3)e Êcicbelve ©ou/tamt
24ste Jaargang
MAANDAG 30 JANUARI 1933
No. 7419
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Dubbele crisis op één dag
VOORNAAMSTE NIEUWS.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bi] onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaa
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonnés ver
krijgbaar tegen betaling van 50 oer per kwartaal, bi]
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geillustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelmgen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur on
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit VIER
bladen.
V De oeconomische toestand.
In „De Zakenwereld" vinden wij verslag
van een onderhoud over de werelddepressie
en over ket heden en de toekomst vian Ne
derland,- door den hoofdredacteur van ge
noemd weekblad gevoerd met dr. H. Co-
lijn.
Dr. Colijn wees er op, dat, als vermoede
lijk gevolg van den huldigen toestand, vele
landen, óók wij, hun economie zullen moe
ten omvormen. Een internationale
Planwirtschaft achtte spr. practisch vol
strekt uitgesloten. Wel mogelijk en noodza
kelijk is een nationale Planwirtschaft,
waarmede, aldus spr. de Regeeringen nu al
druk bezig zijn door al hun maatiegelen.
By onze nationale Planwirtschaft zullen
wij rekening moeten houden met het blij
vend wegvallen van een deel onzer export,
aldus dr. Colijn.
Hoewel ik nu niet wil zeggen, dat de
toestand altijd even slecht zal blijven
als tnans, moeten we toch zeer ernstig
rekening houden met het leit, dat we lang
niet meer zooveel zullen kunnen afzet
ten als in het verleden. Onze land- en
tuinbouw zullen zich dus anders hebben
in te stellen. Wij voeren per jaar_nog ui
een ontzaglijke hoeveelheid aan tarwe,
rogge en maas. Onzen import kunnen wy
alleen betalen door onzen export. Wij
zullen dus, waar wij niet meer exportee
ren kunnen, noodgedwongen ook onzen
import moeten beperken. Unze landbouw
zal zich dus hebben in te stellen op het
voortbrengen dier producten, welke wij
tot dusver moesten invoeren. Dit is
sleohts een Voorbeeld, maar ik vrees, dat
de terugslag daarvan zich ook op ander
terrein zal doen gevoelen.
Ook in het verder onderhoud wees dr.
Colijn speciaal op den landbouw:
„Er met nadruk moet ik er op wijzen,
dat men vooral den bodem nimmer braak
zal mogen laten liggen en dat de kracht
der boerenbevolking steeds intact dient
te worden gehouden, omdat de bodem
ons kostbaarste goed is en een juiste ver
houding naar aantal en economische
kracht tussohen landbouwbevolking en
stadsbevolking voor een land van het
allerhoogste belang is".
Het scheppen van werkgelegenheid, van
b 1 ij v e n d e werkgelegenheid, is volgens
dr. Colijn en wie zal dit n i e t met hem
eens zijn het middel, om de crisis te
keeren:
„....met steun alleen zal men er met
komen, afgezien nog van het feit, dat
langdurige steun de moreele verzwakking
der natie in de hand werkt. En wie zal
bovendien zeggen, dat wij in staat zullen
blijven voor dit doel jaarlijks rond 150
millioen gulden uit te geven? Ik zie geen
ander middel dan het scheppen van nieu
we werkgelegenheid, d.i. het uitvoeren
van werken van zoodanig karakter, dat
zij, wanneer eenmaal voltooid, werkgele
genheid b 1 ij v e n geven voor vele an
deren. Dus vooral vergrooting onzer bo
demoppervlakte en teelt van producten,
die wij nu nog moeten invoeren. Daar
om heb ik ook in de Kamer de voortzet
ting der inpoldering van de Zuiderzee
met kracht bepleit".
Het scheppen van werkgelegenheid
maar: werkgelegenheid van bl ij venden
aard, aanpassend aan een omgevormde
economie, liggend in de lijn van een natio
nale Planwirtschaft, zal ons uit de malaise
helpen. Maar dat is.... gemakkelijker ge
zegd, dan gedaan! Wij citeeren weer dr
Colijn zelf:
„Alles wat de regeering op het oogen-
blik doet, is inderdaad gericht op het be
houd van den tegenwoordigen toestand
Maar gij moogt de regeering daarover
met te hard vallen, want het is een al
lermoeilijkste opgave om op een gegeven
oogenblik den knoop door te hakken en
precies het tijdstip oan te geven, waar
op vast staat, dat het oude niet meer
terugkeert en dus het bestaande moei
worden afgebroken. Om bijv. op een ge
geven oogenblik te zeggen: er moeten nu
maar een paar honderdduizend hectare
weiland gescheurd worden; er moet wai
anders geproduceerd worden!"
