GASTRONOMISCHE GENEUGTEN
tê0M
sdSSBBBh
VkUmStotfw
'kiftlefiHcffen
9<
VRIJDAG 7 APRIL 1933
DE LEIDSCHE COURANT
VIERDE BLAD PAG. 15
MENU:
Sti«kboonen met muizenstroop.
Knoflook en rottende uien.
Termietenlarven in pekel.
Chineesche eieren.
Durian.
(De schrijver van dit artikel dr. E. C.,
een speciaal kenner van het verre Oosten,
deelt hier zijn amusante gastronomische er
varingen in den Maleischen archipel mede).
Wetenschappelijk gesproken is de
mensch een omnivoor, d.w.z. hij eet zoowel
dierlijk als plantaardig voedsel. Van de
wonderlijke lekkere beetjes, die hij door
zijn mond naar de maag voert, kan de
Europeaan zich echter absoluut geen juist
begrip maken.
Zoo werd ik eens door een Chineeschen
handelaar, die juist met twee van zijn land-
genooten het ontbijt gebruikte, zeer beleefd
uitgenoodigd om aan het eenvoudige maal
deel te nemen. Van de huisdeur uit gezien
scheen het mij slechts uit langwerpige ra
dijsjes te bestaan, waarvan men wel de bla
deren, maar nog niet de wortelen afge
sneden had. Zoo beleefd mogelijk bedankte
ik voor He uitnoodiging en verzocht den
Chineezen zich bij het eten niet door mij te
laten storen. Toen ik het roode gerecht
ondertusschen eens nauwkeuriger bekeek,
ik dat het heel jonge ^nuisjès
waren, die er nog rood uitzagende
^ele mannen pakten ze bij den staart, trok-
;en ze door een donkere saus, van suiker
stroop, brachten ze dan mot een handige
beweging naar den mond, waar ze even
met de tanden vastgehouden werden en
slikte ze dan met zichtbaar welgevallen
in, zooals de Europeesche fijnproever zijn
vette oesters of z.g. snippenhersens.
Nu, over den smaak valt niet te twisten.
Vat men alles, wat in deze of gene streek
der aarde als delicatesse geroemd en gege
ten wordt echter eens samen en beschouwt
men het dan van wetenschappelijk stand-
punt dan blijkt toch, dat al deze uitge
kochte lekkere beetjes en voedingsmiddelen
.spijzen zijn, die in chemische en biochemi
sche betrekking veel overeenkomst met al-
Kander hebben.
Dc delicatesen van alle volkeren onder
scheiden zich heelemaal niet doördat zij
•bijzonder rijk zijn aan licht verteerbaar
eiwit of andere stikstofverbindingen van
hooge voedingswaarde, noch doordat zij bui
tengewoon prikkelend werken op het ze
nuwstelsel van den mensch of op de spijs-
fvertering. Dit geldt evengoed voor de „pi-
dan" en „hiecidan" het brei of olieachtig
fijngemaakte stinkende, maar gemakkelijk
Verteerbare kippenei der Chineezen als
|voor onze kievits- en meeuweneieren, even-
vjgoed voor de insecten, larven en zekere
wormsoorten, die tegenwoordig nog dooi
vele natuurvolken met veel smaak veror
berd worden, als voor onze oesters en de
ingewanden van den krans vogel (dubbele
lijster) die door sommige fijnproevers ah
leen uitgezochte lekkernij beschouwd
wordt. Volgens den bekenden „toujuors per
-drix' houden lekkere hapjes op lekkerbeet-
jes te zijn, wanneer men ze dagelijks ge
nieten kan. Zoo zouden b.v. gekookte kip-
tpeneieren bij ons en bananen in de tropen
als delicatessen beschouwd worijen, als z
niet tot het dagelijksch voedsel behooi
■den.
