MAANDAG 16 JANUARI 1933
No. 7407
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
ZONDAGSBLAD
24ste Jaargang
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonnés ver
krijgbaar tegen betaling van 50 een per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent. met
(Jeillustreerd Zondagsblad 9 oent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 93S, REDACTIE IS II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Medodeelingen wordt
bet dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden, waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur «n
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
Dit nummer bestaat uit DRIE
bladen.
V Politiek en politiek.
Politiek kan in verschillenden zin worden
verstaan.
De katholieke sociale organisaties mogen
niet aan politiek doen Dat wil, natuurlijk,
niet zeggen, dat daar b.v. niet over de wen-
schelijkheid en noodzakelijkheid van poli
tieke actie zou mogen worden gesproken!
De bedoeling van dat niet-aan-politiek-
doen is duidelijk, n.l. te verhinderen, dat de
eenheid der sociale actie van de
leden zou worden verbroken door poli
tieke verschillen cn vaak gevol-
gelijk: ook geschillen b.v. over de
keuze van candidaten voor de vertegen
woordigende lichamen.
Dezer dagen werd er in het partij-orgaan
van de R. K. Staatspartij op gewezen, dat
mgr. Gallier indertijd zou hebben verklaard,
dat de Bisschoppen zich van de politiek
nauwgezet onthouden.
De bedoeling van deze verwijzing naar
de meening van mgr. Gallier was, om aan re
toonen, dat het Kerkelijk Gezag zich met
de kwestie van politieke partij-organisatie
der Katholieken niet inlaat.
De „Maasbode" heeft een nuttig wérk
gedaan *met naar aanleiding .hiervan in
extenso af te drukken de brieven, door
mgr. Gallier z.g. aan het bestubr van den
kieskring Noord-Holland van de R. K.
Volkspartij gericht.
Op 8 Juli 1926 schreef Monseigneur:
„In antwoord op Uw schrijven van den
6en dezer, bevattende eene tot Ons ge
lichte vraag, of het toelaatbaar is te
achten, dat Roomsch-Katholieken zieii
politiek organiseeren in de R.-K. Volks
partij, deelen Wij UEd. het volgende
mede
De R.-K. Volkspartij staat buiten de
Katholieke Staatspartij; zij veroorzaakt
dus scheuring onder de Katholieken. Wat
dat nu beteekent, wijzen de naburige Ka
tholieke huiden maar al te duidelijk aan.
Wij kunnen dan ook niet begrijpen,
hoe een goed Katholiek er zelfs maar aan
•denkt om aan die scheuring mede le
werken".
Den. 26en Juli zond daarop het bestuur
Noord-Holland der R.-K. Volkspartij op
nieuw, maar nu -een uitvoerig schrijven
naar het Bisdom, waarin werd toegege
ven, dat de R.-K. Volkspartij buiten de
R.-K. Staatspartij staat en ook, dat zij
een scheuring onder de Katholieken ver
oorzaakt, maar dat zij zich daartoe op
grond van de bekende beweringen om
trent conservatisme der R.-K. Staats
partij, gevaar dat de arbeiders -naar de
S.D.A.Pzullen loopen, enz., verplicht acht,
om wélke redenen nogmaals om een meer
rechtstreeksch antwoord werd verzocht,
omtrent de al of niet toelaatbaarheid der
R.-K. Volkspartij.
