I
24ste Jaargang
MAANDAG 6 FEBRUARI 1933
No. 7425
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
MUITERIJ AAN BOORD VAN DE
„ZEVEN PROVINCIËN".
PRESBURG
Ste
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor do Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 een per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mododeolmgen wordt
het dubbelo van hot tariof berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en. verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit VIER
bladen.
V De „sociale hypotheek"
„Wat al te eenvoudig!" schreven we
verleden week boven een polemiekje met
het „Leidsch Arbeidersblad'', dat de sug
gestie wekte, alsof de regeering de werk
loosheid zou kunnnen bestrijden door ge
bruik te maken van het goud, dat in de
kelders van de Nederlandsche Bank opge
stapeld ligt! Dat goud is niet zoo maar
voor het grijpen, schreven we. Inder
daad, het occonomisch leven, met zijn in
ternationale vertakkingen, is tè ingewik
keld, dan dat straffeloos straffeloos: èn
uit overwegingen van strikte rechtvaardig
heid èn uit overwegingen, ontleend uit het
algemeen belang een greep uit den goud
voorraad van de Nederlandsche Bank zou
kunnen worden gedaan! Een regeering, die
dat deed, zou maar al te gemakkelijk in
strijd komen met den plicht, die ook op haar
rust, om de strikte rechtvaardigheid te be
trachten, en met haar plicht, om het alge
meen belang te verzorgen.
Maar: uit deze opmerkingen mag men
volstrekt niet concludeereh, dat wij van
het privaat bezit een opvatting zouden
hebben, die absoluut is, die overeenkomt
met de liberale theorieënUit was wij her
haaldelijk over de Christelijke opvatting
van het privaat bezit hebben geschreven is,
ons inziens, den trouwen lezer allerduide
lijkst het tegenovergestelde kunnen blijken.
Op het privat bezit ligt zooals de be
kende beeldspraak hét uitdrukt een so
ciale hypotheek. Én, als dc bezitters hun
kapitaal niet gebruiken, óók in het alge
meen belang, óók 'ten bate van de gemeen
schap, dan mag en dan moet do Staat hen
daartoe, voor zoo ver mogelijk en noodig,
dwingen!
En, in verband hiermede, nemen wij met
instemming over het volgende uit het „Ver
bondsblad" van het R. K. Werkliedenver
bond, neergeschreven in een bespreking
over het vraagstuk van de werkloosheid.
Er wordt gevreesd, dat op den duur
het rijk niet over voldoende geld de
beschikking zal hebben om mede ter
bestrijding der werkloosheid, produc
tieve werken te doen uitvoeren; lee
ningen zullen niet slagen?
Het is mogelijk, hoewel men tot nu
toe geen klagen heeft over de deel
name aan door het Rijk uitgeschreven
of geconverteerde leeningen.
Doch stel dat de geldbezitters den
staat in den steek laten, stel dat do
geldbezitters tegen idem zooveel pro
cent renteopbrengst hun „sociale hy
potheek" hiet zouden willen opbrengen
etel dat de staat daardoor geen
bruggen kan laten bouwen, wegen kan
doen aanleggen of verbeteren, de Zui
derzee niet verder kan doen droog
leggen, geen arbeiderswoningen kan
doen bouwen, dus geen kapitaal-goede
ren kan tot standbrengen om, indien
internationaal het gezonde verstand
zal zegevieren, na de crisis economisch
paraat te zijn, stel dat alles, zou
er dan nóg niet voldoende rechtvaar
digheidsgrond aanwezig zijn om een
gedwongen leening, een heffing toe to
passen, uit te schrijven; tegen een la
gere rente dan de gangbare als
straf?.
Het wil ons voorkomen, dat de ko
mende regeering aan dit vraagstuk
groote aandacht zal hebben te schen
ken en niet zal moeten terugschrikken
voor het nemen van diep ingrijpende
maatregelen.
Als de bezitters het kapitaal niet v r ij-
willig sociaal kunnen gebruiken, dat zal
de regecring hare bemiddeling moeten
geven, om hen daarbij te helpen
GA NAAR
Donkersteeg, Leiden, Telef. 1322
EN HET LEED IS GELEDEN!
Inlandsch personeel maakt zich meester van het schip.
DE MEENING VAN DEN MINISTER VAN DEFENSIE.
Aneta seinde d.d. 5 Februari uit Batavia:
Het pantserschip „De Zeven Provin
ciën" 'heeft de haven van Oleh-ler verlaten,
terwijl de commandant kapit.-luitenant ter
zee P. Eikelenboom, en een gedeelte van
den staf aan land waren. De commandant
tracht aan boord van de „Aldebaran" „De
Zeven Provinciën" te achtervolgen. Aldus
luidt een officieel communiqué.