Indertijd zag ik, hoe een inboorling uit
het hooggebergte van Java, tot mijne gro
te verbazing heerlijk smeelde van termieti
larven, die in de pekel zwommen, maar
^ater zei ik mij mezelf, dat die bruine lui
Kch daarmee eenzelfde eiwitrijke embry-
ens ijs lieten smaken als wij blanke
menscheD genieten van onzer zóer gezochte
i kaviaar. Het is trouwens opvallend, hoe-
tyveel Maleiers direct dol zijn op sommige
Europeesche delicatessen.
I. Er was een oude, beste Batakker, die
mij in het hoogland van Sumatra vergezel
de en wiens grootvader, naar hij me ver-
de, in zijn geboorteland nog
billende
t-1'
den had deelgenomen. Dezen bruinen man
liet ik eens kreeft in blik proevpn, die hij
zoo heerlijk vond, dat ik hem vast beloven
moest, eenige blikjes voor hem mee te
brengen, als ik later nog eens ooit in zijn
dorp zou komen.
Opmerkelijk vooral van physiologisch
standpunt beschouwd is verder ook de
buitengewoon groote voorliefde van haast
alle volkeren der aarde voor bepaalde krui
den, die bijzonder rijk zijn aan alcoholische
•elverbindingen en die door de chemici
als allyle aangeduid worden zooals onze
en preisoorten de mierikwortel en de
mosterd. Het is alleen te wijten aan de ver
fijnde of over-verfijnde cultuur, dat de be
woners van enkele Europeesche landen, die
vroeger groote liefhebbers van uien of knof
look waren, dit thans niet meer gebruiken.
Zoo toont ons de Noorsche Edda de „edele"
knoflook als heilzame en lievelingsspijs
der koningen en helden en in het keizerlijk
Rome, waar knoflook en uien in hoogere
kringen wegens hun onaangename geur in
discrediet gekomen waren, betaalden de
rijke brassers voor 'n Afrikaansche variant
de stinkende alantswortel letterlijk
hun gewicht in goud. In de warme lander
van Afrika en Azië worden allylrijke
stinkboonen uit de familie's Parkia, Leu-
caena en Pithecolobuin door de inboorlin
gen zeer gaarne gebruikt als ingrediënten
bij de bereiding der spijzen.
En de boomvrucht, waar alle kleurlin
gen en ook veel Europeanen zoo verzot op
zijn, de Durian, die in den Indischen archi
pel groeit heeft dit wel op de eerste plaats
te danken aan haar allylverbindinpen, die
oral te kennen zijn aan den doordringen
den scherpen reuk van knoflook en rotten
de uien. De groote Engelsche natuurvor-
soher Wallace vindt den heerlijken smaak
van deze vrucht eenvoudig onbeschrijflijk
en hij uit zijn geestdrift in de volgende
woorden: „Durian eten is werkelijk een
genot, dat alleen reeds een reis naar het
verre Oosten loontTypisch is het in ieder
geval, dat niet alleen alle planteneters
maar ook alle zoogdieren, die overigens
uitsluitend vleesch eten, hartstochtelijke
liefhebbers van de durianvrucht zijn.
Alle volkeren der aarde hebben in de
keuze en de toebereiding van hun spijzen
een aparten smaak. Deze richt zich even
zeer naar de klimatische gesteltenissen en
de producten die de natuur daar voort
brengt als naar den stand der beschaving
der menschenrassen. Ongetwijfeld wordt de
smaak der geheele menscheid door be
paalde biochemische wetten geleid, die ge
baseerd zijn op de neiging tot zelfbehoud
en de gezondheid van ieder individu afzon
derlijk, al heeft men dat nog niet in bijzon
derheden kunnen vaststellen. Zoo is het
nog niet lang geleden dat men eigenlijk
niet goed verklaren kon, waarom de blad
en komkommersalade door heel veel men
sehen niet als lekkernij beschouwd werd,
als hij niet dagelijks gegeten kon worden.
Thans weet men, dat hij weliswaar zeer arm
is aan eigenlijke voedingsstoffen doch
daarentegen als rauwe kost buitengewoon
rijk is aan die stoffen, welke zoo gewichtig
zijn voor het leven en de gezondheid van
den mensch en die men zeer juist met den
naam vitamine aanduidt. Hoogst interes
sant is het te zien in welke mate het ver
stand van den mensch zijn smaak
m vloed t.
