24ste Jaargang
DONDERDAG 18 MEI 1933
No. 7511
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
ANNO SANCTO"
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
foor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal
onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per' kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geillustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER I03C03, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Modedcelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur «o
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Rondom de Kab'netsformatie
Hier en daar worden in de pers me<*e-
deelingen gedaan over het verloop van de
onderhandelingen tusschen de partijen bij
de Kabinetsformatie, waarop dan ook
weer de gewone tegenspraken volgen.
En men bouwt ook conclusies op artike
len in bladen, waarvan men weet, dat deze
in nauwe relatie staan met een der bij de
politieke onderhandelingen betrokken lei
ders, die zoo veronderstelt men wel
wat zullen hebben losgelaten of althans
beschouwingen, welke met de werkelijkheid
in strijd zouden zijn, wel niet in „hun" blad
zouden hebben opgenomen of doen opne
men.
Al onze wetenschap over wat er is ge
sproken en gehandeld naar aanleiding van
dr. Colijns optreden berust dus op wat min
of meer clandestien buiten den vertrou-
wenskring is uitgevoerd.
En wij moeten daarom voorzichtig zijn
met conclusies wachtend totdat ons
binnen niet al te langen tijd open mede-
dee.ingen betreffende de feiten zullen wor
den gegeven.
Intusschen kunnen wij wel, zonder met
de voorzichtheid in strijd te komen, als
vatstaand aanvaarden, dat de R. K. Staats-
parij voor het denkbeeld-Colijn vorming
van een parlementair Kabine£ uit alle
(vijf) grootere partijen, alleen uitgezonderd
de S. D. A. P. met enthousiast is ge
weest, integendeel!
Veel verder in onze conclusies zullen wij
nu niet gaan.
Maar hebben de liberalen daarom reden
om verontwaardigd te zijn? En verontwaar
digd te zijn, als de Avondpost, welk
blad schrijft:
nu, in dezen tijd, zeggen de katho
lieken tot de liberalen:
neen, met u niet; u wijzen wij af;
voor samenwerking met u is onze poli
tiek, is ons beginsel te goed.
Voelt men niet hoe grievend het is
voor een partij, die in ons land een his
torische taak heeft vervuld, waarvan
ook de katholiekeD in velerlei opzicht
hebben geprofiteerd en nóg profitee-
rij, om thans juist door die en ahéén
door die partij in dén hoek te worden
gezet en te worden behandeld a]s een
soort politieke besmettelijke ziekte?
Zonder het verloop der gevoerde bespre
kingen juist en volledig te kennen, mogen
wij toch wat hier wordt beweerd zoo ver
mogelijk van ons afwijzen, a!s een opgebla
zen verontwaardiging, welke in strijd is
met de nuchtere werkelijkheid
Aan wat over de verdienstelijkheid
van de liberale partij wordt gezegd, willen
wij nu niet raken.
Maar al is de Liberale Staatspartij de
Vrijheidsbond nu nog zoo voortreffelijk,
mag men daarom van katholieke zijde geen
bezwaren hebben tegen de vorming van
een zoogenaamd „burgerlijk blok'': drie
rechtsche partijen, Vrijheidsbond en Vrijz.
Democr.?
Zou, indien in bepaalde omstandigheden,
de Vrijheidsbond niet bereid bleek op een I
gemeenschappelijk program saam j
te regeeren met de R. K. Staatspartij
onzerzijds daarin per se mogen worden ge- j
zien iets van minachting voor onze partij,
iets van antipapisme of iets dergelijks?
Natuurlijk niet.
Zuiver zakelijk verschil van inzicht: in
wat het algemeen belang in een gegeven
situatie eischt; in de politiek, welke kan
en moet worden gevoerd, en: verant
woordelijkheid s-g e v o e 1 voor,
zooveel mogelijk, handhaving en doorvoe
ring van eigen politieke beginselen in 's
lands belang hiermede kan, 't is toch
vanze.f sprekend, volkomen harmoniee
ren zakelijk respect voor den politieken
„tegenstander" en ongerepte eerbiediging
van diens rechten.