Een nader communiqué van het depar
tement vaii Marine in Nederlandsch-Indië
meldt, dat blijkens jongere berichten van
den gouverneur van Atjeh muiterij heeft
plaats gehad door het aan boord van „De
Zeven Provinciën" aanwezig inlandsch per
soneel. „Dc Zeven Provinciën" neeft des
nachts twee uur de reede van Oleh-leh ver
laten en werd het laatst gemeld bij Poeloe
Breueh koersende om de Zuid.
Het civiel en militair bestuur in de om
geving zijn gewaarschuwd. Het schip wordt
achtervolgd door den gouvernementsstoo-
mer „Aldebaran", waarop zich de comman
dant van „De Zeven Provinciën" heeft in
gescheept, evenals officieren, Europeesche
onder-officieren en Europeesche manschap
pen.
De „Dcli Courant" verneemt nader uit
Ivoeta. Radja, dat Zaterdagavond negen uur
plotseling alle lichten van „De Zeven Pro
vinciën" uitgingen, even daarna brandden
zij weer. De commandeerende officier kwam
daarop met ccn roeiboot naar de ter recde
liggende „Aldebaran" welke hem naar den
wal bracht. Hij ging naar dc Atjehclub,
waar zich de commandant van „De Zeven
Provinciën" bevond, om dezen te waar
schuwen, dat de negen aan boord vertoe
vende officieren door matrozen met de ba
jonet op het geweer waren gevangen geno
men. De eerste officier van „Dc Zeven Pro
vinciën" heeft zich met den militairen com
mandant van Atjeh, kolonel Behrens met
een tiental marine-officieren onmiddellijk
ingescheept aan boord van de „Aldebaran"
om het muitend schip te volgen.
De „Zeven Provinciën" kan in normale
omstandigheden ongeveer 15 knoopen loo-
pen, doch thans waarschijnlijk slechts acht,
en de „Aldebaran" tien knoopen.
Gisteren is bij het departement van De
fensie een telegram ingekomen van den
commandant van de zeemacht in Neder-
landsch-Indië, dat als volgt luidt:
De muiterij .blijkt uit te gaan van inland
sche schepelingen, die zich van het schip
meester maakten en zich voorzien hebben
en munitie. Deze zijn in kis
ten aan dek, om, indien ingeval van nood
•het schip verlaten zou moeten worden,
eenige munitie en geweren bij de hand te
hebben.
De muiters hebben de zih aan boord be
vindende officieren en onder-officieren
overmand. Overigens is hieromtrent niets
bekend.
De commandant en zeven officieren, tien
Europeesche onderofficieren en 20 korpo
raals en manschappen volgen het schip met
de „Aldebaran" langs de Westkust van Su
matra. Te 20 uur waren zij ter hoogte van
Meulaboeh. De muiters aan boord .van „De
Zeven Provinciën" hebben draadloos be
kend gemaakt dat het schip naar Soeraibaja
gaat.
NADERE BIJZONDERHEDEN.
Onmiddellijk na ontvangst van het offi-
cieele regeeringstelegram, dat de muiterij
aan boord van „De Zeven Provinciën" be
vestigde, is de Marinestaf nog gisteren te
Den Haag in spoedvergadering bijeen ge
komen, teneinde de maatregelen te bespre
ken.
Gemeld wordt nog, dat „De Zeven Pro
vinciën", die, naar men weet, gisteren nog te
Sa bang lag, ongeveer 210 man Indische
troepen aan boord had, welke op het schip
opleiding ontvingen tot kanonnier. Het
schip werd namelijk als artillèriesckip ge
bezigd, waar de Inlandsche matrozen on
derricht kregen in schieten met verdra
gend geschut.
Commandant is Overste Eikenboom.
Naar verluidt is de eerste officier Meijer
door de muiters gevangen genomen. De
oproerlingen maakten van dc gelegenheid
gebruik, dat de geheele overige vloot zich
ten Zuiden van Celebes bevond.
„De Zeven Provinciën" is een oorlogs
schip, dat in 1909 te water gelaten werd.
