24ste Jaargang
ZATERDAG 11 FEBRUARI 1933
No. 7430
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
HOE DE „ZEVEN PROVINCIËN"
ZICH OVERGAF
S)e ÊekitölieSoti/fcci/nt
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 oent per week f2.50 per kwariaai
By onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaa
Het Geïllustreerd Zondagsbla- is voor de Abonnés ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oer per kwartaal bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935. REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Alededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden waarin be-
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur ea
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit vijl bladen
waaronder geïllustreerd Zondags*
blad.
V De Regeeringscrisis.
Zóó onverwachts als wij nu in een regee
ringscrisis zijn verzeild geraakt, is 't nog
zelden of nooit gebeurd.
Het regeerings-standpunt is óns heel ver
klaarbaar.
De regeering is er van overtuigd en door
drongen, dat er moet bezuinigd worden. En
de Kamer oefende critiek uit op één van
haar bezuinigingsplannen louter nega
tief, zonder er positief wat voor in de plaat-s
He stellen.
In verschillende bladen wordt sterk af
gekeurd het standpunt door de Chr. Hist,
ten deze ingenomen. Wij gelooven, dat bij
deze ge.egenheid ook weer 'ns gebrek aan
overleg is geweest, gemis aan ernstige po
gingen om standpunten te overbruggen, die
toch niet on-overbrugbaar waren!
De „Zeven Provinciën".
'fc Is gebeurd. Maar het behoort toch nog
niet tot de dingen, waarover men niet meer
praat!
Wat met „de Zeven Provinciën" is voor
gevallen zal nog een onderwerp van be
spreking moeten zijn, allereerst in de
Volksvertegenwoordiging.
Daar zal openlijk en volledig de schuld
vraag moeten worden besproken. Wie zijn
de directe èn indirecte schuldigen; hoe is
geweest het beleid van commandant en of
ficieren vóór de muiterij; is tijdens de ach
tervolging van „De Zeven Provinciën", bij
de capitulatie en daarna vermedén alle on-
noodig geweld, vermeden alle „krachtpat
serij"?
Het zijn vragen, waarop het Nederland -
sche volk terecht een klaar antwoord ver
langt.
De voorzitter der R. K. Tweede-Kamer
fractie, mr. Aalberse, heèft het zoo terecht
in de Kamer opgemerkt: Wij weten zoó
weinig van al wat er gebeurd is, dat wij
over de schuld-vraag en over het gevoer
de beleid niet kunnen oordeelen.
En wat er nadien is bekend geworden,
heeft nog niet meer licht ontstoken.
Daaróm wachten wij af een objectief en
vollëdig-waar relaas. Dat het Nederland-
sche volk niet mag wórden onthouden en
ook wij twijfelen er niet aan niet zal
worden onthouden.
BINNENLAND
Ket leven aan boord onder muiters bewind
Verhaal van luitenant ter zee De Vos van Steenwijk.
HET AANTAL DOODEN GESTEGEN TOT
TWEE EN TWINTIG.
DE REGEERINGS-CRISIS.
De gerezen moeilijkheden tusschen de
Nederlandsche regeering en het parlement
hebben mimstér Beelaarts van Blokland
doen besluiten Genève te verlaten en van
middag naar Den Haag terug te keeren.
De leiding van de Nederlandsche delega
tie ter Ontwapeningsconferentie is dus
voorloopig weer in handen van professor
Rutgers.
Naar wordt medegedeeld, zóu de minis
terraad besloten hebbei om de Kroon te
adviseerén de Kamer te ontbindeh.
De minister-president heeft echter dit
bericht niet bevestigd en deelde mede, dat,
daar de Koningin niet op het oogenblik in
het land is, nog niets is besloten.
STEUN AAN HET BLOEMBOLLEN-
BEDRIJF.
Door het Hoofdbestuur van dén R. K.
Dioo. Land- en Tuinbouwbond m het Bis
dom Haarlem is het volgende telegram go-
zonden aan den Minister van Economische
Zaken en Arbeid:
„Minister Economische Zaken en Arbeid,
Den Haag.
Excellentie, Hoofdbestuur Land- en
Tuinbouwbond acht steun aan het Bloeui-
bollenbedrijf noodzakelijk. Dringt aan op
aanvaarding ingediend saneeringsplan.