Maar nu, naar veler meening ook
naar de meenmg van dr. Colijn, waar-
IN FRANKRIJK EN DUITSCHLAND.
Boncour gevallen, von Schleicher bedankt.
De Zaterdagmorgen is crïtiek geworden
voor twee ministeries, voor het Fransche
en voor het Duitsche. Paul Boncour strui
kelde over een Kamer-votum dat hem met
170 stemmen voor en niet minder dan 402
tegen in de minderheid bracht, terwijl von
Schjeicher van rijkspresident vod Hinden
burg niet datgene kon krijgen, wat hij voor
zijn politiek leven noodzakelijk achtte, n.l.
een volmacht om den Rijksdag te ontbin
den, en daarom zijn ontslag indiende. Beide,
regeeringen zijn nog geen twee maanden
aan het bewind geweest.
EEN BEWOGEN NACHTZITTING.
Het votum van de Fransche Kamer, dat
het einde beteekende van het kabinet-
Boncour, viel na een bewogen nachtzitting.
Aan de orde waren de regeerings-voor-
stellen inzake het m evenwicht brengen
van de begrooting tegen welke financieele
voorstellen groote oppositie was gerezen.
Reeds vijf maal had de regeering de kwes
tie van vertrouwen moeten stellen en
iedere maal was de stemming voor haar
gunstig uitgevallen. Dr.ch nog in den mor
gen kwam aan de orde het voorstel van
de regeering om de directe belastingen met
5% te verhoogen.
De regeering stelde zich op het stand
punt, dat het begrootingstekort zoowel
door bezuinigingen als door belasting
maatregelen moest worden gedekt.
De premier, Paul Boncour. stelde voor
de zesde maal de kwestie van vertrouwen,
doch ditmaal wilden de socialisten, die
overigens een regeeringscrisis liever wilde
vermijden, de regeering niet steunen. On
danks het ingrijpen van Herriot, die door
zijn persoonlijke invloed het pleit voor
Boncour hoopte te winnen, verklaarde de
socialisten-leider Léon Blum, dat het offer,
hetwelk de regeering thans van de socia
listische fractie eischte, te groot was en
dat zij hun stem tegen de regeering zouden
uitbrengen wanneer deze op haar stand
punt zou blijven staan.
Het was ongeveer zes uur, toen de
Kamer tot stemming overging en het re
sultaat was, dat 402 Kamerleden tegen en
slechts 170 hun stem vóór het regeerings-
voorstel uitbrachten. Om 7 uur begaven de
ministers zich daarop naar den president
der republiek om hun ontslag in te dienen,
hetgeen aanvaard werd.
Da'adier kabinetsformateur.
President Lebrun heeft Zondagmiddag
tot kabinetsformateur benoemd den
linksch-radicaal Daladier. die als minister
van Openbare Werken deeJ uitmaakte van
het afgetreden kabinet. Hedenmorgen zou
hij den president verslag uitbrengen van
zijn pogingen.
Hoe men zich met een nieuw kabinet de
oplossing van de moeilijkheid voorstelt, is
nog niet duide ijk, want al is de regeering-
Boncour van de baan, daarmee is de kwes
tie van het begrootings-evenwicht nog
niet opgeheven.
Het begrootingstekort blijft.
Er is nu eenmaal een tekort op de be
grooting, dat zeer spoedig moet worden
weggewerkt, want elk uur neemt het met
1.3 millioen francs toe.
Alvorens de zitting op te heffen besloot
I de kamer om Dinsdag a.s. bijeen te komen,
ten einde het loopige twaa fde van de
begrooting toe te staan, dit is één twaalf
de gedeelte van de vorige begrooting.
