AARDSCHOKKEN IN NEDERLAND
24ste Jaargang
MAANDAG 21 NOVEMBER 1932
No. 7360
3)e £cicbolie (Soti^ant
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week f2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f2.60 per kwartaal
Franco per post f2.95 per kwartaal
Het Geillustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 een per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeeliugen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES, van ten hoogste 30 woorden waarin be
trekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop f 0.50.
De aarde dreunde en trilde gedurende 5 seconden
IN BRABANTSCHE STEDEN QROOTE ONGERUSTHEID
Kort voor middernacht is een groot
gedeelte van Nederland opgeschrikt door
eenige heftige aardschokken. Het juiste
tijdstip, waarop dit voor Nederland zoo
zeldzame verschijnsel zich voordeed, kun
nen wij op dit oogemblik moeilijk bepa
len, aangezien de diverse waarnemingen
in dit opzicht eenigszins verschillen en
'het Meteorologisch Instituut in de Bilt,
waarschijnlijk hiertoe gebracht door oen
overmatig aantal telefonische aanvragen
uit verschillende deelen des lands, geen
gehoor meer gaf. De meeste stemmen
noemen echter vier vijf minuten voor
twaalf uur het tijdstip, waarop de aard
schokken zich deden gevoelen. Een in
woner van de hoofdstad, die met vijf
personen in de huiskamer om de tafel
zat, heeft de aardschokken, naar hij ons
vertelde, duidelijk waargenomen. Hij
kreeg een gevoel, alsof hij een klap op
het hoofd had gehad, of een lichte her
senschudding had bekomen. «Zijn huis-
genooten meenden allen plotseling dui
zelig te zijn geworden. De lamp zwaaide
vrij hevig heen en weer en het dienst
meisje, dat een verdieping hooger sliep,
werd met een schrik wakker. Toen men
eindelijk realiseerde, wat de oorzaak van
deze verschijnselen was, vluchtte men
naa-r buiten, maar bemerkte daar al
spoedig, dat alles rustig bleef. Het merk
waardige is, dat maar zeer weinig per
sonen in de hoofdstad iets van de aard
schokken gemerkt hebben. Van nog sléchts
één andere zijde in Amsterdam konden
wij bevestiging krijgen van het doordrin
gen der schokken in de hoofdstad.
Hier zijn de mer.schen naar de deur ge-
loopen, om te kijken wie er zoo aan het
bonzen was. In de meening, dat straat
jongens aan het werk waren geweest,
is men toen weer met zijn bezigheden
voortgegaan.
Een hevig dreunen; de meu
bels dansten op en neer.
Anders ging het in het Zuiden des
lands. In een café in den Bosch bespeur
de 'men, eveneens om vier minuten voor
middernacht een hevig dreunen, dat on
geveer 5 seconden aanhield. De meubelen
dansten op en neer, ruiten rinkelden,
deuren rammelden en schilderijen zwaai
den langs den muur. Vol schrik snelden
de mensöhen naar buiten, waar zij nog
lang na-dien de „aardbeving" bleven be
spreken. Tal van personen, die naar bed
waren gegaan, en die wakker geworden
waren van het' dreunen, hadden zich
weer aangekleed en waren naar buiten
gekomen, velen in de overtuiging, dat
ergens in de stad een hevige ontploffing
moest hebben plaats gevonden. De com
mandant van politie, Alexanderveld, in
den; Haag vertelde ons, dat om precies
vief minuten voor middernacht het ge-
heele gebouw op zijn grondvesten stond
te dreunen. Het merkwaardige was hier,
dat de agenten, die beneden zaten, niets
van een aardschok hadden bemerkt, en
dat ook in Scheveningen geen enkele
waarneming dienaangaande was gedaan,
zooÜat de commandant reeds aan zijn
eigen observatie was gaan twijfelen, tot
dat hij van ons vernam, dat Nederland
inderdaad deze min of meer tropische
ervaring had ondergaan.
Het blijkt echter wel, dat de aard
schokken hoofdzakelijk in het midden en
Zuiden des lands zijn voorgekomen. Het
is zelfs, voor zoover wij op dit oogen-
blik kunnen nagaan niet onwaarschijn
lijk, dat het centrum van het verschijn
sel op Nederlandsch grondgebied heeft
gelegen, aangezien de verschillende be
richten, die ons in den loop van den
nacht bereikten, uitwijzen, dat in den
Bosch, Helmond, Roermond, Nijmegen,
Arnhem, Sittard hevige aardschokken
gevoeld zijn. Naar het Westen schijnt
het verschijnsel zich binnen Brabantsche
grenzen te hebben gehouden. Althans
de plaatsen in Zeeland, die wij in den
loop van den nacht opbelden, konden
ons niets vertellen over een aardschok,
hoorden er zelfs vreemd van op.