Acht inschakeling aller belangen-groepen
noodzakelijk. Aanvaarding .saneeringsplan
zal afsluiting collectieve arbeidsovereen
komst bespoedigen".
DE DOODENLIJST.
De Aneta-correspondent, die thuisgeva-
ren is met de „Piet Hein', bericht, lat
thans de doodenlijst m de laatste uren ge
stegen is tot in totaal 22. Met zijn de tam
boer-tweede-klasse Piet Bakker, de tam
boer-tweede-klasse J. G. de Bree, de man
nier tweede-klasse W. A. Kroeskop en lt
inheemsche schepelingen, waarvan er vijf
onherkenbaar verminkt zijn. Bij de in to
taal 7 zwaargewonden bevindt zich een
Europeaan, die nog niet is geïdentificeerd
Een voorloopige informatie aan boo:d
van de „Piet Hein" bracht aan het licht,
dat de zwaargewonde mlandsche matroos
eerste-klass-e Paradja een bekend instiga
tor van ontevredenheid is, aan wien vrij
groote invloed wordt toegeschreven. Voorts
is aan boord van de „Piet Hein" overleden
de inlandsche schepeling Basir, die tijdelijk
zou hebben gefungeerd als commandant
van de „Zeven Provinciën". De luitenant
ter zee De Vos van Steenwijk verklaarde
hieromtrent overigens weinig met zeker
heid te weten. Wel wist. hij te vertellen, dat
de navigatie gedurende den muiterstocht
geleid werd door den inland&chen schepe
ling Tuhumuna, hetgeen deze officier geen
bijzondere kunst achtte.
NADERE BIJZONDERHEDEN VAN DE
VERVOLGING.
Aneta verneemt thans de bijzonderheden
van de vervolging van Hr. Ms. „De Ze
ven Provinciën" door den gouvernements-
stoomer „Aldebaran".
Onmiddellijk nadat de „Aldebaran" „De
Zeven Provinciën" in het zicht kreeg, werd
van den gouvernementsstoomer af met de
vlaggen het signaal gegeven: „Wij hebben
u iets te zeggen". De bemanning van „De
Zeven Provinciën" antwoordde hierop me»
een bedreiging voor het geval de „Aldeba
ran" langszij zou komen. Van de „Aldeba
ran" werd door den verrekijker geconsta
teerd, dat aan boórd van „De Zeven Pro
vinciën" voorbereidingen werden getrof
fen om uitvoering aan dit dreigement te
geven, indien dat noodzakelijk mocht zijn
Vervolgens radiografeerde het zendstation
van „De Zeven Provinciën" dat de beman
ning besloten had naar Soerabaja door te
varen, aan welk bericht de bijzonderheden
waren toègevoegd. die reeds eerder zijn
geseind.
Na ontvangst van deze berichten heeft
de „Aldebaran" een draadloos tèlegram al
gezonden aan den luiténant-tër-zee Van
Boven, die zich aan boórd bevond van hei
muiterschip. (Het telegram is op dit punt
niet duidelijk. Onder de officieren van de
Kon. Marine bevinden zich de luitenant
ter-zee 2e kl. H. L. van Boven en de offi
cier van administratie der 2e kl. L. P. van
Boven). In dit telegram werd den officier
verzocht te trachten de bemanning te over-
red.en. In antwoord hierop kwam een tele
gram van „De Zeven Provinciën", waarin
deze zeeofficier antwoordde, dat de oe-
manning bleef volharden in haar houding,
doch weer later zond „De Zeven Provin
ciën" een radiogram af aan de „Aldeba
ran", waarin gevraagd werd, waarom de
„Aldebaran" stoomde mét gedoofde lich
ten. Op dit telegram werd door de „Alde
baran" geen antwoord gegeven.
Het aanvalsplan van de vloot.
In de zitting van den Volksraad van
gisteren heeft do Commandant van de Zee
macht in Nederlandseh-Indië, schout bij
nacht J. F. Osten, een uiteenzetting gege
ven van het gebeurde aan boord van „De
Zeven Provinciën'. Aan deze verklaringen
kan ontleend worden de medédeeling, dat
de aanval geprojecteerd was in drie phasen.
Deze bestonden uit:
1. een aanval met bommen uit Doruier
Wall-vliegbooten.
2. een aanval met oorlogstorpedo's.