Men zet dan den „tegenstander" niet
in den hoek..., en nog minder weert men
hem „als een soort po.itieke besmettelijke
ziekte". Dat is dwaasheid
Ten slotte herhalen wij dat het eind
oordeel over de gevoerde onderhandelingen
nu nog niet gevormd kan worden, noch
door ons noch door anderen. Maar het
bovenstaande mocht worden opgemerkt.
Blijdschap en vertrouwen
Zooals gemeld, is Zondag te Den Bosch
de Katholieke Verkennersbeweging bijeen
gekomen. Daar waren vijf duizend katho
lieke Verkenners.
Op die indrukwekkende bijeenkomst is
o.m. een rede gehouden door Prof. Weve
O.P. waarvan wij bier alsnog enkele zin
sneden willen afdrukken.
„Er zijn maar twee mogelijkheden:
eigen liefde of liefde voor God. En de
mensch van nu heeft de liefde losge
maakt van zijn eerste voorwerp, God,
en heeft zich zelf gemaakt tot maat
staf van allen. Van „Verloochenen U
zelf" begrijpt men niets meer en wil
men niets meer hebben. En heerlijk
is het, dat de jeugd thans roept om
nieuwe bezieling en idealen. De jeugd
heeft honger, een groote honger. Laat
ze niet omkomen.
Leidster- en leiders, wees niet een
naamloos niets. Beteeken wat in het
leven door Uw leiding aan de jongens
zielen. Heft het jonge geslacht om
hoog, Christus tegemoet, wees leeken-
apostelen, maak van Uw jongens man
nen in den schoonsten zin, met ver
antwoordelijkheid en karakter, de
juiste waarde kennend van eenvoud,
last, inspanning en ontspanning. Leef
stralend van God om God aan Uw
jongens te brengen".
Onze katholieke jeugdbeweging, onder
leiding van ons Episcopaat, staat in heer
lijken groeiDaar zijn de leiders en leid
sters, die willen leven „stralend van God"
om God te brengen in de zielen van de
jeugd, die honger heeft, een groote hon
ger
En, als wij zóó zien onze katholieke
jeugdbeweging, in de bekoring en schit
tering van haar volle levenskracht, dan
overwoelt al onze angsten voor dezen
donker-dreigenden tijd een warm en dank-
haar gevoel van blijdschap en vertrouwen
Er is ook nü veel goeds en schoons op de
wereld.
BINNENLAND
ZAANDAMS BEGROOTING
GEWIJZIGD.
EEN LEERZAAM VERSLAG.
DE POLITIEK DER S.D.A.P.
In de gehouden vergadering heeft de ge
meenteraad van Zaandam de vastgestelde
gemcenlebegrooting voor het jaar 1933 aan
een herziening onderworpen.
Dit is geschied naar aanleiding van eeni-
ge op- en aanmerkingen van Gedeputeer
de Staten van Noorcl-Holland en op aan
drang van de Regeering, die het verlen
gen of eventueel verhooigen van de kasgeid-
leening van het Rijk aan de gemeente van
ciroa 3 y2 millioen gulden afhankelijk heeft
gesteld van een sluitende begirooting, zon
der dat daarbij de lasten verschoven wor
den naar volgende jaren of gebruik wordt
gemaakt van z.g, éénmalige dekkingsmid
delen.
Bovendien vordert de Regeering dat op
de begroo'ting een post van 50.000 wordt
gebracht als afschrijving op ongedekte
crisisuitgaven over 1932 en heeft zij er be-
zwaar tegen, dat het batig slot van 31.000
over 1931 ten gunste van de begrooting i
voor 1933 wordt gebracht. De Regeering I
verlangt alzoo dat de gewone uitgaven i
door de gewone inkomsten worden gedekt.
