24ste Jaargang ZATERDAG 11 FEBRUARI 1933 No. 7430 DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN HOE DE „ZEVEN PROVINCIËN" ZICH OVERGAF S)e ÊekitölieSoti/fcci/nt DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling: Voor Leiden 19 oent per week f2.50 per kwariaai By onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal Franco per post f2.95 per kwartaa Het Geïllustreerd Zondagsbla- is voor de Abonnés ver krijgbaar tegen betaling van 50 oer per kwartaal bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 oent, met Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent. TEL. INT. ADMINISTRATIE 935. REDACTIE 15 I GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11 DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Gewone Advertentiën 30 cent per regel Voor Ingezonden Alededeelingen wordt het dubbele van het tarief berekend. TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden waarin be- trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur ea verhuur, koop en verkoop f 0.50. Dit nummer bestaat uit vijl bladen waaronder geïllustreerd Zondags* blad. V De Regeeringscrisis. Zóó onverwachts als wij nu in een regee ringscrisis zijn verzeild geraakt, is 't nog zelden of nooit gebeurd. Het regeerings-standpunt is óns heel ver klaarbaar. De regeering is er van overtuigd en door drongen, dat er moet bezuinigd worden. En de Kamer oefende critiek uit op één van haar bezuinigingsplannen louter nega tief, zonder er positief wat voor in de plaat-s He stellen. In verschillende bladen wordt sterk af gekeurd het standpunt door de Chr. Hist, ten deze ingenomen. Wij gelooven, dat bij deze ge.egenheid ook weer 'ns gebrek aan overleg is geweest, gemis aan ernstige po gingen om standpunten te overbruggen, die toch niet on-overbrugbaar waren! De „Zeven Provinciën". 'fc Is gebeurd. Maar het behoort toch nog niet tot de dingen, waarover men niet meer praat! Wat met „de Zeven Provinciën" is voor gevallen zal nog een onderwerp van be spreking moeten zijn, allereerst in de Volksvertegenwoordiging. Daar zal openlijk en volledig de schuld vraag moeten worden besproken. Wie zijn de directe èn indirecte schuldigen; hoe is geweest het beleid van commandant en of ficieren vóór de muiterij; is tijdens de ach tervolging van „De Zeven Provinciën", bij de capitulatie en daarna vermedén alle on- noodig geweld, vermeden alle „krachtpat serij"? Het zijn vragen, waarop het Nederland - sche volk terecht een klaar antwoord ver langt. De voorzitter der R. K. Tweede-Kamer fractie, mr. Aalberse, heèft het zoo terecht in de Kamer opgemerkt: Wij weten zoó weinig van al wat er gebeurd is, dat wij over de schuld-vraag en over het gevoer de beleid niet kunnen oordeelen. En wat er nadien is bekend geworden, heeft nog niet meer licht ontstoken. Daaróm wachten wij af een objectief en vollëdig-waar relaas. Dat het Nederland- sche volk niet mag wórden onthouden en ook wij twijfelen er niet aan niet zal worden onthouden. BINNENLAND Ket leven aan boord onder muiters bewind Verhaal van luitenant ter zee De Vos van Steenwijk. HET AANTAL DOODEN GESTEGEN TOT TWEE EN TWINTIG. DE REGEERINGS-CRISIS. De gerezen moeilijkheden tusschen de Nederlandsche regeering en het parlement hebben mimstér Beelaarts van Blokland doen besluiten Genève te verlaten en van middag naar Den Haag terug te keeren. De leiding van de Nederlandsche delega tie ter Ontwapeningsconferentie is dus voorloopig weer in handen van professor Rutgers. Naar wordt medegedeeld, zóu de minis terraad besloten hebbei om de Kroon te adviseerén de Kamer te ontbindeh. De minister-president heeft echter dit bericht niet bevestigd en deelde mede, dat, daar de Koningin niet op het oogenblik in het land