Het meet .6530 ton, is 100 Meter lang en
17 Meter breed. Het is uitgerust met 20
kanonnen, 2 mitrailleurs, welke alle door
de muiters bediend kunnen worden. Artil-
leriegeschut bestaat uit 2 kanonnen van 46
c.M., 4 van 15 c.M., 10 van 7J< c.M. semi-
automatisch, alsmede 4 kannonen van 37
c.M. De mitrailleurs zijn zeer modern, met
vergroot draagvermogen. Er bevindt zich
een groote hoeveelheid munitie aan boord,
waartoe de muiters zich wel toegang zullen
hebben geforceerd. Normaal bevinden zich
350 man aan boord.
Alle gouvernementsschepen, welke in de
buurt liggen, hebben opdracht gekregen
in de richting van het muitende schip te
stoomen. Gevaar bestaat, dat de muiters
gebruik zullen maken van het ver-dragend
geschut, dat sneller en beter is, dan dat
der achtervolgende.
Het is niet bekend, of de Europeesche
matrozen gemeene zaak met de inhecm-
schc. hebben gemaakt.
Mogelijkheden tot binnenloopen zijn er
weinige; het zou wel moeten zijn in Argen
tinië (Bueno-s Aires) of in een Russische ha
ven, daar de muiters anders gevangen ge
nomen en uitgeleverd zouden worden. Maar
de moeilijkheden, aan een reis daarheen
verbonden, zijn zoo groot, dat die mogelijk
heid welhaast uitgesloten is.
WAT MINISTER DECKERS
ERVAN ZEGT.
Een redacteur van de ^Maandagmorgen"
had gisteravond een korr. onderhoud met
den Minister van Defensie dr. L. N.
Deckers.
Positieve uitspraken, aldus begon Z.Exc.
moet u in dit stadium niet van mij ver
wachten, daartoe is de aangelegenheid te
delicaat en te praematuur.
Het valt niet te ontkennen, dat dit voor
val van zeer ernstigen aard is en uniek in
de historie der laalste tijden van onze
snreek woordelijk betrouwbare zeemacht.
Maar laten we in elk geval de hoofden
koel houden. Muiterijen, zooals wij helaas
thans een zelf beleven, zijn ook op andere
goed gedisciplineerde vloten voorgekomen,
zonder dat zij het algeheel moreel van het
Zeewapen hebben geschokt.
In dit verband wijs ik op dc muiterij,
die verleden jaar op eenige schepen van
dc Engelsehe vloot heeft plaats gevon
den. Dat voorval heeft niet nagelaten, de
gemoederen in Engeland begrijpelijkerwijs
diep te beroeren, omdat deze door de zee
bespoelde natie door de eeuwen heen al
tijd rotsvast op haar zeemacht heeft kun
nen staat maken. Wat is echter nadien ge
schied De muiterij is beperkt gebleven, de
orde werd hersteld en dc vloot, van Albion
heeft zich onverzwakt als goed gediscipli
neerd instrument der staatsmacht gehand
haafd.
En, execellentie, vertrouwt u, dat ook de
muiterij, op „De Zeven Provinciën" aldus
geruststellend verloopen zal?
U stelt mij daar een zeer moeilijke
vraag. Als u naar mijn persoonlijke mee-
nig vroeg, zou ik hierop gemakkelijker een
antwoord kunnen geven, dan in mijn kwali
teit. Maar hoe de afloop van dit inder
daad niet algemeene voorval ook zijn zal,
op dit oogenblik, zelfs nu het schip nog
in handen der muiters is, raad ik een ieder
aan, althans geen wijderstrekkende conse
quenties te trekken, dan die de feiten
zelf opleveren. Zooals u weet, zijn H. M.
Java en twee jagers onderweg naar het
muitende schip. Laat ons allen hopen, dat
de overgave aan het Wettig Gezag zonder
bloedvergieten plaats zal vinden.
Meent u, Excellentie, dat er verband
aanwezig is tusschen de muiterij in Soera-
baya en het voorval thans op „De Zeven
Provinciën".
Heirover kan ik geen uitsluitsel geven.
De gegevens zijn daarvoor nog te schaarsch
en te jong. Bovendien is het mij niet wel
mogelijk, in dezen vooruit te loopen op de
officieele rapporten.
Maar gesteld, dat dit voorval, uit be
paalde denkrichting, op de ons thans nog
slechts ten dienste staande gegevens,
worden uitgebuit, om het op te blazen tot
te groote proporties, om er voorbarig
ontrustend© conclusies uit te trekken, dan
kan ik nu reeds verklaren, dat zoodanige
alarmeerende publicaties volkomen Zonder
grond zijn op dit moment. Want met de
beste ten dienste staande gegevens (en
die zullen in eerste instantie vermoedelijk
toch wel bij mij aanwezig zijn) zijn zooda
nige conclusies van verstrekkend en aard
onmogelijk te trokken. Hieruit valt vast
te stellen, dat het dus onverantwoordelijk
ware, dat de publieke opinie in dit sta
dium der berichtgeving onnoodig opge
zweept zou worden.