3. een aanval met geschut.
Deze volgorde werd gekozen door de
overweging eenerzijds, dat de bomaanval
bij de nadering van de vliegbooten een die
peren indruk maakt en anderzijds uit de
overweging, dat de kruiser „Java" bewa
pend met minder zwaar geschut en heb
bende een betrekkelijk lichte pantsering,
niet mocht worden blootgesteld aan het
zware geschut, dat „De Zeven Provin
ciën" voert.
DE MUITERS NAAR HET EILAND
ONRUST.
De muiters zullen op het eiland Onrust,
gelegen tegenover Tandjong Priok worden
opgesloten en aldaar onder bewaking go-
steld van marechaussees.
Een detachement infanterie is gisteren
van het garnizoen_ Meester Cornells uitge
rukt naar Tandjong Priok, waar het gedi
rigeerd is ter bewaking van de muiters op
Onrust.
Het eilandje Onrust ligt in het Westen
van de Baai van Batavia, ruim 3 uur va
rens ten N.W. van lndië's hoofdstad. Het
heeft een oppervlakte van ruim 9 hectares.
Tijdens het bewind van de Oost-Indiscne
Compagnie was het van grooter beteeken.s
dan tegenwoordig. Toen was er een groote
scheepstimmerwerf en een tuighuis. De
schepen van de Compagnie konden daar
woroen hersteld. Zelfs konden er zoo noo-
dig nieuwe booten worden gebouwd.
Daar Onrust den naam had van onge
zond te zijn en het marine-etablissement
te Soerabaja m belangrijkheid toenam, ge
raakte Onrust op het tweede plan. Na do
voltooiing van de havenwerken te Tand
jong Priok werd het etablissement op On
rust, waar tot dusver een groote bedrij
vigheid had geheerschb, buiten werking ge
steld. Met het iets Zuidelijker gelegen
eilandje Kuiper werd'het ruim 20 jaar ge
leden ingericht als een quarantaine-station
voor de haven van .Tandjong-Priok.
ONDERHOUD MET LUIT.
DE VOS VAN STEENWIJK.
Aan boord van de „Piet Hem" had de
verslaggever van „Aneta" een onderhoud
met den lichtgewonden officier luitenant
ter zee der derde klasse De Vos van Steen-
wijk, die slechts beenwonden heeft en de
eenige is die te midden van vele anderen,
ver van de plaat* waar de bom viel, ge
troffen werd.
De bom richtte een ware verwoesting
aan. De schoorsteen werd doorzeefd en in
een der tenten werd eei. gat ges.agen, waar
uit de brand kan worden verklaard.
Van de commandobrug, waarop zich de
inheemsche müiterscommandant temidden
van een deel van zijn état major van mui
ters bevond, werd deze gansche groep weg
geveegd.
Deze „commandant" bevond zich aanvan
kelijk onder de zwaargewonden op de „Piet
Hein'', op welk schip hij twee uren na zijn
opneming in het hospitaal, overleden is.
De bom bleek gevallen juist achter de
commandobrug. De linkervleugel van de
commandobrug was totaal vernield. Ook
het pantserdek werd beschadigd en hier
werd de gevechtsradio vernield.
Luitenant De Vos van Steenwijk had niet
aanstonds een aanval verwacht. Deze zee
officier had wel begrepen, dat er iets zou
gebeuren, ondanks het verhaal, dat de ron
de deed aan boord van .,D« Zeven Provin
ciën", waarbij de muiters lachend de mee
ning hadden uitgesproken, dat ze wel stel
lig buiten schot zouden blijven.
Wat er te Oleh-leh gebeurd is.
Na deze mededeelingen doet luitenant
De Vos van Steenwijk het verhaal van de
gebeurtenissen. Toen hij op de reede van
Oleh-leh den avondloop had gedaan tijdens
de wacht, had hij opgemerkt, dat de Euro-
peesche machinist Boschart met een aan
tal inheemsche matrozen was de statietrap
in te halen.
De heer De Vos van Steenwijk legde toen
de hand op zijn heup en stelde deze man
nen de vraag, wat dit beteekende. Hierop
staakten zij onmiddellijk het inhalen van de
statietrap. Verder gebeurde er niet«.
„Er was aldus vervolgde hij zijn ver
haal nu eenmaal veel ontstemming, doch
op dat oogenblik niet merkbaar meer dan
gewoonlijk''.