Hierop antwoordde Monseigneur als
volgt:
„Ons schrijveij van S Juli was onzes
inziens zeer duidelijk; de landen waar
heen wij daarin verwezen, zijn Kath.
landen, waar een dergelijke scheuring
onder de Katholieken altijd is gemoti
veerd met zuiver politieke redenen; m
Frankrijk zelfs ondanks de waarschuwing
van Paus Leo XIII. Die menschen acnt-
ten zich ook goed Katholiek, en de ge
schiedenis heeft bewezen, welke schade
zij toch aan de Kath. zaak en aan de
H. Kerk hebben toegebracht.
Toen wij dus daarnaar verwezen, koes
terden wij de, hoop, dat gij daarin een
rechtstreeksch antwoord zoudt zien, niet
door woorden, maar door de feiten zelt'
gegeven. Nu wij in die hoop zijn teleur
gesteld, geven wij thans onomwonden do
verklaring, dat gij door uw scheuring
straks verantwoordelijk zult staan voer
de gevolgen, als onze verzwakte Kath.
partij niet meer in staat zal zijn orn
krachtig onze Kath. belangen te verde
digen".
Een verzoek om audiëntie werd door
mgr. als volgt beantwoord op 17 Aug.:
„Aan uw verzoek om een audiëntie
kunnen wij niet voldoen.
Wij begrijpen zeer goed, (Jat gij mot
ons wilt in discussie treden over bepaal-
Graalfilm „Pinksterzegen"
EEN MOOIE AVOND MET GROOTE
BELANGSTELLING.
In de groote zaal der stadgehoorzaal te
Leiden is gisteravond voor een zoo goed
als uitverkocht huis, de fi'm „Pinkster
zegen'', opgenomen van het machtige
Graalspel in het Stadion te Amsterdam,
vertoond.
Zooals gezegd, de belangstelling was zeer
groot, zoodat de groote zaal geheel was
bezet en boven en beneden zaten daartus-
schen vele Graalmeisjes uit Leiden en om
geving. Ook zeer vele H.H. Geestelijken
deden van hun belangstelling blijken, o.a.
de hoogeerw. Deken van Leiden en vele
zeereerw. heeren Pastoors en Kapelaans
uit Leiden en naaste omgeving.
De K.S.A., die de opdracht tot deze film
liet uitvoeren door Willy Mullens nam ook
de exploit" *:e van deze film ter hand, zoo
dat deze, na den Haag en Amsterdam, nu
drie avonden in Leiden wordt vertoond,
waarvan gisteravond de eerste was.
Vanzelfsprekend werden bij deze Graal
film, die ruim een uur duurde, nog andere
films gebracht, zoodat het geheel werkelijk
een goed en aantrekkelijk programma ge
worden was.
Het begon met een film van „De Leid-
sohe Courant1', opgenomen bij de opening
van ons nieuwe bedrijf op de Papengracht
en waarin een beeld van het bedrijf gege
ven werd.
Vervolgens de groote PaduaRome-reis
van Rotala, onder leiding van de E.E.P.P.
Franciscanen, ter' gelegenheid van het 7e
eeuwfeest van St. Antonius overlijden,
waarin een' goed geïllustreerd vers'.ag van
deze reis gegeven werd. die ging via Lu-
zern, Lugano, Padua. Venetië, Milaan,
Rome, Assisië en Genua.
Een geestige penteekening van Disney
vulde eveneens het programma en dan nog
het prachtige kunstfilmpje „Pierement1'
van Theunissen.
De clou van den avond was natuurlijk
„Pinksterzegen", het Graalspel van den
tweeden Pinksterdag.
De film geeft niet alleen het spel, maar
ook de maandenlange voorbereidingen en
alles, wat er voor de Graalleiding en de
tienduizend meisjes dien dag van het spel
te doen stond.
Dat- was de inleiding tot „Pinksterzegen''
zelf en deze inleiding is tevens een argu
ment tegen de onwe.willende critiek, die
deze film hier en daar is tegemoet gekomen.
Want, hoe dienen we een film als deze
te verstaan.
Wij kunnen natuurlijk zooals heden
nogal eens gepropageerd wordt aller
eerst uitgaan van het standpunt, dat de
film moet zijn een heel aparte visie van
den kunstenaar-operateur, en, dit op den
voorgrond stellend, al heb overige als bij
zaak beschouwen of tenminste als komend
op het tweede plan.