Ons land heeft ook wel eerder in ern
stige uren krachtig stand weten te hou
den, aldus besloot Zijn Excellentie het
raaggesprek.
EEN BESTUURSLID VAN „ONZE
VLOOT" GEÏNTERVIEWD.
Een redacteur van dc Vereenigde Pers-
bureaux te 's-Gravenhage heeft een onder
houd gehad met den heer H. B. L. Braam,
gep. kapt.-luit. t. zee, bestuurslid van
„Onze Vloot" waaran wij het volgende ont-
leenen:
„De „Zeven Provinciën" is een oplei
dingsschip voor kanonniers, een artillerie-
opleidingsschip dus, cn zoowel dc overste
Eikeboom, als de le officer, luit. t. zee lo
klas Meyer, staan bekend als flinke cn
doortastende officieren, die indien mo
gelijk zeer zeker niet do gelegenheid
voorbij hadden laten gaan, om tcgenmaat-
repelen te nemen, of tegenweer te bieden,
zelfs al was de kans op behoud ook nóg
soo gering geweest! Er zijn twee gevallen
aan te nemen: het eerste is, dat de actie
reeds tevoren van zich had laten spreken,
in welk geval de officieren in ieder geval
bewapend waren geweest, en ten tweede
dat er geen spoor was geweest van eenige
ontevredenheid, zoodat de overval volko
men bij verrassing plaats vond. Voor zoo
ver men thans kan nagaan, spreken allo
gegevens voor het tweede geval. In dc
eerste plaats is het niet zeker of do 240
inlanders, die aan de actie deelnamen, alle
behoorden tot het vlootpersoneelin do
tweede plaats waren de commandant, als
mede de meeste officieren aan den wal,
hetgeen ook niet wijst op dreigend gevaar,
cn in dc derde plaats waren de 9 officie
ren, die gevangen genomen werden en zich
aan boord bevonden, voor zoover uit de
berichten valt op te maken, op dat oogen
blik allo tezamen, zoodat het wel het waar
schijnlijkste is, dat zij tezamen waren in dc
zoogenaamde „longroom", achter in het
schip.
Van uitgezette posten is in het. Aneta -
bericht geen sprake, zoodat men met vrij
groote waarschijnlijkheid kan aannemen,
dat men over een dergelijke mogelijkheid
zelfs niet in de verste verte dacht. Hoogst
waarschijnlijk is dc gevangenneming dan
ook op die wijze geschiedt, dat men een
voudig de waterdichte schotten, die ook do
.longroom" af kunnen sluiten, omlaag gela
ten heeft, zoodat de mogelijkheid tot te
genweer den officieren volkomen ontnomen
was. Dc hefboom, die deze waterdichte
schotten in beweging zet, wordt nooit be
waakt, zoodat de gelegenheid voor de hand
lag. Dit is tot nog toe echter nog slechts
een gissing. Het bericht van „bedreigen
met bajonetten" zal hoogst waarschijnlijk
wel zeer sterk overdreven zijn; naar allo
waarschijnlijkheid, zal zieh misschien hier
en daar een inlandsch matroos mot een
bajonet vertoond hebben, zoodat hier dc
basis van dit bericht gezocht, moet worden.
Als men nagaat, dat men niet eens weet,
welke houding de 150 man blank personeel,
die zich aan boord bevonden, heeft inge
nomen, is het wel overduidelijk, dat. der
gelijke finesses ook nog onmogelijk defini
tief aangenomen kunnen %n mogen wor
den."
„Do overval had ongeveer plaats om
negen uur Zaterdag en „Do Zeven Provin
ciën" koos om drie uur 's nachts zee. Een
vliegtuig is het dicht op de hielen en houdt,
in samenwerking met do „Aldebaran" do
vloot, die juist ter hoogte van Celebes, op
10 dagreizen afstands groote oefeningen
houdt, geregeld op de hoogte. De vioot
heeft onmiddellijk koers gezet naar de
Zeven Provinciën, evenals een eskader, dat
op ongeveer 21/» dagreis afstands kruiste en
thans full-speed achter dc muiters aan zit.
Het lijdt dan ook geen twijfel, of deze wor
den binnenkort ingehaald en gevangen ge
nomen. Misschien zal er daartoe een vuur
gevecht moeten plaats hebben, misschien
geven de muiters, hetgeen in het geheel niet
ondenkbaar is, aangezien de moed, waar
mede zulke ondernemingen begonnen wor
den, meestal spoedig plaats maakt voor be
zinning, zich ook zonder slag of stoot over.