Volgens deze opvatting zou derhalve op
den gewonen dienst 171.000 moeten wor- I
den gevonden.
Ged. Staten stellen den eisch, dat van I
het batig saldo van 1931 geen gebruik mag
gemaakt worden, zoodat naar de opvattin
gen van dit college 140.000 moet gevon
den worden.
Als gevolg van een en ander hebben B.
en W. bij den Raad voorstellen ingediend
om verschillende posten der begrooting te
wijzigen. Zij stellen om. voor opnieuw een
loonsverlaging voor het gemeentepersoneel
in te voeren van 3 pet., met terugwerkende
kracht tot 1 Januari 1933 en de vacantiebij-
slag voor dat personeel af te schaffen.
Hiedoor wordt on ierscheidenlijk 30.000
en 15.000 bezuinigd.
V'oorts vleien B. en W. zich met de hoop
dat de Regeering en Ged. Staten geen be
zwaar zullen hebben als in plaats van
TELEGRAM AAN ROOSEVELT
VAN H. M. KONINGEN WILHELMINA.
„DIT VOLK VERAFSCHUWT DEN
OORLOG".
H. M. de Koningfin heeft onder dagtee-
kening van 17 Mei, het volgende Regee-
rings-telegram gericht tot den president
van de Vereenigde Staten te Washington:
Het is, Mijnheer dc President, een groote
vo.doening voor mij, dat het antwoord van
Nederla-nd op Uw telegrafisch beroep ter
stond en zonder voorbehoud kan worden
gegeven. Dit volk, uit naam waarvan ik
spreek, verafschuwt den oor.og. Het zou
natuurlijk een aanval weerstaan, maar het
verafschuwt den oorlog. Evenzeer als het
uittarting en aanval tusschen burgers vcr-
oordee.t, veroordeelt het uittarting en aan
val tusschen volken. Het meent, dat de
tijden zijn aangebroken voor de volkenge
meenschap om door daden te toonen, dat
zij vast besloten is te breken met het recht
van den sterkste als haar eventueelc hoog
ste norm.
Vreedzame regeling is de uitsluitende
methode om nationale geschillen te be
slechten. Mij is geen reden bekend waarom
vreedzame regeling niet de uitsluitende
methode zou zijn om internationale ge
schillen te beslechten.
Mijn land is diep overtuigd dat, wil dit
doel kunnen worden bereikt, vergaande
ontwapening thans gebiedend noodzaken
lijk is, immers voortgezette bewapening
leidt tot wedloop in bewapening en, gelijk
pijnlijke, doch al te spoedig vergeten on
dervinding bewijst, tot onvermijdelijken
oor'-og.
Nederland is bereid om met de andere
volken der wereld de vier stappen te doen,
welke Gij voorstelt ah eerste en belang
rijke bijdrage tot daadwerkelijke ontwape
ning. Het maakt geenerlei voorbehoud bij
deze verklaring. Wat een non-agressie-
verdrag betreft, ben ik het met U eens,
dat het onder de tegenwoordige omstan
digheden wellicht goed is, dat bestaande
en geldige non-agressieverdragen en gel
dende verplichtingen om te ontwapenen,
plechtig worden bevestigd teneinde hun
bindende kracht opnieuw aan het geweten
der wereld voor te houden.
De aanstaande economische conferentie
kan verzekerd zijn van den actieven en
van ganscher harte gegeven steun van mijn
Regeering. De economische en financieele
toestand vraagt onmiddellijke en doeltref
fende maatregelen. Nationaal komt dit
land op voor een gezond en geordend eco
nomisch en finantieel leven. Internationaal
komt het op voor onbelemmerd handels
verkeer, stabiele valuta en betere prijzen.