Maar vragen wij ons af: is dit wel rede
lijk? En vervolgens: is dit wel logisch of
beter gezegd: practisch?
Redelijk achten wij zulk een maatstaf
vooreerst niet, omdat bij de opname van
het spel zelf de operateur geheel gebonden
en gehouden was aan hetgeen hij, juist als
de duizende toeschouwers, zou te zien krij
gen en dus, wat voor een operateur toch
een eerste filmische vereischte is, geen in
vloed kon uitoefenen op de handelende per
sonen. Hierbij komt, dat de operateur on
der de allergunstigste omstandigheden
moest werken. Hij was afhankelijk van dien
bepaalden middag, kon soo goed als geen
close-ups nemen en mocht ook vooral niet
storend werken. De handelende personen
speelden niet voor de film, de film was hier
maar bijzaak en aan den operateur kon
geen enkele concessie worden gedaan.
Als wij nu in dit verband deze Graalfilm
in twee gedeelten beschouwen n.l. de voor
bereidingen tot het spel en hei spel ze.f,
dan ziet men het verschil tusschen deze
twee deelen duidelijk. Bij de opname der
voorbereidingen had de operateur een vrije
j opdracht. Van de talrijke voorbereidingen
kon hij nemen, wat hij geschikt achtte en.
I zooals hij het wilde nemen. Hier kon hij
inv.oed uitoefenen en in scene zetten, wat
J bij het spel zelf onmogelijk was.
j Intusschen zij erkend, dat er in heb
tweede deel, het spel zelf, toch wel fouten
1 zijn aan te wijzen. Zoo b.v. in het laatste
gedeelte van het spe., waar de operateur
wat al te abrupt het spel afbreekt om in
eens met het „Te Deum Laudamus" te ein
digen. Het verhaal wordt hierdoor gebro
ken en wij krijgen den indruk, dat de ope
rateur niet meer tegen de moeilijkheden
bij de opname was opgewassen. Maar toch:
men moet bij de beoordeeling hiervan met
de omstandigheden rekening houden.
Vervolgens het antwoord op de vraag of
de maatstaf van kunst-alleen bij een film
werk als dit wel piaetisch is.
Na het voorgaande klemt bij zulk een
filmwerk nog meer de eisch iets te berei
ken bij de massa, m.a.w. men moet de
vraag stellen, wordt het doel van deze film,
dai hetze.fde is als het doel van het spel
„Pinksterzegen", n.l. de menschen te over
tuigen van het prachtige in en enthousi
ast te maken voor de Graalbeweging, be
reikt?
Dat is de maatstaf. En dan hebben wij
kunnen constateeren, gisteravond in de
Stadsgehoorzaal, dat de film een laaiend
enthousiasme teweeg- bracht, dat nog eens
voor de pauze en na het einde onderstreept
werd door een pakkéwT spreekkoor van de
aanwezige Graalleden.
Vooral in zijn inleiding heeft Willy
Mullens de Graalbeweging laten zien, zoo
als zij in werkelijkheid is: een mooie
geestdriftige beweging van jonge vrouwen
met hoogere geestelijke ideaien Dit te doen
aanvoe.en was het primaire doel van deze
film en daarin is hij, ondanks haar tekort
komingen, prachtig geslaagd.
De massa menschen, die deze eerste
voorstelling bijwoonde, is enthousiast uit
eengegaan en naar wij hopen en vertrou
wen in de vol.e overtuiging een goed en
diep inzicht te hebben gekregen in het
mooie en verheven werk van de Graal.
Wij willen ons verslag van dezen avond
niet beëindigen zonder nog iets gezegd te
hebben van de film „Pierement1' van Theu
nissen, die voor de pauze eveneens werd
gedraaid.