Naar het Oosten en Noorden schijnt
de beving ook vrijwel te zijn opgehou
den in de grenzen van Gelderland. De
Veluwe bleef op zijn grondvesten rusten
en ten Oosten en Noorden van Hengelo,
evenmin in-de plaats zelve, heeft niemand
iets van aardschokken bespeurd.
Ook bevingen in Duitschland.
Ook in de richting van Duitschland
schijnt de hevigheid der schokken lang
zamerhand te zijn afgenomen. Uit Essen
in Duitschland vernemen wij, dat aldaar
tegen middernacht twee liphte aard
schokken, die ongeveer 3 seconden duur
den, werden waargenomen. Hier werd
de beving van een dof gerommel bège-
leid. Dit schijnt in Nederland niet te
zijn vernomen, al vertelden verschillen
de personen ons wel, dat de grond ge
dreund had. Rommelen echter werd niet
gehoord. In verschillende andere plaat
sen in het Ruhrgebied, zooals Gelsen-
kirchen, Bochum, Recklinhausen, Dussel-
dorf enz. werden dezelfde schokken op
gemerkt. Nergens echter schijnt mate-
rieele schade te zijn ontstaan. Verdere
plaatsen in Duitschland, waar de aard
schokken bespeurd zijn, zijn o.a. Aken,
Gladbach-Riheydt, Eschwiler en Koblenz.
In Koblenz was de beving zoo sterk,
dat de ruiten rinkelden en op verschil
lende plaatsen de meubels kraakten, ter
wijl de schilderijen aan de muren in be
weging kwamen. In Eschweiler schijnt de
beving zoo krachtig geweest te zijn, dat
verscheidene personen angstig de straat-
op gevlucht zijn. Ook in Dortmund werd
de beving geobserveerd. Hier ontstond
groote ongerustheid, daar men meende,
dat éen 'mijnontploffing had plaats ge
vonden.
Hetgeen ons te meer versterkt in de
veronderstelling, dat het centrum van
de beving in Nederland gelegen heeft is
het verhaal, dat onze correspondent te
Helmond ons deed. In de geheele stad
werden de menschen opgeschrikt. Zoo
hevig waren hier de schokken, dat hem
verschillende gevallen ter oore kwamen,
dat menschen, die reeds waren gaan sla
pen uit bed waren gevallen.
Wandelaars voelden de grond
bewegen.
Late wandelaars, die huiswaarts keer
den hadden duidelijk den grond onder
hunne voeten voelen bewegen. Tal van
personen hier waren zoo zeer onder den
indruk, of zoo zeer geschrokken, dat zij
het bewustzijn verloren. Anderen renden
in paniek, nog in hun ondergoed hun hui
zen uit en zochten een goed heenkomen
op straat, vreezende, dat de huizen bo
ven hunne hoofden spoedig zouden in
storten.
Cafébezoekers vertelden, dat de tafel
tjes waaraan zij zaten eenige centime
ters heen en weer hadden geschoven,
alsof iemand opzettelijk daartegen ge
duwd en gestooten had. Twee kleine
meisjes, die in één bedje sliepen, waren
door de beving zoo onzaoht tegen elkan
der aangekomoen, dat zij huilende wak
ker waren geworden. Zij hoorden de ra
men rinkelen en dachten, dat een inbre
ker in de kamer was. Een der kleinen
verloor hierop het bewustzijn, doch is
later gelukkig weer bijgekomen. De ge
heel e stadverkeerde geruimen tijd in
groote opwinding. Overal stonden groe
pen menschen het voorgevallene te be
spreken, tevens afwachtende of het ver
schijnsel zich zou herhalen. Na 1 uur
keerde echter langzamerhand de rust
weer en vatte de bevolking weer moed.
De straten kregen hun gewone aanzien
weer en betrekkelijk spoedig daarna la
gen de menschen rustig te slapen. Des
gevraagd deelde de politie van Helmond
ons mede, dat zij geen enkele melding
had ontvangen over ontstane materieele
schade. Trouwen® in geen enkele andere
plaats, noch in Nederland, noch in West-
Duitsohland schijnen de schokken van
dien aard geweest te zijn, dat hierdoor
schade ontstaan is. Tot dusverre althans
bereikten ons nog geen berichten om
trent schade of ongelukken.
Ook schokker» om half tien
en om half één.