Is het geen vooroordeel van vele Eu
peanen die besliste liefhebbers zijn a
garnalen (z.g. „krabben") en blauwe m
selen, deze „zwijnen" onder de krabben
mosseldieren, dat zij met weerzin naar de
kleurlingen zien, die verzot zijn op het
vleesch van den reuzenkever, die toch al
leen maar plantaardig voedsel tot zich
neemt. Men heeft zich thans ook hier laten
verleiden tot het eten van jong paarden-
vleesch; dat onze Germaansche voorvade
ren terecht zeer smakelijk vonden.
Gebraden vleesch van verschillende aap
soorten heb ik zonder vooroordeel gege
ten cn niet onsmakelijk gevonden, maar ik
heb 't niet over me kunnen verkrijgen om
het vleesch van den Siamang (Siamanga
Syndatyks) die reeds to de mensch-apen
gerekend wordt, te eten, evenmin als dat
van den „vliegenden hond" een reusachtige
vleermuis die ik niet alleen door vele
Chineezen, maar ook door Europeanen als
een uit?_v~ 'e IC' r- i'-~ hoorde roemen.
Let menu der roofdieren
thoe leeuwen en tijgers
ZICH VAN GROENTE
VOORZIEN.
Zestig pond vleesch per couvert.
Vele menschen hebben er een afschuw
van om naar roofdieren te kijken, wanneer
deze hun maaltijd nemen. Keeds geruimen
tijd voor zij hun voedsel ontvangen - en
zij kennen dit tijdstip juist -- zijn de dieren
opgewonden en onrustig, komt eindelijk het
©ogenblik, dat de oppaseer het groote stuk
bloederig vleesch in de kooi werpt, dan be-
reikt deze opwinding haar hoogtepunt. Een
s ag met de klauwen, een ruk aan het stuk
■vleesch en reeds ligt het geheel van elkan
der gescheurd voor het dier, dat zich, nu
■weer heelemaal rustig, aan het genot van
deze spijze overgeeft. Het roofdier dat zich
in vrijheid bevindt, komt natuurlijk lang
zoo gemakkelijk niet aan den kost. Een
leeuw moet, om te kunnen leven, minstens
iedere week twee grootere dieren bemaeh-
tigen en in gevangenschap in den die-
rentuin of circus krijgt hij ongeveer 10 h 15
I pond vleesch per dag. Het is den leeuw niet
j zoozeer te doen om een beest te dooden,
hij wil zich slechts voedsel verschaffen
n koning der woestijn is nel wanneer hij
ergens een pasgeboren dier vindt dat juist
door een jager neergelegd is en dat hij op
z'n gemak kan verorberen, dit zijn echter
zeldzaamheden, waar niet op te rekenen
valt. De jongere leeuwen, die nog in het be
zit zijn van hun volle kracht en scherpe
zintuigen, maken gaarne hun buit onder
wilde dieren, die met heele kudden gaan
drinkengiraffen, antilopen of ze-
bras.... Midden uit deze kudden rooven
zij hun prooi. Doch zulke overvallen ge.uk
ken niet altijd, want juist deze dieren zijn
buitengewoon schuw en waakzaam; heeft
de leeuw dus tegenspoed op z'n jacht dan
blijft hem niets anders over dan zich met
allerlei k ein gedierte tevreden te stellen:
is hij al te hongerig dan versmaadt hij zelfs
de jacht op muizen niet. Verschillende na-
tuurvorsehers beweren zelfs gezien te heb
ben, dat leeuwen en tijgers sprinkhanen
eten natuur.ijk alleen wanneer er geen
enkel ander wild in de buurt te vinden was,
waarop hij goedschiks jacht zou kunnen ma
ken.
Zijn er echter dorpen in de nabijheid,
waar inboorlingen hun kudde hebben, dan
versmaadt de leeuw zulke kleine fijne hap
jes nietdan sluipt hij naar dc tamme
kudden, die 's nachts meestal bijeenge
bracht worden in kampen die omgeven zijn
met stekelige doornen webben.