Zelden hebben wij in een film zoo de
scheppende geest van een kunstenaar kun
nen bewonderen als in „Pierement1' van
Theunissen. Zij verraadt de prachtige visie
van een kunstenaar, die een draaiorgel be
geleidde door oude stadsgedeelten en die
overal rond dat pierement het leven zag
van die menschen die overal weer, ieder op
zijn wijze, reageerden op de muziek van dat
draaiorgel. Data heeft Theunissen laten
zien op waarlijk overbluffend meesterlijke
wijze.
Deze avond is een avond geworden van
groote vreugde, een avond die bij allen een
heerlijken indruk moet hebben achtergela
ten en niemand mag dan ook verzuimen,
dit programma, dat heden- en morgen
avond wederom zal worden vertoond, te
gaan zien.
de politieke quaesries; maar het moet u
toch wel bekend zijn, dat de H.H. Bis
schoppen zich daarvan zoo nauwgezet
onthouden.
Uw algemeene vraag echter over de
toelaatbaarheid van een scheuring is
door ons tot tweemaal toe zoo duidelijk
mogelijk beantwoord en daarover kun
nen wij niet discussieeren. Overigen^
kunt gij in u vriendelijk gezinde bladen
zeiven lezen, dat gij niet eens verstandig
handelt'1.
Men ziet hieruit, dat mgr. Callier onder
scheid maakt tusschen politiek, d.w.z. be
paalde politieke kwesties, en politiek in heb
algemeen.
Van de eerste politiek onthouden zich de
H.H. Bisschoppen zeer nauwgezet. Over de
politiek in het algemeen heeft de vorige
Bisschop van Haarlem zijn meening uitge
sproken, op een wijze, die voor wie lezen
kan en wil aan duidelijkheid niets te
wenschen overlaat!
BINNENLAND
Weldadighojdspostzegels voor het Kind.
Dit jaar zijn in totaal verkocht: 147.530
postzegels van 3 cent; 114.577 van 8 cent;
142.108 van 10 cent en 44,343 van 16 cent.
Het totaal bedrag van dezen verkoop is
34.897.74, waarvan het bedrag van over
waarde, bestemd voor het comité 12.886.66
bedraagt. Dit laatste bedrag is ongeveer
2000 minder dan het vorig jaar, maar
gezien de tijdsomstandigheden is het co
mité met deze opbrengst alleszins tevre
den.
Uitvoer van versche zeevisch en gezouten
haring naar Frankrijk.
Ter voorkoming van misverstand als ge
volg van onjuiste mededeelingen in som
mige bladen, wordt er van officieele zijde
de aandacht op gevestigd, dat het contin
gent versche zeevisch en gezouten haring
voor Frankrijk gedurende het 1ste kwar
taal 1933 als volgt is vastgesteld: fijne
zeevisch 240.000 K.G. bruto, grove zeevisch
1.400.000 K.G. bruto, gezouten haring
650.000 K.G. bruto.
ERNSTIG ONGELUK OP
ONBEWAAKTEN OVERWEG.
TWEE DOODEN, 1 LEVENS
GEVAARLIJK GEWONDE.
Te kwart voor tien hedenmorgen heeft
op den onbewaakten overweg op de grens
van de gemeenten Houten en Schalkwijk
een ernstig auto-ongeval plaats gehad,
waarbij drie slachtoffers te betreuren val
len.
De heer T. de Groot, 50 jaar oud, expedi
teur te Ameide, reed met een vrachtauto
in de richting van Schalkwijk. Bij den on
bewaakten overweg zag hij een trein uit de
richting Utrecht naderen. Voor dezen trein
stopte hij en toen de trein was gepasseerd,
wilde hij den overweg overrijden. Hij had
echter niet bemerkt, dat uit de richting
Den Bosch even later de sneltrein den
overweg zou passeeren en juist toen de
vrachtauto op de lijn uit de richting Den
Bosch was, werd het voertuig in volle
vaart door den trein gegrepen. De vracht
auto werd totaal versplinterd en over groo-
ten afstand meegesleurd. De heer T. de
Groot werd levensgevaarlijk gewond en is
in hopeloozen toestand naar het Acade
misch Ziekenhuis te Utrecht overgebracht.