is, nog niets is besloten. STEUN AAN HET BLOEMBOLLEN- BEDRIJF. Door het Hoofdbestuur van dén R. K. Dioo. Land- en Tuinbouwbond m het Bis dom Haarlem is het volgende telegram go- zonden aan den Minister van Economische Zaken en Arbeid: „Minister Economische Zaken en Arbeid, Den Haag. Excellentie, Hoofdbestuur Land- en Tuinbouwbond acht steun aan het Bloeui- bollenbedrijf noodzakelijk. Dringt aan op aanvaarding ingediend saneeringsplan. Acht inschakeling aller belangen-groepen noodzakelijk. Aanvaarding .saneeringsplan zal afsluiting collectieve arbeidsovereen komst bespoedigen". DE DOODENLIJST. De Aneta-correspondent, die thuisgeva- ren is met de „Piet Hein', bericht, lat thans de doodenlijst m de laatste uren ge stegen is tot in totaal 22. Met zijn de tam boer-tweede-klasse Piet Bakker, de tam boer-tweede-klasse J. G. de Bree, de man nier tweede-klasse W. A. Kroeskop en lt inheemsche schepelingen, waarvan er vijf onherkenbaar verminkt zijn. Bij de in to taal 7 zwaargewonden bevindt zich een Europeaan, die nog niet is geïdentificeerd Een voorloopige informatie aan boo:d van de „Piet Hein" bracht aan het licht, dat de zwaargewonde mlandsche matroos eerste-klass-e Paradja een bekend instiga tor van ontevredenheid is, aan wien vrij groote invloed wordt toegeschreven. Voorts is aan boord van de „Piet Hein" overleden de inlandsche schepeling Basir, die tijdelijk zou hebben gefungeerd als commandant van de „Zeven Provinciën". De luitenant ter zee De Vos van Steenwijk verklaarde hieromtrent overigens weinig met zeker heid te weten. Wel wist. hij te vertellen, dat de navigatie gedurende den muiterstocht geleid werd door den inland&chen schepe ling Tuhumuna, hetgeen deze officier geen bijzondere kunst achtte. NADERE BIJZONDERHEDEN VAN DE VERVOLGING. Aneta verneemt thans de bijzonderheden van de vervolging van Hr. Ms. „De Ze ven Provinciën" door den gouvernements- stoomer „Aldebaran". Onmiddellijk nadat de „Aldebaran" „De Zeven Provinciën" in het zicht kreeg, werd van den gouvernementsstoomer af met de vlaggen het signaal gegeven: „Wij hebben u iets te zeggen". De bemanning van „De Zeven Provinciën" antwoordde hierop me» een bedreiging voor het geval de „Aldeba ran" langszij zou komen. Van de „Aldeba ran" werd door den verrekijker geconsta teerd, dat aan boórd van „De Zeven Pro vinciën" voorbereidingen werden getrof fen om uitvoering aan dit dreigement te geven, indien dat noodzakelijk mocht zijn Vervolgens radiografeerde het zendstation van „De Zeven Provinciën" dat de beman ning besloten had naar Soerabaja door te varen, aan welk bericht de bijzonderheden waren toègevoegd. die reeds eerder zijn geseind. Na ontvangst van deze berichten heeft de „Aldebaran" een draadloos tèlegram al gezonden aan den luiténant-tër-zee Van Boven, die zich aan boórd bevond van hei muiterschip. (Het telegram is op dit punt niet duidelijk. Onder de officieren van de Kon. Marine bevinden zich de luitenant ter-zee 2e kl. H. L. van Boven en de offi cier van administratie der 2e kl. L. P. van Boven). In dit telegram werd den officier verzocht te trachten de bemanning te over- red.en. In antwoord hierop kwam een tele gram van „De Zeven Provinciën", waarin deze zeeofficier antwoordde, dat de oe- manning bleef volharden in haar houding, doch weer later zond „De Zeven Provin ciën" een radiogram af aan de „Aldeba ran", waarin gevraagd werd, waarom de „Aldebaran" stoomde mét gedoofde lich ten. Op dit telegram werd door de „Alde baran" geen antwoord gegeven. Het aanvalsplan van de vloot. In de zitting van den Volksraad van gisteren heeft do Commandant van de Zee macht in Nederlandseh-Indië, schout bij nacht J. F. Osten, een uiteenzetting gege ven van het gebeurde aan boord van „De Zeven Provinciën'. Aan deze verklaringen kan ontleend worden de medédeeling, dat de aanval geprojecteerd was in drie phasen. Deze bestonden uit: 1. een aanval met bommen uit Doruier Wall-vliegbooten. 