Uit Veghel, den Dunge en verschil
lende andere plaatsen in het Zuiden be
reiken ons berichten, dat reeds om half
tien daar aardschokken zijn gevoeld. In
den Dunge scheurde toen in de R. K.
pastorie op tal van plaatsen de muur.
Ook om eenige minuten voor half
één werd wederom in tal van plaatsen
in Brabant een aardschok bespeurd. Het
is uitgesloten, dat men hier met sug
gestie te doen zou hebben, Volkomen
onafhankelijk van elkander waarschuw
den ons verschillende betrouwbare per
sonen, die door de eerste schokken heen
geslapen hadden, maar die om half één
wakker waren geworden door het dreu
nen van den grond. In 's-Bosch heersch-
te dan ook een ware paniekstemming.
Met groote stelligheid verspreidde zich
het gerucht, dat de Hembrug in de lucht
gevlogen zou zijn en dat de ramp onaf
zienbaar was. De schokken zouden zijn
veroorzaakt door de ontploffingen van
kruid en ammunitie. Gelukkig kon dit
gerucht spoedig wordsn tegengesproken.
In café van Haaren op den weg naar
den Dunge scheurde tijden* de aard
schokken een zware granieten v'oer over
de volle breedte door. Aan de beide bui
tenzijden scheurden ook de muren van
het dak tot in het plafond toe. Onnoo-
dig te zeggen, dat het publiek in doods
angst door alle mogelijke en onmogelijke
uitgangen naar buiten stoof.
Persoonlijke ongelukken kwamen ge
lukkig niet voor. Het café staat nog
overeind. Vrees voor instorten schijnt
nog niet te bestaan.
Rondom Leiden.
De beving is ook in de omgeving van
Leiden gevoeld. Een abonné uit Hillegom
deelde ons mede, dat ook daar de trilling
van de aardschok duidelijk is waargeno-
De haard der beving ligt in
Noord-Oost-Brabant.
Omtrent de aardbeving wordt nader
medegedeeld, dat volgens de registreering
te de Bildt de oorsprr ng is gelegen op een
afstand van 50 K -.1. in Zuid-Oostelijke
richting, dat is in Noord-Oost-Brabant.
De duur der registreering te de Bildt was
omstreeks 10 minuten. Zij begon om 11.56,37
AmsL tijd.
Behalve die beving is te de Bildt in den
afgeloopen nacht geen verdere aardbeving
opge teekend.
Van de aarbevingen, welker oorsprong
binnen ons land zijn gelegen, was deze de
sterkste welke te de Bildt, waar sedert
1908 geregeld registreeringen plaats hebben,
is opgeteekend.
Het instituut zal gaarne schriftelijke be
richten ontvangen over schade, die door
de aardbeving is veroorzaakt.
HOE ONTSTAAN AARDBEVINGEN.
Aardbevingen zijn bodembewegingen, die
haar ontstaan te danken hebben aan bewe
gingen in meer of minder diep gelegen la
gen der aarde en zich als elastische trillin
gen door de buitenste aardkorst voortplan
ten. Het aantal aardbevingen is op aarde
overal veel aanzienlijker dan men aanvan
kelijk meende. De registratie-instrumenten,
seismografen genaamd, doen zien, dat de
bodem eigenlijk nooit in rust is.
Ons land behoort tot de landen, waar
aardbevingen, Ook lichtere, weinig voorko
men: De bevingen worden veroorzaakt door
onderaardsche grondverschuivingen langs
bepaalde lijnen. Tot de verschrikkelijkste
aardbevingen dezer eeuw behooren die van
Messina (1908) en San Francisco (1906).
Men stelt zich de zaak meestal zoo voor,
dat de aarde, vroeger een gloeiende massa,
door uitstraling van warmte naar. de we
reldruimte, van buiten is afgekoeld, waar
door de vaste aardkorst, éen betrekkelijk
dunne schaal is ontstaan, terwijl de kern
door de, met de afkoeling gepaard gaande
inkrimping, kleiner werd dan het vaste om
hulsel.
In dit omhulsel, te ruim geworden voor de
kern, treden geweldige spanningen op, als
gevolg waarvan de aardkorst, als de span
ning te sterk geworden is, op de zwakste
plaatsen buigt, zich plooit of breekt en
groote aardstukken langs elkaar schuiven.
Op deze wijze laat zich het ontstaan van
de vele gebergten en groote diepten onder
het oppervlak der zee verklaren.
Het vervormingsproces der aarde zet
zich voortdurend voort; af en toe blijkt de
in de aardkorst optredende spanning te
sterk te zijn hetgeen zich uit in wat wij als
waarnemen.