Met de vrachtauto reden verder mee de
20-jarige P. van Bruggen en de 16-jarigo
R. van Bruggen, twee broers, beiden even
eens uit Ameide. Beiden werden bij het
ongeval op slag gedood. Hun lijken zijn
naar het lijkenhuisje te Schalkwijk overge
bracht.
Direct na het ongeval was assistentie
van het station Schalkwijk ter plaatse. Dr.
Jansen uit Schalkwijk verleende den ern
stig gewonden De Groot de eerste hulp.
PROF. LIGTENBERG TREEDT AF
ALS HOOGLEERAAR.
Zal zich te Leiden vestigen.
Naar de „Msbd." verneemt heeft prof.
dr. H. P. A. D. R. Ligtenberg O.F.M., hoog
leeraar in de kunstgeschiedenis aan de
Rijksuniversiteit te Utrecht aan de Kroon
verzocht om ontheffing van zijn professo
raat. De wankele gezondheid van den
hoogleeraar beeft hem doen beluiten zijn
ambt neer te leggen en zich, met goedkeu
ring van zijn Provincialen overste, na zijn
ontslag in een der huizen van zijn mede
broeders (waarschijnijk in het nieuwe kloos-
te aan. den Rijnsburgcrweg) te Leiden te
vestigen
Professor Raphaël Ligtenberg aldus
de „Msbd." is op 30 Juli 1872 te Delft ge
boren. Hij werd op 3" October 1893 Francis
caan, en ontving de priesterwijding op 18
Maart 1899. Leeraar geworden aan het
gymnasium te Megen, heeft hij den grond
slag gelegd voor een ontwikkeling zóó
breed als zelden, ook bij hoogleeraren,
wordt aangetroffen. Pater Ligtenberg was
de eerste Franciscaan, die lezingen gafhij
was ook wel een der eersten, die zich aan
zuiver wetenschappelijk werk wijdden. Zijn
publicatie in het bulletin van den Ned.
Oudheidk. bond over „De grafmonumenten
in de Groote Kerk te Breda" (1914) trok de
aandaoht, evenals het artikel over „Graf
zerken der XVIe eeuw in Friesland" in de
„Vrije Fries1'. Verschillende artikelen van
kunsthistorischen aard volgden en in ver
band daarmee de benoeming in onder-
cheidene wetertsc'na.ppelijke organisaties.
Pater Ligtenberg studeerde aan de uni
versiteit te Utrecht, Leuven en Freiburg
(Zw.). Hij doctoreerde aan laatstgenoemde
universiteit op zijn bij Nijhoff uitgegeven
dissetatie: „Die romanische Plastik in den
nördlichen Niederlanden".
In 1918 werd dr. Ligtenberg privaat-do
cent aan de universiteit te Utrecht; in 1919
hoogleeraar aan do rijksacademie voor
beeldende kunsten te 's-Gravenhage, maar
reeds een jaar later volgde zijn benoeming
tot hoogleeraar aan de Rijksuniversiteit
te Utrecht, welk ambt op 25 Juni 1920 werd
aanvaard met de rede: „Kunstgeschiede
nis, een deel der kuituurgeschiedenis."
Gedurende zijn professoraat heeft pater
dr. Ligtenberg nog verschillende gewich
tige studiën gepubliceerd in de „Studia Ca-
tholica", de „Collectanea Franciscans",
waartoe hij mede den stoot gaf, het „Gil-
denboek", het „Jaarboek van den Ned.
Oudheidk. bond enz.
Ligtenberg's werk treft niet op de eerste
plaats door omvang, maar vooral door zijn
geest zijn critischen zin en zeer bijzonde
ren wetenschappelijke methode.