Maar toen luitenant De Vos van Steen
wijk reeds in zijn kooi lag, werd hij daar
uitgehaald en geleid tegenover een troep
inheemsche schepelingen, die duidelijk den
indruk maakten, dat zij geen gewe'.d in den
zin hadden, mits de officieren beloofden
dat zij dezelfde houding zouden aannemen.
De muiters zetten aan dit verzoek kracht
bij door het feit te releveeren. dat zij reeds
twee jonge officieren, de luitenants ter zee
Kooi en Stegeman van hun bedden hadden
gehaald, zoomede eenige Europeesche on
derofficieren, die onmiddellijk gedood zou
den worden, zoodra een schot mocht worden
gelost.
De heer De Vos van Steenwijk verklaar
de verder, dat hij dien avond van alles
had geprobeerd. Hij was verder vrij in zijn
doen en laten, doch hij moest het aanzien,
dat het schip vertrok.
Bij dit alles blevqn in het officierskwar
tier zestien officieren, waarvan de hoog
ste een luitenant ter zee tweede klasse
was, doch de meesten luitenants ter zee
derde klasse waren, voortloven zooals ge
woonlijk. Slechts op twee punten was er 'n
afwijking va-a den gewonen gang van za
ken, n.l. door de feiten, dat de Europee
sche onderofficieren en hunne inlandsche
collega's zich allen bij hen voegden (de
bediening door de hutjongens, de kok, etc.
ging voort alsof er niets gebeurd was)ten
tweede de natuurlijk ellendige omstandig
heid, dat het schip reeds onderweg was,
zoodat de officieren zich overgeleverd voel
den aan de muiters.
Luitenant De Vos van Steenwijk heeft
even de gelegenheid gehad om de radio te
bedienen. Hij heeft toen den commandant
der marine te Soerabaja opgeroepen en
het radiostation Scheveningen, maar beide
stations waren bc/.ct.
Verzet van de officieren.
De officier werd toen door den Europee-
schen machinst Boschart van de radio
verwijderd.
Toen hij dit vertelde zeide heer De Vos
van Steenwijk: „Nu zal men de vraag stel
len: „Waarom hebben jullie niet een flinke
bloedplas gemaakt maar alle omstan
digheden waren tegen.
Wij hadden op het critieke moment geen
leiding, wij hadden geen contact, wij
trachtten ieder op onze eigen gelegenheid
iets te beginnen.
Wij hebben ook. eenmaal een kleine ver
zetsactie gevoerd, maar toen is er onmid
dellijk door de muiters op ons geschoten,
maar bij die gelegenheid werd niemand
nog geraakt. Wij beseften toen wederom
dat twee collega's hierdoor een zekeren
doodon zoudon vinden en dat de Europee
sche onderofficieren eveneens zouden wor
den vermoord, een consequentie, welke
wij niet voor onze rekening hebbe-» geno
men.
Er was nog een ander beletsel. Eén on
zer had zich in conferentie met do mui
ters begeven en bij die gelegenheid onder
den indruk van doodsbedreiging aan de
gijzelaars, het eerewoord gepasseerd na
mens de officieren, dat zij geen gewapend
verzet zouden plegen. Nu kunt gij Jaar
verder over denken zooals gij wilt. Wij'
waren in omstandigheden, die men zich on
mogelijk kan indenken, omstandigheden,
die men beleefd moet hebben om zo te
kunnen begrijpen
Do verslaggever vroeg dan jongen zee
officier: „Maar hebt gij niet al die dagen
in een hel geleefd 1"
Hij antwoordde hierop met de mededee-
ling, dat hem reeds Maandag door den
Europeeschen machinist Boschart het be
richt was getoond, dat het eskader hun
tegemoet voer met do bedoeling oin zon
der slag of stoot den ouden toestand te
herstellen. Hij voegde daarbij dat deze
Boschart bovendien reeds toen genoeg
scheen te hebben van de demonstratie.
Hij verloor door zijn overreding om er
nu maar mee uit te scheiden zijn invloed
en nam van dat tijdperk af een anderen
houding aan, terwijl de eigenlijke muuiters
consequent voortgingen.
Muiters hadden geen bom verwacht.