2. een aanval met oorlogstorpedo's. 3. een aanval met geschut. Deze volgorde werd gekozen door de overweging eenerzijds, dat de bomaanval bij de nadering van de vliegbooten een die peren indruk maakt en anderzijds uit de overweging, dat de kruiser „Java" bewa pend met minder zwaar geschut en heb bende een betrekkelijk lichte pantsering, niet mocht worden blootgesteld aan het zware geschut, dat „De Zeven Provin ciën" voert. DE MUITERS NAAR HET EILAND ONRUST. De muiters zullen op het eiland Onrust, gelegen tegenover Tandjong Priok worden opgesloten en aldaar onder bewaking go- steld van marechaussees. Een detachement infanterie is gisteren van het garnizoen_ Meester Cornells uitge rukt naar Tandjong Priok, waar het gedi rigeerd is ter bewaking van de muiters op Onrust. Het eilandje Onrust ligt in het Westen van de Baai van Batavia, ruim 3 uur va rens ten N.W. van lndië's hoofdstad. Het heeft een oppervlakte van ruim 9 hectares. Tijdens het bewind van de Oost-Indiscne Compagnie was het van grooter beteeken.s dan tegenwoordig. Toen was er een groote scheepstimmerwerf en een tuighuis. De schepen van de Compagnie konden daar woroen hersteld. Zelfs konden er zoo noo- dig nieuwe booten worden gebouwd. Daar Onrust den naam had van onge zond te zijn en het marine-etablissement te Soerabaja m belangrijkheid toenam, ge raakte Onrust op het tweede plan. Na do voltooiing van de havenwerken te Tand jong Priok werd het etablissement op On rust, waar tot dusver een groote bedrij vigheid had geheerschb, buiten werking ge steld. Met het iets Zuidelijker gelegen eilandje Kuiper werd'het ruim 20 jaar ge leden ingericht als een quarantaine-station voor de haven van .Tandjong-Priok. ONDERHOUD MET LUIT. DE VOS VAN STEENWIJK. Aan boord van de „Piet Hem" had de verslaggever van „Aneta" een onderhoud met den lichtgewonden officier luitenant ter zee der derde klasse De Vos van Steen- wijk, die slechts beenwonden heeft en de eenige is die te midden van vele anderen, ver van de plaat* waar de bom viel, ge troffen werd. De bom richtte een ware verwoesting aan. De schoorsteen werd doorzeefd en in een der tenten werd eei. gat ges.agen, waar uit de brand kan worden verklaard. Van de commandobrug, waarop zich de inheemsche müiterscommandant temidden van een deel van zijn état major van mui ters bevond, werd deze gansche groep weg geveegd. Deze „commandant" bevond zich aanvan kelijk onder de zwaargewonden op de „Piet Hein'', op welk schip hij twee uren na zijn opneming in het hospitaal, overleden is. De bom bleek gevallen juist achter de commandobrug. De linkervleugel van de commandobrug was totaal vernield. Ook het pantserdek werd beschadigd en hier werd de gevechtsradio vernield. Luitenant De Vos van Steenwijk had niet aanstonds een aanval verwacht. Deze zee officier had wel begrepen, dat er iets zou gebeuren, ondanks het verhaal, dat de ron de deed aan boord van .,D« Zeven Provin ciën", waarbij de muiters lachend de mee ning hadden uitgesproken, dat ze wel stel lig buiten schot zouden blijven. Wat er te Oleh-leh gebeurd is. Na deze mededeelingen doet luitenant De Vos van Steenwijk het verhaal van de gebeurtenissen. Toen hij op de reede van Oleh-leh den avondloop had gedaan tijdens de wacht, had hij opgemerkt, dat de Euro- peesche machinist Boschart met een aan tal inheemsche matrozen was de statietrap in te halen. De heer De Vos van Steenwijk legde toen de hand op zijn heup en stelde deze man nen de vraag, wat dit beteekende. Hierop staakten zij