Nederland hoopt, dat de Londensche con
ferentie een daadwerkelijke en duurzame
verlichting ten gevolge zal hebben. Tevens
vertrouwt het, dat deze conferentie en do
daarbij vertegenwoordigende Regeeringen
zich zullen laten leiden door de onveran
derbare wetten van economische waarheid
en geen acht zullen slaan op hetgeen op
pervlakkige en kortzichtige meening en in-
dividueele belangen gaarne zouden zien
aanvaard. Het algemeen belang moet hier,
zoo ooit, overheerschen.
Met mijn Regeering en volk deel ik ten-
volle in de hoop, dat do verwachtingen,
waaraan Gij uitdrukking hebt gegeven, in
vervuiling zullen komen.
w.g. WILHELMINA 'Bf.
f 50000 slechts 25.000 op het crisis-tekort
van 1932 wordt afgeschreven en dat 45.000
zal worden geput uit de winstreserve van
de gasfabriek.
De heer Ranshuizen (r.k.) wijst er
op, dat de geschiedenis zich herhaalt en j
de raad foor de tweede maal voor een her
ziening van de begrooting wordt geplaatst,
omdat zij niet dadelijk heeft gestreefd naar
een sluitende begrooting op normale wijze,
zonder verschuiving van lasten naar vol
gende jaren en gebruikmaking van batige
saldi van vorige jaren.
De regeering eischt een bezuiniging van j
170.000, terwijl Ged Staten met 140.U00 I
genoegen nemen. B. en W. hebben het laat
ste gekozen.
De vraag is echter of de autoriteiten er
genoegen mee zullen nemen, dat een deel
van de reserves wordt gebruikt en in plaats
van 50.000 de helft wordt afgegeven op
de ongedekte crisisuitgaven over 1932. De
eischen van de regeering zijn dienaangaan
de zeer duidelijk.
Ook de heer Spaak (v.b.) uit zich in
dien geest. Spr. betwijfelt of deze begroo
ting goedgekeurd zal worden.
De heer H al 1 i e (v.d.) noemt de behan
deling van deze begrooting een kwestie van
vorm, omdat de zaak reeds in kannen en
kruiken is, daar er een overeenkomst be
staat tusschen de S.D.A.P. en de beide bur
gerlijke wethouders van het ooilege.
Spr. meent, dat, indien niet sterker wordt
bezuinigd, de zaak onherroepelijk zal vast-
loopen. De vlottende schuld is zeer hoog.
Spreker begrijpt niet de houding van de
S.D.A.P., die bij de verkiezingen krachtig
tegen loonsverlaging heeft gepropageotd,
terwijl zij nu zelf met een loonsverlaging
komen. Verschillende ontvangstposten zijn
te hoog geraamd, zelfs bij een verlaging van
he presentiegeld van 8 op 6 per zitting
zullen in dit ;<aar nog maar drie raadsver
gaderingen gehouden worden. Ook deze
spr. laakt het aanspreken van do reserves,
en herinnert in dit verband aan do waar
schuwende stem van den wethouder voor
de bedrijven, bij de eerste behandeling der
begrooting, die getuigde dal daardoor do
bedrijven worden uitgemergeld.
De heer D o r j e (c.h.) doet uitkomen,
dat, als de autonomie der gemeente in het
gedrang komt, dit de schuld is van den
raad zelf, omdat men niet zelf voor een
sluitende begrooting heeft gezorgd; spr. be
treurt, dat de reserves moeten worden aan
gesproken, doch neemt daarmede vrede,
omdat nog een bedrag beschikbaar blijft
voor eventueele mogelijkheden. Ten aanzien
van het subsidie voor de openbare leeszaal
bepleit hij een verlaging van ƒ2000.
De heer P o p p e (o.s.p.) wijst erop, dat
een loonsverlaging van 3 pet. met terugwer
kende kracht gelijk staat met korting van
\y, pet. van 1 Mei af.