Het nieuwe ministerie, dat gaat optre
den, zal nieuwe methoden moeten gebrui
ken om tot een begrotingsevenwicht te
komen. Tegelijkertijd zoeken socialisten en
radicalen toch bijeen te blijven op grond
van den verkiezingsuitslag, zoodat ook de
po itieke verhoudingen haar rechten behou
den.
scliijnlijk de crisis zich niet verder zal
verscherpen, doch de bodem is bereikt
een niveau, vanwaaruit met de noodige
fluctuaties een horizontale lijn zal worden
gevormd is er een meer reëele basis dan
tot nu toe voor deze en de volgende
regeering, om te constateeren, waar en
hoe die b 1 ij v e n d e werkgelegenheid kan
i worden geschapen, en dan tehandelen!
Men heeft voor het oogenblik geen kijk
op de wijze, waarop de oplossing der crisis
kan worden beproefd, of namelijk de op
lossing gezocht zal worden in een kabinet,
waarbij rekening wordt gehouden met de
domineerende positie, die de socialisten in
de linksche meerderheid innemen, en Dala
dier dus met een kartelministerie voor den
dag zal komen, of dat de oplossing zal ge
zocht worden overeenkomstig den wensch
van den senaat, die een technisch kabinet
wenscht vrij van socialistische overheer-
sching.
Intusschen zal men ook Februari in moe
ten gaan met een voorloopige begrooting.
HOE VON SCHLEICHER MOEST
HEENGAAN.
De Duitsch rijkskanselier von Schleicher
is. zooals gezegd, heengegaan, omdat de
rijks-president hem volmacht weigerde om
den rijksdag te ontbinden. Zaterdagoch
tend had hij van Hindenburg een bezoek
gebracht en na de weigering der volmach
ten trok von Schleicher daaruit zijn conclu
sies en diende zijn ontslag in.
De president heeft het ontslag aanvaard
en den ministers verzocht de loopende za
ken te blijven behandelen.
Von Hindenburg heeft daarop oud-rijks
kanselier vón Papen opgedragen, met de
partijen onderhandelingen te voeren over
de vorming van een nieuw kabinet.
Men verwacht, dat von Papen heden
den president het definitieve rapport van
zijn onderhandelingen welke streng ver
trouwelijk gevoerd zijn, zal uitbrengen.
Komt Hitder aan bod?
Beteekent deze opdracht, dat von Papen
zal terugkeeren?
Met nadruk wordt er op gewezen, dat
von Papen geenszins met de vorming van
een regeering is belast, doch slechts de
opdracht kreeg, de mogelijkheden te onder
zoeken van een meerderheidsvormiilg.
Practisch beteekent dit, dat von Papen
zal hebben te eonstateeren. of een kabinet
van nationaal-socialisien, Duitsch-nationa-
len en centrum mogelijk is.
Deze opdracht aan von Papen is gefun
deerd op de onderhandelingen welke reeds
zijn gevoerd tusschen de partijen van het
zoogenaamde Harzburg-front en die, vol
gens uitlatingen in ingelichte kringen,
reeds tamelijk ver gevorderd moeten zijn.
Men verwacht, dat von Papen een ka
binet-Hitier zal voorstellen.
Die mogelijkheid vindt steun in het on
derhoud, dat von Schleicher Zaterdagoch
tend met von Hindenburg heeft gehad.
Drie mogelijkheden.
Naar verluidt, zou von Schleicher den
president drie mogelijkheden hebben op
gedoemd.
De eeiste zou zijn de vorming van een
parlementaire meerderheidsregeering. Die
mogelijkheid kan slechts in vervulling
gaan, als Hitier de leiding krijgt van een
dergelijk kabinet.
De tweede mogelijkheid zou zijn de vor
ming van een op een sterke volksbeweging
steunende minderheidsregeering. Ook deze
zou echter wel niet anders dan onder Hit
ler's leiding en met den steun der andere
groepen van rechts tot stand kunnen ko
men.
De derde mogelijkheid zou zijn een pre
sidentieel kabinet, dat, volkomen boven de
partijen staande en met geen partij ver
bonden, als zaakwaarnemer van het ge-
heele volk het staatsgezag zou moeten
hooghouden. Een dergelijk presidentieel
kabinet zou dan echter ook de noodige vol
machten moeten erlangen voor het geval
dat het in den rijksdag geen meerderheid
zou krijgen.
De rijkspresident heeft de laatste moge
lijkheid niet aanvaard, althans niet voor
een kabinet onder leiding van von Schlei
cher, zoodat de oplossing blijkbaar ge
zocht wordt in de richting van de twee
eerste mogelijkheden. Doch dan ontkomt
men moeilijk aan een kabinet-Hitier.