onmiddellijk het inhalen van de statietrap. Verder gebeurde er niet«. „Er was aldus vervolgde hij zijn ver haal nu eenmaal veel ontstemming, doch op dat oogenblik niet merkbaar meer dan gewoonlijk''. Maar toen luitenant De Vos van Steen wijk reeds in zijn kooi lag, werd hij daar uitgehaald en geleid tegenover een troep inheemsche schepelingen, die duidelijk den indruk maakten, dat zij geen gewe'.d in den zin hadden, mits de officieren beloofden dat zij dezelfde houding zouden aannemen. De muiters zetten aan dit verzoek kracht bij door het feit te releveeren. dat zij reeds twee jonge officieren, de luitenants ter zee Kooi en Stegeman van hun bedden hadden gehaald, zoomede eenige Europeesche on derofficieren, die onmiddellijk gedood zou den worden, zoodra een schot mocht worden gelost. De heer De Vos van Steenwijk verklaar de verder, dat hij dien avond van alles had geprobeerd. Hij was verder vrij in zijn doen en laten, doch hij moest het aanzien, dat het schip vertrok. Bij dit alles blevqn in het officierskwar tier zestien officieren, waarvan de hoog ste een luitenant ter zee tweede klasse was, doch de meesten luitenants ter zee derde klasse waren, voortloven zooals ge woonlijk. Slechts op twee punten was er 'n afwijking va-a den gewonen gang van za ken, n.l. door de feiten, dat de Europee sche onderofficieren en hunne inlandsche collega's zich allen bij hen voegden (de bediening door de hutjongens, de kok, etc. ging voort alsof er niets gebeurd was)ten tweede de natuurlijk ellendige omstandig heid, dat het schip reeds onderweg was, zoodat de officieren zich overgeleverd voel den aan de muiters. Luitenant De Vos van Steenwijk heeft even de gelegenheid gehad om de radio te bedienen. Hij heeft toen den commandant der marine te Soerabaja opgeroepen en het radiostation Scheveningen, maar beide stations waren bc/.ct. Verzet van de officieren. De officier werd toen door den Europee- schen machinst Boschart van de radio verwijderd. Toen hij dit vertelde zeide heer De Vos van Steenwijk: „Nu zal men de vraag stel len: „Waarom hebben jullie niet een flinke bloedplas gemaakt maar alle omstan digheden waren tegen. Wij hadden op het critieke moment geen leiding, wij hadden geen contact, wij trachtten ieder op onze eigen gelegenheid iets te beginnen. Wij hebben ook. eenmaal een kleine ver zetsactie gevoerd, maar toen is er onmid dellijk door de muiters op ons geschoten, maar bij die gelegenheid werd niemand nog geraakt. Wij beseften toen wederom dat twee collega's hierdoor een zekeren doodon zoudon vinden en dat de Europee sche onderofficieren eveneens zouden wor den vermoord, een consequentie, welke wij niet voor onze rekening hebbe-» geno men. Er was nog een ander beletsel. Eén on zer had zich in conferentie met do mui ters begeven en bij die gelegenheid onder den indruk van doodsbedreiging aan de gijzelaars, het eerewoord gepasseerd na mens de officieren, dat zij geen gewapend verzet zouden plegen. Nu kunt gij Jaar verder over denken zooals gij wilt. Wij' waren in omstandigheden, die men zich on mogelijk kan indenken, omstandigheden, die men beleefd moet hebben om zo te kunnen begrijpen Do verslaggever vroeg dan jongen zee officier: „Maar hebt gij niet al die dagen in een hel geleefd 1" Hij antwoordde hierop met de mededee- ling, dat hem reeds Maandag door den Europeeschen machinist Boschart het be richt was getoond, dat het eskader hun tegemoet voer met do bedoeling oin zon der slag of stoot den ouden toestand te herstellen. Hij voegde daarbij dat deze Boschart bovendien reeds toen genoeg scheen te hebben van de demonstratie. Hij verloor door zijn overreding om er nu maar mee uit te scheiden zijn invloed en nam van dat tijdperk af een