Spr. meent, dat door de medewerking
aan al deze verslechteringen de S.D.A.P.
haar eigen graf delft.
Do heer M a k k i n g a (comm.) zegt, dat
do soc.-democraten gelooven, dat als do
tijd boter wordt, men dan weer terug zal
nemen, wat nu gegeven moet. worden. Maar
het zal nog sleohter worden. Men drijft
hierdoor de arbeiders naar het fascisme.
De heer T i 1 k e m a (a.r.) wijst er op, dat
de houding van de burgerlijke leden bij de
eorste behandeling der begrooting alleszins
gerechtvaardigd was. Dit blijkt t.luuis door
de voorstellen van B. en W. Zij hadden
sneller de noodige maatregelen moeten nc
men. Dan had er geen sprake van geweest,
dat do kasgeldleening niet verlongd was.
Dan was ook het zelfbestuur van de ge
meente gered. Nu wordt van boven af ge
dicteerd. Gevolg is "bok, dat nu aan de
korting terugwerkende kraoht moet gege
ven wordon. Dit is funest.
Dc soc.-democraten hebben steeds ge
tuigd, dit cn dat niet te willen, terwijl zij
ten slotte toch toegeven. Dit is een slappe
wil. Zij hebben nog weinig geleerd van
hetgeen om ons heen gebeurt.
Spr. wijst er op, dat niet gevonden is
wat gewenscht wordt. Hobben B. en W. do
overtuiging, dat dit aanvaard zal worden?
De heer R. Plooy er (S.D.A.P.) zegt,
dat het voor de soc.-democraten geen aan
gename taak is deze begrooting aan te ne
men. Toch zullen ze die aanvaarden, omdat
daardoor do arbeidersbelangen het beste
gediend worden. Wil men do werkloozen
helpen, dan moet men deze voorstellen aan
nemen. Men vergete niet, dat men hiertoe
wordt gedwongen.
Tegen het gebruiken van do reserves
bestaan geen bezwaren. Het is een geluk,
dat men dit doen kan.
Verder kunnen wij echter niet gaan.
Men zou dan moeten overwegen of de
S.D.A.P. nog langer mede verantwoorde
lijkheid zou kunnen dragen.
Deze verklaring wordt afgelegd namens
de geheele soc.-democratischc raadsfractie.
Nadat nog ©enige R. K. en V. D.-lcden
hun standpunt vóór dc begrooting hadden
uiteengezet deed de heer Kamphuys
(R.K.) wethouder, uitkomen, dat geen com
promis is gesloten met de soc. dcm.-fraciie,
maar dat er overeenstemming in het colle
ge van B. cn W. is bereikt tusschen do meer
derheid en de minderheid. Dit neemt niet
weg, dat de raad het reoht heeft betere
cn grootere bezuinigingen aan to brengen.
Dc heer Prins (S.D.A.P.), wethouder,
deelde mede, dat B. en W. alles hebben
gedaan om de loonsverlaging tegen te hou
den, echter te vergeefs.
Do heer Kan (A.R.), wethouder, deed
uitkomen, dat de maa.tregelen niet zijn ge
nomen, omdat zij door de regeering wor
den geëisoht, maar in het belang der ge
meente noodig zijn. Dc minderheid in het
college had gaarne sterker bezuinigd, maar
het is ten slotte een kwestie van geven en
nemen geworden.
Burgemeester Ter Laan (S.D.A.P.), dc
voorstellen van B. en W. verdedigende,
wees er op, dat in een der couranten is ver
kondigd, dat Zaandam aan den grond zit.
Dat is niet waar. De toestand der finan
ciën van de gemeente is kerngezond.
De gewone uitgaven kunnen zonder be
zwaar worden gedaan, alleen de crisis uit
ga ven geven moeilijkheden. De voornaam
ste taak van de gemeente is, dat de steun
aan de werkloozen regelmatig kan worden
verleend. Het is daarom niet gerechtvaar- 1
digd thans tegen de begrooting te stem
men. Als men de reserves van de bedrijven
niet wil, moet men wat anders voorstel
len.