Een hongerige leeuw springt zelfs over
'n hooge schutting heen om z'n prooi te be
machtigen. Beladen met het doode dier
springt hij dan weer over de omheining te-
halve de tijger, geen enkel ander dier ter
jreld zoo gemakkelijk nadoet.
Heeft de leeuw zijn buit in veiligheid ge
bracht dan begint hij zijn maaltijd.... eerst
rukt hij de ingewanden uit het lichaam van
zijn s.achtoffer en eet die op.... Datzelfde
doet ook de tijger en de handelwijze van
deze twee groote roofdieren is niet zonder
eenigen grond. De darmen van deze plan-
t-enetende dieren zijn altijd gevuld met
plantaardig voedsel en daar de roofdieren
geen enkele manier hebben om aan vege
tarisch voedsel te komen, en dit toch noodig
hebben terwille van gewichtige minerale
zouten, moeten zij op die manier in de be
hoefte aan „groenten'' voorzien.
Leeuwen en tijgers doen overigens in dit
geval hetzelfde wat men ook bij de Congo-
Negers kan waarnemen, wanneer zij tot
verbazing van den Europeeschen jager
met groote gulzigheid den nog dampenden
inhoud van de maag van e>en pasgeschoten
Nij.paard opeten.
Sjechts zelden zal de leeuw uit harts
tocht een mensch opeten: de tijger is op dit
punt veel gevaarlij'ker. In den regel zijn het
alleen slechts oudere leeuwen, die zich, door
lange ondervinding wijs geworden, ook zon
der uoodweer aan menschen vergrijpen. On
der de tijgers bevinden zich daarentegen
veel liefhebbers van menschenvleesch. Van
af het oogenblik dat de tijger ingezien heeft
hoe gemakkelijk hij een ongewapend
mensch overweldigen kan, is geen mensch
meer voor hem veilig. Hier en daar worden
de streken, waarin deze „menscheneters"
rondzwerven zóó gevaarlijk dat men kort
geleden op eenige trajecten van den Indi
schen spoorweg (nadat reeds enkele baan
wachters en wisselwachters tijdens hun
dienst gedood waren) baanwachtershuisjes
opgericht heeft, waarin men beveiligd is
tegen tijgers; dit zijn uit beton opgetrok
ken huizen, die bij naderend gevaar met
sterke getraliede deuren gesloten kunnen
worden.
De vraatzucht van een tijger is zoo ge
weldig, dat het voor hem een kleinigheid is
om achter elkaar 60 pond vleesch te ver
slinden. Is er water in de nabijheid, dan
onderbreekt hij nu en dan zijn maaltijd om
eens te gaan drinken; is hij eenmaal ver
zadigd, dan vervalt hii in een diepen slaap.
In slechte tijden stilt de tijger zijn hon
ger met kleine dieren en schrikt er zelfs
met voor terug de stekels van het stekel
varken te eten: en hij slikt kikvorschen en
hagedissen evengoed als visschen en schild
padden, ofwel hij maakt jacht op apen,
waarvan hij het vleesch ook graag lust.
Leeuwen en tijgers eten bij kwellende hon
ger ook de lijken van menschen en dieren
wat intusschen slechts uiterst zeldzaam
waargenomen werdhet komt ze fs voor
dat zij hun doode soortgenooten opeten.
Vraatzucht gepaard met vermetelheid
maken ook het luipaard tot een geduchten
roover, die voor den mensch zeer gevaar
lijk is. Hij schrikt er niet voor terug, om de
dorpen der inboorlingen binnen te dringen
en het vee te dooden, dikwijls veel meer.
dan hij kan verslinden; hij besluipt de anti-
lopenkudden, valt jakhalzen en honden
aanen in Indië behoort het luipaard
zelfs tot de menscheneters; als zoodanig is
hij even gevaarlijk als de tijger.