In verschillende bladen wordt gewezen
op de zware beslissing, waarvoor het cen
trum thans zal komen te staan. Het zal,
aldus in bedoelde bladen, het oentrum
niet gemakkelijk vallen, zijn medewerking
te verleenen aan een kabinet-Hitier eu
zelfs voorstanders van een oplossing der
crisis langs parlementairen weg meenen
te moeten voorspellen, dat een coalitie-ka^
binet van de nationaal-socialisten tot en
met het centrum aan innerlijke
lingen spoedig zou ten gronde gaan.
Het is echter nog zeer de vraag, of het
oentrum in de nieuwe regeering vertegen
woordigd zal zijn, of dat het, „met het ge
weer in aanslag", een minderheidsregee
ring van het Habsburger Front zal dulden,
teneinde op die manier te verhinderen, dat
het land in een grondwets-crisis verzinkt.
Voorloopig heet het Centrum nog een be
sluiten genomen en neemt het een afwach
tende houding aan.
Rijksdagzitting afgelast.
Naar het hoofdbureau van den rijksdag
mededeelt, vervalt thans de rijksdagzitting
welke Dinsdag zou worden gehouden.
HITLER AAN HET BEWIND.
RIJKSKABINET HITLER BENOEMD.
BERLIJN, 30 Jan. (V. D.). Officieel
wordt medegedeeld, dat de Rijkspresident
von Hindenburg heden den leider der Na-
tionaal-Socialistische Partij Adolf Hitler
heeft benoemd tot Rijkskanselier en op
diens voorstel de volgende Rijksregeering
heeft benoemd:
Rijkskanselier: Adolf Hitler.
Waarnemend Rijkskanselier en Rijks
commissaris voor het land Pruisen: von
Papen.
Rijksminister van Buitenlandsche Zaken:
dr. Frick.
Ryksweerminister: Luit.-Gencraal Frei-
herr von Blomberg.
Rijksminister van Financiën: Graaf von
Séhwerin Krosigk.
Rijksminister voor Economische Zaken
en Voedselvoorziening: dr. Hugenberg.
Rijksminister van Arbeid: Frans Seldte.
Rijksminister voor Posterijen en Ver
keerswezen: Freiherr von Eltz-<Rue-
benach.
Rijksminister, zonder portefeuille en
Rijkscommissaris voor de Luchtvaart: Goe-
ring, die tevens wordt belast met de waar
neming van het Pruisische Ministerie van
Binnenlandsche Zaken.
Rijksminister voor de Werkverschaffing:
Gereke.
De bezetting van het Rijksministerie van
Justitie staat nog niet vast. Rijkskanselier
Adolf Hitler zal heden nog iy onderhande
ling treden met het Centrum en de Beier-
sche Volkspartij. Vanmiddag te 5 u. wordt
de eerste kabinetszitting gehouden.
BUITENLAND
ONTWAPENING
NIEUWE BRITSCHE VOORSTELLEN.
Alg^meene conventie voorgesteld.
Eteuter meldt uit Genève, dat de nieuwe
Britsche voorstellen voor de Ontwapenings
conferentie in hoofdzaak op het volgende
neerkomen: lo. Een plechtige verzekering
van a.le Europeesche staten, dat zij in geen
geval zullen trachten huidige of toekomsti
ge geschilpunten door geweld van wapenen
op te lossen; 2o. de staten van het vaste
land van Europa zullen met in achtneming
van hun wederkeerige veijgheid de moge
lijkheid van politieke overeenkomsten be-
studeeren, waardoor het mogelyk zal zijn,
dat elke staat de hulp kan inroepen van een
anderen; 3o. de toepassing van de stelling,
dat de beperking van de bewapening van
Duitschland en de andere ontwapende sta
ten in deze fde conventie zullen worden
vastgelegd, welke ook de beperking van de
bewapening voor de andere staten vastlegt
en wel zoo, dat de artikelen van het vijfde
deel van het Verdrag van Versailles, welke
op het oogenb ik de bewapening van
Duitschland en de andere ontwapende sta
ten regelen, door deze nieuwe conventie
worden vervangen, inzooverre het deze ont-
wapende staten betreft; 4o. deze nieuwe
conventie moet voor Duitschland en de an
dere ontwapende staten voor denzelfden
tijd gelden, en aan dezelfde herzicnings-
methode zijn onderwoipen, als die welke
voor de overige staten geldt. Verder moet
in de conventie een c-ausule worden opge
nomen, waarin wordt vastgelegd, dat na»het
afloopen van de conventie binnen een be
paald tijdsverloop een nieuwe overeenkomst
aangaande de bewapening moet worden ge
sloten; 5o. ten aanzien van het oorlogs
materiaal wenscht Engeland de opneming
van de „actieve gelijkheid" m de conven
tie en het voorzien van haar inwerkingtre
ding, in dien deze niet onmiddellijk na het
totstandkomen der conventie mogelijk is,
binnen een bepaald aangegeven tijdvak.