Zijn B. en W. de oorzaak van de moei- I
lijkheden, door de zaak te hebben ver
traagd? Spr. ontkende dit ten stelligste;
men moest eerst de zekerheid hebben, dat
er een meerderheid in den Raad zou ziju
voor de bezuinigingsvoorstellen. i
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
EEN BEPERKT AANTAL PLAATSEN
voor het
AMSTEROAMSCH SACRAMENTSSPEL
op 18 Juni, te 2.30, Stadion Amsterdam
zijn aan ons bureau verkrijgbaar.
Prijzen: van 60 cent tot f 3.—
DE DIRECTIE.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Hitiers groote rede over Duitschlands
buitenlandsche politiek, gistermiddag in
den rijksdag gehouden. (2do blad).
De boodschap van president Roosevelt.
(2de blad).
BINNENLAND.
Een telegram van de Koningin aan den
president van de Ver. Staten van Amerika
(lstc blad).
De wijziqing van de gemeentebegrooting
van Zaandam, (lstc blad)
Een reclame-congres te Amsterdam.
(1ste blad).
De uitvoer van spek. (lstc blad).
De consumptiemelk-regeling. (isle blad).
Of Ged. Staten en do Regeering met do/.o
bogrooting genoegen zullen nemen is ge
vraagd? Spr. deelde mede, dat men daar
mede bij deze colleges is gekomen, te ken
nen gevende verder niet te kunnen gaan.
Men moest wol tot do reserve* zijn toe
vlucht. nemen, omdat andere bezuinigingen
of bij het eeno of bij het andere deel van
don Rand niet gewild zijn.
13. en W. verdienen hulde, dat zij de bur
gerij voor verzwaring van lasten hobben
behoed.
Wat de ontvangstposten betreft deze zijn
tot nu toe niet ongunstiger dan zij bij de
begrooting zijn geraamd.
Spr. raadt ten slotte aan deze begroo
ting to aanvaarden, ook om do kans op het
sluiten van een geldleening te vcrgrootcn.
De gemeenteraad heeft ten slotte de be
grooting goedgekeurd met 21 tegen twee
stemmen. Tegen hebben gestemd do com
munist Makkinga en do O.S.P.-er Poppe.
„Handelsblad".
DE DRANKWET.
De wijziging treedt 1 Juni in werking.
In Staatsblad 245 is afgekondigd een
Kon. Besluit, waarbij is bepaald, dat arti
kel II van de wet van 29 Maart 1933 (Wij
ziging der Drankwet) in werking treedt op
1 Juni a.s.
DE CRISIS-ZUIVELWET.
Het vraagstuk van de consumptiemelk*
regeling.
Naar de „Msb." uit betrouwbare bron
verneemt, is bij do Crisist-zuiveloentralo
door do drie centrale landbouworganisaties
oen lijvig rapport ingediend, hetwelk do
crisis-zuivelwet cn haar uitwerking behan
delt.
Dit rapport komt tot de conclusie, dat
spoedig ingrijpende veranderingen moeten
worden getroffen.
Het rappoit geeft tevens de lijnen aan,
waarlangs men tot dit doel kan komen.
Ook het rapport spreekt van decentrali
satie in de uitvoering en een kring-indee-
ling.
Zijn wij goed ingelicht, dan gevoelt men
ook bij de Crisis-zui velccntralc wel iets
voor deze wijziging. Hierdoor zou het ook
mogelijk zijn de melkveilingen op haar
juiste plaats terug te brengen.
Men deelde in dit verband nog mede,
dat hedenmiddag over een en ander een
conferentie zal gehouden wor'en in Den
Haag tueechen den »*egeerin^«coiiimissar»s
en afgevaardigden van de melkfcdcratic en
de melkveilingen.