BINNENLAND
CRISIS-ZUI VELA ANGELEGEN HEDEN.
Wijziging van het Crisis-
zuivelbesluit II.
De crisis-zuivel-centrale vestigt de aan
dacht van belanghebbenden op het Kon.
besluit van 9 November, dat op 20 Novem
ber a.s. in werking treedt en dat onder
meer op na te noemen punten een wijzi
ging brengt in de bepalingen van het Cri-
sis-Zuive!-Be3luit II.
1. Boter mag niet zonder merk worden
vervoerd, verkocht of afgeleverd door of
ten behoeve van een producent en uit een
bereidplaats of een daarbij behoorende be-
waat plaats, noch aldaar zonder merk, in
eenheden voor verkoop of aflevering, voor
handen zijn.
2. Margarine, hetzij A of B, mag niet
voorhanden zijn, tenzij de samenstelling en
de verpakking voldoen aan de door den
minister van oeconomische zaken en arbeid
gestélde eischen, waartoe weldra ook een
speciaal merk zal behooren. (Men zie ver
der de beschikking van genoemden minis
ter van 18 Nov. No. 159, Staatscourant van
Zaterdagavond No. 225).
3. Het hebben van een inrichting (d.w.a.
een toestel, een werktuig enz.) tot het be
reiden van boter, melk- en zuivelproduc
ten en margarine is slechts toegestaan 1 \-
der voorwaarde, dat de houder is ingeschre
ven bij de Crisis-Zuivel-Centrale. Teder, die
een karn heeft, ook hij, die alleen voor eigen
gebruik karnt, is derhalve verplicht zich
te doen inschrijven. Verzoeken om te wor
den ingeschreven als houder dienen te wor
den gericht tot het controle-station binnen
welks gebied de houder woonplaats heeft,
of tot de.Centrale, Laan van Meerdcr-
voort 84, 's-Gravenhage.
Houders van inrichtingen tot het berei
den van boter enz, die reeds in het bezit
zijn van boeken, hun door of vanwege de
Centrale verstekt, worden geacht bij de
Centrale te zijn ingeschreven. (Men zie voor
de verplichtingen, welke op den ingeschre
ven houder rusten, de beschikking van
den minister van oeconmische zaken en
arbeid van 18 November, Staatscourant No.
225).
Het ligt in de bedoeling, om aan houders
van bovenbedoelde inrichtingen nog tot en
tnet 27 November gelegenheid te geven om
zich te doen inschrijven. Degene, die, hoe
wel houder zijnde, niet vóór 28 November
van de geboden gelegenheid gebruik heeft
gemaakt, zal dus in overtreding zijn.
C ONTI NG ENTEER INGEN.
De Staatscourant van hedenavond zal
een Koninklijk Besluit bevatten, waarbij de
invoer van metaaldraadgloeilampen wordt
gecontingenteerd.
De invoer wordt voor 3 maanden, te re
kenen vanaf 1 November, beperkt tot 100
pet. van den gemiddelden invoer per 3
maanden in 1930 en 1931.
Het Corr. Bur. teekent hierbij aan, dat
blijkens de nota inzake de gevoerde con-
tingenteeringspolitiek, welke de Minister
van Economische Zaken en Arbeid dato 7
November aan de Tweede Kamer overleg
de, de contingenteering van gloeilampen
reeds, eerder was aangevraagd, doch dat
op deze aanvrage afwijzend was beschikt.
Naar ons ter oore komt, is de invoer
echter, vooral van Japansche zijde, in de
laatste maanden zoo sterk toegenomen, dat
een hernieuwd onderzoek noodzakelijk was.
Dit heeft thans tot de bovenvermelde in
voerbeperking geleid.
DE ZOMERTIJD BLIJFT.
Wijziging te bezwaarlijk.
Aan de Memorie van Antwoord nopens
de Algemeene Beschouwingen van hoo'il-
stuk V der Rijksbegrooting ontleenen wij
betrefftnde den zomertijd het volgende:
Meer dan eenmaal heeft de Minister ge
legenheid gehad ten aanzien van het vraag
stuk van den zomertijd te kennen te ge
ven, dat zijnerzijds geen voorstel is te ver
wachten, hetwelk in de ter zake bestaande
wetgeving wijziging zou brengen. Het was
de Minister dan ook aangenaam, dat in
het Yoorloopig Verslag stemmen werden
vernomen, die behoud van de bestaande
regeling wenschen.