De overmacht van lucht- en zcewapenen
maakt een uitslag niet twijfelachtig. Daar
allo havens natuurlijk gewaarschuwd zijn,
kan de „Zeven Provinciën" nergens aan
leggen, teneinde te bunkeren, drinkwater of
voedsel in te nemen, zoodat men in Marine
kringen geringschattend do schouders voor
deze ondoordachte, dwaze actie ophaalt,
dio de schuldigen slechts gevangenisstraf,
via den Krijgsraad, op de hals hqalt en ver
der mogelijk, wanneer men zich do situatie
niet indenkt, cenig kwaad berokkent aan
de naam der Nederlandsche Marine. Het
spreekt vanzelf, dat nu de actie derge
lijke vormen gaat aannemen de autori
teiten zeer streng zullen optreden en geen
verzachtende omstandigheden in rekening
zullen worden gebracht. Hopelijk zal er
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Het nationaal-socialistisch voorstel tot
ontbinding van den Pruisischen Landdag
verworpen. Getracht wordt op andere wijze
den Landdag te ontbinden. Alle Pruisische
gemeenteraden zijn Zaterdag ontbonden.
(Ie blad).
De spoorwegstaking in Ierland. (4e blad).
In Roemenië is de staat van beleg afge
kondigd als maatregel tegen de communis
tische actie. (2e blad).
Inlandsche matrozen aan 't muiten aan
boord van de Zeven Provinciën" in de
Atjehsche wateren. (Iste blad).
BINNENLAND.
Roofoverval op een oude vrouw te Gef-
fen en op een bakkersknecht te Oss. (Gcm.
Ber., 3do blad).
Weer een aanrijding op den Amster-
damschen straatweg. Een Leidenaar ge
wond. (Gem. Ber., 3do blad).
De burgemeester van Horn door een
auto overreden. Zijn toestand zorgwekkend
(Laatste Ber.).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
E. C. de Jager sabelkampioen van den
Leidschen Schermbond.
Pijnenburg—Rausch nog steeds aan den
kop van dc Zesdaagscho te Frankfort.
geen bloed vloeien cn zullen de muiters in
zien, hoc hopeloos dwaas cn ondoordacht
hun daad is, hoe weinig zij ermede berei
ken en zullen zij zich weldra gewonnen
geven. Het is volkomen duister, wat de mui-,
ters zich van hun daad hadden voorgesteld
en wat zij ermede tra dit'ton tc bereiken.
Het geheel is natuurlijk het resu taat van
de praktijken van enkele aandrijvers, dio
zich zooals gewoonlijk - in dc menigle
verschuilen en de mogelijke - ontevre
denheid hebben aangowakkerd".
WAAR HET SCHIP IS.
Hedenmiddag om 1 uur werd van do
„Zeven Provinciën" dc volgcndo positie
opgegeven: Hel. söhip bevindt zieh tusschen
Ta pa toean en Sinabang en wordt nog
steeds gevolgd door dc „Aldebaran".
VERGADERING VAN DEN
MINISTERRAAD.
Anola-Holland meldt:
Naar aanleiding van do muiterij aan
boord vvui „Do Zeven Provinciën" heeft'
hedenochtend een bespreking plaats gehad
tusschen den minister van Kulomëu en den
minister van Defensie.
Nader overleg met den voorzitter van
den Ministerraad heeft plaats gehad.
Hedenavond vergadert de Ministerraad.
In verband met de \crschillende bespre
kingen, welke door den Minister van De
fensie gevoerd moeten worden in verband
met do ongeregeldheden in Indië, ia de
audiëntie voor hedenmiddag afgelast.
Dc leden van het Cambo, het comité van
actie, samengesteld uit den Bond van Ma
rineschepelingen en den Bond van Marine-
onderofficieren, hadden reeds eerder he
denmiddag een audiëntio bij den Minister
verzocht ter bespreking van en toestand
van liet marinepersoneel. Deze heeren zul
len door den secretaris-generaal worden
ontvangen.
R.K. VER. VOOR KRAAMVERZORGING
VOOR ALLE GEZINDTEN TE LEIDEN
PLAATSINGSBUREAU
BOERHAAVESTRAAT 30.
Geopend elke Donderdag- 950
middag van 2 tot 5 uur.
Uitsluitend schriftelijke aanvragen. Adres:
R.K. Ver. v. Kr. Stille Rijn 7.
