gens durfde hij zonder ongerustheid zijn
vertrouwen aan het optredende kabinet te
schenken. We vermeldden reeds de kloeke
wijze, waarop de heer Aalberse alle ver
wijten tot de katholieke fractie in verband
met de kabinetsformatie gericht, afwees.
Hij wees er nog eens ten overvloede op,
dat over het optreden van de drie katho
lieke ministers in het kabinet, geen vooraf
gaand overleg met de fractie is gepleegd,
al verheuede hij zich over dit optreden ten
zeerste. Hij herinnerde de heer Knotten
belt aan een woord van Thorbeoke in zijn
Bijdrage van 1847, dat het niet aangaat
zelfs in crisistijden terwille van een ver
keerd nationaal gevoel eigen beginselen
te verloochenen.
Wat de door Albarda gesignaleerde mo
gelijkheid tot samenwerking tusschen de
Katholieken, Vrijzinnig-Democraten en So
cialisten in een democratisch kabinet be
treft. verklaarde de katholieke fractielei
der deze mogelijkheid voor uitgesloten,
mede aan de hand van een uitspraak van
Albarda zelf.
Wat de houding van de Katholieken te
genover dit kabinet aangaat, deze zal
zich in niets onderscheiden van die inge
nomen tegenover het nu aftredende ka
binet. De katholieke partij is reeds vanaf
den tijd van Schaepman gouvernemen
teel geweest. De regeeringsverklaring had
overigens op hem en zijn fractie een gun-
stigen indruk gemaakt. De belangrijkste
passage uit dit stuk noemde hij die ever
de ordening van het bedrijfsleven, dat
aangepast moet worden aan de gewijzig
de economische structuur. Juist in dezen
tijd moeten de grondslagen gelegd worden
voor een betere economische ordening.
Over het geheel genomen toonde het de
bat een toon van groote welwillendheid
tegenover het nieuwe kabinet, waarvan de
samenstelling daar is ieder het over
eens een zeer gelukkige is.
BINNENIAND
ALGEMEENE REKENKAMER.
De aanbeveling voor de vacature-Krap.
Bij de Tweede Kamer is een brief van de
Algemeene Rekenkamer ingekomen in ver
band met de vervulling van devacature
in de Kamer, ontstaan door het overlijden
van het lid ir. Joh. Krap.
Voor de vervuiling van deze vacature be
veelt de Algemeene Rekenkamer aan: D.
O. Norel, inspecteur der directe belastin
gen te Haarlem; J v. d. Molen, burge
meester van Renkum, wonende te Ooster
beek; jhr. G. L. Schorer, vice-admiraal,
wonende te 's-Gravenhage; Th. Sanders,
directeur der Staatsloterij, te 's-Graven
hage; W. de Vries Gzn., gep. chef van den
accountantsdienst in Nederiandsch-Indië,
op reis naar Nederland; L C. Prey, oud
administrateur van financiën in Suriname,
wonende te 's-Gravenhage.
ECONOMISCHE RAAD
GEÏNSTALLEERD.
Gistermiddag is in een der zalen van
het Departement van Economische Zaken
en Arbeid de Economische Raad door den
Minister van Economische Zaken en Ar
beid, Mr. Verschuur, geïnstalleerd.
VER. v.NEDERLANDSCHE
GEMEENTEN.
Dinsdag werd te Den Bosch in „Lohen
grin" de goed bezochte jaarvergadering ge
houden van bovengenoemde organisatie
onder voorzitterschap van mr. F. J. van
Lanschot, burgemeester van Den Bosch.
De bijeenkomst werd mede bijgewoond
door den heer J. de Vlam, Eindhoven, lid
van Ged Staten van Noord-Brabant.
De afdeeling omvat 147 gemeenten. De
contributie werd vastgesteld op 1.60 per
1000 inwoners, met een minmum van 4
en een maximum van 80.
De inkomsten bedroegen 3563.35, de
uitgaven 3206.90 batig saldo 358.45.
In de vacatures A. Verdijk, D. Smits en
F. G. Caners, niet herkiesbaar, werden in
het bestuur gekozen resp. mr. dr. W. G. A.
van Sonsbeek, burgemeester van Breda,
mr. dr. F. L. G. Z. M. Vonk de Both, bur
gemeester te Tilburg en P. A. J. M. Bou-
doin, burgemeester te Berchem.
Door de heeren Schenkenburg van Lier-
op, houtvester bij het Staatsboschbeheer,
en ir. Staf, houtvester der Ned. Heide
maatschappij, werden inleidingen gehou
den over de middelen ter voorkoming en
het blusschen van bosch- en heidebranden.
De V.-D. Tweede Kamerfractie.