Met dezen priester-kloosterling, die als
zoodanig de eerste van rijkswege benoem
de hoogleeraar aan een onzer landsuniver-
siteiten was, verlaat een der groote baan
brekers voor de bevordering van de weten
schap onder de katholieken in Nederland,
den katheder. Man van groot karakter, on
gewoon stylist, voorbeeldig monnik, is hij
een voorbeeld geweest niet enkel voor zijn
honderden medebroeders Franciscanen,
maar ook ver daarbuiten. Wie hem ken
den wisten niet waarover zich meer te ver
wonderen: z"u niet altijd gewaardeerde
Weekabonné'a, die geabonneerd zijn op
het Zondagsblad, worden er aan herin
nerd, dat dit vanaf lieden ad 50 cent
betaald moet worden.
DE ADMINISTRATIE.
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Landdagverkiezingen in Lippe laten een
vooruitgang der Nazi!s zien. (2e blad).
Bezuinigingen in Frankrijk (2e blad).
BINNENLAND.
Auto op onbewaakten overweg te Hou
ten door trein gegrepen. Twee dooden.
(lste blad).
Het variété-gebouw „Arena" te Rotter
dam door brand verwoest, (lste blad).
De moord te Numansdorp heeft een dra-
matischen nasleep. (Gem. Ber. 3de blad).
Spaansch stoomschip bij Zandvoort ge
strand, doch vlot gekomen. (Gem Ber. 3de
blad).
Nadere bijzonderheden omtrent den
moord te Hoensbroek. (Gem. Ber. 3de blad).
Eenige cijfers betreffende den teruggang
van onzen uitvoer. (L. en T., lste blad).
LEIDEN.
De kwestie-prof. Colenbrander. Een
commissie van onderzoek. Verweer van
den hoogleeraar. (lste blad).
De debacle van het Joodsche Weeshuis.
Vergadering van regenton, (lste blad.)
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De vorst als spelbreker voor de voetbal
competitie.
De a.s. voetbalwedstrijd Nederland-
Zwitserland.
De veldloop van de Bataven.
Mooie jachtrit der Zuid-Holl. Jachtver-
eeniging.
De Bruyn biljartkampioen van Neder
land, klein biljart.
Pijnenburg—Wals winnen te Gent.
en soms ook wel eens ongelooflijke scherpte
of zijn echt eenvoudig gemoed; zijn won
derbaarlijke vitaliteit of de kloosterlijke
terughoudendheid, die hem, vooral de laat-
ste jaren, schier alle vergaderingen of bij
eenkomsten deed vermijden. Het was niet
alleen de ziekte, die den hoogleeraar op
dit punt gereserveerd deed zijn: 't was ook
de ijzeren wil, waarmee hij zoo ccnigszina
mogelijk eiken morgen het Misoffor wilde
opdragen, al maakte acuut lichamelijk lij
den hem dit dikwijls zeer zwaar.
Zijn studenten en vele collega1» zullen
deze zeer bijzondere figuur ongaarne op
even zestigjarigen leeftijd zien vertrek
ken. Maar het rustclooze werken en trek
ken heelt dezen klooster-hoogleeraar, die
in zijn jonge jaren buitengewoon krachtig
was, te vroeg ondermijnd. Daarom hoperi
wij, dat het emeritaat aan prof. Ligten
berg naast rust ook nieuwe kracht brenge
en dat het hem de gelegenheid schenke de
menigte aanteekeningen, welke hij bezit,
rustig uit te werken. Hij mag zioh de eer
toekennen, dat zijn voorbeeldige arbeid
vele volgelingen op elk terrein onder zijn
medebroeders heeft gevonden en het moet
hem vooral een voldoening wezen, dat nu
hij de Utrecbtsche hoogeschool verlaat, in
zijn faculteit nog een van rijkswege be
noemde hoogleeraar zetelt, die zijn orde
broeder is, nl. prof. Gerlach Royen. Dat
dit mogelijk is geweest, is mede te dan-
I ken aan de wijze, waarop de nu heen
gaande hoogleeraar zijn professoraat heeft
I vervuld.