Toeq de vliegtuigen van het eskader
verschenen, verwachtten de officieren een
waarschuwingsbom.
De muiters hadden evenwel op zoo'n
bom niet gerekend. Eén hunner toch had
den waarborg gegeven, dat men ^ich van
actie zou onthouden, zij verkeerden in do
meening rustig te kunnen onderhandelen, j
De muiters verkeerden in de rneening
dat thans het moment tot het stellen van
hun eischen eerst recht gekomen was.
Op dat oogenblik viel de bom.
Hiermede was de historie ineens ten
einde
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Geweldige ontploffing te Neunkirchen in
het Saargebied. Tientallen dooden, vele
gewonden en groote verwoestingen. (3de
blad).
Duitschland en de kwestie der rechts
gelijkheid. (2de blad).
BINNENLAND. j
Het verhaal van luitenant ter zee De
Vos van Steenwijk over het gebeurde op
de „Zeven Provinciën". Hot aantal dooden
gestegen tot 22. (lo blad).
Jonge vrouw te Amersfoort overreden en
gedood. (Gem. Ber. 3de blad).
Jongen onder een vallenden muur te
Utrecht gedood. (Gem. Ber. 3de blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
Pijnenburg boven van Kempen, (ido
blad).
Een Olympische dag in het Stadion? (4do
blad).
Do wedstrijd NederlandPolen om den
Davis Cup wordt in Nederland gespeeld.
(lste blad).
dlT DE TEXTIELNIJVERHEID.
De aangekondigde loonsverlaging dij de
stoomspinnerij Twente te Almelo.
Gisteren heeft te Hengelo een confe
rentie plaats gehad tusschen het be
stuur van cle Twentsch-Geldcrsche Fa-
brikantenvercenigingen, de directie der
stoomspinnerij Twente te Almelo en de
besturen van de textiels rbeidersorgani-
saties de Eendracht, St. Lambertus,
Unitas en den politiek onafhankclijkon
textielarbeidersbond in verband met do
aangekondigde loonsverlaging van 12 Y,
pet. bij do stoomspinnerij Twente te Al
melo. Men is in deze conferentie niet
tot overeenstemming gekomen. Do loons
verlaging, die tegen 20 Februari is aan
gekondigd, is voorloopig opgeschort.
H. J. B0RGH0LS.
Het afgetreden lid van Ged. Staten, do
heer H. J. Borghols, is niet, zooals gisteren
gedrukt stond, bijna 1 jaar lid van genoemd
college geweest, doch bijna 9 jaar.
STADSNIEUWS
EERSTE LEIDSCHE DAMESBEURS
Naar wij vernemen zal van 24 tot 29 Maart
a.s. in de Stadsgehoorzaal en nevenzalen
worden gehouden de tentoonstelling Eerste
Leidsche Uamesbeurs (algekort ELDA).
Gelijk de naam reeds laat vermoeden, zal
d.ze expositie zich voornamelijk bewegen in
de sleer der vrouw, zoowel in als buiten de
huishouding.
Onder meer zal een groote voorjaars
modeshow worden gehouden, terwijl een spe
ciale middag zal worden gereserveerd voor
het houden van lezingen en demonstraties op
huishoudelijk gebied.
Voor de kinderen zal een kindermiddag
worden georganiseerd met poppenkast, goo
chelaar enz.
Doch ook de heeren worden niet vergeten.
Er bestaan namelijk plannen om aan eiken
mannelijken bezoeker een speciale verrassing
aan te bieden.
Bovendien zullen de gebruikelijke cadeaux
voor eiken lOden bezoeker worden uitge
loofd.
Wat de exposanten betreft kan reeds me
degedeeld worden, dat zich daaronder velen
zullen bevinden, die het devies „gratis proe
ven" in hun schild voeren, zoodat behalve oog
en oor ook de tong zal kunnen worden ge
streeld.
Aan amusement zal het evenmin ontbreken.
Daarvoor staan een uit Nederlandsche mu
sici bestaand strijkje en een uitgebreid variété
gezelschap borg.
Het secretariaat van het tentoonstellings
comité is gevestigd Spui 143a, Den Haag.
Kath. Verkenners.
Als groeparts van de St. Paulusgroep der
Kath. Verkenners heeft zich beschikbaar ge
steld dr. H. M. J. W. J. Kortmann, genees
heer, alhier.