In de plaats resp. van de heeren Mar-
chant en Oud zijn aangewezen als voorzit
ter en secretaris van de vrijz. dem. Twee
de Kamerfractie mr. A. M. Joekes en me
vrouw mr. B. Bakker-Nort.
DE OECONOMISCHE MONéTAIRE
CONFERENTIE TE LONDEN.
De Nederlandsche delegatie.
Als leider der delegatie naar de oecono-
mische en monetaire conferentie die op 12
dezer te Londen zal bijeenkomen, is be
noemd dr. H. Colijn, minister van staat,
voorzitter van den raad van ministers, mi
nister van koloniën. Ais gedelegeerden zijn
voorts benoemd mr. L. J. M. A. Trip, pre
sident van de Nederlandsche Bank, als
wiens vervanger is aangewezen mr. J. W.
Beyen, directeur van de Rotterdamsche
Bajikvereeniging,dr. J. A. Nederbragt, chef
van de oeconomische en consulaire direc
tie van het departement van buitenland-
sche zaken, dr. H. M. Hirschfeld, directeur-
generaal van handel en nijverheid van het
departement van oeconomische zaken en
arbeid en F. B. 'sJacob handelsattaché bij
H.M. gezantschap te Londen.
Bij beschikking van den minister van
defensie is met ingang van 1 Juni bevor
derd tot schrijver 1ste kl. bij het departe
ment van defensie de schrijver 2e kl. van
dat departement, mevr. de wed. J. J. H.
Westerhof geb. Pasoer.
NIEUWE GASHOUDER TE
APELDOORN.
Werk van meer dan twee ton.
Door het steeds vrij regelmatig toene
mend gasgebruik begint de gasfabriek te
Apeldoorn het einde van haar vermogen
te naderen. Het blijkt noodzakelijk zoo
spoedig mogelijk tot uitbreiding over te
gaan. Burg. en Weth. stellen den Raad
voor voor het bouwen van een natten gas
houder met een inhoud van 20.000 kub. M.,
bet bijbouwen van een kameroven met 6
kamers, en bijkomende benoodigdheden
een crediet van 210.000 te verleenen.
NIEUWE SPOORBRUG OVER DEN
IJSSEL NABIJ ZWOLLE.
Naar de „Prov. Overijs. en Zw. Crh."
verneemt, is in de j.l. Zaterdag gehouden
vergadering van commissarissen der Ne
derlandsche Spoorwegen besloten een
nieuwe spoorbrug over den IJssel, nabij
Zwolle, te bouwen.
Het zal een brug zijn voor enkel spoor
en naast de bestaande zal de nieuwe brug
van zwaarder materiaal en zwaardere af
metingen gelegd worden, zoodat de snel
heid der treinen ook op deze brug kan
worden opgevoerd.
Wanneer de nieuwe brug gereed zal zijn,
wordt de oude spoorbrug afgebroken. Het
betreft hier een werk, dat een half mil-
lioen vordert.
DE WERKLOOSHEID IN HET
WESTLAND STERK VERMINDERD.
Tengevolge van de groote drukte in de
Westlandsche glasbedrijven is de werk
loosheid in bijna alle Westlandsche ge
meenten sterk afgenomen. In gemeenten,
waar tot voor kort meer dan 200 arbeiders
werkloos liepen, staan deze week nog
slechts 10 tot 20 werkzoekenden bij de ar
beidsbeurzen ingeschreven.
D. J. DE VILLIERS t
De eerste Zuid-Afrikaansche gezant
te 's-Gravenhage.
Gisternacht is in den ouderdom van bijna
60 jaar te Den Haag plotseling overleden
de heer D. J. de Villiers, buitengewoon ge
zant en gevolmachtigd minister van Zuid-
Afrika daar ter stede.
Niet zonder ontroering zal men in breede
kringen van ons land kennis nemen van
dit plotseling verscheiden.
De heer de Villiers was sinds geruimen
tijd ongesteld; zijn ziekte was echter niet
van ernstigen aard, zoodat men voor on
gerustheid geen reden aanwezig achtte.
Nog eergisteren heeft hij in zijn woning
een receptie gehouden ter gelegenheid van
den „Uniedag", den nationalen Zuid-Afri-
kaanschen feestdag.
Zijn gezondheidstoestand liet echter niet
toe zijn gasten persoonlijk te recipieeren,
doch verschillende der aanwezigen brach
ten hem nog aan zijn bed een kort bezoek.
In den vroegen ochtend is hij heden on
verwacht overleden.
Naar wij vernemen, zal de voorloopige
bijzetting van het stoffelijk overschot op
de Algemeene Begraafplaats Zaterdag a.s.
met militaire eer plaats hebben na afloop
van een lijkdienst in de Kloosterkerk,
welke dienst te elf uur aanvangt.