anderen houding aan, terwijl de eigenlijke muuiters consequent voortgingen. Muiters hadden geen bom verwacht. Toeq de vliegtuigen van het eskader verschenen, verwachtten de officieren een waarschuwingsbom. De muiters hadden evenwel op zoo'n bom niet gerekend. Eén hunner toch had den waarborg gegeven, dat men ^ich van actie zou onthouden, zij verkeerden in do meening rustig te kunnen onderhandelen, j De muiters verkeerden in de rneening dat thans het moment tot het stellen van hun eischen eerst recht gekomen was. Op dat oogenblik viel de bom. Hiermede was de historie ineens ten einde VOORNAAMSTE NIEUWS. BUITENLAND. Geweldige ontploffing te Neunkirchen in het Saargebied. Tientallen dooden, vele gewonden en groote verwoestingen. (3de blad). Duitschland en de kwestie der rechts gelijkheid. (2de blad). BINNENLAND. j Het verhaal van luitenant ter zee De Vos van Steenwijk over het gebeurde op de „Zeven Provinciën". Hot aantal dooden gestegen tot 22. (lo blad). Jonge vrouw te Amersfoort overreden en gedood. (Gem. Ber. 3de blad). Jongen onder een vallenden muur te Utrecht gedood. (Gem. Ber. 3de blad). SPORT EN WEDSTRIJDEN. Pijnenburg boven van Kempen, (ido blad). Een Olympische dag in het Stadion? (4do blad). Do wedstrijd NederlandPolen om den Davis Cup wordt in Nederland gespeeld. (lste blad). dlT DE TEXTIELNIJVERHEID. De aangekondigde loonsverlaging dij de stoomspinnerij Twente te Almelo. Gisteren heeft te Hengelo een confe rentie plaats gehad tusschen het be stuur van cle Twentsch-Geldcrsche Fa- brikantenvercenigingen, de directie der stoomspinnerij Twente te Almelo en de besturen van de textiels rbeidersorgani- saties de Eendracht, St. Lambertus, Unitas en den politiek onafhankclijkon textielarbeidersbond in verband met do aangekondigde loonsverlaging van 12 Y, pet. bij do stoomspinnerij Twente te Al melo. Men is in deze conferentie niet tot overeenstemming gekomen. Do loons verlaging, die tegen 20 Februari is aan gekondigd, is voorloopig opgeschort. H. J. B0RGH0LS. Het afgetreden lid van Ged. Staten, do heer H. J. Borghols, is niet, zooals gisteren gedrukt stond, bijna 1 jaar lid van genoemd college geweest, doch bijna 9 jaar. STADSNIEUWS EERSTE LEIDSCHE DAMESBEURS Naar wij vernemen zal van 24 tot 29 Maart a.s. in de Stadsgehoorzaal en nevenzalen worden gehouden de tentoonstelling Eerste Leidsche Uamesbeurs (algekort ELDA). Gelijk de naam reeds laat vermoeden, zal d.ze expositie zich voornamelijk bewegen in de sleer der vrouw, zoowel in als buiten de huishouding. Onder meer zal een groote voorjaars modeshow worden gehouden, terwijl een spe ciale middag zal worden gereserveerd voor het houden van lezingen en demonstraties op huishoudelijk gebied. Voor de kinderen zal een kindermiddag worden georganiseerd met poppenkast, goo chelaar enz. Doch ook de heeren worden niet vergeten. Er bestaan namelijk plannen om aan eiken mannelijken bezoeker een speciale verrassing aan te bieden. Bovendien zullen de gebruikelijke cadeaux voor eiken lOden bezoeker worden uitge loofd. Wat de exposanten betreft kan reeds me degedeeld worden, dat zich daaronder velen zullen bevinden, die het devies „gratis proe ven" in hun schild voeren, zoodat behalve oog en oor ook de tong zal kunnen worden ge streeld. Aan amusement zal het evenmin ontbreken. Daarvoor staan een uit Nederlandsche mu sici bestaand strijkje en een uitgebreid variété gezelschap borg. Het secretariaat van het tentoonstellings comité is gevestigd Spui 143a, Den Haag. Kath. Verkenners. Als groeparts van de St. Paulusgroep der Kath. Verkenners heeft zich beschikbaar ge steld dr. H. M. J. W. J. Kortmann, genees heer, alhier.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1933 | | pagina 1