BUITENLAND.
Minister-crisis in Frankrijk en in
Duitschland. In Frankrijk is Daladier tot
kabinetsformateur benoemd, in Duitschland
heeft von Papen opdracht gekregen tot on
derhandelen. (Ie pagina).
Hitier rijkskanselier. (Ie blad).
Nieuwe Engelsche ontwapeningsvoorstel
len. (Ie blad).
De Valera overwinnaar in Ierland. (Ie
blad).
Japan acht de Mandsjoerijsche kwestie
cnoplosmaar en maakt aanstalten om uif
den Volkenbond te treden. (Ie blad).
BINNENLAND.
Eén doode bij een kolendampvergiftiging
te Utrecht. (Gem. Ber. 3de blad).
Jongeman op onbewaakten overweg door
een trein uit Nijmegen gedood. (Laatste
Ber.).
IJsslachtoffers en geredden. (Gem. Bor.
3de blad).
Brutale inbraak te Heilo. (Laatste Ber.).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De Nederlandsche schaatskampioen
schappen en de wedstrijden te Engelberg.
(2de blad).
Schoonrijden op de baan der Leidsche
IJsclub (2de blad).
Dr. G. Hofsteenge floretkampioen van
Leiden en Omstreken. (2de blad).
De plannen voor een Sportpaleis te Am
sterdam. (2de blad).
OPLEVING IN DEN SCHEEPSBOUW.
Het Verbond van Werkgevers in den En-
gelschen scheepsbouw deelt mede, dat se
dert 1 November 1932 de Engelsche
scheepswerven orders hebben ontvangen
voor den bouw van tezamen 57 nieuwe sche
pen. Hiervan zijn 20 vrachtschepen, 2 pas
sagierschepen, 30 stoomtrawlers, eenige
sleepbooten, 1 kanonneerboot voor Enge
land en een torpedojager en een kanonneer
boot vóór buitenlandsche mogendheden.
Aan deze mededee.ing wordt toegevoegd,
dat de tonnage van do nieuw gebouwde
schepen in het eerste kwartaal van 1933 de
tonnage van dezelfde periode van het vori
ge jaar zal overtreffen.
IERLAND
DE VALERA OVERWINNAAR.
De absolute meerderheid.
De einduitslag der Ierscho verkiezingen
is als volgt:
Republikeinen (De Valera) 77 mandaten (72)
Cosgrave 48 (57)
Onafhankelijken 8 (17)
Middenpartij 11
Arbeiderspartij 8 (7)
Onafh. Arb. Partij 1
Totaal 153
De republikeinsche partij heeft dus met
een stem de meerderheid gekregen boven
alle andere partijen samen, en dat is de
stem van den voorzitter van de Dail. (Ier-
sche Tweede Kamer).
De overwinning van de Va'era heeft in
Engeland ontsteltenis verwekt cn men ziet
de toekomst nogal donker in. Do Valera
heeft verklaard, dat volkómen onafhanke
lijkheid van Engeland het einddoel blijft.
De vereeniging van Noord- met Zuid-Ier-
land is de noodzakelijke voorwaarde voor
oen waarachtigen cn permanenten vrede
tusschen Engeland en Terland. De Valera
kondigde voorts aan, dat de annuiteiten
i aan Engeland in de toekomst niet meer
I zu.len berusten op een tusschenberckening,
j maar niceten worden vrijgemaakt voor do
lersche begrooting. Hetresultaat der ver
kiezingen beteekent geen vijandigheid te
genover Engeland, aldus de Valera. De
wensch van het Ierschc volk en der ler
sche regeering is: met Engeland in de beste
I en meest vriendschappelijke betrekkineen
te staan.