In verband met het overlijden van den
heer de Villiers zijn van het departement
van Buitenlandsche Zaken en van de ver
schillende gezantschapsgebouwen ten tee-
ken van rouw de vlaggen halfstok gehe-
schen.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
In Juni zal Z. H. de Paus opnieuw twee
maal het Vaticaan verlaten. (2de blad).
Fransche eischen inzake controle op de
Ontwapening. (2d© blad).
Belangrijke crisiswetgeving in Duitsch-
land. Hulp aan de boeren en arbeidsver
ruiming. (2e blad).
- Ai
De loge in Spanje. (2de blad).
HET WEER OP ZONDAG,
WAARSCHIJNLIJK MOOI PINKSTER-
WEER. IETS WARMER. LET OP
DEN BAROMETER.
De voorzomer ia de tijd, waarin tenge
volge van overheerschenden Noordelijken
wind, veelvuldig koel weer voorkomt. Het
aantal koele dagen overtreft bijna altijd
het aantal warme. Dit is nu in meer dan
gewone mate het geval en inzonderheid
brachten de laatste weken ons overwe
gend koel weer, zij het dan dat het over
het algemeen, en vooral de laatste dagen
droog en zonnig was.
Warm weer zou slechts dan te ver
wachten zijn, wanneer de toevoer van kou
de lucht door den Noordenwind ophoudt
en veel warmer weer, wanneer een Zuide
lijke wind doorkwam.
In dit opzicht zijn de kansen wel
eenigszins gekeerd. In de eerste plaats is
over de Britsche eilanden en het Ooste
lijk gedeelte van den Oceaan een gebied
van lage luchtdrukking en warm weer tot
ontwikkeling gekomen. Er heerscht daar
algemeen een Zuidelijke wind. In ver
band hiermede zal de over Scandinavië
uit het hooge Noorden toestroomende
koele lucht naar het Westen worden afge
zogen en daarbij niet meer of in minder
sterke mate tot ons land doordringen.
Waarschijnlijk zal de wind bij ons meer
naar het Oosten, daarna naar het Zuid-
Oosten draaien, ten slotte misschien naar
het Zuiden omloopen. In het eerste geval
zal het weer, bij stationairen of stijgen
den barometer droog, zonnig en iets war
mer worden. Men lette dus vooral op de
beweging van den barometer. Stijging bo-
teekent dan mooi, droog weer met de
Pinksterdagen.
In het tweede geval zou bij dalendon
barometer het weer zeer warm kunnen
worden, dooh dit zou gepaard gaan met
toenemende regen- en onweerskans. Een
dalende barometer zou in elk geval een
ongunstig toeken zijn.
Hoewel nu de algemeene weerstoestand
niet zoo etabiel is en ons land dicht bij
de grens ligt tusschen vrij warm, droog en
veel warmer, regenachtig weer, wijzen de
laatste berichten (Donderdag) op toene
mende kans op mooi, droog Pfriksterweer,
vooral wanneer de barometer niet daalt.
Alleen wanneer deze begint te dalen moet
men rekening houden met regenkans. In
het eerste geval iets warmer, in het laat
ste geval zelfs veel warmer.
MERKWAARDIGE PLANETENSTAND.
Het mooie weer gaf Donderdagavond
gelegenheid een merkwaardigen samen-
stand van de planeten Jupiter en Mars
met de Maan te zien. Deze drie hemel
lichamen stonden nl. zeer dicht bij elkaar,
de Maan ongeveer 2y, graad ten Zuiden
van de beide planeten, die minder dan
twee graden van elkaar verwijderd wa
ren. Mars stonde rechts van Jupiter.
Daar de schijnbare beweging van de
Maan naar het Oosten sneller is dan die
van de twee planeten zal de volgende
avonden de Maan niet meer aan dien sa-
menstand deelnemen. De beide planeten
bewegen zich schijnbaar naar het Ooisten
en daar Mars daarbij grootere snelheid
heeft zal de afstand tusschen beide pla
neten eerst kleiner worden. In den avond
van' den 4den zullen zij tot op den klein
sten afstand tot elkaar genaderd zijn, een
afstand, die 's avonds om 9 uur slechts 16
boogminuten bedraagt. Om dien tijd is
het nog niet geheel donker maar do
groote helderheid van beide planeten zal
toch maken, dat men het verschijnsel goed
zal kunnen waarnemen. Er is alle kans,
dat het weer helder zal zijn op dien avond.
Na den 4den staat Mars ten Oosten
van Jupiter en do afstand tusschen beide
planeten wordt dan gauw zoo groot, dat
men niet meer van een eamenstand kan
spreken.