Daarnaast doodt hij echter ook met het
grootst genoegen kippen kikvorschen of
hagedissen, doch dat laatste alleen in tijd
van nood. Soms haalt hij de vruchten uit
den oliepalm die er uit zien, alsof zij plui
men hebben en uit wier vrucht vleesch, dat
een hoog vetgehalte heeft, de palmolie ge
perst wordt. In den dierentuin krijgt het
luipaard da ge'ijk 4 k 5 pond vleesch.
Tot de roofdieren van Afrika worden ook
twee soorten van. honden gerekend, wier
maaltijden al heel eigenaardig samengesteld
zijn; het zijn de aard wolf, een familielid
van de hyena en de oorhond. Beide voeden
zich haast uitsluitend met insecten en ver
dienen daarom niet, dat men hen met den
Iroofdieren'' betitelt, waartoe zij
echter systematisch wel gerekend moeten
orden. Een echte hyena-maaltijd sto.len
ij ons altijd als zeer weerzinwekkend voor,
ij denken er aan hoe het leelijke dier
nachts aan de lijken knaagt want de
hyena's zijn nachtdieren. Gewoonlijk zijn er
echter geen lijken ter beschikking; wan
neer zij echter met haar fijnen reukzin op
grooten afstand een lijk bespeurt, ze fs al is
dit in den grond begraven dan beteekent
dit voor haar het uitzicht op een heerlijke
versnapering. Daar de hyena lichamelijk
niet zeer lenig en bovendien ook laf is,
vormt bet gevonden kadaver voor haar de
..gedekte tafel"; overigens stelt zij niet veel
hooge eischen en s.echts wanneer ze heele
maal mets anders vinden kan, sluipt zij tot
in de nabijheid der dorpen en smult daa.r
heel smakelijk aan den afval, die de men
schen daar neergeworpen hebben.
De wolf heeft smaak in alle rfioge ijke
gerechten, die er in de verschillende jaar
getijden te krijgen zijn. In den zomer zijn
z'n maaltijden in den regei tamelijk geva
rieerd, omdat hij ook visschen, slangen en
meikevers eet, dan weer gaarne eens
vegetariër leeft van de akkers mais of
paar aardappels snoept. In den winter drijft
de honger hem op jacht op alle mogelijke
dieren. Dan sluiten de wolven zich aaneen
en maken ze in heele troepen jacht op a.les,
t onder hun bereik komtop runderen
en paarden en tenslotte vallen zij ook men
schen aan. In het Noordep vervolgen zij de
trekkende rendieren op de hielen en waar
zij een troep veldmuizen aantreffen, die
kleine knagers. die vaak troepen van dui
zenden vormen, zijn zij, zooals de Russi
sche ontdekkingsreiziger Islawm geconsta
teerd had, in de nabijheid. Ook in gevan
genschap wordt er rekening mee gehou
den, dat zij gaarne vleesch eten. Dagelijks
ontvangen zij 4 k 5 pond vleesch te eten.
TT""
■MOUSSEUHE «.schecMe
«ivcrUZUDE diverse dessins
SïKSÏÏ-rïi*
i'ïi. w
70 cM breedlU'e' 1mpr|MÉ ma'
TPAVlSAunikl«'en'70c
- 32
SHAiAUH^H^aS-
ZIJOEN LINDEN un> 32«
hê«^rpr,ch!.—'45'
70 cM- tt>t? go cM.
bemberg öu ...,.49
dTOBRALCOMe.ecM,70.M55<
hovv^>^60«
^be'zude 60 El»"..