Wijziging van de thans geldende periode
van den zomertijd ontmoet ernstige be
zwaren.
Zoowel verkorting al® verlenging zouden
tijdelijke wijzigingen in den internationa
len treinenloop noodzakelijk maken.
Ook thans is de Minister van meening,
dat invoering van een andere localen tijd
dan de bestaande ongewenscht moet wor
den geacht en kan hij zich ook te dezen
aanzien ten volle vereenigen met het oor
deel van de vele leden, die de tegenwoor
dige regeling wenschen te behouden.
Dit nummer bestaat uit drie bladen
VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Hitiers kansen op het rijkskanselierschap.
(lste blad).
Mislukte aanslag op den Franschen mi
nister-president Herriot. (lste blad).
De regeling der oorlogsschuldenkwestie
blijft voor Roosevelt gereserveerd, (lste
bla-d).
Japansch schip met 50 opvarenden ver
gaan. (Buitenl. Berichten lste blad).
BINNENLAND.
Aardschokken in Nederland, (lste en *ïde
pagina).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De Zesdaagsche te Amsterdam.
Holland wint den hockey-wedstrijd te
gen België.
Het Bondselftal door het Rotterdam-
sche elftal geslagen.
De tennisspeler H. Knottenbelt bij een
ongeval gedood.
BRANDSTOFFENBIJSLAG VOOR
TEWERKGESTELDEN.
Het besluit van den minister van Binnen-
landsche Zaken.
De minister van Binnenlandsche Zaken
heeft op de vragen van den heer Y. Keestra,
lid van de Tweede Kamer, over het verlee-
nen van een wekelijkschen brandstoffenbij-
slag aan de lewerkgestleden bij de van rijks
wege gesubsidieerde werkverschaffingon
geantwoord
Hot komt in tijden van veel regen voor,
dat de weekinkomsten van sommige tewerk-
gestolden bij de gesubsidieerde werkver
schaffingen blijven beneden, althans niet
uitgaan boven de uitkeering, die zij inge
volge de steunregeling zouden hebben ont
vangen. Hiertegenover staat, dat, wanneer
de storing van veel regen zich niet doet ge
voelen, de loonen bij de werkverschaffing,
dooreengenomen, niet onaanzienlijk hooger
zijn dan de gemiddelde uitkeeringen vol
gens de steunregeling.
De minister heeft reeds besloten en hier
van aan de gemeentebesturen, door tus-
schenkomst van de inspecteurs voor de
werkverschaffing, mededeeling gedaan, dat
ook aan de tewerkgestelden bij de van rijks-
wege gesubsidieerde werkverschaffingen
een brandstoffentoeslag kan worden uitge
keerd.
DE WINKELSLUITING.
Te Amsterdam en in Den Haag mogen
banketbakkerswinkels op Zondag 4
December tot 8 uur geopend zijn.
Naar men aan de „N.R.Crt." meldt, heeft
de Vereemging van banketbakkers, exploi
tanten en bestelzaken, van B. en W. van
's-Gravenhage bericht ontvangen, dat, over
eenkomstig het verzoek van deze vereeni-
ging, winkels, waar uitsluitend of in hoofd
zaak brood, banket, suikerwerk en choco
lade wordt verkocht, geopend mogen zijn
op Zondag 4 December tot 8 uur 's avonds.
Een soortgelijk verzoek, ten aanzien van
Zondag 25 December (eerste Kerstdag), is
evenwel afgewezen, ofschoon ook op dezen
dag een groote drukte verwacht mag wor
den.
In de Amsterdamsche gemeenteverorde
ning is eveneens bepaald, dat de banket
bakkerszaken op Zondag 4 December ge
opend mogen zijn tot 8 uur 's avonds. In an
dere gemeenten bestaat deze faciliteit
evenwel niet.
Genoemde vereöniging acht het onbillijk,
dat hetgeen voor Amsterdam en Den.Haag
geldt, niet voor Rotterdam en andere plaat
sen zou mogen gelden en vertrouwt er daar
om op, dat ook andere gemeentebesturen,
evenals van Amsterdam en Den Haag, tij
dig een vergunning geven aan banketbak
kerszaken, om in ieder geval op 4 Decem
ber a.s, geopend te mogen zijn.
Te Delft is gisteren, 76 jaar oud, over
leden de heer O. J.. L. K e r sb e r g e n, be
kend architect en taxateur van onroerende
goederen. Tallooze winkel- en woonhuizen,
hofsteden en utiliteitsgebouwen, enz. wer
den in den loop der jaren onder zijn leiding
gebouwd, zoowel te Delft als in de omge
ving.