SLOOPEN 0.40 0.34 0.28 18' 1
LAKENS ongebleekt katoen. ay«»c
2 persoons 1.05 0.78f 2
LAKENS congolinnen, 2 pers. «vkc
1.08 0.86#2
LAKENS graslinnen 1 pers. «c
0.95©d
2 persoons 1.1089'
LAKENS gefestonneerd, <f GC
2 persoons 1.353
DAMES FLANELLEN
0.45 0.362©
HEEREN FLANELLEN --c
dubbele borst 0.85 0.75
DAMES HEMDEN 0.42 0.37 2S'
HEEREN HEMDEN ongebleekt
0.78V
GRASLINNEN HEEREN
HEMDEN 0.80
INTERLOCK PANTAl£>NS
EN BORSTROKKEN
TRICOT HEEREN PAliTA
EN BORSTROKKEN
reclame
an de verstandige
huisvrouw, die weet
dat 'n bijzondere
aanbieding bij
VAN MOORSEL
ook haar bijzonder
kan meehelpen, om
de kosten vari
kleeding ën huis
houding te drukken
CREPE SPIRAAL zuiver wol.
80 centimeter breed^d
TWEED FANTASIE leuke A-c
kleuren, 70 centimeter breed 2d
PEPITA - voor damesrokjes.
1 90 centimeter breed..
CREPE CONDELE - pracht-
kleuren, 90 cM. breed
40'
65'
AFGHALAINE spec, reclame,
diverse kleuren, 130 cM."tjreed OÖ
CREPE SPIRAAL div. kleuren, OAC
130 cM. breed©5#
ENGELSCHE MANTELSTOF OAC
140 cM. breed ©v
CREPE FROISSE in alle mode- AOc
kleuren, 140 cM. breed
DIAGONAAL VISCHGRAAT
voor Voorjaarsmantels «f
140 cM. breed i«2d
CREPE CROQUEL zeer «a A
modern, 140 cM. breed... J •*IU
DIAGONAAL aardige voor- A «a
jaarstintenI «OU
ZIJDEN MANTELVOERING
diverse kleuren, 80 cM. breed
DIAGONAAL MANTEL- --c
VOERING 80 cM breed4d
FLAMISOL mod. mantelstof, at
140 cM. breed l«lw
KAMEELHAARdiv. kleuren, 4 -A
140 cM. breed lidU
CREPE FRISSE 140 centi- «a
meter breed
CRÊPE DE CHINE alle mode- -Qc
tinten, 90 cM. breed*§0
CRÊPE GEORGETTE pracht RQC
kleuren. 90 cM. breeddO
BEDRUKT CREPE DE CHINE
mooie kleuren en dessinsOd
CREPE GEORGETTE IMPR. „c
zeer qhique dessinsm d
BORKEN CREPE mooie A
kleuren, 90 cM. breedi2d
FLAMINGO diverse kleuren,
90 cM. breed d
ZIJDEN CRAOUELE streep. -Qc
garneerartikel. 70 cM. breed d9
ZIJDEN CRAOUELE aparte Q-<
kleuren, 90 cM breed 5fd
1 ONG
GEBLOEMD CRETONNE -Ac
aardige dessins, 70 cM. breed 1 2
GESTR. LANDHUISSTOF j-c
zich verzadigen. Het grootste genot voor rug. Dat zijn krachttoeren, die hem, be-
KOOPT BIJ ONZE
ADVERTEERDERS
120 cM. br. 0.24, 80cM.br.
IMIT. HANDWEEFSTOF div.
kleuren, 1 20 cM. breeddd
ETAMINE 90 centimeter br.
0.20, 0.15 0.10
GORDIJNVOERING AAc
diverse kleuren, 120 cM. br.
LOOSTIJK 140cM.br. 0.24 4Ac
120 cM. breed
GEMAAKTE BEDDEN- A
TIJKEN 2-pers. 1.70 1-pers. I .dd
7'
EBLEEKT
[9O cM b£cd017 70 cM. br
150 cM.
COMGOUHHEN
JHHEH
4. breed
LIHUEN
ale prijs-
[jWEELAHEL
On Jbeke 16'
FLA SCHEfLA^70cM.l9't
s
V/ERKDOEKJES4
MESSEHOO^o^ o2s17« I
OOG^STOF-r^ylö' l
c^o^'fc.1.35 1
onopge""3"' aXEHS
T Af ELL A A l2oXlbO
'-Sr '5
eTTEH 0 40 0.26 0.22T
SR\ToRMST°f --.26 24'
BOTERMARKT 19
